Familjet e nderuara shqiptare

[erzeni]

vazhdimi

DOSSIER IV

Dëshmia e Gafurr Haznedarit: "Në janarin e 1982-it Sigurimi iu shpërndau fotot e Sabaudinit agjentëve dhe Kryetari i Degës i tha Eminit: Folini pak vëllait tuaj se nuk po na lë rehat"

Si e helmoi Sigurimi gruan e Haznedarit, pas hedhjes së bombës në ambasadë


--------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e tretë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm me arsyet e arratisjes së Sabaudin Haznedarit nga Shqipëria, me Halit Bajramin i cili në atë kohë mbante funksionin e zv / Shefit të Sigurimit të Divizionit të Korçës. Sipas dëshmisë së Gafurr Haznedarit, ndonëse ata të dy u arratisën bashkë, Sabaudini nuk kishte asnjë lidhje me Halit Bajramin, i cili ishte dërguar me mision nga Sigurimi i Shtetit. Por Sigurimi me anë të Halit Bajramit, e nxiti dhe e stimuloi arratisjen e Sabudinit, në mënyrë që të zbulonte dhe të kontrollonte lidhjet e tij jashtë Shqipërisë me ndonjë organizatë apo me mërgatën shqiptare antikomuniste. Pas arratisjes nga Shqipëria, Sabaudini me Halitin u mbajtën në një kamp në Greqi dhe prej andej ata i mori në shtëpinë e tij në Stamboll, djali i hallës së Sabaudinit, Halit Krestiçiler. Pasi Sabudini nuk pranoi që të shkonte në Zelandën e Re me Halitin, ata të dy u vendosën në Itali, nga ku më pas Halitin e përzunë dhe ai shkoi në Zelandën e Re, ndërsa Sabaudini qëndroi në Foxhia. Në vitin 1962 Sabaudini hyri në lidhje me familjen e tij në Durrës, me anët të një gruaje nga Korça që kishte qenë e martuar në Itali që nga viti 1942.

(vijon nga numri i kaluar)

"Implikimin e vëllait tonë Sabaudinit, në incidentin e hedhjes së bombave në ambasadën shqiptare të Romës, për të cilën ka dëshmuar para pak kohësh në gazetën tuaj Z.Avdul Banushi, unë e mësova pak kohë pas asaj ngjarje. Ato ditë kishte ardhur në qytetin e Durrësit për pushime, një nga punonjësit e ambasadës shqiptare të Romës i cili bashkë me familjen e tij po drekonte tek një nga lokalet e plazhit. Po atë ditë fare pranë atij lokali, rastësisht u ndodha dhe unë duke bërë plazh. Teksa unë po lahesha në det, i kisha terhequr vëmëndjen punonjësit të ambasadës i cili e kishte pyetur bufetjerin e lokalit duke i thënë: "Kush është ai që po noton aq bukur atje". Bufetjeri i lokalit që ishte mik i ngushtë i tij dhe gjithashtu edhe mua më njihte shumë mirë, i kishte shpjeguar duke i treguar emrin tim. Pas kësaj ai i kishte thënë: "A e di se i vëllai i tij, Sabaudin Haznedari, na ka hedhur bombat në ambasadën tonë në Romë". Të nesërmen e asaj bisede bufetjeri i lokalit më thirri mua dhe në koefidencë më tregoi gjithshka që i kishte thënë punonjësi i ambasadës sonë në Romë".

Pas asaj ngjarje, pra kur Sabaudini me Avdul Banushin vunë bombat në ambasadën shqiptare të Romës, a pati konsekuenca nga shteti familja juaj në Durrës?
"Jo, familja jonë në atë kohë nuk pati asnjë problem dhe nuk na ngacmuan fare. Por ajo gjë nuk ndodhi me familjen tjetër të Sabaudinit në Romë. Pak muaj pas asaj ngjarje, pasi Sigurimi me anë të agjentëve të tij e mësoi të vërtetën se Sabaudini me Avdul Banushin, ishin autorët e asj ngjarje, ata nisën dhe hakmarrjen ndaj tyre. Në atë kohë njerzit e Sigurimit që vepronin jashtë Shqipërisë shkuan në shtëpinë e Sabaudinit dhe i helmuan gruan e tij italiane. Në atë kohë vajza e Sabaudinit nuk ndodhej në shtëpi dhe kur u kthye nga pazari, e gjeti të jëmën e vet të rënë përmbys pa asnjë shenjë jete dhe në tavolinë ishin dy filxhanë me kafe ku më pas u konstatua nga organet kopetente italiane se ishte hedhur helm vdekjeprurës me veprim të shpejtë".

Nga e keni mësuar ju këtë ngjarje?
"Këtë ngjarje mua ma ka treguar vetë vajza e Sabaudinit, pas viteve '90-të kur unë shkova për herë të parë në Itali. Mbesa ime dhe njëkohëshisht vajza e Sabaudinit ishte më se e bindur se nëna e saj dhe njëkohësisht bashkëshortja e vëllait tim, Sabaudinit, ishte helmuar nga njerzit e Sigurimit të cilët kishin gjetur rastin dhe i kishin hyrë në shtëpi duke i hedhur helmin në kafe".

Po ndonjë lajm tjetër mbi vëndndodhjen dhe veprimtarinë e Sabaudinit a kishit në atë kohë?
"Ne e dinim se Sabaudini jetonte në Romë ku kishte krijuar dhe familje të re. Gjatë asaj kohe që ai ai ishte në Romë, kishte rastisur në një lokal me katër shoferë durrsakë të eksportit dhe pasi i kishte njohur i kishte thënë kamarierit që t'u çonte në tavolinë çfarë të dëshironin duke u thënë se i kishin të paguara nga Sabaudin Haznedari. Këtë ngjarje ata shofera të eksportit e tregonin në Durrës për disa kohë, duke u shprehur me mburrje se si ia kishin refuzuar qerasjen Sabudin Haznedarit në Romë. Po kështu në pranverën e vitit 1982 unë shkova për një ngushëllim tek një miku im durrsak që dikur kishim punuar bashkë. Në atë kohë ai sapo ishte kthyer nga Italia ku bashkë me të shoqen kishin punuar si shifrantë në ambasadën shqiptare të Romës. Atë ditë ai më tregoi se nuk do të shkonte më në Itali pasi e kishin hequr urgjent nga puna ku kishte qenë në ambasadë dhe e kishin kthyer "pako postale" në Shqipëri. Kjo gjë kishte ardhur pasi gjatë një bisede në ambientet e ambasadës ai ishte shprehur se njihte Sabaudin Haznedarin dhe kishte miqësi me familjen e tij në Durrës. Porsa kishte mbaruar fjalën ai, dy kolegët e tij të punës që si duket kishin qenë të Sigurimit, i thanë: "Ti njeh Sabaudin Haznedarin dhe vazhdon të punosh këtu në ambasadë". Të nesërmen e asaj dite atë e kthyen urgjent në Tiranë me gjithë gruan e tij, ndonëse ai u kishte thënë shefafe të tij se miqësinë ai e kishte jo me Sabaudinin, por me vëllezërit e tij që ndodheshin në Durrës të cilët ishin njerëz të nderuar nga Partia dhe me punë me përgjegjësi".

Po me letra deri kur vazhduat të komunikonit me Sabaudinin në atë kohë".
"Korespodencën me Sabaudinin unë e mbajta deri pak muaj para shtatorit të vitit 1982, kur ai zbarkoi në Divjakë me Halit Bajramin e Xhevdet Mustafën. Aty nga prilli i atij viti unë i kisha shkruar një letër Sabaudinit ku në mes të tjerash i tregoja se kisha pasur djalin tim të sëmurë. Pas asaj letre ai mu përgjigj dhe më thoshte që të shkoja në Ministrinë e Punëve të Jashtme në Tiranë dhe të bëja një kërkesë që shteti të na krijonte mundësinë për ta çuar djalin tim për kurim në Itali ku do të kujdesej vetë Sabaudini".

A shkuat ju në Ministrinë e Jashtëme dhe çfarë iu thanë atje?
"Pas letrës që mora nga Sabaudini, në 27 korrik të vitit 1982 unë menjëherë shkova në Ministrinë e Jashtme dhe aty takova një Drejtor Drejtorie me të cilin ne kishim ruajtur një miqësi familjare. Atij i tregova se kisha djalin sëmurë dhe si mund të më ndihmonte që të bëja dokumentat për ta çuar në Itali për kurim, duke i thënë se atje kisha vëllanë tim Sabaudin Haznedarin. Pasi më dëgjoi, ai më tha: "Gafurr, unë po futem njëherë brenda dhe po pyes, sepse për këto punë ne marrim të dhëna nga Ministria e Brendë-shme. Megjithë atë kam dëgjuar se vëllai yt, Sabaudini, më duket se nuk i ka mirë punët". Pas kësaj ai u fut brenda në Ministri dhe kur doli pas pak, mezi më dha majt e gishtrinjëve duke më thënë: Gafurr, ik sa më shpejtë që këtu se këto ditë është në plan për t'u internuar Shefikati me Skënderin". Ai e kishte fjalën për bashkëshorten e Sabaudinit me djalin e tij, që banonin bashkë me ne". Pas fjalëve të atij që m'i tha në kofidencë të plotë, unë nuk kisha ç'prisja më dhe u ktheva për në Durrës".

Është thënë se që në fillimin e vitit 1982, njerzit e Sigurimit kishin dijeni mbi ardhjen e bandës në Shqipëri. A është e vërtetë kjo gjë?
"Po kjo është më se e vërtetë. Që në filiminin e vitit 1982, diku nga janari apo pak më përpara a më pas këtë nuk jam në gjëndje ta saktësoj, Sigurimi i Shtetit u shpërndau fotot e Sabaudinit të gjithë agjentëve të tyre, deri tek ata ordinerë që njiheshn nga të gjithë. Këtë gjë unë e kam mësuar që në atë kohë pasi ma tregoi vetë njëri prej tyre në koefidencë. Bile ai më tregoi dhe fotografinë e vëllait tim, pasi ishte plotësisht i bindur se nuk mund t'i dilte fjalë nga unë".

Në atë kohë vetëm fotot e Sabaudinit u shpërndanë tek agjentët e Sigurimoit, apo dhe të Xhevdet Mustafës?
"Për këtë nuk di ç'tju them. Ndoshta kanë shpërndarë dhe të Xhevdetit, por unë në në atë kohë vetëm të Sabaudinit kam parë".

Si e menduat në atë kohë shpërndarjen e fotove të Sabaudinit nga ana e Sigurimit të Shtetit, a ju shkoi ju ndër mënd se ai mund të vinte në Shqipëri në krye të asaj bande që erdhi më pas me Xhevdet Mustafën?
"Të them të drejtën në atë kohë kur mora vesh për shpërndarjen e fotove të Sabaudinit, mendova shumë gjeëra, por as që më shkoi ndër mënd ajo që do të ndodhte më vonë, pra që ai të vinte në Shqipëri. Këtë gjë e çova nëpërmënd disa kohë më vonë pasi forca të mëdha speciale të Gardës së Republikës zbarkuan në bregdetin e Durrësit dhe filluan të bënin shërbime në të gjithë gjatësinë e plazhit nga Currilat e deri në Golem. Ajo gjë bëhej hapur dhe si të thuash në mënyrë demostrative sepse pas orës pesë të darkës ata nuk e lejonin peshkatërt amatorë që të gjuanin peshk me grepa. Po kështu në atë kohë rreth e rreth shtëpisë sonë filluan të dukeshin spiunët ordinerë të Lagjes dhe të tjerë të qytetit të cilët na survejonin duke bërë shërbim të rregullt çdo 24 orë. Pas gjithë këtyre gjërave që po ndodhnin në atë kohë, fillova të mendoja se Sigurimi duhet të kishte ndonjë sinjal mbi ardhjen e Sabaudinit në Shqipëri".

Po pas shpërndarjes së fotove, a kishit ndonjë sinjal tjetër apo të themi ndonjë fjalë tjetër nga ana e njerzve të Sigurimit që kishte të bënte me Sabaudinin?
Po, pak ditë përpara se banda të vinte në Shqipëri, vëllanë tonë Eminin (asokohe punonte si Drejtor Rrobaqepsie) e thërriti Kryetari i Degës së Brendshme të Durrësit, Kapllan Shehu dhe i tha: "Emin, ju jeni njerëz të mirë, të ndershëm dhe punëtorë dhe për këtë gjë partia iu ka vlerësuar duke u besuar detyra me përgjegjësi. I thoni ndonjë fjalë vëllait tuaj Sabaudinit se po na nxjerr pengesa". Pas kësaj, Emini iu përgjigj disi i revoltuar: "Po ne nuk kemi asnjë lidhje me të". Ndërkohë Kryetari i Degës vazhdoi: "Si nuk keni lidhje, ju i shkruani herë pas here letra atij". Emini përsëri i revoltuar i tha: "Letrat ia shkruan një vëlla tjetër që është i çmëndur, ( e kishte fjalën për mua) atë kapeni dhe futeni brend. Pra ky fakt dhe ato që përmënda më lart si heqja nga puna e kthimi në Shqipëri i dy punonjësve të ambasadës sonë në Romë, shpërndraja e fotografive etj, tregojnë më së miri se vëllai ynë Sabaudini jo vetëm që ishte një antikomunist i betuar, por ai me aktivitetin e tij po iu nxirrte probleme të mëdha regjimit komunist të Tiranës. Kjo gjë nuk ka nevojë më për koment lidhur me pyetjen që më ke bërë në fillim për arratisjen e Sabaudinit me Halit Bajramin që ishte dërguar me mision nga Sigurimi i Shtetit".

Si dhe nga e mësuat ardhjen e bandës në datën 26 shtator 1982?
"Atë ditë, pra ditën e ardhjes së bandës, aty nga dreka unë isha duke qëndruar krejt i qetë në shtëpi si zakonisht dhe gruaja ime që ishte duke parë nga dritarja se po bënte dasëm një komshiu ynë, më tha se erdhi një makinë dhe mori Eminin me gjithë Skënderin, djalin e Sabaudinit. Mbas nja 20 minutash ajo makinë erdhi përsëri me vëllanë tjetër Naimin dhe mori edhe vëllanë e vogël Qerimin. Pas pak makina erdhi përsëri me Abdurrahimin dhe pasi qëndroi pak, përsëri u largua. Kur pashë të gjitha këto lëvizje që i ndoqa me kujdes nga dritarja e katit të dytë të shtëpisë sime, ngjalla dyshime se diçka duhej të kishyte ndodhur dhe i thashë gruas sime se tani e kisha rradhën unë për t'u marrë nga ajo makinë e degës që erdhi e mori vëllezërit e tjerë. Dhe ashtu ndodhi vërtet. Pas pak minutash erdhi makina dhe më mori e më çoi në Degë të Brendshme. Ndërsa ne na izoluan të gjithëve aty, në shtëpinë tonë që kishin mbetur vetëm gratë dhe fëmijët kishin shkuar forca të shumta të policisë dhe të Sigurimit duke e bastisur atë në çdo cep. Gjatë atij kontrolli të imët ata kishin marrë shumë dokumente dhe fotografi të familjeve tona. Po kështu gjatë atij kontrolli ata kishin gjetur në bodrumin e shtëpisë sime 11 kapsolla ndezës dinamiti që unë i kisha pasur aty që prej 32 vjetësh kur ne kishim banuar në "Kasollen e peshkatarit" të cilat i përdorja për të vrarë peshk".

Sa ju mbajtën në Degë dhe çfarë iu thanë atje?
Aty nga ora dhjetë e darkës të gjithë vëllezërit e tjerë i liruan, ndërsa mua më mbajtën duke më marrë në pyetje në hetuesi. Ata më thonin t'ju tregoja lidhjet që kisha pasur me bandën e vëllait, Sabaudinit. Unë iu thosha që të më lejonin q ëtë shkoja në shtëpi dhe t'ju sillja letrat që i kisha shkruar Sabaudinit që nga viti 1956. Ndërsa u thoja kështu, unë nuk e dija se ata m'i kishin marrë vetë ato letra që doja t'u sillja unë".

Sa ju mbajtën juve në hetuesi dhe çndodhi më pas me vëllezërit e tjerë?
"Mua më mbajtën rreth dy muaj në hetuesi duke më marrë në pyetje dhe më liruan më 16 nëntor të atij viti me rastin e amnistisë që u dha atëhere nga Kuvendi Popullor. Ndërsa që të nesërmen, pra një ditë pas ardhjes së bandës më 27 shtator 1982, plot 23 veta nga familjet e gjithë vëllazërisë sonë u morën dhe u internuan në fshatra e krahina të ndryshme të Shqipërisë, si Gallatë të Kurbinit, Memaliaj, Lapardha, Grabovë e Gramshit, Belsh etj. Ndërsa ne na internuan, shtëpinë tonë e kthyen në Laborator e zyrë-llogarie të Qëndrës Shëndetësore të qytetit. Hakmarrja e regjimit komunist lidhur me atë që bëri Sabaudini, nuk përfundoi vetëm me internimin e familjeve tona dhe konfiskimin e shtëpisë, por ajo u shtri edhe në farefisin tonë. Dua t'i përmënd të gjitha ata sepse vuajtën për vite me radhë në internime, vetëm e vetëm pse ishin kushërinjtë tanë. Që më datën 27 shtator, u shkarkaun nga puna kushurijtë e parë që kishim në Tiranë: Hysen Strazimiri nga Drejtor në Ministrinë e Ekonomisë, u çua llogaritar, Refi Starzimiri (Minarolli) nga nëpëunse e Bibliotekës Komëbëtare u çua pastruese, Uran Starzimiri, nga Drejtor Hozrashoti në Kinostudieo, u çua punëtor, Zaba Strazimiri (Kusi) u la pesë vjet pa punë. Hasan Drini u demaskua publikisht si kushëri i Sabaudin Haznedarit. Po kështu u pushuan nga puna dhe tre kunetërit e mi. Sybi Bleta, veteran i Portit, u çua në NISH-Goma, Arjan Bleta u hoq nga Porti dhe u dërgua në Belsh si punëtor, Elmaz Bleta u shkarkua si Sekretar Partie i Ndërrmarjes".


Të martën do të lexoni:

- Si e krijoi Sabaudin Haznedari bandën, përse u bë kapua i saj dhe kush ishte personi që ai takoi në Shkup e çfarë i kërkoi atij? Cili ishte misioni i vërtetë i bandës dhe përse Sabaudini ishte i sigurtë që do e realizonte me sukses atentatin ndaj Enver Hoxhës?
- Në cilat shtete shkoi Sabaudini për të rekrutuar antarët e bandës, si u njoh ai me Xhevdet Mustafën dhe përse pranoi ai që të merrte në bandë Halit Bajramin, kur kishte dijeni se ai kishte punuar për Sigurimin e Shtetit?
- Cili ishte personi i katërt që u përgatit bashkë me bandën në bazat stërvitore për të ardhur në Shqipëri, përse u largua ai pak çaste para se banda të imbarkohej në motoskafin që do të lundronte drejt brigjeve shqiptare, cilat ishin lidhjet e tij me Sigurimin e Shtetit dhe çfarë bën ai sot në Tiranë?
- Si u diktua banda në Rrogozhinë dhe si është e vërteta e vrasjes së Sabaudinit në bunkerin ku ishte futur? Kush ishin tre personat që u morën me varrimin e Xhevdetit dhe Haznedarit në pyllin e Linzës dhe përse ata edhe sot nuk ua tregojnë familjarëve varret e tyre? Çfarë i shkroi Gafurr Haznedari në vitin 1993 Halit Bajramit dhe përse ai vazhdon të jetojë në Zelandën e Re dhe ka frikë të vij në Shqipëri?


.....................

[erzeni]

gazeta shqiptare

DOSSIER V

Dëshmia e Gafurr Haznedarit lidhur me njeriun e katërt të bandës, që i tradhtoi shokët pak para nisjes dhe arsyeja që tjetri, Halit Bajrami, ka frikë të kthehet në Shqipëri

"Ja njeriu që e tradhtoi Sabaudin Haznedarin e Xhevdet Mustafën"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e katërt të këtij shkrimi të botuar në numrin e së dielës, sipas dëshmisë së 67-vjeçarit Gafurr Haznedari, u njohëm me disa nga ngjarjet më të rëndësishme të vëllait të tij, Sabaudinit, dhe familjes së tij në Shqipëri nga viti 1975 e deri në vitin 1982. Hedhjen e bombave në ambasadën shqiptare të Romës nga Sabaudini, Gafurr Haznedari e mësoi pak muaj më vonë nga dëshmia e një punonjësi të asaj ambasade, që kishte ardhur me pushime në Durrës. Pas asaj ngjarjeje, Sigurimi i Shtetit arriti të helmonte bashkëshorten italiane të Haznedarit brenda në shtëpinë ku banonte. Në janarin e 1982-shit, Sigurimi u shpërndau agjentëve sekretë fotot e Sabaudinit dhe po në atë kohë kryetari i Degës së Brendshme të Durrësit i tha vëllait të tij, Eminit: "Folini pak Sabaudinit, se po na nxjerr pengesa". Po kështu, në korrikun e vitit 1982 kur Gafurri shkoi në Ministrinë e Jashtme për t'u interesuar për djalin e tij të sëmurë, njëri nga drejtorët e asaj ministrie i tha: "Largohu që këtej se Sabaudini nuk i ka punët mirë. Këto ditë do ta internojnë gruan e tij, Shefikatin, bashkë me djalin, Skënderin".

(vijon nga numri i së dielës)

Çfarë dini rreth veprimtarisë së Sabaudinit, para se të vinte në Shqipëri?
"Para se Sabaudini të vinte në Shqipëri, ai jetonte në kryeqytetin italian, Romë, së bashku me vajzën e tij të vetme, pasi bashkëshorten italiane, siç thashë më lart, ia helmoi Sigurimi i Shtetit, pasi ai hodhi bombat në ambasadën shqiptare atje, së bashku me Avdul Banushin. Që kur ishte vendosur në Romë, Sabaudini kishte hapur një lavanteri private dhe kishte arritur të nxirrte të ardhura të konsiderueshme. Por ato të ardhura ai i shpenzonte më shumë duke ndihmuar emigrantët shqiptarë antikomunistë dhe shtëpinë e tij në Romë e kishte kthyer në një qendër bamirësie për të gjithë ata që arratiseshin për në Perëndim. Këtë gjë e dëshmojnë akoma edhe sot shumë shqiptarë që kanë pasur rastin të ndihmoheshin prej tij. Po kështu, këtë gjë na e ka dëshmuar një shqiptar nga Tivari, i quajtur Hasan Gorana, i cili në vitin 1970 në një letër që na dërgonte ne nga Nju-Jorku, në mes të tjerash, na shkruante: "I jam mirënjohës Sabaudinit, se më ka strehuar në shtëpinë e tij me gjithë gruan time. Nuk ka nënë në botë që të lindë një djalë si Sabaudini".

Çfarë dini rreth krijimit të bandës prej Sabaudinit?
"Duke u nisur nga ato që kam arritur të mësoj unë pas viteve '90 lidhur me bandën që erdhi në Shqipëri, ideja për krijimin e grupit komando i lindi Sabaudinit rreth një vit e gjysmë përpara, pra diku nga fillimi i vitit 1980. Që nga ajo kohë Sabaudini ndërmori një udhëtim të gjatë nëpër disa shtete të botës, sidomos në ato vende ku jetonte mërgata antikomuniste shqiptare. Qëllimi i atij udhëtimi ishte që ai të kontaktonte me njerëz të besuar, në mënyrë që t'i rekrutonte ata si efektiv të grupit të tij, që do të zbarkonin në Shqipëri. Gjatë udhëtimit që Sabaudini bëri në SHBA, ai u njoh atje me Xhevdet Mustafën, me të cilin ndonëse ishin nga një qytet, nuk kishin pasur njohje më parë, pasi Xhevdeti ishte rreth 20 vjet më i vogël. Pasi Sabudini i parashtroi atij qëllimin për të cilin e kishte takuar, Xhevdeti u tregua krejt i gatshëm që të bënte pjesë në grupin e Sabaudinit. Pasi u sigurua për pjesëmarrjen e Xhevdetit në grupin e tij, Sabaudini u kthye në Europë dhe ndërmori një udhëtim tjetër në disa shtete ballkanike. Kur ishte në Maqedoni, Sabaudini qëndroi për disa ditë në Shkup dhe ka fjetur në një dhomë hoteli bashkë me një shqiptar nga Dibra e Madhe, i quajtur Luan Haxhirexha. Për t'u takuar me atë person, Sabaudini kishte rekomandim nga një mik i tij dhe gjatë bisedës në atë dhomë hoteli ai i bëri të ditur qëllimin e takimit, duke i thënë Luanit: "Na gjej disa djem të rinj e të besuar që të shkojmë në Shqipëri e t'ia derdhim trutë Enver Hoxhës". Që në fillim Luani i shprehu rezervat e tij lidhur me atë mision, duke mos ia aprovuar në mënyrë kategorike dhe i tha: "Nuk bëhet ajo punë. Kjo është një aventurë tepër e rrezikshme dhe e parealizueshme. Ti nuk e di se si është Shqipëria". Pas asaj, Sabaudini i tha: "Ai popull ka mbetur si ajo pema e zhveshur që i bien gjethet në vjeshtë dhe ato gjethe një shkrepse duan nga ne, që të marrin flakë menjëherë".

Po cili ishte misioni i vërtetë që ajo bandë do të kryente në Shqipëri?
"Ajo që thashë më lart. Misioni i bandës ishte atentati ndaj Enver Hoxhës, i cili do të realizohej në Tiranë gjatë festave zyrtare dhe takimeve që pritej të zhvillonte Enveri në atë kohë. Për realizimin e atij misioni, Sabaudini ishte më se i sigurt që do ta kryente me sukses dhe atë gjë ai e shprehte me të gjithë ata njerëz të besuar që takoi në atë kohë".

Është thënë se në përgatijen e bandës ka pasur gisht edhe Leka Zogu, çfarë dini rreth kësaj?
"Unë nuk e di tamam se si është e vërteta rreth personave apo shërbimeve sekrete që fshiheshin pas Sabaudinit, që ishte kryetar i asaj bande, por di të them se me Leka Zogun ai ka pasur një njohje që prej shumë vitesh. Këtë gjë e ka pohuar në dëshminë e tij në gjyqin fals që u bë në Tiranë edhe agjenti i Zbulimit Shqiptar, Halit Bajrami, i cili aty u shpreh se Sabaudin Haznedari ishte personi që mblodhi një pjesë të madhe të mërgatës antikomuniste shqiptare dhe i çoi në dasmën e Leka Zogut".

Si ra Zbulimi Shqiptar në gjurmët e bandës që po krijonte Sabaudini?
"Ajo gjë është dekonspiruar gjatë udhëtimeve që Sabaudini bëri për gjetjen e njerëzve për krijimin e bandës dhe Sigurimi i Shtetit nuk e ka pasur shumë të vështirë që ta mësonte atë gjë, kur dihet se ai ka pasur shumë agjentë të tij të infiltruar në radhët e mërgatës antikomuniste. Kështu që, pasi Sigurimi është informuar për krijimin e bandës prej Sabaudinit, në mënyrë që ta kontrollonte në çdo hap, ka bërë të gjitha përpjekjet dhe arriti që të fuste në radhët e saj dy agjentët: Halit Bajramin dhe K.F.".

Po përse e mori Sabaudini në bandën e tij Halitin, kur thuhet se ai kishte dijeni për të, se punonte për Sigurimin e Shtetit?
"Këtë pyetje edhe unë e kam shoshitur për vite me radhë në mendjen time, dhe ajo më ka mundur shumë. Ka disa versione lidhur me këtë. Një nga më kryesoret dhe që mendoj se i afrohet më shumë së vërtetës është ai që Sabaudini ka menduar se Halit Bajrami nuk i shërbente më Sigurimit të Shtetit. Kjo për arsye se ai kishte vite që jetonte në Zelandën e Re dhe nuk ishte aktivizuar më nga Zbulimi Shqiptar. Ka pasur dhe raste të tjera nga agjentët e Zbulimit Shqiptar që kanë bërë lojë të dyfishtë. Pra, që kanë pranuar të dalin jashtë me mision dhe më pas nuk kanë punuar më për llogari të Sigurimit, jo duke u larguar fare hapur, por duke dhënë informacione pa asnjë lloj vlere. Në takimin që Sabaudini ka pasur me Halit Bajramin, ai është treguar plotësisht i gatshëm për të ardhur në Shqipëri si anëtar i bandës së tij. Duke u nisur nga këto, Sabaudini ka menduar se Halit Bajrami nuk do ta tradhtonte, pasi ai e kishte pasur shok fëmijërie dhe ata ishin arratisur bashkë që në vitin 1950. Por edhe pse Sabaudini pranoi që ta merrte Halitin në bandën e tij, ai kishte shumë dyshime për të dhe për shokun e tij, personin e katërt, që u stërvit bashkë me ta në bandën e tij".

Cili ishte ky person dhe pse nuk erdhi ai në Shqipëri me bandën?
"Personi i katërt quhet K.F. dhe ai ka jetuar prej vitesh në Zelandën e Re, ku ishte dërguar me mision nga Sigurimi i Shtetit. Këtë person Sabudinit ia prezantoi Halit Bajrami gjatë udhëtimit që ai bëri në Zelandën e Re, pasi nuk e njihte, dhe Sabaudini pranoi ta merrte me vete. Pasi K.F. u stërvit bashkë me bandën për disa kohë në disa shtete të Europës, në momentet e fundit kur ata të katërt kishin ardhur në Itali dhe do të imbarkoheshin në motoskafin që do të lundronte drejt brigjeve shqiptare, K.F. u bë i sëmurë dhe u tha atyre se do të shkonte në një farmaci për të blerë disa ilaçe. Sabaudini e lejoi që të shkonte, pasi nuk ia mori mendja se ai nuk do të kthehej më. K.F., pasi u largua nga banda, shkoi në stacionin e trenit të Firences, ku rastësisht takoi një shqiptar antikomunist të quajtur Eqerem Maçi, me origjinë tiranas. Pasi u takua me Eqeremin, i kërkoi atij 1500 USD borxh, duke i thënë se i kishte humbur portofoli dhe ato do t'ia kthente menjëherë sapo të shkonte në Zelandë. Duke qenë mik i ngushtë i Sabaudinit, Eqeremi ia dha dollarët K.F.-së dhe ai i hipi avionit dhe iku në Zelandë. Pas tri ditësh K.F. e mori në telefon Eqeremin, duke i thënë se ia kishte postuar dollarët në Itali. Eqeremi që e kishte mësuar dështimin e misionit të bandës dhe vrasjen e Sabaudinit e të Xhevdetit, i tha në telefon: "Mos ta shoh bojën më dhe nuk i dua fare paratë, sepse ju e tradhtuat Sabaudinin në Shqipëri".

Nga i dini ju këto?
"Këtë gjë na e ka dëshmuar vetë Eqerem Maçi në një letër që ai i ka dërguar pas viteve '90 nga Italia, djalit të Sabaudinit, Skënderit".

Po pas largimit të K.F.-së, a dyshoi Sabaudini dhe përse e vazhdoi ai misionin?
"Pas ikjes së K.F.-së, patjetër që Sabaudini ngjalli dyshime, por ai nuk mund të mos e vazhdonte misionin që kishte marrë përsipër, sepse atë nuk ia lejonte karakteri i tij dhe ai i kishte dalë për zot atij misioni. Por ngaqë Sabaudini dyshoi në largimin e K.F.-së, ai e ndërroi edhe itinerarin dhe vendin e zbarkimit të bandës. Ishte kjo arsyeja që banda mundi të zbarkonte në bregdetin e Divjakës, pa u diktuar fare nga forcat speciale të Ministrisë së Brendshme, të cilat kishin rreth gjashtë muaj që bënin shërbim të rregullt në bregdet, në pritje të saj".

Po Halit Bajrami a kishte dijeni mbi vendin e zbarkimit të bandës?
"Halit Bajrami kishte dijeni për vendin ku ata do të zbarkonin dhe ai kishte njoftuar Sigurimin për këtë, por kur ata hipën në motoskaf dhe Sabaudini e ndërroi itinerarin e lundrimit, ai s'kish si ta njoftonte më Sigurimin, sepse ishte nën kontrollin e plotë të Sabaudinit e të Xhevdetit. Pra, në varkë Haliti nuk kishte si të shkëputej dhe të njoftonte në radio Sigurimin për vendin e zbarkimit. Haliti e ka pranuar vetë në dëshminë e tij, duke thënë se ai si Halit e kishte bërë detyrën e tij dhe kishte informuar Sigurimin nga hotelet e Parisit dhe Brukselit, ku ata shkuan për të blerë armë".

Çfarë dini lidhur me asgjësimin e bandës, pas zbarkimit në bregdetin shqiptar?
"Pasi banda zbarkoi në bregdetin e Divjakës, rreth mesnatës, deri sa ka zbardhur dita ata kanë qëndruar në një bunker. Më pas ata janë nisur për të dalë në rrugën nacionale dhe për të udhëtuar për në Tiranë. Rrugës, Xhevdeti ka eliminuar dy-tre persona që i kanë dalë përpara, duke menduar se po ndiqeshin dhe njërin prej tyre, një polic të quajtur Sokrat, e ka marrë peng, duke ia ngarkuar çantat që kishin me vete. Ndërsa Sokrati ka mbajtur çantat me rroba e pajisjet e tjera që ata kishin, çantën me armë Sabudini ia ka lënë Halit Bajramit. Gjatë gjithë kohës deri sa ata kanë dalë në rrugën nacionale, Sabaudini me Xhevdetin kanë ecur përpara, ndërsa Haliti që kishte çantën me armë ka ecur prapa tyre, për të mos u diktuar. Por, siç duket, Haliti nuk ka pasur urdhër që t'i vriste ata, sepse nuk duhej të dekonspirohej qenia e tij si agjent i Sigurimit Shqiptar".

Si u diktuan banda?
"Pasi ata të tre dolën në rrugën nacionale, te stacioni i trenit në Rrogozhinë, Halit Bajrami nuk i ka ndjekur më nga pas, por është futur në një berberhane dhe aty ka thënë: "Kapni ata të dy, se janë diversantë". Sabaudini me Xhevdetin kur e kanë parë se Halit Bajrami nuk ishte më pas tyre -sipas urdhrit që i kishin dhënë- e kanë kuptuar se ai i ka tradhtuar dhe janë shpërndarë. Xhevdeti ka marrë me forcë një makinë dhe ka ikur në drejtim të fshatit Zhamë të Lushnjës, (ndoshta me qëllim për t'u kthyer përsëri andej nga kishin ardhur), ndërsa Sabudini është futur te një bunker aty pranë".

A ishin të armatosur Sabaudini me Xhevdet Mustafën?
"Në momentin që ata janë ndarë, kanë pasur me vete vetëm nga një revolver, sepse armët automatike i kishte Halit Bajrami".

Si u vra Sabudini?
"Sabaudini u rrethua nga forcat vullnetare dhe ato të policisë në bunkerin ku ishte futur dhe aty e kanë qëlluar me breshëri të shumta, duke i bërë thirrje që të dorëzohej. Ai nuk ka qëlluar asnjëherë në drejtim të tyre, por në një moment u ka thënë: "Mos luftoni kundër meje, por hajdeni t'i bashkojmë armët dhe të shkojmë në Tiranë e të vrasim Enver Hoxhën". Pas kësaj, ai është qëlluar përsëri dhe për të mos rënë i gjallë në duart e tyre, ka vrarë veten, duke e qëlluar me një plumb në kokë. Kështu është e vërteta e vrasjes së tij dhe jo ashtu siç kanë thënë se e vrau një pushkatar i forcave vullnetare. Kjo gjë duket qartë edhe nga fotot e ekspertizës kriminalistike të Ministrisë së Brendshme. Ndërsa Sabaudini është vrarë aty rreth orës 11, Xhevdeti u vra pasdite në shtëpinë ku u fut, në fshatin Zhamë".

A ju kanë marrë ju njerëzit e Sigurimit për t'ju çuar për verifikimin e kufomave të Sabaudinit e të Xhevdetit?
"As nuk na ka thënë njeri për këtë gjë, sepse Sigurimi e dinte mirë që prej një viti ardhjen e tyre dhe kush ishin ata, e nuk kishte nevojë të verifikonte kufomat".

Po gjatë internimit si ju kanë trajtuar dhe a patët probleme?
"Nga data 27 shtator e deri në fundin e vitit 1990, kur u kthyem të gjithë në Durrës, ne kemi vuajtur ashtu siç vuanin të gjithë të internuarit në Shqipëri. Ne nuk na linin të lëviznim nga vendi i internimit pa leje të Degës së Brendshme dhe për herë të parë të pesë vëllezërit u bëmë bashkë në vitin 1985, kur na vdiq nëna në fshatin Grabovë të Gramshit. Aty na njoftuan se ishte marrë vendim që nëna jonë nuk duhej varrosur në varrezat e fshatit dhe vëllai i vogël, Qerimi, që jetonte me nënën, hapi një gropë buzë një rruge, afër një guri të madh, me qëllim që të mos na humbte fare, dhe aty e varrosëm vetëm ne vëllezërit".

A i keni kërkuar dhe a i keni gjetur eshtrat e Sabaudinit?
"Pas viteve '90 unë jam marrë personalisht me kërkimet për gjetjen e eshtrave të Sabudinit. Pasi u interesuam në Ministrinë e Brendshme me ndihmën e pakursyer të ministrit Bashkim Kopliku, ne gjetëm procesverbalin me emrat e tre personave që kishin kryer groposjen e tyre në Linzë".

A kontaktuat me ta?
"Ne arritëm që të takoheshim me njërin prej tyre, B.D., që në atë kohë ishte i dënuar për krime kundër njerëzimit. Kur i thamë atij se donim ndihmë për gjetjen e eshtrave të Sabaudin Haznedarit dhe Xhevdet Mustafës, ai na tha: "Po si kërkoni eshtrat e Xhevdet Mustafës, kur ai ka vrarë pesë veta?" Unë ia përgjigja se Xhevdeti nuk kishte ardhur i ftuar në dasmë këtu, por ai na lodhi dhe nuk na e tregoi vendin ku ishin varrosur, duke u justifikuar se ai me dy kolegët e tij e kishin gjetur gropën të hapur dhe nuk e mbante mend vendvarrimin".

"Po me Halit Bajramin dhe personin tjetër K.F. a keni kontaktuar dot pas viteve '90?
"Pas viteve '90 në Durrës u kthyen një nga një disa nga agjentët e Zbulimit Shqiptar, që kishin qenë me mision për vite me radhë jashtë Shqipërisë dhe kishin banuar në Zelandën e Re. Unë kontaktova me ta dhe njëri prej tyre ma mori përsipër që t'i çonte Halit Bajramit në Zelandë një letër që kisha shkruar unë".

Çfarë i kishit shkruar Halitit në atë letër?
"Shqip po ju them se në atë letër i kam thënë: "Halit, do të më përgjigjesh për atë që ke bërë".

Je i bindur se e ka marrë atë letër Halit Bajrami?
"Patjetër që e ka marrë, sepse pas saj ai nuk erdhi dhe nuk vjen dot në Shqipëri, si shoku i tij K.F., që vjen lirshëm në Tiranë, ku ndodhet dhe sot".

...........

[Agim Doçi]

shoku ACTEC.

Për Mirditën kam shumë për të thanë e për të shkruar. Endè nuk e kam bitisur punën time në këtë sferë. Po ju kujtjoj se regjimi kriminal i PPSH-së (pra i "baballarëve tanë") në krahinën 100% katolike të Miriditës kanë bërë krime monstruoze, saqë më duhet t'i kërkoj falje shokut Adolf Hitler që e kam quajtur k/kriminel për çka i bëri popujve dhe ebrejve gjatë luftës së II-të Botnore!
A mund të mendosh nënën apo gjyshen të të vdesë nga një HEMORAGJI e shkaktuar nga një mace apo maçok që ua fuste Toger Baba - nipi i Feçor Shehut grave fisnike malsore mirditore në benevrekët e tyre duke ulëritur si bishë: "Kështu do u shqyejmë të tërëve ju malokëve!!".....
ACTEC - ti nuk ke haber se kush janë feudalët dhe bejlerët e Shqipërisë! Po t'i tregoj unë:
A.
Populli hante me tallon kur Liljana Sotiri dhe Teuta Reshat Alia(nuset e djemve të antishqiptarit Enver Hoxha blinin në Finlandë qen rrace dhe mace rrace nga 35 mijë usd(!!!)

B.
Populli kishte 100 gram kafe me erë vajguri në muaj, kur Bejlerët e Bllokut dhe Feudalët e Byrosë Politike vetëm për krushqit e tyre merrnin 15 kG. Mish Viçi Fileto në javë!!!!

Përsa i përket Familjes së Gjo'markajve bëj kujdes! Ata kanë patur FIGURA TË MËDHA HISTORIKE dhe nëse je kurioz LEXO dhe enciklopeditë europiane se kush është I MADHI PRENG BIB DODA etj.etj. Por veç komunistat mbasi pushkatuan 22 vetë nga ajo familje atdhetare, edhe të vdekur i lyenin me mjaltë dhe u lëshonin grethat midis Shën Palit në Mirditë në vitin 1949 djemve anikomunistë të asaj Shtëpije të Shquar! Shtëpija e Gjo'Markajve nja 37 vjet para "Shkollës së Parë Shqipe Korçare 1908", kishin hapur shkollat dhe Konviktet për të vobegtit në malet e Oroshit dhe ndihmonin të gjithë ata që nuk kishin asnjë të ardhur financiare! Por nuk mund të shkruhen e të përshkruhen vlerat e Gjo'Markajve me antivlerat e regjimit që ndërtoj Enver Hoxha duke mashtruar prindërit tanë dhe duke TRADHËTUAR idealin e tyre!! Padyshim që si në çdo familje dhe tek Gjo'Markajt ka patur "djem plangprishës"! Por nuk të takon ty si ACTEC të japësh vlersime! Sidomos kur nuk e di se ku bije me shpi patriotizmi dhe atdhetarizmi i Shtëpiave të Mëdha dhe të Nderuara Shqyptare!!!!! Nuk ishte ajo Shtëpia ku lindi dhe vdiq PARTIA e themeluar nga Dushanët, Miladinët e Popoviqat, që polli krimin kombëtar por ishte kuislingu sllavo - bizantin Enver me nja 19 Anëtarë të Birosë Politike Kuco-vllehë, arumunë, minoritarë e zagarë që e shkatrruan dashurinë midis nesh!
PËR RIKUJTESË EDHE NJË HERË PO TË NIS AKUZËN TIME PËR ENVERIN!

Agim Doçi

TË AKUZOJ!

Të gjitha veset që djalli shpiku
I bëre pronë të shpirtit tënd
As ferri i Dantes që shkoi dhe iku
Për Enver Hoxhën s‘do kishte vënd!

As vetë s‘e di se ç‘ Kod Penal
Kish për t‘a dhënë dënimin hak.
Ti pjellë katile nga kishe dalë
Që nuk u ngope një herë me gjak!?

Ti arrestove Lirinë e Kombit!
Prishe faltoret e Perëndisë!
Nuk e marr vesht nga ç‘anë e globit
I ré mallkim ti Shqipërisë?!….

Ti që ja morre nderin shqiptarit
Ti që ia zhduke vlerat që kish
Ti që mban emrin e krytradhtarit
Ti që Sërbia të pat kulish

Ti i pabesi midis çakenjve
Ti frikacaku, mjeshtër – mashtrus
Ti amorali midis shkërdhenjve
Në cilin rreth vallë të të fus?

Krimet e tua nuk numërohen
Ti që i vrave muzën poetit
Eshtrat e tua tokës i rëndohen
Ti diktatori i antishtetit!

Ti që ia shterre trurin Diturisë!
Ti që shfarose e s‘tu dridh dora!
Ti që ia nxive jetën Shqipërisë
Kafka dhe eshtrat të zënçin morra!

Ti që e vrave qetsinë e natës
Ti që gjithë shokët çove në varr
Ti kryedylberi i rrugëve të Francës
Cila hienë të polli vallë!?…

Ti na rrethove me tel gjëmba
Me lukuninë që të erdh‘ pas!
Ti që shkaktove vargmal me dhëmba
Në çfarë gjirizi vallë të përplas!

Persekutove në pesdhjetë vite
Sa vrerë, sa helm në zemrat tona
Ti dashurinë n‘mes njerzve fike!
Ti ishe zgjebja, ti ishe krroma!

Ndaj të mallkuan gjithë nënat tona
„Të humbtë emri o Enver bisha!“
të zuri nëma o Enver Hoxha!
Ti që shkatrrove xhamì dhe kisha!

Ti që e vrave me thikë mbas shpine
Fishtën, Konitcën, vetë Historinë!
Ti serbo – sllavi me brumë prej Kine
Të humbtë varri me gjithë Partinë!

Të akuzojnë me mijra varre!
Të akuzojnë Nënat kërcure!
Të akuzojnë burrat që vrave!
Të akuzojnë mijra qivure!

Të akuzojnë lotët e fëmijëve!
Të akuzon mjerimi tipik!
I pamëshirshëm në ç’hithra mbive?
Qen i Stalinit pleh bolshevik!

Të akuzojnë bijt edhe bijat
Që thyen prangat me 2 korrik!
Gjithë Shqipërisë i dolën thinjat
Kur nënat klithnin: - Ik!! Vetëm ik!!

U nëpërkëmbëm, u hoqëm zvarrë
Nè, nipstërnipat e Ilirisë!
U lemeris Evropa mbarë
Nga shtetbunkeri i Shqipërisë!

Të akuzoj në emër të të rënëve
Që rrokën pushkët e dolën Malit!
Që u zhgënjyen nga Stani i Qenëve!
Dhe i falën Jetën veç Idealit!
Çuditet Bota, dhe gjithë njerëzia
Si mbijetuan vallë shqipëtarët??….
Por jo or jo! S’vdes shqiptarija
Ndonse enveri na humbi varrët!

Pa do të ngrihej një ditë urrejtja
E do t’i mblidhte populli rrufetë!
Që komunizmit t’i vinte vdekja
Në skenë të vihej ky Akti i Tretë!

Aktin e Parë të Dymbëshjetës
Vetë e rrënuam nè shqipëtarët(!)
Aktin e dytë të dyzetekatrës
E asgjësuan tok, tradhëtarët!

Por Akti i Tretë thirri në skenë
Një REGJISOR që bën epoka!
U ngrit një popull, u kish bër’ Benë!
Dhe u rrëshqiti nën këmbë toka!

Erdhi kjo ditë ndoshta me dhëmbje
Sot Shqipëria ndrron mish e lëkurë
U befasuan deri në çmëndje
Prap ëndërrojnë për diktaturë(!!)

Por jo ore jo! Shkoj edhe vate
Koha e Turpit! Kohë e Partisë!
Vijmë të hutuar si mbas një Nate
T’i japim fund të gjith’ Tragjedisë!

Le të na rrahi era e dimrit
Le t’i kërcasin brinjët vatanit
Demokracinë KOHA e thirri
Në udhë të ZOTIT jo të shejtanit!







Agim Doçi

[Kanani]

un ktu ste pergjigjem dot agim se si njof dhe i respektoj njesoj keto martir.
po ti ke tek kjo teme pra ketu rrotull shume pytje qe te jane adresuar pse i rrotullohesh dhe si pergjigjesh? kerkoji dhe pergjigju ndonjehere ke dhe ca pytje tek tema qe ke hap ti vete, te akuzoj dhe un jam dakort me ty, per shume gjera por pse se pranon ti edhe faqen tjeter te medaljes? nejse kaq kisha ne ke qef dhe kohe pergjigju.

[Agim Doçi]

KANAN VËLLA!
Bëmi pyetjet dhe unë do të të përgjigjem! Mos u tërhiq! Unë nuk tërhiqem nga ato që shkruaj, se ato janë TË VËRTETA!
Me respekt Agimi

[Brari]

DOSSIER I

Historia tragjike e familjes së Elez Isuf Ndreut, prijsit të kryengritjeve popullore nga Sllova e Dibrës. Si u pushkatuan, burgosën dhe internuan me dhjetra burra të fisit të famshëm

Si e masakruan komunistët familjen e Elez Isuf Ndreut


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Pas mbarimit të Luftës deri aty nga marsi i vitit 1946, familja jonë Ndreu në Sllovë të Dibrës nuk u prek dhe nuk u ngacmua fare nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Arsyeja dhe shkaku kryesor që familja jonë nuk u trazua në fillim, ishte një farë respekti që ruhej akoma për Gjeneral-major Dali Ndreun dhe nënkolonel Esat Ndreun, të cilët kishin udhëhequr formacionet më të mëdha partizane gjatë Luftës Nacional-Çlirimtare. Përndjekja dhe genocidi i egër e i pashembullt ndaj familjes sonë, filloi pas marsit të vitit 1946, kur gjyshi ynë Cen Elezi, djali i Heroit të Popullit, Elez Isuf Ndreut, u shpall armik i popullit. Në atë kohë për t'i shpëtuar përndjekjeve të Brigadave partizane të Ndjekjes që na dogjën kullat e mëdha tre katëshe në Sllovë, gjyshi Ceni me disa nga vëllezërit dhe djemtë e tij dolën në mal në arrati.

Në atë kohë disa nga burrat e familjes sonë u vranë në mal në përpjekje me forcat komuniste, të tjerë u arratisën jashtë Shqipërisë dhe shumë të tjerë u arrestuan dhe përfunduan burgjeve e internimeve të regjimit komunist të Enver Hoxhës". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën", është 70-vjeçari Hiqmet Ndreu, një nga pinjollët e familjes së famshme të Elez Isuf Ndreut, i cili rrëfen gjithë historinë tragjike të familjes së tij nën regjimin komunist të Enver Hoxhës. Po cila është origjina dhe historia e kësaj familje të madhe dhe cili është kontributi që burrat e saj kanë dhënë në luftrat për Pavarsinë e Shqipërisë? Si u arrestuan, u bugosën, u pushkatun dhe u persekutuan, pjestarët e asaj familje të Parisë së Dibrës nga regjimi komunist i Enver Hoxhës dhe përse hakmarrja e genocidi i komunistëve ishte aq i egër ndaj tyre?

Cen Elezi përkrahës i Zogut
Hysen Elez Ndreu, apo siç është njohur ndryshe me emrin Cen Elezi, u lind në vitin 1884 në fshatin Sllovë të Dibrës dhe ai ishte djali i madh i Elez Isufit. Që në moshë fare të re, Cen Elezi mori pjesë prëkrah të jatit të tij Elez Isufit, në të gjitha luftrat dhe betejat kundër forcave turke dhe serbo-malazeze, të cilat çuan në Shpalljen e Pavarsisë së Shqipërisë në vitin 1912-të. Ndonëse Elez Isuf Ndreu ishte kundërshtar i Ahmet Zogut dhe u vra duke luftuar kundër forcave të tij në vitin 1924, me rikthimin e tij në pushtet në janarin e vitit 1925, Ahmet Zogu i bëri thirrje Cen Elezit dhe burrave të tjerë të atij fisi që të merrnin pjesë dhe të jepnin kontributin e tyre në krijimin e shtetit të ri shqiptar. Pas janarit të vitit 1925, Cen Elezi qëndroi disi i mënjanuar nga jeta politike duke u mbyllur në kullat e tij në Sllovë të Dibrës.

Në vitin 1926 gjatë përpjekjeve që qeveria e Beogradit ndërrmori për rrëzimin e Ahmet Zogut me anën e Kryengritjes së Dukagjinit, ajo u përpoq të bënte për vete disa nga krerët kryesorë të familjeve të mëdha të Shqipërisë, ku një prej tyre ishte dhe Cen Elezi, pasi babai i tij ishte vrarë kundër Ahmet Zogut.

-----------

DOSSIER I

Ndretë e Dibrës që bënë emër të madh në Historinë e Shqipërisë


--------------------------------------------------------------------------------

Origjina e hershme e familjes Ndreu të Sllovës, mendohet të jetë prej fshatit Soricë të Dardhës së Dibrës. Lidhur me prejardhjen e këtij fisi të famshëm që ka bërë emër të madh në historinë e Shqipërisë, ka disa versione të ndryshme që shpesh janë dhe kontradiktorë me njëri-tjetrin. Por ato që i qëndrojnë më afër së vërtetës, janë dy prej tyre: ai se Ndretë janë të ardhur prej Shoshajt të Dukagjinit dhe tjetri që ata janë shpërngulur prej krahinës së Nikaj-Mërturit të Tropojës. Këto dy versione mbështeten edhe prej vetë burrave më të moshuar të fisit Ndreu, ku dy prej tyre, Islam dhe Remzi Ndreu i kanë mbledhur kujtimet të cilat janë botuar në Tiranë në librat "Në Lisivadh nuk ka qetësi " dhe "Fisi i Ndreve". Po kështu lidhur me origjinën e fisit Ndreu ka bërë një studim edhe historiani i njohur dibran Moisi Murra, i cili për prejardhjen e vërtetë të këtij fisi, i qëndron dy versioneve: atij të Shoshajt të Dukagjinit dhe Nikaj-Mërturit, ku edhe sot ruhen toponime që lidhen me emrin e këtij fisi. Studiuesi dibran Murra në mes të tjerash në librin "Cen Elezi" shprehet: " Shpërngulja e fisit Ndreu nga Nikaj-Mërturi ka ardhur pasi pjestarët e atij fisi u vranë në një përpjekje të pabarabartë me forcat ushtarake të perandorisë osmane dhe ato që mundën që të shpëtonin të gjallë, u larguan prej andej dhe u shpërndanë në thellësi të vëndit. Ky pohim sillet edhe nga të dhënat e regjistrit të Sanxhakut të vitit 1571, ku fshati Dardhë i Dibrës jepet me 60 banorë, prej të cilave 35 shtëpi të krishtera dhe 23 muslimane. (Selami Pulaha, "Gjurmime Albanologjike" seria e shkencave historike, Prishtinë 11.1972 Fq. 285 punimi "Krahinat verilindore të Sanxhakut të Dukagjinit") Nga të islamizuarit haset edhe një Ali Andrea, i martuar dhe që gëzonte një çiflik. Duke pranuar rënien e gërmës "a" tek mbiemëri Andrea, gjë e cila ndodh shpesh tek emrat dhe mbiemrat e të krishterëve të krahinave verilindore të Shqipërisë, mbiemëri Andrea transformohet natyrshëm në ndrea, Ndreu. Në se pasardhësit e Ali Ndreut, i vitit 1571 trashëguan emrin e të parit të tyre, deri tek Ali Ndreu i vitit 1817, (vëllai i gjyshit të Elez Isufit) mendojmë se Ndreu është banor i fshatit Dardhë që në gjysmën e parë të shekullit të XVI-të, që përkon edhe me islamizimin e krahinave verilindore të Sanxhakut të Dukagjinit. Çështë e vërteta Ndretë patën një zhvillim të mirë demografik edhe pse ranë në gjaksi e bënë lëvizje të detyruara, por gjithnjë brenda kuadrit të mikrokrahinës së Dardhës. Si të gjithë malsorët e këtyre anëve edhe ata pranonin e udhëhiqeshin nga ligji i maleve të vetëqeverisjes tradicionale autonome. Ndretë besonin dhe ishin të krishterë të mirë, por nën trysninë e turqve osmanë ata u islamizuan anga vitet 1530-1550-të. Ekonomia e fisit Ndreu mbështetej kryesisht në mbarështrimin e blegtorisë dhe atyre pak ngastra toke të coptuara, pothuaj pa asnjë farë rendimenti. Për kushte më të mira jetese, një pjesë e tyre, rreth viteve 1830-1840-të, lanë Dardhën, kaluan Drinin dhe u vendosën në krahinën e butë të Ujë e Mëujës (sot mikrokrahina e Sllovës) Ata u vendosën në Lisivadhë, Palaman, Shafell e Ratke. Në Lisivadhë u vendosën Isuf, Llan dhe Kazi Ndreu". Sipas dëshmisë së 70-vjeçarit Hiqmet Ndreu, aty nga fillimi i gjysmës së dytë të shekullit të XVIII-të, apo më saktë pas viteve 1850-të, Ndretë e Sllovës së Dibrës u bënë një nga shtëpitë më të njohura të asaj krahine. Në atë kohë i pari i fisit Ndreu, ishte Xhelil Isuf Ndreu dhe pas vdekjes së tij, t'parllikun e fisit e mori në dorë i vëllai, Elez Isuf Ndreu. Në vëndin e quajtur Lisivadhë ku të parët e Ndreve ishin vendosur pas shpërnguljes nga Nikaj-Mërturi, në fillim u ndërtua një kasolle prej Isuf Ndreut, (babait të Elez Isufit) gjë e cila shënoi edhe vendosjen përfundimtare të Ndreve në atë krahinë prej nga nuk do të lëviznin më. Më pas aty nga viti 1884 kur ajo familje u fuqizua shumë ekonomikisht, djemtë e Isuf Ndreut ndërtuan një kullë të madhe tre katëshe e cila u quajt "Kulla e Gjatë". Ajo kullë e cila kishte trajtën e një fortese me mure të gjerë deri në një metër e me frengji në çdo kat, u ndërtua me gurë të gdhendur që nuk dihet se nga ç'vënd ishin marë dhe si ishin transportuar deri aty. Ndërtimi i asaj kulle aty rreth vitit 1840-të, mendohet të jetë ngritur për arsye se fisi Ndreu në atë kohë kishte rënë në gjaksi me disa fise të tjera të fuqishme të krahinës së Lumës. Në atë kohë burrat që ishin në krye të fisit Ndreu, u angazhuan në lëvizjet në dobi të çështjes kombëtare, por lidhur me këtë fakt nuk ka ndonjë të dhënë konkrete. Në atë kohë disa nga fiset e Sllovës u acaruan së tepërmi me fisin Daci të Kalisit të Kukësit dhe për t'u mbrojtur prej tyre ata kërkuan ndihmën e fisit Ndreu. Për të përligjur këtë gjë e për ta bërë fakt të kryer, aty nga viti 1881, Dush Zhguri i shiti Elez Isufit disa toka në Sllovë. Mirpo blerjen e kësaj toke, Elez Isufi e kishte bërë pa dijenin e pëlqimin e vëllait të tij, Xhelilit, që atë kohë ishte i arratisur në mal për t'i shpëtuar shërbimit ushtarak në rradhët e ushtrisë turke. Pas vdekjes së Xhelilit, Elez Isufi hodhi sytë drejt Sllovës dhe aty ndërtoi një kullë tjetër tre katëshe, por pikërisht në atë kohë nisën edhe kontradiktat në mes fisit Daci dhe Ndreu, të cilat zgjatën për vite me rradhë. Por edhe pas kësaj dy kullat e mëdha në Lisivadhë dhe Sllovë u banuan për vite me rradhë nga familjet e mëdha patriakale të pasardhësve të Isuf Ndreut. Dy vjet pas ndërtimit të kullës së Sllovës, vdiq Xhelil Ndreu dhe vëndin e tij në krye të fisit e zunë dy djemtë e tij: Sufa dhe Dika. Nga të dy djemtë, emër më të madh në atë kohë bëri Sufa, i cili njihej si burrë trim i shkathët dhe i besës. Suf Xhelili në shenjë respekti, xhaxhait të tij, Elez Isufit, i thërriste: "Lala Lez (baba Elez). Pas vdekjes së Xhelilit, zot i dy kullave u bë Elez Isuf Ndreu i cili e mëkëmbi akoma edhe më shumë ekonominë e fisit Ndreu e cila merrej me blegtori dhe vreshtari. Familja e madhe Ndreu vazhdoi të jetonte në mënyrë patriakale e pandarë në të dy kullat ne Sllovë dhe Lisivadhë deri aty nga viti 1918-të. Në atë vit, Elezi u vendos përfundimisht në Sllovë, Hazizi në Palaman, ndërsa Sufa me Dikën mbetën në Lisivadhë. Edhe pas kësaj ndarje e cila u bë pa asnjë lloj kontradite, pasardhësit e Isuf Ndreut vazhduan të bashkëjetonin si më parë dhe të kishin një harmoni e unitet në mes tyre. Një ndër faktorët kryesorë të harmonisë që gëzonte familja e madhe Ndreu në mes sajë, padyshim që ishte dhe autoriteti i madh dhe apsolut që kishte i pari i tyre Elez Isufi, të cilit nuk ia bënte njeri fjalën dysh. Bashkëjetesa dhe harmonia që gëzonte fisi Ndreu, ishte një rast disi i pazakontë, sepse fiset e tjera të mëdha e me emër, si të Dibrës ashtu dhe të pjesës verilindore të Shqipërisë, jetonin me kontradikta të mëdha në mes tyre. Nga viti 1912 e deri në vitin 1924, Elez Isufi, bashkë Suf Xhelilin (djalin e xhaxhait) morën pjesë pothuaj në të gjitha ngjarjet e mëdha politike të Shqipërisë, duke bërë një emër të madh në historinë e bvëndit tonë. Bëmat dhe trimëritë e Elez Isufit dhe Suf Xhelilit, janë përjetësuar edhe në folklorin popullor të asaj treve, ku në mes të tjerash në një nga ato këngë thuhet: "Ej Suf Xhelili arusha e malit / fort po ia vret asqerin krajlit / ç'po ia vret dhe po bën kërdin / në ato brigje të Drinit të Zi". Në ato vite kulla e Elez Isuf Ndreut në Sllovë të Dibrës u bë një nga qëndrat kryesore të lëvizjes atdhetare të Shqipërisë verilindore dhe aty mblidheshin burra të njohur dhe me emër të madh nga të gjitha krahinat e vëndit, si Isa Boletini, Hasan Prishtina, Bajram Curri, Islam Spahiu i Lumës, Rexhep Bajraktari i Hasit, Zija Dibra, Ramiz Daci etj. Pas vrasjes së Elez Isufit në vitin 1924 në luftë kundra forcave që mbështetën rikthimin e Zogut në Shqipëri, vëndin e tij e zuri i biri, Hysen Elez Ndreu, apo siç është njohur ndryshme, Cen Elezi, i cili kishte lindur në vitin 1884. Që në moshë fare të re, Cen Elezi mori pjesë në të gjitha luftrat përkrah të jatit të tij, Elez Isufit dhe pas kryengritjeve të viteve 1911-1912-të që çuan në shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë, Cen Elezi konsiderohej si "Ambasador i Elez Isufit". Ata të dy, bab e bir, morën pjesë në shumë luftra e betej si kundër forcave turke ashtu edhe atyre serbo-malazeze, por vlejn për të përmëndur ato të kryengritjeve të viteve 1912-1913-të, kryengritja e shtatorit e vitit 1913, goditja e Divizionit të Nishit, në 5 dhjetor të vitit 1915-të etj. Si rezultat i kësaj veprimtarie, forcat serbe i dogjën tre herë kullat e familjes Ndreu, në 1913-ën, në 1918-ën dhe në 1921-in. Për dy burrat e fisit Ndreu, Elez Isufin dhe Suf Xhelilin që ishin organizatorët kryesorë të kryengritjeve të vitit 1920-të, në atë kohë shkruanin dhe gazetat e ndryshme të shqiptarëve që jetonin jashtë atdheut. Një ndër ato ishte dhe gazeta "Liria Kombëtare" e cila në mes të tjerash shkruante: "Elez Isuf Ndreu, burrë dibran me karakter të shqiptarëve të hershëm e me atdhedashuri të fortë që nuk ia përul as forcës brutale dhe as arit të huaj". Gjatë viteve të Monarkisë së Zogut, edhe pse pjesa më e madhe e fisit Ndreu të kryesuar prej Cen Elezit ishin antizogistë, shumë prej tyre shërbyen si ushtarakë të Monarkisë dhe të tjerë morën bursa për t'u shkolluar jashtë Shqipërisë. Në ato vite kullën e famshme të Cen Elezit në Sllovë të Dibrës, e vizitoi edhe publicistja angleze Margaret Hasluck, e cila e impresionuar pa masë nga pritja që iu bë aty, në librin e saj "Ligjet e pashkruara në Shqipëri", midis të tjerash ka shkruar: "Kam vizituar shumë familje në Shqipëri, por ajo që pashë tek Cen Elezi më impresionoi pa masë. U çudita kur pashë aty një blegtori të seleksionuar dhe toka të sistemuara sipas sistemit evropian. Ajo që më çuditi më tepër, ishte edukata e djemve të Cen Elezit të cilët ishin të gjithë të shkolluar. Cen Elezi priste 100 burra në natë në shtëpinë e tij dhe iu therrte nga një ka, duke i përcjellë të gjithë me mish në gojë". Edhe gjatë viteve të pushtimit të Shqipërisë 1939-1944, familja e Cen Elezit dhe i gjithë fisi Ndreu, u lidhën ngushtë me lëvizjen antifashiste, duke e kthyer kullën e tyre në një qëndër të asaj lufte. Përveç Cen Elezit, dy nga pinjollët e atij fisi të famshëm që bënë emër të madh gjatë Luftës Antifashiste ishin Dali dhe Esat Ndreu, të cilët u bënë komandantë të formacioneve të mëdha partizane. Esat Ndreu, që ishte i vëllai i Cen Elezit, mori gradën e nënkolonelit dhe udhëhoqi brigadën e 18-të partizane si komandant i saj, kurse Dali Ndreu me gradën gjeneral-major, udhëhoqi si komandant deri në mbarimin e Luftës, Divizionin dhe Korparmatën e Parë partizane të Ushtrisë Nac-Çlirimtare. Pas mbarimit të Luftës, deri aty nga viti 1946 familja e Cen Elezit që njihej si familje nacionaliste e Parisë së Dibrës, nuk u prek nga komunistët që erdhën në pushtet dhe arsyeja kryesore që ata nuk u ngacmuan deri në atë kohë, ishte pjesmarrja e Dali dhe Esat Ndreut në udhëheqjen e Luftës partizane. Në marsin e vitit 1946, regjimi komunist i Envcer Hoxhës e shpalli Cen Elezin armik të popullit dhe në atë kohë Ceni me disa nga djemtë dhe vëllezërit e tij doli në mal në arrati. Pas kësaj regjimi komunist filloi represionin e egër dhe goditjen ndaj asaj familje, gjë e cila do të vazhdonte deri në vitin 1990-të. Si rezultat i atij genocidi të egër që u përdor ndaj familjes së Elez Isuf Ndreut, u pushkatuan gjashtë burra, shumë të tjerë për t'i shpëtuar përndjekjeve u arratisën nga Shqipëria, dhe dhjetra të tjerë vuajtën në burgje dhe internime me dhjetra vjet, deri në rënien e komunizmit".

--------------------------
(vijon nesër)

Të publikuara

1. Marash Vata, 14-15 Dhjetor 2001
(Bajraktar i Shkrelit)
2. Mehdi Bej Frashëri 7-8-9-10 Janar 2002
(Kryeministër i Shqipërisë)
3. Nasuf Bej Novosela 11-12 Janar 2002
(Kryetar i Bashkisë Kolonjë)
4. Margilajt e Trieshit 25-26 Shkurt 2002
5. Eshref Boçari
(pasardhësit e Marko Boçarit) 2-3 Mars 2002
6. Filip Çeka , shkodrani
(i dekoruar nga Franca) 9-10 Mars 2002
7. Javer Bej Hurshiti
(prefekt i Shkodrës) 16-17 Mars 2002
8. Gjin Pjetër Përvizi
(Ngriti flamurin në Milot) 23-24 Mars 2002
9. Familja e Isa Boletinit 26 Mars 2002
10. Familja Dema 22-23 Qershor 2002
11. Familja Kokoshi 2-3 korrik 2002
12. Familja Pustina 9-10 korrik 2002
13. Familja Mul Bajraktari 26-28 gusht 2002
14. Familja Benussi 6-7 shtator 2002
15. Familja Dibra 10-11 shtator 2002
16. Familja Bezhani 7-8 tetor 2002

[Actec]

I dashur Agim!

Duke te uruar krijimtari te mbare poetike mund tju siguroj se
keni harxhuar sacme ne ere me sqarimin per mua.
Pse?
Se pari : Une nuk jam shoku actec apo shoku ... x sic me drejtoheni me ironi dhe nuk me pelqen te jap spjegime per kete

Se dyti: Regjimi kriminal i baballarve te te tjereve por jo dhe i tim
eti qe kurre nuk pati qene komunist perkundrazi....

Se treti : Ato perfitimet e bllokmeneve kane qene sic thoni ju por kjo sdo te thote se perpara komunizmit Shqiperia nuk kishte individe apo klane, apo oxhaqe etj qe nuk kane punuar kunder
apo kane frenuar perparimin e vendit perpara vendosjes se regjimit kriminal komunist.
Nese do te ishte e kunderta nuk do te ishim gjithmone ne fund te listes para dhe pas komunizmit.Apo s'ka qene keshtu?

Ju nxitoheni i dashur Agim kur guxoni te me ndaloni te jap vleresime per kete problem, i hedhur ne nje forum diskutimi
dhe me vjen keq padyshim per nivelin tuaj demokratik
nderkohe e di mjaft mire shtepine e patriotizmit sic e kane ditur dhe te paret e mi.
E keqja jone e madhe i nderuar Agim eshte shikimi bardhe e zi i
gjerave me nje kontrast kaq te fuqishem sa qe kthehet ne humnere.
Glorifikimi i epokes para komuniste apo i asaj komuniste apo nxirja totale e njeres apo tjetres kjo eshte c'menduria jone e radhes.
Uroj te mos jemi viktima te kesaj cmendurie.

[Agim Doçi]

I nderuar Actec.
Sinqerisht nuk e ke keq. Por meqë unë jam i tirqeve(gjurdive) të Veriut që janë të bardha deri në dhimbje e kanë vetëm rripa të zinj si dekoracion - që ngjajnë me "vetëtima të zeza" - të jap shumë të drejtë që e KAM GJYKIMIN BARDH E ZI!
Ndërsa ti Actec, duke qenë me përgatitje dhe me moshë më pak të traumatizuar nga e shkuara "komuniste" - padyshim edhe nga një krahinë ku dhe folklori është më me kolorit si edhe veshja krahinore më me shumë ngjyra, je më në brazdë. Unë shpesh dal nga brazda, sepse kam edhe motiv.
Nëse e kupton në esencë DRAMËN FAMILJARE, po të spiegoj:
- 4 xhaxhallarë + 8 djemt e tyre + 3 djem hallash kanë bërë 247 vite sëtoku BURG POLITIK(!!!!). Të garantoj që nuk kanë qenë antikombëtarë, antishqiptarë dhe antikomunist si Enveri! Ky i fundit si k/kriminel i kombit - TRADHËTOI idealet e prindërve të mij! Pra ti e kupton që KQPPSH + Byroja Politike me në krye shokun Enver janë TRADHËTARË të marxizëm - leninizmit!
- Për 44 vite rradhazi im atë ka qenë në funksione tepër të rendësishme si Kryetar Pushteti, Sekretar i Parë PRA nomenklaturë e Byrosë Politiike! E SHIKON se çfarë ABSURDI??!!!!
- Të parët e mij, kanë qenë antizogistë! Bile Zogu i ka vrarë si p.sh. gjyshin tim Pjetër Ndue Mar' Doçi! Por Zogu kishte shtet! Të gjithë fëmijtë e gjyshit (përfshi dhe tim atë si k/komunist) i shkolloj dhe i dërgoj dhe nëpër AKADEMIRA!
A ndodhte kjo në shtetin kriminal të Hoxhës - po të pyes ty?!!! Kurrën e kurrës!
Si e spiegon ti, që NJËRI VËLLA FUNKSIONAR I LARTË ndërsa 4 TË TJERËT NË BURG??!!! Pra rri ACTEC e mos më rokanis kokën fort, me "argumenat e tua tolerante". Bile bën mirë që në këto tema vërtetë të mos futesh! Ti nuk e njeh fare Mirditën! Shekspiri është "shumë i vogël" para TRAGJEDIVE që inskenoj dhe luajti Sigurimi i Shtetit dhe PPSH-ja në Mirditë! Pra mos fut edukatën tënde që është "më me nivel se edkumi im demokrat" midis gjykimeve tuaja të majta dhe gjykimeve të mija të djathta! Ti je i përgatitur, por kurrë nuk mund të keshë INFORMACIONIN tim! Kjo thjeshtë se ti nuk je KLYSH KOMUNISTI SI UNË!
Nëse futesh në diskutim për të mundur të tjerët, apo dhe mua (larg qoftë) - GABON RËNDË!
Duhet të dijsh të dallosh SQARIMIN me DISKUTIMIN! Unë jo në këtë rast, por gjatë gjithë jetës time - nuk e kam çarë prapanicën për "mësimet e partisë dhe të shokut Enver" sepse ato kanë qenë MASHTRIME dhe GËNJESHTRA MOSNTRUOZE për të MBAJTUR PENG tim atë dhe si ai plot idealistë të tjerë!
Tani për mbyllje, po të pyes: - ku je peng ti ACTEC që këndej më shkruan si "shok nga qëndra" dhe nga ana tjetër klasifikon përgatitjen time demokratike! Gjynah! Të jesh demokrat si Agim Doçi është tepër e vështirë! Ndërsa "demokratë" si Berisha, dhe "komunistë" si Enver Hoxha -ke me kile e me metra nëpër kafehanet e Shqipërisë! Kaq për sot! Nesër ditë e rè, nafakë e rè!
Ruaje shëndetin dhe të dëgjofsha të mirën.
Agim Mëhill Pjetër Ndue Mar'Doçi

[Actec]

I nderuar Agim

Sasia e helmit qe keni marr ne damare ne ate kohe absurde ju bene vertete te dilni nga brazda here pas here.
Une ju kuptoj dhe ju respektoj ne dhimbjen dhe terbimin tuaj njerzor.Vec ju kujtoj qe vuajtjet e rrethit tuaj familjar nuk ju japin te drejten qe gjithshka qe thoni ju eshte e verteta ,eshte e sakta dhe cdo gje e thene ndryshe nga ju eshte e majte dhe komuniste kur ata qe e thone s'jane te tille. Megjithate.

Duke qene peng i bindjeve te mija te formuara matane oqeanit
nuk kam asnje lloj hezitimi ti them gjerat si i mendoj dhe jo si i do politika e dites apo ajo zyrtare e kraheve te ndryshem politike.
Keshtu dhe per oxhaqet e kohes se Zogut.

[Agim Doçi]

ACTEC
Nuk kam argument të të kundërshtoj. Të përqafoj fort dhe me mallë.
Agimi

[erzeni]

DOSSIER II
gazeta shqiptare


Rrëfimet e ish-majorit britanik mbi periudhën e Luftës në Shqipëri, të botuara në librin e tij "Bijtë e Shqipes". Gracka e Enverit për vëllezërit Gani e Seit Kryeziu

Xhuljan Emerí: "Enveri urdhëroi masakrimin e Llazar Fundos"


--------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm e një pjesë të kujtimeve të ish ushtarakut britanik Xhulian Emerí (Julian Amery) i cili gjatë periudhës së Luftës Antifashiste, në vitet 1943-1944 ka qenë me misionet anglo-amerikane në Shqipëri. Kujtimet e tij nga Shqipëria, misionari britanik i botoi në vitin 1948 në një libër të titulluar "Bijtë e Shqipes" që u përkthye disa vjet më vonë edhe në Tiranë nga një i burgosur poltik i quajtur Felatun Vila, i cili në atë kohë vunate dënimin në një nga kampet e punës së detyruar. Parathënia e librit "Bijtë e Shqipes" është shkruar nga kolegu i autorit, David Smajli, i cili së bashku me Xhulian Emerín ka qenë anëtar i misioneve ushtarake aleate në Shqipëri. Në shkrimin e djeshëm u njohëm me atë pjesë të librit që përbën dhe epilogun e kujtimeve të majorit britanik, ku përshkruhen ditët e fundit të misionit aleat në Shqipëri, ku ata qëndruan në besë të Gjeneralit Prenk Përvizi, në shtëpitë e tij në malin e Skurajt të krahinës së Kurbinit.

(vijon nga numri i kaluar)

Masakrimi i Fundos e kurthi për Kryeziun
Në pushimin e parë gjatë këtij marshimi, Llazar Fundoja u thirr para komisarit dhe pasi u identifikua, e zhveshën, e shtrinë përdhe dhe e rrahën për vdekje. Fundoja më 1938 kishte hequr dorë nga Partia Komuniste dhe vrasja e tij u shpjegua zyrtarisht nga Enver Hoxha si "një ekzekutim për tradhëti ndaj lëvizjes". Ndërsa Brigada e Pestë gjendej e angazhuar, në këtë mënyrë, udhëheqësit e forcave të "Kosmetit" erdhën në shtabin e Ganiut dhe i kërkuan të bashkohej me LNÇ. Përndryshe, do të pësonte rrjedhojat e refuzimit. Ganiu nuk i pranoi urdhërat dhe s'i përfilli kërcënimet, ndërsa epërsia e luftëtarëve të tij, i paralajmëroi komunistët mbi rrezikun e mundshëm të një përplasjeje. Prandaj ata përdorën mashtrimin duke nxjerrë si pretekst inkopetencën e tyre për të hyrë në bisedime dhe e ftuan Seitin të shkonte me ta për t'u takuar me Dali Ndreun, komandantin e Divizionit të Parë që ndodhej aty afër. Seiti pa u matur pranoi dhe po atë natë e lajmëruan se ishte Enver Hoxha dhe jo Dali Ndreu që dëshironte të takohej me të. Dhe kur ai kërkoi të largohej për në Gjakovë, mori vesh se ishte rob i partizanëve. Komunistët u sollën me Seitin në mënyrë disi më të ndershme se me Simkoksin. Sidoqoftë edhe atë e dërguan në Shtabin e Përgjithshëm të LNÇ në Berat. Disa nga udhëheqësit komunistë kishin qenë miqtë e Seitit në Paris, madje dikur ai pati ndihmuar Enver Hoxhën dhe Ymer Dishnicën me të holla.Tani këta nuk bënë më çmos për ta bërë me vete. I ofruan ofiqe të larta në qeverinë e tyre, duke propozuar madje Ganiun si nënkryetar të qeverisë. Seiti i hodhi poshtë të gjitha propozimet e tyre. I prekur rëndë nga vrasja e mikut të tij, Llazar Fundos, dhe nga trajtimi i Simkoksit, i cili kishte qenë në besë të tij, ai refuzoi të pranonte lirimin nga duart e tyre. Nga Skuraj ne kërkuam me këmbëngulje pranë Kuartierit tonë të Përgjithshëm që të ndërhynte në favor të Seitit dhe Smithi raportoi se jeta e tij ishte në rrezik. Për disa ditë, patëm frikë se ai mund të pësonte ndonjë "aksident", por pas negociatash dinake, Seiti u tregua më finok se armiqtë e tij dhe dy javë më vonë, Smithi e pa të nisej shëndosh e mirë me një avion për në Bari. Asgjësimi i misionit të Simkoksit e privoi Ganiun nga çdo kontakt me britanikët ndërsa me kapjen e Seitit, ai la një peng të vlefshëm në duart e partizanëve. Megjithatë vazhdoi për disa ditë të mbante forcat e tij të bashkuara, duke shpresuar se Kuartieri ynë i Përgjithshëm do t'i qëndronte besnik premtimit "për të mbajtur një qëndrim të fortë" ndaj komunistëve, në mbrojtje të tij. Kjo shpresë u shua dhe në vend t'i hidhte forcat e tij në luftë civile, Ganiu i shpërndau njerëzit nëpër shtëpitë e tyre dhe u strehua në mal me vëllanë e tij, Hasanin. Lajmi i këtyre ngjarjeve e uli poshtë prestigjin britanik në Shqipëri. Ishte e qartë për të gjithë se, partizanët kishin sulmuar Ganiun, nga që ai ishte miku i Britanisë së Madhe. Ata mund të pretendonin se kishin sulmuar ballistët për "bashkëpunimin" e tyre me gjermanët, Abas Kupin për pasivitetin e tij pengues, ose Muharrem Bajraktarin për vetmbrojtjen e tij. Megjithatë, në asnjë mënyrë edhe me imagjinatën e tyre më pjellore, ata nuk mund të gënjenin popullin duke trumbetuar të tilla akuza kundër Ganiut. Këtu ndodheshim përpara një njeriu, i cili kishte luftuar pa ndërprerje kundër italianëve dhe gjermanëve, i cili kishte bashkëpunuar me partizanët dhe në të gjitha aksionet e tij, kishte kërkuar dhe ndjekur këshillat e misionit britanik. Radio-Bari kishte bërë përshkrime të bujshme të luftimeve të Ganiut. Kuartieri ynë i Përgjithshëm i kishte dërguar armë dhe ne ua kishim paraqitur prijësve të tjerë shqiptarë si një shembull bashkëpunimi besnik me aleatët. Ndërsa tani e shihnim të gjithë se nuk e ndalnim dot rrokopujën. Ishim të pafuqishëm të mirrnim hakun e shpërndarjes së forcave të tij, arrestimit të vëllait dhe vrasjes së këshilltarit kryesor politik. Lajmet e përhapura, se kishim toleruar që një oficer britanik të marshonte si një rob lufte përgjatë viseve shqiptare, nuk mund të shkaktonin veçse dëshpërimin e nacionalistëve dhe përbuzjen e partizanëve.

Mos zbarkimi i aleatëve
Kështu, nga të pesë prijësat që kishin sunduar në Veri, Fiqiri Dineja, Abas Kupi, Muharrem Bajraktari dhe Gani Kryeziu po shkatërroheshin tani në mbarim të luftës. Vetëm Gjon Marka Gjoni qëndronte ende në këtë shtrëngatë dhe rreth tij u mblodhën luftëtarët e fundit, të drobitur të rezistencës nacionaliste. Ndërkaq populli e shihte se partizanët po fitonin dhe nuk vazhdoi të përkrahte një kauz të humbur. Për këtë shkak aksionet e udhëheqësve nacionalistë nuk përfaqësonin asgjë dhe nuk ishin veçse manovra gjeneralësh pa ushtri. Njerëzit nuk u kthyen kundër tyre, sepse këta ishin popullorë dhe të respektuar. Por megjithëse mund të gëzonin simpatinë e përgjithshme, fuqia e nacionalistëve po varrosej nën gërmadhat e shpresave të tyre. Ata brodhën lart e poshtë nëpër male kontrolluan zona të ndryshme, mbajtën fjalime dhe bënë plane, por arratisja ishte zgjidhja përfundimtare dhe instikti i vetmbrojtjes, forca drejtuese e jetës së tyre. Ndërsa ishim akoma duke shoshitur lajmet që na vinin mbi fatin e Ganiut dhe të Muharremit, spiunët tanë na raportuan se patrulla partizane ishin parë dy orë larg, nga vendi ku ndodheshim të fshehur. Në trishtimin që na kishte pllakosur hoqëm dorë nga mundimi fizik që paraqiste një marshim i ri. Por tani që çdo shpresë ishte shuar vetëm kryelartësia na shtyu të losnim rolin tonë gjer në fund. Maklini dha urdhër që të ndërronim kampin dhe ndërsa njerëzit u mblodhëm dhe mushkat u ngarkuan, Smajli hapi radion për të dëgjuar lajmet. Ishte buletini i pasdrekës i radio-Barit, i cili filloi me lajmin: "Trupat britanike kanë zbarkuar në Sdhqipëri…"Guerilët u çmendën nga gëzimi dhe ne e patëm të vështirë t'u mbushnim mendjen gjeneralit dhe shtabit të tij, që të mos zbrasnin pushkë në shenjë gëzimi sepse partizanët mund të zbulonin vendin ku ndodheshim. Buletini nuk jepte hollësira mbi vendin ose gjerësinë e operacionit dhe ne nuk kishim marrë asnjë njoftim mbi këtë zbarkim nga Kuartieri i ynë i Përgjithshëm. Ndërkaq shpresat tona u shtuan sepse me një ushtri britanike prapa nesh mundet ende ta shpëtonim situatën. Gegët do të ngriheshin tani si një trup i vetëm dhe do t'u vërsuleshin gjermanëve, ndërsa prania e trupave tona do t'i detyronte partizanët të paktën të ndërprisnin luftën civile. Dërguam sakaq një korier për t'i njoftuar këto lajme Abas Kupit. Ai i kishte dëgjuar në Prezë ku pati mbledhur rreth vetes çka kish mbetur nga ushtria e shpërndarë. Prijësit zogistë prisnin një fjalim lamtumire, ndaj u habitën nga një fjalim që mbahet zakonisht në prag të betejës. Ndërsa neve Agai na shkroi një letër ku ngulte këmbë që të bashkoheshim me të, në një sulm kundër Durrësit ose Tiranës. Por ndërkohë një telegram nga Bari na zbuloi të vërtetën duke zhdukur shpresën tonë të fundit. Zbarkimi nuk kishte qenë veçse një inkursion komandosh në Sarandë, pranë kufirit grek. Nuk kishte ndodhur dhe as nuk do të ndodhte një invadim i Shqipërisë nga britanikët. Tanimë kishte kaluar ora dymbëdhjetë.

Largimi nga Skuraj
Ishim larguar nga Skuraj më 27 shtator dhe atë natë fjetën në kullën ku i ati i Ihsanit, Abdi Beu, kishte bërë rezistencën e tij të fundit në kryengritjen e vitit 1906 kundër turqve.Ajo gjendej në rrëzën e një kodre në formë të një qeleshe dhe shihte luginën e gjerë shkëmbore, ku lumenjtë e fryrë të Matit dhe të Fanit, gjarpëronin dhe bashkoheshin. Ndodheshim tani në kufijtë më të largët të Kurbinit. Anës fortesës kalonte një rrugë, ndërsa përballë nesh ishte një fortinë gjermane, e vetmja ndërtesë që mund të shikonim. Tetori akoma nuk kishte arritur, por atë natë për herë të parë ra brymë. Mëngjesi ishte i ftohtë dhe i vrenjtur. Një shi i rrëmbyer nisi të binte nga një qiell i zemëruar. Ujrat e Matit dhe të Fanit shkumonin përpara syve tanë dhe malësori plak, i cili ishte mikpritësi ynë, na paralajmëroi se pas pak lumenjtë do të bëheshin të pakapërcyeshëm. Në mbrëmje vonë mësuam lajmin se partizanët po përparonin në drejtimin tonë. Kështu vendosëm të kapërcenim luginën, duke shpresuar se ujrat e lumit, mundet të lejonin kalimin tonë e të pengonin më pas marshimin e ndjekësve tanë. U nisëm nga fortesa në muzg dhe kaluam për mrekulli të dy lumenjtë, të cilët në vendin ku ndodhej vau ishin të thellë mbi kraharor. Në fortinën armike dritat ishin ndezur dhe ndonëse fikja e tyre e beftë na frikësoi se mos ishim diktuar, askush nuk u orvat të na pengonte kalimin e rrugës. Matanë saj hymë në një rrëpirë të ngushtë dhe pas një orë marshimi, u strehuam në fshatin e varfër por mikpritës, Rasfik.

Në kishën e Velës
Ditën e nesërme vazhduam marshimin drejt veriut dhe në mbrëmjen e fundit të shtatorit, qëndruam në një fshat të vogël që ndodhej në shpatin jugor të malit të Velës, një piramidë e gjerë, gri, prej shkëmbi që ngrihej njëmijë e pesëqind metra mbi qytetin e lashtë të Lezhës. Lezhën na e fshihte një kodër, por mund të shihnim rrënimet e kështjellës ku Skënderbeu kishte mbyllur sytë i pikëlluar për fitoren e gjysëmhënës dhe ndaj aleatëve perëndimorë që e kishin lënë në baltë. Tutje, brezi i gjerë i fushës bregdetare tretej në det përmes lagunave kënetore. Fshati Velë ndodhej në Mirditë por me pak flori dhe njerzillëk gjenerali siguroi aleancën e bajraktarëve të vendit. Miqësia e Gjon Marka Gjonit ishte gjithnjë e dyshimtë, por në fatkeqësinë e përbashkët, ai pranoi të qëndronim në territorin e tij. Mikpritësi ynë në Velë ishte prifti i fshatit, një njeri zemërmirë. Ai vuri shtëpinë në dispozicionin tonë dhe me tolerancë ftoi turkmenët tanë muslimanë, të flinin dhe të strehoheshin në kishën e tij. Prifti kishte ardhur dikur nga Shkodra me dëshirën e zjarrtë për të reformuar zakonet e malësorëve. Që atëhere kishin kaluar njëzet vjet dhe tani, ai ndjehej i kënaqur me lukset e pakta të jetës së maleve. Përdorte influencën e tij të vogël për të ndihmuar miqtë ose për të përkrahur interesat shekullore të kauzës Romane. Mora pjesë një herë në një shërbim fetar, në kishë, që ishte një sallë e ulët prej guri e stolisur vetëm me një kryq të zakonshëm druri, ngritur mbi një altar të zhveshur prej gurësh të pagdhendur. Te porta e kishës, një nga pjesëtarët e kuvendit fetar na mblodhi pushkët dhe ndënji për t'i ruajtur, ndonëse secili prej nesh mbajti revolverin apo kamën. Për mirditorët krishtërimi është mbi të gjitha shprehje e nacionalizmit. Ndaj atë ditë mesha e priftit m'u duk më shumë sesa rit fetar, një gjest kundër pushtuesit, i cili gjer dje kishte marshuar nën flamurin e Islamit, ndërsa tani marshonte nën atë të komunizmit.

Në pritje për t'u larguar
Kur Maklini pa se Kuartieri ynë i Përgjithshëm kishte vendosur në mënyrë të prerë evakuimin e tij, kërkoi që t'i dërgohej një barkë në bregun midis grykëderdhjeve të Matit dhe të Drinit. Ndërkaq oficerë eprorë në Bari refuzuan kërkesën e tij dhe urdhëruan që t'i dorëzohej partizanëve për t'u evakuar nga Shqipëria e Jugut. Si justifikim ata nxuarën vështirësitë që kishte marina. Por siç dyshuam në atë kohë e siç mësuam më vonë qëllimi i tyre i vërtetë, prej kalamajsh, ishte që t'i provonin Enver Hoxhës se Maklini dhe Smajli ishin larguar me të vërtetë. Ne e kuptuam përnjëherësh se në sytë e shqiptarëve, vajtja e Maklinit në kampin e LNÇ do të ishte një poshtërim i padurueshëm për Abas Kupin. Kishim frikë gjithashtu se qëndrimi i Enver Hoxhës ndaj misionit tonë, mund ta bënte sa të rrezikshëm aq edhe të pashpresë. Prandaj ata gjenin gjithfarë justifikimesh për të shtyrë udhëtimin, duke u mëshuar vështirësive siç ishte vërshimi i lumenjve. Kështu, për çdo takim që propozonte Kuartieri ynë i Përgjithshëm, gjenin pretekst për të kundërshtuar. Një strategjin e tillë vlente vetëm për pak kohë, pasi urdhërat e Barit bëheshin gjithnjë më kategorikë. Kur Maklini dhe Smajli vendosëm të mos vonoheshin më, një telegram urgjent i ardhur papritmas nga Kuartieri ynë i Përgjithshëm i prapsoi të gjitha udhëzimet e mëparshme. Siç do të mësonim më vonë, një komisar divizioni i shtabit të përgjithshëm partizan, në pije e sipër kishte folur duke zbuluar përpara britanikëve, qëllimet e mbrapshta të tyre. Plani i komunistëve ishte, të bënin që Maklini dhe Smajli të marshonin drejt jugut si robër lufte, për t'i treguar popullit fuqinë e Enver Hoxhës.Tri ditë më vonë Kuartieri ynë i Përgjithshëm na lajmëroi se i gjithë misioni do të tërhiqej nga deti. Perspektiva e tërheqjes për në Itali u prit mirë, por ne e dinim se nuk mund të largoheshim me nder nga Shqipëria, po të linim Abas Kupin në fatin e tij. Nuk mund të harronim se ai kishte qëndruar me neve në ditët e errëta pas rënies së Francës dhe ndonëse rrethanat na detyronin të braktisnim kauzën e Agait, vendosëm se duhej shpëtuar të paktën jeta e tij. Tani që Kupi gjendej ngushtë, Kuartieri ynë i Përgjithshëm e harroi të kaluarën e për të pajtuar të papajtueshmen, bënte fli një mik që kish dhënë prova. Për turpin e tyre të përjetshëm, ata na informuan se nuk do ta evakuonin Abas Kupin, nga frika se një veprim i tillë mund të prishte marrëdhëniet me partizanët. Në kaleidoskopin e politikës, të gjitha aleancat dhe marrëdhëniet mund të ndryshojnë. Interesat takohen në një pikë për t'u ndarë përsëri, ideologjitë dhe parimet shërbejnë sipas radhës në luftën e pafund për pushtet. Prandaj, shpesh është e nevojshme të braktisësh kauzat që i ka mbështetur për shumë kohë dhe të shkëputësh lidhjet e premtuara për aleancë pasi në marëdhëniet ndërkombëtare anarkia e shndrron nevojë në ligj. Por është gjithnjë gabim të braktisësh në mëshirë të fatit, ata njerëz që dikur i ke pasur miq. Ne mund të hiqnim dorë nga mbrojtja e interesave apo nga përkrahja që u kishin dhënë lëvizjeve të tyre, por nëse nuk plotësuam dot shpresat e tij, së paku nuk duhej të linim gurë pa lëvizur. Të turpëruar nga mosmirënjohja e Kuartierit tonë të Përgjithshëm, vendosëm që të mos prisnim arritjen e një barke nga Bari por të këshilloheshim me Abas Kupin, të merrnim me qira një barkë shqiptare dhe të udhëtonim së bashku për në Itali. Prandaj, nisëm Petritin në Prezë, të lajmëronte të jatin mbi situatën në të cilën ndodheshim. Agai arriti pas tri ditësh në Velë, bashkë me dyqind luftëtarët e fundit të forcave zogiste. Ai kishte marshuar për njëzet e shtatë orë, duke bërë dy aksione kundër gjermanëve gjatë udhëtimit dhe kishte kaluar nëpër ujrat e rrëmbyer të lumenjve Mat dhe Fan. Rojet e tij ishin të raskapitur dhe të leckosur. Vetë Agai dukej i zymtë dhe plak. Të nesërmen në mëngjes, pasi ishte çlodhur, i parashtruam planin tonë të evakuimit.

(vijon nesër)

[Pasiqe]

Kam lexuar diku se e bija e Gjergj Kastriot Skenderbeut eshte martuar me nje princ serb dhe me pas ka bere bamiresira te shumta derisa njihet nga serbet bamirese. Shume pak dihet per femijet e Skenderbeut, per te mos folur per vellezerit e motrat. Dikur kam lexuar nje liber te Haki Stermillit per te birin, Gjon Kastriotin (emri i gjyshit), dhe si ai u perpoq te rimerrte pushtetin ne Shqiperi (ne fund te shekullit XV), por per vajzen e Skenderbeut s'kisha ditur gje.

Artikulli e ndezi shume kuriozitetin tim per figuren e vajzes se Skenderbeut. Meqe ketu ne forum ka historiane te shumeinformuar si Brari, Erzeni, Shen Albani, Albo, Eni, etj, a mund te flitet pak per princeshen e asokohe? Dhe meqe ra fjala edhe per bijte e tjere te Skenderbeut? Ka nje familje ne jug te Italise qe pretendon te rrjedhe nga Kastriotet. Kane edhe nje keshtjelle ne Puglia.

Per me teper, per ata qe kane qene apo do te shkojne ne Rome, aty ndodhet nje pallat Kastrioti, ne rrugen "Skanderbeg", rreth 100m nga Quirinale (pallati i Presidentit te Italise, por dikur rezidenca e papeve) dhe nja 50 m nga Fontana di Trevi. Duket se ai pallat (qe sot eshte muzeumi i makaronave), i cili mban ne hyrjen kryesore qe jep nga rruga pikturen e Gjergj Kastriot Skenderbeut (ajo e famshmja qe e paraqet ne profil me hunden kerrabe) ka qene rezidenca e Skenderbeut qe ne kohen e papes.
Prane pallatit ka edhe nje "scuderia", vendi ku mbante kuajt, qe eshte goxha e madhe dhe te le te kuptosh se sa ushtare kishte me vete sa here shkonte ne Rome (dy here eshte e dokumentuar qe ka shkuar). Pallati eshte trekatesh, shume i madh po te mendosh se eshte i para mese 5 shekujsh dhe eshte ne nje nga vendet me eskluzive te Romes - fare prane ku rrinte papa. Eshte nje "must" per gjithe shqiptaret qe shkojne ne Rome.

Ne te njejten kohe c'mund te thuhet per First Lady Doniken, e cila ishte figure goxha e rendesishme dhe u martua me Skenderbeun ne nje martese shume politike, tipike mesjetare per te bashkuar Kastriotet me Muzakajt?

Une kam vene re se figurat femerore e pasurojne shume historine: jo vetem ato jane shume te rendesishme dhe shume here vendimtare, por edhe i japin karakter human ngjarjeve qe kane ndodhur.

Nese nuk ekziston vullneti per te shkruar sesi e bija e Skenderbeut, mit edhe i Kosovareve, shkoi e u martua me nje serb, pasi maredheniet e shqiptareve me serbet jane te keqija, kjo do te tregonte mungese besimi ne vetvete.

Faleminderit te gjithe atyre qe shkruajne pjese te bukura apo te shemtuare te historise se Shqiperise, dhe pasurojne forumin shqiptar.

[Albo]

DOSSIER II

Historia tragjike e familjes së madhe Metaliaj (Jahelezi) nga fshati Dragobi i Tropojës që luftuan kundër turqëve dhe serbo-malazezëve, e u persekutuan barbarisht nga regjimi komunist

Si e masakruan komunistët, familjen tropojane Metalia


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pranverën e vitit 1944 në krahinën tonë u bë një mbledhje e madhe ku morën pjesë disa nga krerët komunistë të asaj treve dhe bashkë me ta ishte dhe kreu i komunistëve kosovarë, Fadil Hoxha. Në atë kuvend ku morën pjesë të gjithë burrat e katër fshatrave të zonës sonë, Fadil Hoxha me krerët e tjerë të dërguar nga Partia Komuniste Shqiptare u shprehën se fitorja e tyre ishte punë ditësh dhe të gjithë ne malësorët që ishim aty duhet të bashkoheshim rreth asaj Partie dhe vëllëzërve jugosllavë me në krye Josif Broz Titon. Ata e cilësuan Titon dhe Jugosllavinë si "Vëlla të Madh" të shqiptarëve dhe kush ishte kundër tyre ishte dhe kundër Shqipërisë. Ndërkohë që ata na kërkuan t'u jepnim besën për ato fjalë që binin erë tradhëtie, i pari i familjes sonë, Sali Jaha, që megjithëse ishte rreth 75-vjeç, u ngrit në këmbë dhe sipas të gjitha rregullave të kuvendit të burrave, kërkoi leje për të folur.

Pasi iu dha fjala, ai i iu drejtua Fadil Hoxhës dhe të gjithë komunistëve të tjerë që drejtonin atë mbledhje, duke u shprehur: "Desha me thanë, mirë se na e fituem luftën, po Kosova me kë do të jesë (mbetet)". Një nga ata që ishte më afër Fadil Hoxhës, iu përgjigj: "Kosova mbeti me Serbinë, por ne jemi vëllezër me jugosllavët dhe nuk kemi që të ndame". Pas kësaj, Sali Jahës, i rëshqitën disa pika lot prej syve dhe duke e përmbajtur veten iu drejtua atyre duke u thënë: "Paçi faqen e zezë, se ju e paski shit Kosovën". Pas fjalëve të Sali Jahës që u miratuan në heshtje nga shumë prej të pranishëmve në atë kuvend, mbledhja u prish. Ndërsa Fadil Hoxha ishte duke ikur, ai la porositë që të shikohej qëndrimi i atij burri dhe emrin e tij e shënoi me laps në bllokun që kishte me vete". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën" është 58-vjeçari Mal Metaliaj, njëri nga pinjollët e familjes së njohur nga Dragobia, me banim në SHBA-ës, i cili rrëfen të gjithë historinë e asaj familje të madhe, ku të parët e saj luftuan me armë në dorë kundër turqëve e serbo-malaze-zëve, e më pas u persekutuan nëmënyrën më barbare nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Po kush janë Metaliajt, cila është origjina e asaj familje dhe si rrodhi historia e saj që nga periudha e pushtimit osman, në vitet e Monarkisë së Zogut, në kohën e Luftës Antifashiste dhe pas ardhjes së komunistëve në pushtet?

Metaliajt, mbështetën Luftën

Familja Metaliaj nga fshati Dragobi i Tropojës e cila gjatë viteve të Monarkisë së Zogut, njihej si një nga mbështetëset e saj, edhe gjatë periudhës së Luftës, 1939-1944, u lidh e gjitha me Lëvizjen Antifashiste dhe shumë nga burrat e saj morën pjesë me armë në dorë në formacionet ushtarake nacionaliste dhe partizane. Lidhur me këtë, 58-vjeçari Mal Metalia dëshmon: "Gjatë periudhës së pushtimit fashist të Shqipërisë, e gjithë familja jonë Metaliaj, apo siç është njohur ndryshme: "Jahelezi", e mbështeti pa rezerva luftën e armatosur. Në atë kohë Metaliajt njiheshin si mbështetësit kryesorë të Tahir Hoxhës, (ishte dhëndër i Metalijave, pasi kishte për grua një bijë të asaj familje) i cili kishte qenë kolonel i Mbretit Zog dhe ishte kreu i nacionalistëve për gjithë krahinën e Tropojës. Disa nga burrat më të njohur të familjes sonë, si Met Jaha e Azem Jaha ishin me forcat e Tahirit dhe Sim Jaha, ishte krahu i djathtë i tij. Ndonëse familja jonë njihej si nacionaliste, tre djem të tjerë të fisit tonë, Jaha, Mustafa dhe Abaz Salihi, u rradhitën me armë në dorë në brigadat partizane. Ata ishin vëllezër dhe djemtë e Sali Jahës. Njëri prej tyre, Abazi, arriti dhe u bë komisar batalioni në një nga formacionet e mëdha partizane të Ushtrisë Nac-Çlirimtare të Enver Hoxhës, që shkuan për të luftuar në territoret e Jugosllavisë.
Gjatë periudhës së Luftës, në kullën e madhe të Metaliajve në fshatin Dragobi, kanë bujtur dhe janë mbajtur me bukë si partizanët e Sadik Bekteshit, ashtu dhe nacionalistët e Tahir Hoxhës e Muharrem Bajraktarit. Kur mbaroi Lufta, dy djemtë e Sali Jahës, Abazi e Mustafa, që kishin luftuar në Jugosllavi, u kthyen në shtëpi, ndërsa i treti, Jah Salih Metalia, nuk u kthye kurrë. Pasi Jaha kishte shërbyer për disa kohë si Kryetar i Komunës së Junikut, komunistët serbë e pushkatuan pa gjyq në burgun e Pejës. Kjo gjë ndodhi pasi Jah Salihi kishte organizuar luftën dhe kishte mbrojtur me armë në dorë Komunën e Junikut, kur forcat sllavo-komuniste të Titos sulmuan territoret e Kosovës.

(vijon nesër)

1. Marash Vata, i Shkrelit 14-15 dhjetor 2001
2. Mehdi Frashëri, kryeministër 7-8-9-10 janar 2002
3. Nasuf Bej Novosela, Kolonjë 11-12 janar 2002
4. Margilajt e Trieshit, Tuz 25-26 shkurt 2002
5. Eshref Boçari, Vlorë 2-3 mars 2002
6. Filip Çeka, Shkodër 9-10 mars 2002
7. Javer Bej Hurshiti, Gjirokastër 16-17 mars 2002
8. Gjin Pjetër Përvizi, Kurbin 23-24 mars 2002
9. Familja e Isa Boletinit, Kosove 26 mars 2002
10. Familja Dema, Dibër 22-23 qershor 2002
11. Familja Kokoshi, Vlorë 2-3 korrik 2002
12. Familja Pustina, Dibër 9-10 korrik 2002
13. Familja Mul Bajraktari, Shkodër 26-28 gusht 2002
14. Familja Benussi, Shkodër 6-7 shtator 2002
15. Familja Dibra , Dibër e Madhe 10-11 shtator 2002
16. Familja Bezhani,Vlorë 7-8 tetor 2002
17. Familja Ndreu, Dibër 25-26-28 tetor 2002


Metaliajt e Dragobisë, që u njohën për shtëpi pushke dhe bujari

Origjina e familjes Metalia apo siç është njohur ndryshe edhe me mbiemërin Jahelezi, është nga fshati Dragobi i rrethit të Tropojës. Ai fshat malorë të cilin e përshkon mes për mes rruga që lidh Malësinë e Mbishkodrës me atë të Gjakovës që të shpie në Pejë-Prishtinë etj, është tepër i përmëndur prej burrave të shquar që ka nxjerrë në thellësitë e shekujve. Një një prej tyre ka qenë edhe Bajram Curri, apo siç njihet ndryshe Plaku i Maleve, që mbeti i vrarë në vëndin e quajtur Shpella e Dragobisë, e cila prej asaj ngjarje ka hyrë dhe është bërë mjaft e famëshme në historinë e Shqipërisë. Familja Metalia apo siç e njohin ndryshe banorët e atyre anëve rrëzë Alpeve të Veriut "Jahelezajt", është autoktone dhe jeton në atë fshat që prej disa shekujsh. Sipas disa gojdhënave të mbështetura edhe në breznitë e asaj familje, mendohet se të parët e saj janë vendosur në atë fshat që përpra periudhës së Skënderbeut, ndoshta që nga viti 1380-të. Ky fakt lidhet edhe me anën religjoze të asaj familje e cila fillimisht ka qenë e besimit katolik dhe më pas nga faktorët e rrethanat e ndryshme ajo është myslymanizuar. Burrat më të moshuar të familjes Metalia, të cilët jetojnë në fshatin Dragobi, në Mamurras të Kurbinit si dhe në SHBA, në memorien e tyre i kanë ruajtur deri në ditët e sotme të gjithë emrat e të parëve të trungut të saj. Mendohet se i pari i tyre është quajtur Kol Maçi, i cili ka lindur në fillimin e shekullit të XIV-të. Pas tij vijnë me rradhë: Prek Kola, Curr Preka, Ali Curri, Met Alia, Elez Dema, Jah Elezi dhe Sali Jaha, i cili është dhe i fundmit nga burrat e asaj familje që është njohur si kryetar i atij fisi. Nga një degë e trungut të familjes Metalia, ka qenë edhe Bajram Curri, babai i të cilit, Shaqir Curri, ka qenë kushëri i parë i Jah Elez Currit të Dragobisë, një prej burrave më të përmëndur dhe më në zë të familjes Jahelezi. Burrat e moshuar të familjes Metalia, rrëfejnë se vetë Bajram Curri ka lindur në qerre, kur familja e tyre ka qenë duke u shpërngulur prej dyndjeve të hordhive osmane në atë krahinë. Jah Elez Curri i cili ka lindur rreth vitit 1820-të, ka qenë një ndër burrat më të famshëm të atij fisi dhe ai është tepër i njohur si prijës e komandant i malësorëve të asaj krahine në luftrat kundër ushtrive osmane dhe atyre serbo-malazeze. Ndër betejat kryesore ku ai u bë tepër i njohur dhe mori emër të madh, kanë qenë ato të zhvilluara në Plavë Guci, si edhe më pas në Kosovë. Si rezultat i atyre luftrave, ai ka pasur një popullaritet të jashtëzakonshëm jo vetëm në zonën e Dragobisë, por edhe në të gjithë Veriun e Shqipërisë. Figura e Jah Elez Currit është përjetësuar edhe në folklorin e asaj krahine dhe është përcjellë deri në ditët e sotme nga lahutarët e famshëm në këngët tepër karakteristike të asaj treve veriore. Në një nga këngët që i kushtohen Jah Elez Currit, midis të tjerash thuhet: "Jah Elezi në goxhup të dhisë / si dragua na i ka dalë para ushtrisë". Thuhet se kjo këngë që i kushtohet atij prijsi ushtarak të dragobiasve, është kënduar që prej 150 vjetësh. Për Jah Elez Currin tregojnë se nuk e hoqi pushkën nga dora deri në ditët e fundit të jetës së tij, edhe pse mbante më shumë se nëntë dekada mbi supe. Në vitin 1912-të kur Plaku i Vlorës, Ismail Qemali shpalli pavarsinë e Shqipërisë, Jah Elezi u zgjodh si delegat i asaj krahine për të shkuar në Vlorë, por për shkak të pamundësisë prej moshës së thyer, ai dërgoi djalin e tij të madh, Zeqir Elezin, i cili më 28 nëntor mori pjesënë ngitjen e flamurit. Vajtja e Zeqir Elezit në Shpalljen e Pavarësisë në Vlorë, është përjetësuar edhe në filmin "Nëntori i Dytë", ku ai është personifikuar me emërin Shpend Dragobia. Jah Elezi vdiq në vitin 1918-të në moshën 98-vjeçare dhe pas vdekjes së tij, vëndin e kryetarit të fisit e zuri Sali Jaha, njëri nga nëntë djemëve e tij. Si për koeçidencë, edhe Sali Jahës i lindën nëntë djem, ashtu si gjyshit të tij. Familja e njohur tropojane Jahelezi (Metalia) ka pasur një miqësi të ngushtë me shumë familje të tjera fisnike si Sokolajt e Shkodrës dhe Sykajt e Bregut të Matës. Në kullat tre katëshe të saj në fshatin Dragobi u pritën dhe u përcollën shumë burra me emër, si Hasan Prishtina, Bajram Curri, Muharrem Bajraktari, Brahim Jakup Sokoli, Gjon Nik Syku etj. Po kështu kulla e Metaliajve në fshatin Dragobi, ka qenë gjithmonë e hapur dhe strehë e të gjithë udhëtarëve që u binte rruga të kalonin andej. Thuhet se çdo natë në një nga dritaret e asaj shtëpi qëndronte një dritë e ndezur, ku shtegtarët qëndronin dhe thërrisnin: "O i zoti i shtëpisë, a pranoni miq". Gjatë viteve 1920-1924, të gjithë burrat e familjes Metalia që ishin të aftë për pushkë, ndoqën pas dhe u bënë mbështetja kryesore e Bajram Currit. Ata e mbështetën Currin edhe në qershorin e vitit 1924 kur ai sulmoi Krumën dhe udhëhoqi një pjesë të kryengritësve që rrëzuan qeverinë e Shefqet Vërlacit. Edhe pse Metaliajt kishin mbështetur forcat fanoliste në kundërevolucionin e qershorit 1924, me rikthimin e Ahmet Zogut në pushtet në dhjetorin e atij viti, ata nuk patën asnjë konsekuencë prej tij. Përkundrazi, Metaliajt, u përkrahën prej Mbretit Zog, e gjithashtu i dhanë atij përkrahjen e mbështetjen e tyre të pakursyer. Në pajtimin e Metaliajve me Zogun, thuhet se ndikoi edhe një nga oficerët më besnikë të Mbretit, Tahir Hoxha. Me Tahirin, Metaliajt e kishin një miqësi të ngushtë familjare dhe më pas e bënë dhëndërr, duke i dhënë për grua një nga bijat e tyre. Që në vitet e para të vendosjes së Monarkisë së Zogut, shumë nga djemtë e familjes Metalia, përfituan të drejta studimi e bursa shtetërore e ndoqën mësimet në shkolla të ndryshme brenda dhe jashtë Shqipërisë. Sali Jaha (djali i Jah Elezit) i çoi nëpër shkolla të nëntë djemtë e tij. Më i madhi i tyre, Jah Salihi, mbaroi gjimnazin e Shkodrës, në Konviktin "Malet tona", ndërsa djali tjetër, Adem Salihi, mbaroi studimet për teologji në Egjypt dhe kur u kthye në Shqipëri, shërbeu si Kryetar i Komunitetit Myslyman të Qarkut të Kukësit. Djali tjetër, Mustaf Salihi, mbaroi shkollën "Normale" të Elbasanit dhe për shumë vjet shërbeu si mësues në përhapjen e arsimit shqip në zonat e thella të Veriut. Po kështu në "Normale"-n e Elbasanit studioi edhe Abaz Salihi. Përveç këtyre dhe disa djemve të tjerë nga familja Metaliaj, që pas mbarimit të shkollave shërbyen në administratën e Mbretërisë, një nga më të njohurit e atij fisi ka qenë edhe togër Met Jaha, i cili u bë Komandant i Postës së Xhandarmërisë për katër fshatrat e asaj zone: Grykë-Valbonë-Dragobi-Kolmakshaj. Met Jaha qëndroi për shtatë vjet në atë detyrë dhe ai është njohur nga të gjithë banorët e asaj treve, si burrë trim, i drejtë dhe me karakter tepër të fortë. Gjatë viteve të pushtimit nazi-fashist të Shqipërisë, i gjithë fisi Metalia e mbështeti lëvizjen antifashiste dhe shumë prej burrave të saj luftuan me armë në dorë në brigadat partizane. Madje që në ditët e para të prillit të vitit 1939, Adem Salihi, i cili në atë kohë shërbente si Kryetar i Komunitetit Myslyman të Qarkut të Kukësit, i mblodhi të gjithë nxënësit që mësonin në Medresenë e atij qyteti dhe iu mbajti një fjalim kundër pushtimit fashist, duke u thënë atyre që të mos gënjeheshin nga ato lule që sollën italianët, se ato nesër do ktheheshin në plumba. Ndonëse gjatë viteve të Luftës, Metaliajt me në krye Asim Jahën, u njohën si nacionalistë dhe mbështetën Tahir Hoxhën, tre nga djemtë e Sali Jahës, u rradhitën në brigadat partizane. Gjatë atyre viteve, shtëpia tre katëshe e Metaliajve në Dragobi (me 25 dhoma) priti e iu dha bukë edhe partizanëve të Sadik Bekteshit edhe nacionalistëve të Tahir Hoxhës e Muharrem Bajraktarit. Ndodhte që brenda një nate, në kullën e madhe të Metaliajve, në një kat të rrinin partizanët dhe në katin tjetër, nacionalistët. Në mbledhjen e famëshme të Bujanit që u mbajt në fundin e vitit 1943 dhe fillimin e vitit 1944, mori pjesë edhe Asim Jaha, pasi ishte një nga krerët më në zë të nacionalistëve të asaj krahine. Sali Jaha, i cili vdiq në vitin 1957, ishte i pari i fisit Metaliaj dhe njëkohësisht edhe i fundmit nga burrat që udhëhoqën atë si kryetar fisi, sepse pas ardhjes së komunistëve në pushtet, ai fis u ndoq e u persekutua në mënyrën më barbare dhe shtëpisë së tyre në Dragobi, iu vu flaka. Pas kësaj shumë nga djemtë e burrat e asaj familje u detyruan që të shpërngulen me dhunë që andej e përfunduan burgjeve e internimeve si dhe u arratisën jashtë Shqipërisë për të shpëtuar kokën. Sot e kësaj dite në fshatin Dragobi të Tropojës, ndodhen rreth 70 shtëpi nga fisi Metalia (Jahalezi) pasi pjesa tjetër kur u kthyen nga internimet, u grupuan në qytezën e Mamurrasit, ku jetojnë edhe sot.

[Albo]

DOSSIER II

Dëshmia e 58-vjeçarit Mal Xhemal Metalia, me banim në SHBA, mbi masakrën e komunistëve ndaj fisit të tij: 3 të pushkatuar, 7 të burgosur, 5 të arratisur dhe 15 familje të internuara

"Ja genocidi i komunistëve mbi fisin tonë, Metaliaj"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm me një histori të shkurtër të familjes Metaliaj, (Jahelezi) nga fshati Dragobi i rrethit të Tropojës. Një ndër burrat më të përmëndur të kësaj familje, ka qenë Jah Elez Curri i cili u lind rreth vitit 1820-të dhe ai ishte prijs e komandant i dragobiasve në luftrat kundër ushtrive turke dhe serbo-malazeze që u zhvilluan në fundin e viteve 1890-të e fillimin e viteve 1900-të. Ndër betejat më të përgjakëshme ku Jah Elezi mori famë të madhe, ishin ato të Plavës dhe Gucisë si dhe të Kosovës në vitin 1911-të. Në 1912-ën, kur Ismail Qemali ngriti flamurin në Vlorë, Jah Elezi u caktua delegat i malësorëve të Dragobisë për të shkuar në Shpalljen e Pavarësisë. Por nga pamundësia për shkak të moshës së thyer, ai dërgoi djalin e tij, Zeqir Jah Elezin, i cili ishte prezent në atë ngjarje të madhe. Kjo gjë është pasqyruar dhe në filmin "Nëntori i Dytë", ku Zeqir Elezi, personifikohet me emrin Shpend Dragobia. Jah Elezi vdiq në vitin 1918-të, në moshën 98-vjeçare dhe vëndin e tij në krye të fisit Metaliaj, e zuri i biri i tij, Sali Jaha. Në vitet 1920-të, familja Metaliaj përkrahu Bajram Currin, të cilin e kishin nga trungu i fisit të tyre. Me ardhjen e Zogut në pushtet, ajo familje nuk pati asnjë konsekuencë prej tij, por përkundrazi shumë nga djemtë e saj gjatë periudhës së Monarkisë, përfituan bursa dhe të drejta studimi si brenda, ashtu dhe jashtë Shqipërisë.

(vijon nga numri i kaluar)

Pas kësaj autoritetet jugosllave i kërkuan Komandës së Shtabit të dy Divizioneve partizane që ishin në Jugosllavi, që ata t'u dorzonin menjëherë Jah Salihin, për të dhënë llogari se pse kishte luftuar kundër forcave serbe. Pasi Jah Salihi iu dorzua autoriteteve jugosllave, ata e ekzekutuan menjëherë", dëshmon Mal Metalia lidhur me pushkatimin e një prej burrave të familjes së madhe Metalia, nga ana e sllavo-komunistëve të Titos.

Konflikti me Fadil Hoxhën

Me ekzekutimin e Sim Jahës, prej forcave partizane në vitin 1944, marrëdhëniet e familjes së madhe Metaliaj me komunistët, filluan të tronditeshin dhe morën një çarje të madhe. Asim Jaha Metaliaj njihej si një ndër krerët nacionalistë më në zë, pas Tahir Hoxhës dhe ekzekutimi i tij publik nga ana e komunistëve, (së bashku me Haxhi Belin) ngjalli jo vetëm zëmëratën e fisit të tij, por dhe të gjithë asaj krahine ku ai kishte një autoritet të padiskutueshëm. Ato konflikte në mes familjes Metaliaj dhe komunistëve u acaruan akoma dhe më shumë në mbarimin e Luftës, kur ajo mësoi të vërtetën e vrasjes së Jah Salihit, prej komunistëve jugosllavë në Burgun e Pejës. Si rrodhën ngjarjet më pas me familjen Metaliaj, e çfarë qëndrimi mbajtën komunistët që erdhën në pushtet ndaj tyre? Lidhur me këtë, 58-vjeçari Mal Xhemal Metaliaj, dëshmon: " Konflikti dhe çarja e madhe në mes familjes sonë dhe komunistëve, kishte filluar që në pranverën e vitit 1944, përpara vrasjes së Sim Jahës. Si rezultat i atij konflikti që ne patëm me Fadil Hoxhën dhe përfaqësuesit e Partisë Komuniste Shqiptare, katër muaj më pas ata u hakmorën duke ekzekutuar Sim Jahën. E vërteta e atij konflikti qëndron kështu: Në pranverën e vitit 1944 në fshatin tonë Dragobi, që ishte dhe qëndra e gjithë krahinës, u bë një mbledhje e madhe ku morën pjesë disa nga krerët komunistë të asaj treve dhe bashkë me ta ishte dhe kreu i komunistëve kosovarë, Fadil Hoxha. Në atë kuvend ku ishin mbledhur të gjithë burrat e katër fshatrave të zonës sonë, Fadil Hoxha me krerët e tjerë të dërguar nga Partia Komuniste Shqiptare u shprehën se fitorja e tyre ishte punë ditësh dhe të gjithë ne malësorët që ishim aty duhet të bashkoheshim rreth asaj Partie dhe vëllëzërve jugosllavë me në krye Josif Broz Titon. Ata e cilësuan Titon dhe Jugosllavinë si "Vëlla të Madh" të shqiptarëve dhe kush ishte kundër tyre ishte dhe kundër Shqipërisë. Ndërkohë që ata na kërkuan t'u jepnim besën për ato fjalë që binin erë tradhëtie, i pari i familjes sonë, Sali Jaha, që megjithëse ishte rreth 75-vjeç, u ngrit në këmbë dhe sipas të gjitha rregullave të kuvendit të burrave, kërkoi leje për të folur. Pasi iu dha fjala, ai i iu drejtua Fadil Hoxhës dhe të gjithë komunistëve të tjerë që drejtonin atë mbledhje, duke u shprehur: "Desha me thanë, mirë se na e fituem luftën, po Kosova me kë do të jesë (mbetet)". Një nga ata që ishte më afër Fadil Hoxhës, iu përgjigj: "Kosova mbeti me Serbinë, por ne jemi vëllezër me jugosllavët dhe nuk kemi që të ndame". Pas kësaj, Sali Jahës, i rëshqitën disa pika lot prej syve dhe duke e përmbajtur veten iu drejtua atyre: "Paçi faqen e zezë, se ju e paski shit Kosovën". Pas fjalëve të Sali Jahës që u miratuan në heshtje nga shumë prej të pranishëmve në atë kuvend, mbledhja u prish. Ndërsa Fadil Hoxha ishte duke ikur, la porositë që të shikohej qëndrimi i atij burri dhe emrin e tij e shënoi me laps në bllokun që kishte me vete", dëshmon Mal Metalia, lidhur me atë ngjarje të vitit 1945, kur i pari i familjes së tyre, Sali Jaha, akuzoi përfaqësuesit Partisë Komuniste Shqiptare dhe kreun e komunistëve kosovarë, Fadil Hoxhën, për shitje të Kosovës. Kjo gjë u bë shkak për prishjen përfundimtare të Metaliajve me komunistët, të cilët më pas filluan dhe raprezaljet ndaj tyre.

1946, Metaliajt në burgje e internime

Pas asaj ngjarje ku Sali Jaha foli hapur në kuvend të burrave kundër tradhëtisë që ishte bërë me Kosovën, komunistët nuk u mjaftuan vetëm me ekzekutimin e Sim Jahës dhe Jah Salihit, por ajo ishte vetëm prologu i një hakmarrje të madhe që po fillonte ndaj asaj familje të njohur. Lidhur me këtë, Mal Metalia dëshmon: "Pak kohë pas vrasjes së Sim Jahës, në prillin e vitit 1946, forcat partizane erdhën në fshatin tonë dhe i vunë zjarrin kullës së madhe të Sali Jahës, (dy e tre katëshe me 25 dhoma) pasi më parë na kishin nxjerrë jashtë vetëm me rrobat e trupit, rreth 70 pjestarë të familjes sonë të madhe. Pas djegies së kullës, ata filluan arrestimet duke filluar nga djemtë e Sali Jahës që përfunduan nëpër burgje dhe internime. I madhi Adem Sali Jaha u dënua me 12 vjet burg, po me 12 vjet u dënua edhe Mustaf Sali Jaha, ndërsa Abaz Sali Jaha u dënua në fillim me tre vjet, por bëri vetëm tre muaj dhe u lirua. Jakup Sali Jaha, ndonëse ishte në moshën 60-vjeçare, u dënua me 20 vjet burg. Pas burgosjes së tyre, familjen tonë e shpallën kulake dhe reaksionare e komunistët i paralajmëruan të gjithë bashkëfshatarët tanë që të mos guxonin të na shkelnin më në shtëpi. Pas çdo dënimi që jepej për cilindo nga burrat e familjes sonë, pushteti komunist i sekuestronte dhe të gjithë pasurinë e luajtshme dhe të paluajtshme. Si rezultat i kësaj, rreth 70-të persona nga fisi ynë mbetëm pa shtëpi dhe u detyruam të fusnim kokën ku të mundnim, pasi kullave tona të shkrumbuara as guxonim dot t'i afroheshim. Pak kohë më vonë ajo kullë e madhe u bë qëndra e kooperativës me të gjitha zyrat përkatëse", dëshmon Mal Metaliaj lidhur me hakmarrjen e komunistëve ndaj familjes së tyre që në prillin e vitit 1946 ku pasi ia dogji kullën e madhe, burgosi dhe internoi shumë nga pjestarët e atij fisi.

Goditja e dytë në 1957-n

Sikur të mos kishte mjaftuar ajo goditje e madhe që ndërrmorën komunistët ndaj familjes Metaliaj, rreth 11 vjet më vonë, në 1957-ën, ata filluan përsëri një goditje tjetër ndaj saj. Lidhur me këtë, Mal Metalia dëshmon: "Në vitin 1957, vdiq i pari i familjes sonë Sali Jaha dhe pushteti komunist i pengoi njerzit që të merrnin pjesë në varrimin e tij. Por edhe mbas gjithë atyre presioneve që u bënë, në varrimin e Sali Jahës morën pjesë një numër i madh njerzish, gjë e cila i tërboi fare komunistët. Në atë kohë, komunistët kishin në plan për të bërë edhe një goditje tjetër ndaj fisit tonë dhe për të shpëtuar prej saj, tre djemtë e Sali Jahës: Jakupi, Xhemali dhe Mustafa u detyruan dhe u arratisën jashtë Shqipërisë e dolën në Jugosllavi. Jakupi mori me vete dhe djalin e tij dhjetë-vjeçar, Xhaferrin, ndërsa babai im, Xhemali, mori me vete dhe vëllanë tim, Muharremin, që ishte nëntë-vjeç. Pasi qëndruan pak kohë në Jugosllavi, ata fituan azilin politik dhe shkuan në SHBA-ës, ku jetojnë dhe sot. Si hakmarrje ndaj kësaj arratisje, komunistët na arrestuan ne, tre djemtë e tjerë të Xhemal Sali Jahës: Rizain, 19 vjeç, Imerin, 17 vjeç, dhe mua që në atë kohë isha vetëm 14 vjeç. Pas arrestimit tonë, dhjetë familje të tjera nga Metaliajt u internuan në fshatrat e Myzeqesë, nëpër kampet e punës së detyruar. Pas internimit të tyre, mua së bashku me dy vëllezërit, Rizanë dhe Imerin, na nxorrën në gjyq në Shkodër. Vëllai i madh, Rizai, u dënua me pushkatim dhe u ekzekutua, ndërsa Imerin e dënuan me 25 vjet dhe mua vetëm me dhjetë vjet. Pas mbarimit të gjyqit ne na çuan nëpër burgje dhe unë isha më i vogli (14 vjeç) nga të gjithë të dënuarit politikë të Shqipërisë dhe të gjithëmë thërrisnin: Mala i vogël. Ditën e parë që isha në qeli, më erdhi kapterri dhe më pyeti se përse nuk e kisha marrë bukën që na jepte burgu. Unë iu përgjigja se nuk kisha lekë për ta blerë, sepse kujtoja se edhe aty buka shitejj", kujton Mal Metalia, atë kohë kur pas arratisjes së babait të tij, Xhemalit, atë me dy vëllezërt e tjerë i arrestuan dhe të madhin, Rizanë, e pushkatuan.

Persekutimi i familjes deri '90-n

Ndërsa një pjesë e madhe e fisit Metaliaj ndodheshin nëpër kampe të ndryshme internimi, njëri prej tyre, Adem Sali Metaliaj, (ish- Kryetar i Komunitetit Myslyman të Qarkut të Kukësit) aty nga fundi i viteve '50-të, u lirua dhe u vendos në qytezën e vogël të Mamurrasit. Pas vendosjes së tij me gjithë familje në atë sektor ku punohej për tharjen e kënetës së Thumanës, në vitet që pasuan aty filluan të grumbulloheshin edhe familjet e tjera të atij fisi që mbaronin afatin e internimit. Lidhur me këtë dhe me persekutimin e mëtejshëm të fisit Metalia, që do të vazhdonte deri në fundin e viteve '80-të, Mal Metalia dëshmon: "Aty në qytezën e vogël të Mamurrasit që në ato vite nuk kishte asnjë dallim nga fshatrat, pas lirimit nga internimet u grumbulluam 13 familje nga fisi ynë. Kjo gjë ishte e detyruar pasi dhe aty në internim ishim, e ne nuk na lejonin të kalonim më larg Laçit. Për të shkuar në Tropojë, duhet të merrnim leje në polici. Gjatë gjithë atyre viteve që ne qëndruam në Mamaurras, ishim të detyruar të punonim vetëm në ndërrmarjen bujqësore dhe për fëmijët e fisit tonë nuk u akordua asnjë e drejtë studimi për në shkollat e larta. Hija e luftës së klasave ne na ndiqte kudo, madje Sigurimi i Shtetit na ndërhynte deri tek krushqitë që duhet të bënim. Kur u fejova unë në ato vite, Sigurimi i Shtetit, thërriti vjehrrin tim, Hysen Dak Hotin dhe i bëri presion se përse ma kishte dhënë vajzën mua. Hyseni iu përgjigj atyre se vajzën ia kishte dhënë shtëpisë së Sali Jahës dhe nuk kishte ndërmënd ta prishte atë miqësi. Edhe pas qëndrimit burrëror të Hysen Dak Hotit, Sigurimi nuk hoqi dorë dhe organizoi rininë që ta prishte fejesën tonë. Por populli i Mamurrasit ne na përkrahu shumë dhe bashkëshorten time Xhevahiren, e ndihmuan që të punonte në bujqësi. Unë vetë, deri nga fillimi i viteve '80-të, punoja si usta në Fermë dhe në atë kohë me ndihmën e byrazerit tim, ish-të dënuarit politik, Mark Alia, mezi munda të rregullohesha në punë si bojaxhi në Ndërrmarjen Komunale të Laçit. Vetëm pas shëmbjes së regjimit komunist, ku i gjithë fisi ynë i përkrahu pa asnjë rezervë ndryshimet demokratike, ne Metaliajt mundëm që të integroheshim disi në jetën shoqëroro-politike. Historia tragjike e familjes sonë, tërhoqi vëmëndjen e ambasadorit amerikan, Rajerson, i cili u bë mik i familjes sonë dhe na ndihmoi që të krijonim lidhjet e kontaktet e humbura me njerzit e tjerë të familjes që ishin arratisur e jetonin prej vitesh në SHBA", e përfundon rrëfimin e tij, 58-vjeçari Mal Metalia, pinjoll i një prej fiseve me të kaluar patriotike, që për afro gjysëm shekulli me rradhë u masakrua në mënyrën më barbare nga regjimi komunist i Enver Hoxhës.


Metaliaj të pushkatuar

1. Asim Jah Metalia
2. Riza Xhemal Metalia
3. Jah Sali Metalia

Metaliaj të burgosur

1. Jakup Sali Metalia
2. Adem Sali Metalia
3. Mustafë Sali Metalia
4. Mal Xhemal Metalia
5. Imer Xhemal Metalia
6. Asim Jah Metalia
7. Abaz Sali Metalia

Metaliaj të arratisur

1. Jakup Sali Metalia
2. Xhemal Sali Metalia
3. Mustafë Sali Metalia
4. Xhaferr Jakup Metalia
5. Muharrem Xhemal Metalia

Metaliaj të internuar

1. Met Jah Metaliaj familjarisht
2. Zenel Met Metalia familjarisht
3. Ismail Met Metalia familjarisht
4. Selim Met Metalia familjarisht
5. Ali Met Metalia familjarisht
6. Nezir Met Metalia familjarisht
7. Ibrahim Bajram Metalia familjarisht
8. Abaz Sali Metalia familjarisht
9. Feriz Sali Metalia familjarisht
10. Isa Sim Metalia familjarisht
11. Riza Sim Metalia familjarisht
12. Ragip Bash Metalia familjarisht
13. Islam Sadik Metalia familjarisht
14. Isuf Sadik Metalia familjarisht
15. Bek Sadik Metalia familjarisht

Te publikuara

1. Marash Vata, i Shkrelit 14-15 dhjetor 2001
2. Mehdi Frashëri, kryeministër 7-8-9-10 janar 2002
3. Nasuf Bej Novosela, Kolonjë 11-12 janar 2002
4. Margilajt e Trieshit, Tuz 25-26 shkurt 2002
5. Eshref Boçari, Vlorë 2-3 mars 2002
6. Filip Çeka, Shkodër 9-10 mars 2002
7. Javer Bej Hurshiti, Gjirokastër 16-17 mars 2002
8. Gjin Pjetër Përvizi, Kurbin 23-24 mars 2002
9. Familja e Isa Boletinit, Kosove 26 mars 2002
10. Familja Dema, Dibër 22-23 qershor 2002
11. Familja Kokoshi, Vlorë 2-3 korrik 2002
12. Familja Pustina, Dibër 9-10 korrik 2002
13. Familja Mul Bajraktari, Shkodër 26-28 gusht 2002
14. Familja Benussi, Shkodër 6-7 shtator 2002
15. Familja Dibra , Dibër e Madhe 10-11 shtator 2002
16. Familja Bezhani,Vlorë 7-8 tetor 2002
17. Familja Ndreu, Dibër 25-26-28 tetor 2002

[Shën Albani]

Nuk di shume per ate qe shkruan, por martesat e atij shekulli nuk mund te veshtrohen me bindjet dhe emocionet e ketij shekulli. Lidhja e asaj martesa ka pasur arsyet atehere, sot nje martese me serb nuk mund te perligjet, sepse jemi ne nje kohe tjeter.

E kemi keshtu edhe rastin e mbretit, nese nje dite armiqesohemi me Hungarine, atehere edhe kete martese do ta politizojme dhe mallkojme. Martesat e mbreterve shpesh here jane lidhur per shkak te aleancave, e jo per shkak te dashurise dhe mallkimi i tyre shekuj me vone nuk mund te jete i drejte, sepse ato martesa i kane sherbyer nje shekulli tjeter dhe kane motive tjera!!!

PEr ta gjykuar nej martese te nje fytyre historike duhet t´i bejme nje pyetje vetes ! A demtoi kjo martese ceshtjen kombtare dhe per cfare qellime ishte lidhur ? Martesat zakonisht kane krijuar miqesi dhe respekt, si atehere edhe sot!

[Sokoli]

Nuk eshte e vertete!
Te gjitha femrat e familjes Kastrioti, te gjitha pa perjashitm, pas renies se Krujes (a pak me pare, nuk e kam te sigurt si date), shkuan e u mbyllen murgesha ne nje manastir ne Itali. Aty qendruan deri sa mbyllen syte, te gjitha...
Ky fakt eshte i dokumentuar!

[Seminarist]

Po!

Madje thuhet se Joani, i shoqi i Shen Angjelines (bija e Gjergj Kastriotit) kish qene ne Kruje ne ate kohe, pasi ish perzene prej turqve. Ne nje shkrim une kam lexuar se atij i ishin hequr edhe syte.

Shen. Angjelina u martua me te edhe me vone ata shkojne ne Itali, ku ajo i perkushtohet, do thuahej sot, investimeve ne manastiret ortodokse, edhe vetem pas vdekjes se te shoqit vesh rason murgerore, nje zakon nder shume besimtare ortodokse...per te kaluar vitet e fundit te jetes ne besikeri te plote ndaj Zotit.

Nga martesa me Joanin ajo pati dy femije, edhe keta te shumenjohur, keshtu qe ata qe e mohijne me "kompetence" kete fakt, le te shkojne e te lexojne me mire...

ku qendron problemi, mos na del nga ky fakt se Angjelina na paska prishe Biografine???

[Seminarist]

Familja e Kastrioteve me origjine shqiptare i ka fillimet e veta me Joan Kastriotin, Zoteria (princ) i Mirdites edhe Vumeneshties, i cili vdiq me 1443. Ai i rezistoi perpjekjeve turke per te pushtuar zonat shqipetare. Por ne nje moment te caktuar atij iu desh te jepte kater prej djemve te tij si peng kundrejt turqve. Njeri prej tyre, Gjergj Kastrioti, u rrit ne oborrin otoman edhe iu dha emri Iskander-bej. Por ai u be serish i krishtere, edhe drejtoi rezistencen shqiptare kunder turqvet, duke u bere princ i shqiptareve..............

...........Ai la nje djale me Andronika Arianiti Komnena, i cili ia la te ddrejtat qe kish ne Shqiperi ndaj Venedikut ne 1474 edhe u terhoq se fundmi ne mbreterine e Napolit...................Ai u martua me Irini Paleologa, e bija e Lazarit, Despot i Serbise edhe pati tre a kater djem: Kanstantini, peshkop i Isernias (vdiq ne 1500), Ferrante qe u be duke, Gjergji edhe Frederiku.....

Burimet per shkrimin:

*Enciklopedia italiane

*Enciklopedia e Historise aristokratike Italiane.

*Foscarini, Amilcare: l' Armerista delle famiglie nobili e notabili in terra d'Otranto, 1927.


vijon....

[Seminarist]

Une po shkepus vetem pjeset qe kundershtojne ARRGONCEN e pashoqe te disa forumasve.....


Renia e shqiperise: Refugjatet 1468 - 1492

Kjo eshte edhe vala e trete e vendsojses ne Itali.............

..............

..........................E shoqja e skenderbeut po ashti iku ne Itali pas vdekjes se tij, ku nje nga te bijat u martua me nje nga te fisshmit e Napolit (Dmth su bene te gjitha murgesha!!!! MESO TASHTI JOKOMPETENT), per tu bere princesha e Bisanjatos....................I biri i Skenderbeut, i cili qe martuar me Irini Paleologa..... [ qe sic kam permende me siper ishte e bija e Lazarit te Serbise.


***Shenim - mos ma vishni mua fajin per kete intonacion, por menyres se si ju merrni pjese ne diskutim. Eshte thjesht nje kundra pagese

[Seminarist]

Giovani Castriota era padre di nove figli quali cinque femmine. I maschi si chiamavano Giorgio, Constantino, Stanisha (???) e Reposhi. Le figlie adndarono spose a feudatari albanesi: Mamiza a Musaqi Tophia, Angela a Paolo Belcha, Angelina a Vladam Araniti........Maria a Stefano Cernovich del Montenegro


Alfredo Frega - dal sito web "Lungro splendori orientali"