Permbi Vincens Prenushin po sjell pershkrimin e bere nga Arshi Pipa:
KUJTIME MBI VINĒENC PRENNUSHIN
Mbrapa burgut tė Durrėsit, brenda telave asht njė ndėrtesė pėrdhese. Shėrben njikohėsisht si mensė dhe si shkollė, aty policėt marrin ushqimm e pėrditshėm, aty marrin edhe mėsimet e partisė. Kėtė herė shėrben edhe si sallė gjyqi.
Nanduer 1947. Hove-hove tė burgosunit janė nxjerrė pėrpara gjyqit ushtarak. Asht vala e terrorit ma tė egėr. Intelektualė, teknikė, klerikė, por edhe zejtarė, fshatarė, tė gjithė ata qi mendohet se janė kundėrshtarė, veprues ose jo, tė partisė, janė fshi dhe rrasė nėpėr burgje. Gjykimi asht sa pėr sy e faqe; proceset kurdisen ma parė nga Ministria e Mbrendshme, gjyqi vetėm i ven nė skenė. I burgosuni merret njė ditė nga Dega e Sigurimit dhe futet mbrenda nė nji dhomė. Sheh para vetes, ulun nė tryezė, tre oficera madhorė, nji tjetėr pak mėnjanė brylas, nji nėnoficer me nji makinė shkrimi. Njeni prej tyne lexon nji fletė, zakonisht fillimin ose fundin e saj:
vazhdojnė pyetjet, shoqnue me kėrcėnime dhe shamje. Kjo vazhdon dhetė deri njizet minuta, simbas rasės. Mandej i burgosuni nxirret jashtė dhe nji tjetėr futet nė dhomė. Njeriu pandeh se gjindet nė nji seancė hetuesie. Mbasi e sjellin nė burg, merr vesht se ka qenė para gjyqit ushtarak.
Pėr disa ditė me radhė gjyqi ushtarak i Garnizonit tė Tiranės, i kryesuem prej Major Gjin Banushit, ka gjykue ksisoj, me dyer tė mbylluna. Tash asht vendimi.
Nė sallėn e vogėl qėndrojnė mbi banka rreth gjashtėdhjetė tė burgosun. E shumta nuk e njofin njėri-tjetrin. Fytyra tė nxime, tė hjekuna, qi kqyren ndėrmjet tyne frikshėm, pabe-sueshėm.
Hyn trupi gjykues. Prokurori, Kap. I. Petrit Hakani, nis pretencėn. Ban nji pėrmbledhje tė shkurtėn, tė ngutshme, mandej nxjerr nga ēanta njė tufė letrash dhe ndanė andej listėn e grupit tė parė.
Pėrpara meje asht nji burrė me flokė tė bardhė, i mbledhun kruspull, i veshun me nji mantel tė zi tė dalun boje. Nuk ka lėvizė gjithė kohėn. Lėviz tash nė thirrje tė nji emni: Vinēens Prenushi!
Ngrihet ngadalė, mundshėm, dhe ulet mandej pa thanė nji Qalė. Prokurori lexon pretencėn e tė pandehunit. Akuzat janė krejt gjenerike, pa asnji fakt konkret, ato tashma tė stereoty-puemet : "anmik i popullit", "bashkėpunėtor i okupatorit", "fashist". Theksohet fakte se ka qenė peshkop i Kishės Katolike dhe me kėtė rasė shtohen frazat: "klerit reaksionar", "agjent i Vatikanit". Nė fund kėrkimi i dėnimit: njizet vjet.
Njizet vjet nė ato rrethana, dhe pėr nji personalitet si Vinēenc Prennushi, nuk asht fort keq, kur tė mendohet se fill mbrapa prokurori kėrkon dėnimin me vdekje pėr famullitarin e tij, Dom Anton Zogajn.
Nė fjalėn e fundit Imzot Prennushi thotė me za tė ramė:
"Nuk i kam dashtė kujt tė keqen. Jam mundue me ba mirė.
Vendimi i gjyqit asht: njizet vjet privim lirije me punė tė detyrueshme!.
Me Imzot Prennushin u njofta fill mbas gjykimit. Na qėlloi me ndenjė sė bashku, nė nji dhomė tė vogėl tė burgut, ku vunė edhe Myftiun e Durrėsit, Mustafa Varoshin, Prof. Prenk Kaēinarin dhe nji profesor tjetėr. Disa ditė mbrapa Myftiu, i cili nga torturat e tmerrshme gjatė hetuesisė ishte ba nji kufomė e gjallė, vdiq nė spital tė Durrėsit. Prof. Prenk Kaēinari, qi vuante nga tuberkulozi, u lirue nga burgu mė 1949.I merzitun nga persekutimi i vazhdueshėm ai vrau vedin mė 1956.
Pak ditė ma vonė u shbartėm andej nė nji dhomė tjetėr. Mė kujtohet mirė kjo dhomė, e veēueme prej tė tjerave, me nji skaj tė oborrit; kishte qenė motit xhebehane (depo armėsh) dhe kishte mure tė trasha, me tavanin nė trajtė kubeje, me vetėm nji dritare tė vogėl. Te kjo dhomė, e njoftun me emnin "Dhoma nr. 8", vendoseshin zakonisht "ma tė rrezikshmit". Ishim ngushtė, rreth tridhjetė vetė nė nji hapsinė ma pak se tridhjetė metrakatrore. Megjithkėtė tė burgosunit u ngushtuen edhe ma pėr me i ba Imzotit nji vend ma tė gjanė, tue e vu nė krye tė dhomės. Mue mė qėlloi me qenė pranė tij.
Nuk vonoi shumė dhe u miqėsuem. Kuvendojshim mbi gjana politike, tue komentue gjendjen me za tė ulėt, qi fjalėt mos tė ndigjoheshin prej tė tjerėve. Torturat komuniste na kishin ba me qenė tė matun. Por politika Imzotit nuk i pėlqente dhe ma shpesh kuvendojshim mbi gjana tė tjera, mbi letėrsi, mbi gjana tė sė kaluemes, mbi pėrvoja vetiake tė ndryshme. Me tė tjerėt Imzoti ishte shumė i ndalun dhe ēelte gojėn pėr me dhanė ndonji kėshillė, edhe atėherė kur ishte i pyetun, ose pėr me ngushėllue me fjalė tė buta zemrat e vuejtuna tė njerėzve. Fort rrallė tregonte ndonji ndodhi tė jetės sė vet, ndonji anekdotė ose nji fakt historik, dhe gadi gjithmonė me qėllim edukativ. Atėherė gjithė dhoma e vėshtronte nė nji heshtje njimend fetare. Flitte thjeshtė, nė mėnyrė qi me e kuptue edhe fshatarėt. Ndante me ma tė vorfėnt atė pak gjellė qi nji plakė e pėrshpirtshme i binte kur kishte.
Rrinte, ndonjiherė me orė, nė vendin e vet pa folė, me kqyrjen e tretun pėrtej dritares. Mbas gjasė atėherė lutej. Ishte i butė me shpirt tė paqėm, thellė i devotshėm, i kushtuem kryekput misionit tė vet kishtar, nė kuadrin e tė cilit dinte me pajtue, me nji urtėsi te bindshme, dashunin e vet pėr Atdheun dhe shijen pėr letėrsinė. Buzėqeshun nė tė folun, zemėrgjanė ndėr gjykime, i qetė e i sigurtė nė besimin e vet tė patrandshėm, por jo i mbyllun ndaj shekullit, madje fort i kuptueshėm pėr nevojat dhe tė metat e njerėzve. Imzot Prennushi tė bante shpejt pėr vete.
Mbasi qemė afrue mjaft, un i lypa leje ta thirrsha Pater Vinēenc: titulli i franēeskanit tė dikurshėm mė tingėllonte ma pėr zemėr nė ato kushte tė trishtueshme ku dallimet mes njerėzve nuk mund tė ishin veēse tė rendit moral.
Dinjiteti kishtar i Vmēenc Prennushit, i kombinuem me vlerėn e tij letrare dhe i kqyrun nėn prizmėn e atdhetarizmit shqiptar, i jep fytyrės sė ty nji randėsi madhore nė radhėt e pėrfaqėsuesve tė Kombit
Krijoni Kontakt