Nga Koha Jonė:
FAZA IRONIKE E FRANCESKANIZMIT SHQIPTAR
Gjergj Fishta: "Nuk e kemi ba Shqipnine ta gezojme, por gezojme te jete Shqipnia"
Nga Tonin Cobani
Vite me pare ne Lezhe jane dhene denime me burgim per agjitacion e propagande edhe pse lexohej vepra e ndaluar e Gjergj Fishtes, ne ditet e sotme Gjykata e ketij rrethi ka pranuar nje padi penale qe kercenon deri ne dy vjet heqje lirie ata qe kane pergatitur per botim Vepren Letrare, jo me te ndaluar, te te njejtit autor.
1.
Frat Ndue Gashi, ofm, Minister Provincial, qe perdor nje vule te cuditshme jo ne gjuhen shqipe ""SIGLL. PROV. FR.MIN. S.ANNUNT. B.M.V. - IN ALBANIA"), thote se perfaqeson Provincen Franceskane Shqiptare, e cila sipas tij, eshte demtuar "materialisht dhe moralisht" nga botimi per here te pare ne Shqiperi i vepres se plote letrare te Gjergj Fishtes ne 10 vellime "deri tani jane botuar vetem 6) dhe nga redaktoret e saj. Per kete arsye frat Ndua Gashi, ofm, ka bere nje kerkese drejtuar Gjykates se Rrethit Gjyqesor te Lezhes per ndjekje penale te botuesit dhe te redaktoreve te Vepres Letrare te Gjergj Fishtes. Kryetari i Gjykates se Rrethit te Lezhes, z.Deda "vetem ky mbiemer lexohet ne fletethirrje) mezi c'pret t'i dergoje edhe redaktoreve fletethirrje per vepren penale nr.2 "Nenet 148 e 149 te K. Penal) me paralajmerimin se mosparaqitja shkakton gjykimin ne mungese. Nuk e di nese kjo gjykatore u ka derguar fletethirrje edhe punetoreve te shtypshkronjes dhe tregetareve te letres, me te cilen jane botuar te 6 vellimet e para te Vepres Letrare te Gjergj Fishtes!
Nga ana tjeter, di shume mire se fratin ne fjale dhe te tjere freter shqiptare, nuk i ka penguar kush per ta botuar vepren letrare dhe fetare te Gjergj Fishtes, qofte edhe pjeserisht. Nese do ta kishin bere nje gje te tille "ose do ta bejne ne te ardhmen) do te kishin mirenjohjen e te gjithe shqiptareve, brenda dhe jashte kufijve te Shqiperise. Nderkohe frati Ndua Gashi, ofm, nuk ka perse te beje inkuizitorin per ata botues qe deri tani kane publikuar disa vepra te Gjergj Fishtes dhe, mesa di une, nuk jane te paket as ne Tirane as ne Prishtine e diaspore. Por ate, si duket, ne rolin e inkuizitorit, nuk e kane shqetesuar keta botues, por vetem ai i veprave te plota te Gjergj Fishtes, i cili ka ngritur edhe nje redaksi per nje publikim sa me te arrire nga ana filologjike. Kete pune shkencore ai frat nuk e kupton, perderisa i duket se redaktimi filologjik ka ndryshuar "ne mjaft raste edhe dialektin e perdorur nga autori".
Po perse, more frat, nga Provinca e Franceskaneve do te merret licenca e redaktoreve per botimet e letersise shqiptare qe eshte shkruar ne gegerisht? Nga ajo Province, qe edhe vulen e vet e ka ne gjuhen te huaj, do ta mesojne filologet shqiptare me grada e tituj shkencore se si shkruhet gjuha shqipe?
Dikur Provinca e Franceskaneve te Shqiperise ka pasur mjaft punetore te zellshem te gjuhes shqipe, qe kane dhene nje kontribut te rendesishem ne shkencat albanologjike. Sa per t'jua kujtuar ju dhe te tjereve qe mund te fshihen as jush, pervec Gjergj Fishtes, kane qene edhe franceskane te tjere te shquar ne ate periudhe, te cilet kane lene vepra mjaft te arrira letrare dhe gjuhesore, si: Leonardo de Martino, Vincenc Prennushi, Shtjefen Gjecovi, Anton Harapi, Bendikt Dema, Justin Rrota, Viktor Volaj etj.. Atyre ju si mberrini as te gishti i kembes, vetem sa perziheni si ... ne ceshtje, per te cilat nuk jeni aspak kompetent. Une nuk mund ta di se si e beni punen e meshtarit, por vepren shkencore te parardhesve tuaj franceskane, jam i bindur, qe, as per ta kuptuar, deri tani nuk ia keni arritur.
Ndersa per botimin e Vepres se plote Letrare te Gjergj Fishtes jane bere perpjekje nga stafi i redaktoreve, sa ka qene e mundur me mire, per te cuar ne vend deshiren e vete Gjergj Fishtes, i cili u nda nga jeta, duke limuar gjuhen e veprave te veta. Kete e pohon At Viktor Volaj, ofm, kur shkruan, ne mes te tjerave, se gjate ripunimeve te veprave te tija te botuara ne nje periudhe gati 50-vjecare, Fishta "i zhduki edhe disa trajta nendjalektare sidomos te Zadrimes, si b.fj.: kjoshna per kjoshim, jena per jemi etj" "A.Gjergj Fishta, Mrizi i Zanavet, komentuar prej A.Viktor Volaj, ofm, botim i katert, Shtyp. "A.Gj.Fishta", Shkoder, 1941, PARATHANJE).
2.
Sipas fratit Ndua Gashi, ofm, te drejten per te ribotuar vepren letrare te Gjergj Fishtes e ka ekskluzivisht ai ose Provinca e Franceskaneve qe ai perfaqeson, nisur vetem nga fakti se Gjergj Fishta ka qene franceskan. Sipas kesaj logjike, te cilen e ka pranuar deri tani edhe gjykata e Lezhes, per ribotimin e vepres letrare te Naim Frasherit te drejtat i ka vetem Komuniteti i Bektashinjve, sepse Naimi Frasheri ka qene bektashian; te drejtat e ribotimit te vepres se Ndre Mjedes i ka vetem Kuria e Juzueiteve, sepse Ndre Mjeda ka qene jezuit ne fillimet e karrieres se vet; te drejtat e ribotimit te vepres letrare te Fan S.Nolit i ka vetem Kisha Autoqefale Shqiptare, sepse Fan S.Noli ka qene kryepeshkopi i saj; te drejtat e ribotimit te Migjenit i ka vetem Seminari i Manastirit ne Maqedoni, sepse Migjeni ka studiuar atje teologji; per te mberritur me nje shembull ne ditet e sotme, te drejtat e ribotimit te vepres letrare te Dhimiter S.Shuteriqit i ka vetem Lidhja e Shkrimtareve dhe Artisteve te Shqiperise, sepse ai ka qene antar dhe kryetar i saj per nje peridhe te gjate kohore. Dhe, nese keta institucione nuk do te kishin vullnetin e mire te ribotonin vepren letrare te ketyre autoreve, si eshte rasti i Provinces Franceskane qe perfaqeson sot frat Ndua Gashi, ofm, vepra letrare e Naim Frasherit, Ndre Mjedes, Fan S.Nolit, Migjenit, Dhimiter S.Shuteriqit etj. nuk do te mund te lexoheshin as neper shkolla.
Le te ndalemi te nje autor si Dhimiter S.Shuteriqi per te sqaruar se ligji shqiptar per pronesine intelektuale, pra, ne rastin tone, te drejten per ta botuar dhe ribotuar vepren e tij pas vdekjes, ia njeh deri ne 70 vjet prapa vetem personave te cilesuar me testament prej autorit ose pasardhesve "femije, nipa, mbesa). Madje, per ta perdorur nje te drejte te tille, testamenti "ose personi qe perfaqeson nje trashegimi te caktuar intelektuale) duhet bere i njohur publikisht, me pare se te pretendohet te perfitohet pemes tij. Gjykatesi lezhjan, me pare se te firmoste fletethirrjet, duhet te kerkonte prej fratit Ndua Gashi, ofm, a e ka nje testament te tille? Nese jo, a ka ndonje dokument tjeter qe perfiton si trashegimtar, dmth, si pjesetar i familjes se Gjergj Fishtes?
3.
Si duket, fratit tone i rren mendja, meqenese eshte veshur me zhgunin, qe ka te njejten ngjyre me ate qe ka pasur veshur edhe Gjergj Fishta, se ka te drejta edhe mbi Lahuten e Malcis, Mrizin e Zanave dhe Vallen e Parrizit, Anzat e Parnasit dhe Gomarin e Batasit, Juden Makabe dhe Jerinen, Publicistiken etj., etj. Madje, ambicja mund t'i shkoje edhe me tej: t'i duket vetja si autor apo, se paku, si bashkeautor, sepse flet te njejten gjuhe, me te cilen ka shkruar Gjergj Fishta. Jo, more i bekuar frat Ndueja, Gjergj Fishta ka qene nje figure e shquar e kultures sone kombetare qe vuri ne sherbim te ceshtjes shqiptare penden dhe te gjitha energjite e veta, perfshire edhe zhgunin e fratit, nese me lejohet te shprehem keshtu, pasi nuk dua te zhgenjej ata admirues te Gjergj Fishtes qe ne vepren e tij unifikojne poetin me fratin, prandaj vazhdojne ta quajne: "poeti At Gjergj Fishta" apo me thjeshte, kur flasin per nje veper te tij, si bf, Lahuta e Malcis, thone: "Lahuta e Pader Gjergjit". Dhe Pader Gjergji mbahet ne mendjen dhe zemren e te gjithe shqiptareve, pavaresisht nga besimi dhe krahinat, sepse sa here binte fjala per veprimtarine e tij dhe te bashkevellezerve te tjere per ceshtjen kombetare, shprehej: "Nuk e kemi ba Shqipnine ta gezojme, por gezojme te jete Shqipnia". Ndersa ju, mesa duket, po kerkoni vetem te gezoni ate qe bene Gjergj Fishta me te tjere.
Gjergj Fishta, sikur ta parandiente se franceskanizmi shqiptar do te vinte ne kete faze ironike, kur do te shfaqej ne krye te Provinces nje frat si Ndua Gashi, ofm, i cili do t'ia ndalonte komunikimin me lexuesin e vet, duke mos ia botuar veprat, si beri per 50 vjet radhazi censura ideologjike e partise se vetme ne pushtet. Prandaj e la me amanet para se te vdiste se Provinca Franceskane te beje kujdes ndaj vepres se tij, sepse ajo i perkiste po aq sa Provinces edhe kombit te vet: "Po vdes. Ju "franceskanet) tash keni me mendue per salikim, por edhe kombi ka te drejte per rreth meje" ""At Gjergj Fishta", pergatitur nen kujdesin e At Benedikt Demes, ofm, Shkoder 1943, f.345-346). Nese kjo shprehje e botuar nga ata franceskane, qe i qendruan me prane Gjergj Fishtes dhe idealeve te tij kombetare, nuk mund te konsiderohet si testament nga gjykatesit, se paku, franceskanet e sotem, shqiptare ose te huaj, ta respektojne thjeshte si amanet e te mos shkelin mbi te, per hater te Zotit qe ata besojne.
Pėrgjigju Duke Cituar
Postuar mė parė nga D D
Krijoni Kontakt