Close
Faqja 0 prej 2 FillimFillim 12 FunditFundit
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 34
  1. #1
    Shpirt i Lirė
    Anėtarėsuar
    15-04-2002
    Postime
    898

    Statuti i Shkodres

    “...STATUTET E SHUMĖ TĖ PĖRSHPIRTSHMIT QYTET I SHKODRĖS...”






    “Njė monument i vėrtetė i Shqipėrisė mesjetare, teksti mė i vjetėr ligjor, produkt nė territorin e Shqipėrisė”

    Hyrje

    Zbulimi i Statuteve tė Shkodrės dhe botimi i tyre nė gjuhėn italiane dhe nė gjuhėn shqipe (2002), ėshtė pa dyshim njė ngjarje me rėndėsi tė madhe pėr historinė e popullit shqiptar nė pėrgjithėsi dhe pėr historinė e shtetit tė sė drejtės shqiptare nė veēanti.
    Me kėtė dokument historiko-juridik, sė bashku me Statutet e Durrėsit, Tivarit, Drishtit e tė Budvės, krijohet mundėsia tė merren njohuri mė tė plota pėr organizimin e zhvillimin e qyteteve-shtete mesjetare, siē ishte Shkodra etj.
    Botimi i Statuteve tė Shkodrės, siē thonė nė parathėnie Lucia Nadin e historiani Oliver Schmitt, janė "njė monument i vėrtetė i Shqipėrisė mesjetare, teksti mė i vjetėr ligjor, podukt nė territorin e Shqipėrisė".
    Sipas Gerhard Ortalit, statutet janė "dokument me rėndėsi themelore nga shumė pikėpamje".
    Deri tani shkencat historike e juridike shqiptare dhe shumė studiues tė huaj janė pėrqėndruar kryesisht nė studimin e sė drejtės zakonore tė shqiptarėve, posaēėrisht nė Kanunin e Lekė Dukagjinit, qė i referohet nga gojėdhėna popullore mesjetės (shek.XV). Mirėpo, dihet se Kanunet pėrmbanin norma qė rregullonin marrėdhėniet juridike tė njerėzve nė zonat malore tė qeverisjes vendore nė Jug, nė Veri tė Shqipėrisė e deri nė Kosovė, ndėrsa nė qytete nuk vepronin. Me zbulimin e Statuteve tė Shkodrės tė dhjetėvjeēarėve tė parė tė shek.XIV, plotėsohet njė boshllėk i madh pėr vetqeverisjen e qyteteve.
    Qėllimi i kėtij shkrimi ėshtė tė japė njė pėrmbledhje tė shkurtėr tė historikut tė statuteve dhe veēanėrisht tė paraqesė normat me karakter penal qė ata pėrmbajnė nė kontestin historik.


    1.Pak histori

    Nga njoftimet e dhėna nė artikujt hyrės tė statuteve del se nė vitin 1907, pėr herė tė parė Leone Fontana, nė Bibliografinė statutore shėnonte ekzistencėn e njė statuti tė Shkodrės: Scutari (Albania), Statuti di Scutari Ms. Museo Civico Correr Venezia.
    Studiuesja italiane Lucia Nadin, nisur nga interesa gjuhėsore dhe Oliver Jons Schmitt pėr interesa historike, bėnė kėrkime intensive derisa hodhėn nė dorė Statutet, nė dorėshkrim nė 40 fletė, tė shkruara nė gjuhėn veneto-veneciane. Dorėshkrimi ishte kopjuar nga origjinali prej Marino Dulcik, nė arkivat e Kėshillit tė tė Dhjetėve nė Arkivin e Shtetit tė Venecias. Dorėshkrimi nuk pėrmban datėn e kopjimit, por sipas historianit Oliver Schmitt, ky ėshtė dokument unikal, qė pasqyron korpusin tėrėsor tė statuteve tė qytetit tė Shkodrės nė dhjetėvjeēarin e parė tė shek.XIV.
    Statutet janė hartuar sipas modeleve perėndimore tė qyteteve shtete tė Italisė: Venecia, Milano, Ankona etj. dhe pėrmbajnė parime evropiane, ndonėse Shkodra nė kėtė periudhė historike ndodhej nėn sundimin e mbretit Stefan Dushanit, Rasha. Nė fakt nė krerėt (nenet) 1, 2, 3, 54, 84, 92, 99 e 224, flitet pėr mbretin. Ky fakt ėshtė me shumė rėndėsi qė tregon se Statutet janė hartuar para vitit 1346, kur Stefan Dushani mori titullin perandor (car).
    Ky fakt vėrteton gjithashtu edhe origjinalitetin shqiptar tė Statuteve tė Shkodrės kundrejt zakonik-ut (Kodit ligjor) tė Stefan Dushanit qė hyri nė fuqi nė vitin 1349, dmth. pas statuteve.
    Veē asaj, origjinaliteti i Statuteve vėrehet edhe nė pėrmbajtjen e tyre, qė ndryshon shumė nga zakonik-u i Dushanit, sepse statutet pėrmbajnė shumė mė tepėr norma penale se sa zakonik-u, qė kėrkohej tė zbatohej nė perandorinė e tij, nė Thesali, Maqedoni dhe Shqipėri.
    Pas vdekjes sė Stefan Dushanit (1355), Shkodra kaloi nėn sundimin e Balshajve, tė cilėt e shtrinė pushtetin e tyre deri nė Vlorė e nė Berat. Kėshtu kreu (neni) 271 i statuteve i pėrket kohės kur ishte nė fuqi Gjergj Balsha, i cili mė 1396 kėrkoi protektoratin e Venecias.
    Nga viti 1396-1479 Shkodra bie nėn sundimin e Venecias. Kėshtu shpjegohet qė nė Arkivin e Venecias ka shumė dokumente pėr Shkodrėn. Me sa duket, pas pushtimit tė Shkodrės nga Turqia nė vitin 1479, shkodranėt e emigruar nė Venecia morėn me vete kėto dokumente, pėrfshirė edhe statutet e qytetit tė tyre.
    Meritė e madhe historike u pėrket studiuesve Lucia Nadin dhe Oliver Schmitt qė i gjetėn e i botuan Statutet e Shkodrės, duke i bėrė njė shėrbim tė madh Shqipėrisė e posaēėrisht shkencės juridike shqiptare. (Vazhdon tek Suplementi)

    2.Pėrmbajtja e Statuteve

    Pa hyrė nė analizėn e hollėsishme tė pėrmbajtjes sė Statuteve, sepse kjo do tė kėrkonte njė punim mė vete, vlen tė vihet nė dukje sa vijon:
    Nė kopertinė ėshtė stema e qytetit tė Shkodrės. Statutet pėrmbajnė 268 krerė (nene) origjinale dhe 11 krerrė (nene) shtesė. Tė 268 krerėt i pėrkasin dhjetėvjeēarėve tė parė tė treqindės, kurse 11 krerėt (nenet janė shtesa tė viteve 1392-1479).
    Nė krerėt e parė flitet pėr qytetarinė, pėr apustujt e shenjtorėt, pastaj vijnė krerėt me radhė pėr ndėrtimin e shtėpive, pėr punėt bujqėsore, pėr punėt artizanale, pėr peshėmajtjet, pėr zgjedhjet e funksionarėve, pėr marrėdhėniet midis komunės dhe klerit, pėr pozitėn e gruas qė gėzon disa privilegje, ndryshe nga Kanuni i Lekė Dukagjinit, pėr gjykimet (procedura penale) dhe nė pjesėn e fundit pėr normat e sė drejtės penale, qė pėrbėn objektin e kėtij shkrimi.
    Gjuha e pėrdorur nė statute, sipas Giovan Batista Pelegrinit ėshtė e qartė, veneto-veneciane, por pėrmban edhe pak shprehje orientale. Statutet janė pėrkthyer nė gjuhėn shqipe nga Pėllumb Xhufi.

    Nga prof. Ismet Elezi

  2. #2
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17

    Shqipėria, njė kushtetutė qė nė Mesjetė

    Mesjeta Shqiptare pasurohet edhe me njė dorėshkrim origjinal burimor nga viti 1468 me vlera tė jashtėzakonshme pėr drejtėsinė dhe albanologjinė

    Shqipėria, njė kushtetutė qė nė Mesjetė

    Dr. Musa Ahmeti, Vatikan

    Statutet janė tėrėsi normash tė shkruara apo aktesh normative tė kodifikuara qė rregullonin jetėn e brendshme tė qyteteve-komuna mesjetare: marrėdhėniet e tyre si qytete-komuna autonome me zotėrinjtė e tyre feudalė, por edhe raportet e kishės me qytet-komunėn si dhe raportet hierarkike brenda pėr brenda kishave nė njė territor tė caktuar siē ėshtė kryeipeshkvia. Mbi bazėn e statuteve zgjidheshin dhe vepronin tė gjitha organet e brendshme drejtuese tė komunės dhe tė kishės, qė kryenin detyra tė caktuara me karakter legjislativ, administrativ, gjyqėsor, etj, dhe po mbi bazėn e tyre jepeshin normat pėrkatėse juridike penale, civile, procedurale, doganore, tregtare, tė pronėsisė, tė punės, jetės familjare, marrėdhėnieve bashkėshortore, atyre tė prindėrve me fėmijėt, deri te normat mbi dhunėn dhe sjelljet e moralit ... etj.
    Termi Statutum nė fillim pėrdorej pėr njė vendim tė vetėm me karakter legjislativ, qė zakonisht kishte pėrdorim tė gjėrė dhe pėr njė kohė tė gjatė. Mė vonė me kėtė emėr, filloi tė njihet tėrėsia e gjithė kėtyre vendimeve, si njė korpus organik. Nė tekstet juridike me "Statut" nėnkuptojmė "pėrcaktim ligjor, juridik, rend, rregull" duke qėndruar kėshtu shumė pranė fjalės latine "constitutio." Nė fillim tė shek. XII pėrdorimi i fjalės "Statuta" kufizohej nė gjuhėn e pėrdorur pėr mbretin dhe pėr kishėn megjithėse shfaqen edhe "Statuta civitatis." Nė krijimin e statuteve tė qyteteve dhe atyre tė katedraleve shqiptare, njė rol vendimtar, qė ėshtė edhe veēori dalluese nga statutet e ngjashme tė krijuara nė Evropė, ka luajtur e drejta zkonore vendase, qė shfaqet nė shumė institute juridike tė pėrbashkėta.
    Nėse nė fillimet e tyre kėto rregulla renditeshin nė mėnyrė fragmentare dhe kronologjike sipas datave, me kalimin e kohės dhe me rritjen e eksperiencės, renditja filloi tė bėhej sipas principeve mė tė mira sistemuese. Ato u ndanė nė pjesė dhe sektorė tė ndryshėm nė libra, kapituj, etj., sipas kritereve tė pėrmbajtjes. Kushtetuta dhe administrimi i komunės, e drejta civile dhe penale, mbikėqyrja e sigurisė nė qytet dhe nė vend, marrėdhėniet tregtare etj. tė gjitha kėto ishin tani forma tė veēanta dhe secila u zhvillua nė njė mėnyrė tė veēantė, sipas karakteristikave dhe specifikave tė komunave apo katedraleve pėrkatėse.


    Historiku i dorėshkrimit

    Dorėshkrimi i Statutit tė Katedrales sė Drishtit pėr herė tė parė pėrmendet nė katalogun 438 tė antikuarit gjerman, Karl Wilhelm Hiersemann nga Lajpcigu, nė qershorin e vitit 1915, fasc. 43, nėn numrin 250, i pėrshkruar nė mėnyrė shumė sipėrfaqėsore, por me titull tė plotė: "Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis". Meqenėse dorėshkrimi nuk u shit, Hiersemann i pėrsėrit shėnimet e vitit 1915 nė katologun 477 pėr vitin 1920, fasc. 7, nėn numrin 33, duke mos shtuar asgjė mė shumė.
    Nė botėn shkencore, i pari qė tėrheq vėmendjen pėr ekzistencėn, vlerėn dhe rėndėsinė e kėtij dorėshkrimi ėshtė albanologu kroat, Milan Shuflaj. Pėr vendndodhjen dhe pėrmbajtjen e dorėshkrimit, M. Shuflajn e kishte njoftuar Ivan Bojniēiqin nė vitin 1916.
    Nė pamundėsi pėr ta blerė vetė kėtė dorėshkrim, Shuflaj i drejtohet banit kroat, Rauhit, qė ta blente atė pėr Bibliotekėn Universitare tė Zagrebit. Kjo gjė nuk u realizua. Shuflaj provon pėrsėri pėrmes Thalloczy-t qė Akademia Vjeneze ose ajo e Budapestit ta blenin kėtė dorėshkrim, por pa sukses. Derisa Shuflaj po kėmbėngulte qė me ēdo kusht qė tė blihej dorėshkrimi, (ndėrkohė ai i ishte drejtuar pėr ndihmė edhe Akademisė Serbe tė Shkencave nė Beograd), nė vitin 1920, ai njoftohet, se njė blerės anonim e kishte blerė dorėshkrimin pėr shumėn marramendėse prej 2.000 markash, aq sa ia kishte vėnė ēmimin antikuari gjerman. Njė gjė e tillė e shqetėsoi shumė, ngase shpresonte qė njė ditė do ta botonte vetė kėtė "burim me vlera tė jashtėzakonshme pėr mesjetėn e qyteteve shqiptare."
    Pėrmes albanologut Henrik Bariq, nė vitin 1924, Shuflaj arrin tė sigurojė emrin e blerėsit, danezit Sir Thomas Phillipps. Sė bashku me kolegėt e tij, Viktor Novakun dhe Henrik Bariqin, lusin albanologun danez, Holger Pedersenin, qė tė ndėrmjetėsonte te Sir Thomas Phillipps pėr t'iu siguruar njė kopje tė fotografuar tė tėrė dorėshkrimit. Nė vitin 1925 arrin kopja e dorėshkrimit e cila nuk ishte e plotė.
    Shuflaj, sė bashku me V. Novakun, menjėherė i hynė punės dhe e pėrgatitėn pėr botim dorėshkrimin, me gjithė mangėsitė qė kishte. Si i tillė botohet nė Biblioteka Arhiva za Arbanasku starinu, jezik i etnologiju. Beograd, 1927. Edhe pse i botuar, ai mbetet pothuajse i panjohur dhe i pashfrytėzuar fare nga studiuesit dhe historianėt shqiptarė dhe tė huaj. Nė vitin 1971, botohet nė formė tė shkurtuar dhe me ndėrhyrje tė shumta nė gjuhėn shqipe nė Gjurmime Albanologjike, seria e shkencave historike tė Prishtinės.


    Dorėshkrimi i Statuteve tė Katedrales sė Drishtit qė ruhet nė Danimarkė

    Dorėshkrimi ruhet nė Bibliotekėn Mbretėrore tė Danimarkės, nė njė kuti kartoni ngjyrė jeshile dhe ėshtė i lidhur me kopertina kartoni tė forta, ngjyrė kafe tė errėt, ndėrsa kurrizi ėshtė prej pergameni tė bardhė. Gjashtė faqet e para dhe tė fundit janė boshe: janė faqe qė iu takojnė kopertinave kur ėshtė bėrė lidhja e re nė fund tė shek. XIX. Dorėshkrimi ėshtė nė pergamen tė butė e fin. Kopertina ėshtė diēka mė e trashė se faqet e tjera. I tėrė dorėshkrimi ėshtė i shkruar me ngjyrė kafe nga njė dorė e vetme. Ka dy lloj paginimesh: njėrin lart nė tė djathtė, qė fillon nga nr. 1r dhe vazhdon deri nė nr. 18v dhe paginimi i dytė, poshtė nė djathtė, qė fillon nga nr. 9r dhe pėrfundon nė nr. 26v. Tė dy paginimet janė tė kohės sė dorėshkrimit. Si duket, ky dorėshkrim ka qenė pjesė e njė apo mė shumė dorėshkrimeve tė tjera tė lidhura sė bashku.
    Nė f. 1r (olim 9r) brenda inicalit 'P' tė iluminuar nė flori, me dekorime shumė tė bukura pėr rreth, ėshtė njė portret i ipeshkvit Pal Engjėlli me shkopin baritor nė dorė, me mitėr nė kokė i veshur me rroba tė kryeipeshkvit. Mitra e bardhė, e ndarė me njė vijė tė kuqe nga balli e lart, ka njė lakim tė vogėl, majtas. Nė ballė ėshtė vetėm njė hark i vogėl qė shėrben si bazament pėr fillimin e vijės. Jakat e veladonit janė jeshile. Menjėherė poshtė jakave ėshtė petku kryeipeshkvnor i hedhur mbi supe, i cili ka ngjyrė vjollce. Nga gryka deri nė fund tė kraharorit, petku ka formėn e shkronjės 'V.' Petku ėshtė i hedhur edhe mbi supe dhe duar. Brendia e petkut ėshtė jeshile. Veladoni poshtė petkut ėshtė blu dhe zbret deri te gjunjėt. Poshtė veladonit, nga gjunjėt deri te kėpucėt ėshtė njė petk i bardhė. Nė dorėn e djathtė, kryeipeshkvi mban shkopin baritor, i cili ėshtė i bardhė dhe ka kokė tė rrumbullaktė ngjyrė gri. Dora e majtė ėshtė ngritur nė pozicion lart, ashtu siē ngrihet kur bėhet bekimi. Sfondi gjithandej ėshtė blu i errėt. Ndėrsa portreti rrethohet nga njė rreth vezor ngjyrė vjollcė.
    Nė tė gjitha faqet e dorėshkrimit ka iniciale tė dekoruara. I tėrė dorėshkrimi ka 66 iniciale. Zakonisht nė iniciale janė pėrdorur tre ngjyra: e kuqja, kafeja dhe bluja e mbyllur!
    Nė f. 4r-v; 5r-v; 6v; 7v; 8r-v; 9v; ka shėnime nė margina, menjėherė nė vazhdim tė tekstit me ngjyrė tė kuqe. Shėnimet nė margina shkojnė nė drejtim tė fundit tė faqes ēdoherė. Nė faqen e fundit tė dorėshkrimit ėshtė njė gjenealogji e familjes sė Engjėllorėve, e cila lexohet me vėshtirėsi ngase ėshtė shumė e zverdhur. Kopertina e fundit e pergamenit tė dorėshkrimit ėshtė mjaft e dėmtuar. Nė tė ka disa rreshta me shėnime nė fund tė faqes, por janė shumė tė dėmtuara nga koha dhe nuk lexohen.
    Dorėshkrimi ka gjithsej 922 rreshta. 32 faqe kanė nga 27 rreshta, dy faqe nga 26 rreshta [f. 14v dhe 17v] dhe njė faqe 6 rreshta [f. 18r], me 53 kapituj dhe dimensione: 17.5 x 25.7 cm.
    Sipas informacioneve qė morėm nė Bibliotekėn e Danimarkės, qė nga viti 1920, kur ky dorėshkrim ka arritur nė kėtė bibliotekė e deri mė sot, me kėtė dorėshkrim nuk ka punuar asnjė studiues.


    Pėrmbajtja e dorėshkrimit

    Duke qenė se kėto statute bazohen nė njė shkallė tė lartė tek zakonet e vjetra ekzistuese "antiquissima et observata consuetudine" (kap. 44) duke i hedhur nė letėr ato qė tashmė ishin praktikė e pėrditshme nė shoqėrinė shqiptare, "secundum morem et consuetudinem antiquorum" (kap. 46), statutet fillojnė me njė normė zakonore qė duhet tė ketė qenė shumė e pėrhapur nė traditėn e lashtė shqiptare si ėshtė ajo e respektit tė ndėrsjellė tė brezave dhe pikėrisht me "Nė ē'mėnyrė tė rinjtė duhet tė respektojnė pleqtė dhe nė ē'mėnyrė pleqtė duhet t'i duan tė rinjtė..." (kap. I) duke theksuar kėshtu qė nė fillim vlerat tradicionale dhe rėndėsinė qė ata u jepnin kėtyre vlerave vendore.
    Nė kapitujt nė vijim pėrcaktohet mėnyra e zgjedhjes sė rektorit dhe prokuratorit (kap. II), saktėsohen detyrat dhe pėrgjegjėsitė e rektorit (kap. IV), kanonikėve (kap. VII, VIII, IX, XLIV), rregulli pėr diskutim nė kapitull dhe respekti ndaj pleqve (kap.XVII), ruajtja dhe pėrdorimi i vulės; dokumenteve dhe privilegjeve (kap. XX), gjobat pėr vjedhje dhe mashtrim (kap. XXIII), pėrfaqėsimi i kanonikėve dhe tė deleguarit e tyre nė bisedime ose marrėveshje tė ndryshme (kap. XXIV), dėnimet pėr rrahje (kap. XXIX), shqyrtimi i ankesave tė ndryshme nga qytetarėt, por edhe nga kanonikėt (kap. XXX-XXXIII), nė rast tė mungesės sė normės statutore, tė veprohet sipas drejtėsisė dhe ndershmėrisė, duke pasur gjithmonė parasysh frikėn e Zotit (kap. XXXV), dėnimet e konkubinatit (kap. XXXVI), ndėrsa kap. XLI, flet pėr ndihmėn dhe mbėshtetjen e studiuesve dhe atyre qė shkojnė me studime, kurse kap. LI, trajton "Mosmarrėveshjet rreth respektimit tė statuteve," etj.

    Koha e krijimit dhe vlera e jashtėzakonshme unikale e dorėshkrimit
    Dorėshkrimi "Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis" ėshtė tepėr i rrallė dhe unikat, ngase pėrmban kapitujt e Katedrales sė Drishtit. Si i tillė, statut katedraleje, ai ėshtė i vetmi qė deri sot ėshtė zbuluar nė qytetet e bregdetit Adriatik, dhe pėr kėtė arsye ka njė vlerė tė jashtėzakonshme pėr historinė e krishtėrimit.
    Dorėshkrimi ėshtė shkruar nga kanoniku dhe noteri i Tivarit, Simon Dromasys me 12 janar 1468, i cili bėn gjithashtu pėrshkrimin e variantit tė zyrtarizuar tė vitit 1464, nga libri i notarit dhe kanonikut tė Durrėsit, Gjon Mauros, qė njėkohėsisht ka qenė edhe sekretar i kryeipeshkvit tė Durrėsit, Pal Engjėllit, qė ndėrkohė kishte vdekur.
    Variantin e "Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis" nga viti 1464 e kishin punuar kanonikėt nga Drishti, tė cilėt ishin tė ditur, tė shkolluar, dhe njihnin rrethanat, situatėn dhe gjithēka tjetėr qė kishte tė bėnte me katedralen dhe me zakonet e Drishtit nė tė kaluarėn. Pėr zakonet e lashta tė katedrales sė Drishtit flet vetė teksti nė mėnyrė eksplicite: "laudabilem consuetudinem antiquorum nostrorum immitantesi" (kap. 2); pastaj: "antiquissimam constuetudinem imminantes" (kap. 39) dhe "antiquissima et observata consuetudine" (kap. 44) si dhe "secundum morem et consuetudinem antiquorum" (kap. 46). Pra, pėrpos pėrvojės, njohurive dhe njohjes sė situatės sė pėrgjithshme, kanonikėt nga Drishti, i kishin si shembull edhe kėto statute tė lashta "a maioribus nostris quasdam constitutiones traditas," [f. 2v], qė datonin tė paktėn nga viti 1397.
    Sipas tė dhėnave tė tjera arkivore, mėsohet se ky statut ishte "edituar" nė vitin 1456, kur papa Kalisti III, i kishte dhėnė autorizimin ipeshkvit tė Sapės Gjergjit [ishte ipeshkv nė Sapė gjatė viteve: 1440-459] pėr njė veprim tė tillė, "ipsique capitulum et canonici nonnulla statuta ediderunt". Shkaku se pse ky editim nuk u njoh zyrtarisht, ishte vdekja e papės Kalisti III. Ndėrkohė, nė vitin 1459, vdes edhe ipeshkvi i Sapės Gjergji, kėshtu qė papa Piu II, pas njė lutjeje me shkrim tė bėrė nga katedralja e Drishtit nė vitin 1463, emėron dy persona autoritarė pėr tė verifikuar dhe nėse ka nevojė pėr tė plotėsuar statutin ekzistues tė Katedrales sė Drishtit. Kėta ishin, kryeipeshkvi i Durrėsit Pal Engjėlli dhe kryediakoni i Shkodrės, emri i tė cilit nuk na bėhet e njohur nė statute, por qė sipas Hierarchia Catholica tė Eubelit (vėll. II, f. 256) ai duhet tė jetė domenikani Manuel (1451-1465).
    Pas njė pune tė kujdesshme, tė kryeipeshkvit dhe kryediakonit, mė 21 nėntor tė vitit 1464, nė manastirin benediktin tė shėn Theodori de Elohiero bėhet njohja zyrtare e "Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis" nė prani tė "zotit at Nikollė Lalemit, abatit tė manastirit nė fjalė dhe nė praninė e zotit Gjergj Topia dhe tė burrave tė nderuar, zotit Pjetėr, rektorit tė shėn Demetrij de Plumsis dhe tė zotit Gjin, rektorit tė shėn Venere de Managastis dhe nė prani tė dėshmitarėve dhe tė tė ftuarėve tė tjerė edhe tė rogatėve..."


    Dorėshkrimi ėshtė pėrgatitur pėr botim dhe sė shpejti do botohet si monografi e veēantė

    Duke studiuar dorėshkrimin origjinal tė "Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis" ne e kemi pergatitur pėr botim atė duke bėrė njė transkriptim tė ri, pėrkthim komplet nė gjuhėn shqipe dhe angleze sė bashku njė studim kritik me komente pėrcjellėse.
    Me kėtė rast, falenderoj kolegėt dhe bashkėpunėtorėt: Etleva Lala, Shaban Sinani, Robert Elsie, don David Gjugja, Karen Maria Jensen, Tomasso Mrkonjic, Christine Maria Grafinger, Erik Petersen dhe Aleksandar Stipēeviq, qė secili nga fusha e tij kanė kontribuar me studime pėrkatėse duke bėrė qė ky studim tė jetė komplet dhe sė shpejti tė botohet, gjithashtu falenderoj edhe z. Qemal Minxhozi, ambasadorin e Shqipėrise nė Danimarkė.

    Statutet e qyteteve-komuna dhe tė katedraleve shqiptare janė njė dėshmi qė vėrtetojnė edhe njė herė ekzistencėn e qyteteve-komuna shqiptare, tė botės qytetare nė kompleksin mesdhetar, zhvillimin e tyre dhe ngjashmėritė me qytetet-komunat e tjera tė Evropės si dhe zhvillimin e tė drejtės kanonike kishtare, e cila ishte mjaft specifike ngase nė vetvete ruante rregullat zyrtare tė kishės duke i pėrshtatur ato sipas tė drejtės dhe traditės vendėse.

  3. #3
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    20-11-2004
    Vendndodhja
    Gjermani - Leipzig
    Postime
    148
    Nuk dua te hap debat fetar, por po shoh nje shkim latin, emrin e Topiajve atje, dhe te disa Papave ?! Pra katoliket shqiptare paskan qene shume aktive, dhe nese artikulli thote se kjo paska qene nje kushtetute, dhe nese bazohemi edhe me tutje tek kanunet e Durresit qe jane akoma me te vjetra, atehere del qe Shqiperia nuk ka bere pjese ne bizant por ka qene e veteqeverisure.

    Megjithate nje gje qe ka shume me teper interes ketu nuk eshte feja por nderhyrje e Papes Calixtus III ne kete kanun apo kushtetute si mund ta quajme. Mesa di une nje Pape, nuk mbaj mend kush e shpalli "heretik" Lek Dukagjinin fill mbasi ai beri kanunin e tij. Mbase dikush mund te na sqaroje me tepere me keto datat dhe ti ballafaqojme Lek Dukagjinin dhe kete Kanun tjeter. Ka mundesi qe Kanuni i Lek Dukagjinit te jete versioni origjinal i keti kanuni ne shume pikpamje, dhe aresyea pse Papa e hoqi nga feja katolike ishte ashpersia e Kanunit te lek Dukagjinit.

    Per tu verejtur eshte dhe marrja pjese e Topiajve ne kete mes, qe eshte rrezik nje nga elementet me te rendesishem qe tregon nje bashkepunim te forte te Shqiptareve, dhe jo nje percarje. Kam mendimin se shume here kur studiuesit flasin per nje shqiperi te percare qe ne kohet e lashta apo te pakten periudhat e errta te mesjetes, me shume e bejne qe te na percajne se sa tregojne te verteten. Po te shohim Italine dhe ajo ka qene e percare me mbreterira por i jepet nje tjeter kendveshtrim ne histori, ndersa shqiperise i meshohet me nje doze te forte ketyre "kontradiktave".

    Kaq shume eshte rrenjosure kjo lloj aksiome saqe eshte bere teoreme akoma pa u provuar ! dhe keto dokumenta po tregojne me teper se Shqiptaret kane qene si cdo mbreteri ne Evrope. Aresyeja pse paraqiten te ndare eshte qe te mshihen te vertetat pas "falimentimit" te Gjergj Kastriotit sic paraqesin shume kritike ne histori per humbjen kundra Turqve. Ky "falimentim" qe nuk morri kurre mbeshtetjen e duhur nga Evropa. Sipas Lavardine Skenderbeu po punonte ne nje lidhje Poloni-Hungari-Shqiperi, nje bllokade qe do decentralizonte totalisht pushtetin Papal ne Evropen Lindore. Nuk di ku e kam lexuar, me duket ka qene nje serb qe ka thene se Skenderbeu kur vdiq e mallkoi Papen. Mbase ka qene per efekt fetar e ta paraqesin si orthodhoks, megjithate ne duhet te perqendrohemi ne historine dhe figuren dhe rrolin kompleks te Skenderbeut dhe princave te tjere Shqiptare ne historine tone.

    Si perfundim nese kjo eshte kushtetute atehere Shqiperia paska kushtetuten me te vjeter te koherave moderne, por jo ne fuqi, meqenese kemi nje tjeter ne keto kohera.

  4. #4
    Shpirt i Lirė
    Anėtarėsuar
    15-04-2002
    Postime
    898

    Nje tjeter Statut

    Mbi ekzistencen e statuteve qytetare ne tokat arberore te shekujve te fundit te mesjetes ka deshmuar kohe me pare Valentini [Lo statuto personale in Albania all'epoca di Scanderbeg. Rome 1967], duke i meshuar faktit se te tille statute qytetare duhet te kete patur ne te gjithe pjesen perendimore te Ballkanit, dhe konkretisht ne Durres, Shkoder, Tivar apo Ulqin.
    Por fatkeqesisht deri ne fund te shek. XX asnje kopje e ketyre statuteve nuk eshte gjetur. Po kemi vetem deshmi te ekzistences se tyre neper librat e Sufflay-it, Novak-ut, Jirecek-ut, Valentinit, ose me vone nga Zamputi dhe Malltezi, keta te fundit te mbeshtetur kryesisht ne literaturen e meparshme albanologjike.
    Vetem me 1997 arrijne ne menyre krejt te pavarur, duke reshershuar mbi ekzistencen e nje statuti qytetoro-mesjetar, dy studiues, historiani sviceran Oliver Jens Schmitt dhe filologia italiane Lucia Nadin te gjejne ne koleksionin Cicogna ne Muzeun Correr ne Venezia, nje kopje doreshkrim te Statutit te Qytetit te Shkodres te dekadave te para te shek. XIV.

    Statutet si ai i Shkodres, dhe ata te Durresit, Janines, Tivarit apo Ulqinit, apo ata te Budvas dhe Kotorrit sipas Valentinit, ndryshojne nga Statuti i Katedrales se Drishtit, pasi ky i fundit eshte perqendruar kryesisht ne administrimin intern te kesaj Kishe.

    Megjithate, ekzistenca e statuteve qytetare ne Arberine Mesjetare tregon se dhe ne kete territor ishte zhvilluar modeli i qytetit-komune, tipik per periudhen mesjetare, ku qytet-komunat kishin nje statut te tyre; qytetaret kishin te drejten e administrimit te komunes se tyre dhe zgjidhnin perfaqesuesit e tyre ne strukturat qeveritese te qytetit-komune te tyre, sic ishin patricet, gjykatesit apo asamblea e pergjithshme e qytetit.
    Dhe ne krye te qytet-komunes qendronte mbreti (1) [kryesisht per qytetet perendimore ballkanike, ato nen Perandorine Bizantine, Afriken Veriore dhe Lindje e Mesme] ose patrici apo nje fisniku te larte (tipike kryesisht per qytetet komune italiane(2),dhe kryesisht Mesdheun Perendimor) (3).


    _____________________________________________
    (1). Shiko: Statutet e Shkodres 2002, Kreu 1-2-3.

    (2). Shiko: Fox, Richard. 1977. Urban Anthropology. Cities in their cultural settings. Prentice-Hall. New Jersey.

    (3). Braudel, Fernand, Duby, Georges, Aymard, Maurice. 1991. Die Welt des Mittelmeeres. Zur Geschichte und Geographie kultureller Lebensformen; Braudel, Fernand. 1976. Pre-modern Town. In, Clark, Peter (ed.), The early modern town. London. 53-90.
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Eni : 01-03-2005 mė 07:39

  5. #5
    Shpirt i Lirė
    Anėtarėsuar
    15-04-2002
    Postime
    898

    Statutet qytetare - Kanunet

    Citim Postuar mė parė nga Kleitus
    Ka mundesi qe Kanuni i Lek Dukagjinit te jete versioni origjinal i keti kanuni ne shume pikpamje....
    Duhet theksuar se Kanuni i Lek Dukagjinit nga ana juridike nuk ka te beje fare as me Statutin e Drishtit as me statutet e qyteteve-komune mesjetare, pasi Statutet percaktojne struktura administrative-qeverisese komplet te ndryshme nga ato qe parashikon Kanuni (krahaso asamblene e qytetareve [statutet] me pleqte vendim-marres [kanuni]).
    Statutet ishin tipike per qytetet, kanunet per zonat malore, te ndara ne bajraqe, karakteristike per nje shoqeri pastorale dhe jo qytetare.
    Po ashtu po te analizojme te drejten civile dhe ate penale te te dy korpuseve juridike, te dy kane ndryshime te medha.
    Ne statut parashikohet trashegimia per te dy palet si per meshkujt ashtu dhe per femrat. Pozicioni i gruas qendron ku e ku ne krahasim me ate respektiv ne kanune.
    Gruaja ka te drejten e trashegimise, mund te perfaqesoje ne mungese te tij, bashkeshortin e saj ne gjyq. Ka te drejten e perfaqesimit te saj me nje avokat ne procedurat gjyqesore dhe mund te deshmoje ne gjyq. Mund te lere testament. [Shiko Kanunin. Ne te gjitha variantet e tij, p.sh. Lek Dukagjinit, Skenderbeut, Lures, Pukes, Laberise etj., nuk gjen te drejta te tilla per grate).

    Mos permendim pastaj ndryshimin kolosal mes dy korpuseve - "larjen me gjak" te nje krimi ose "vendetta-n".
    Ne qytet ka patur burgje per vrasesit, nder male "varre".

    Plus, mos harro dhe faktin se mbi Kanunin e Lek Dukagjinit ka debate nese ky kanun eshte shkruar ne kohen e Lek Dukagjinit apo eshte kanuni i krahines se Lekes dhe Dukagjinit (shiko komentet e Fishtes, Durhamit).
    Pra del ceshtja akoma me e komplikuar n.q.s. konsiderojme Lek Dukagjinit si urdheruesin e hedhjes ne karte te nje te drejte zakonore.


    Etj., etj...

  6. #6
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    20-11-2004
    Vendndodhja
    Gjermani - Leipzig
    Postime
    148
    Un e hodha si ide. Te presim deri sa te dali ky statut apo kushtetute. Me erdhi ne mend sepse pashe nderhyrjen e Papes atje. Diku tjeter kam lexuar qe eshte shkruar ne kohen e Skenderbeut dhe me urdher te Skenderbeut dhe flet per zakone shume te hershme, qe shume autore kontemporare i quajne "homerike" disi sepse ne fakt po ato zakone qe ndodhen dhe tek Iliada dhe Odisea jane, larja e gjakut, kemisha etj.

    Megjithate a nuk mund ta quajme statut, apo nje lloj kushtetute nje kanun i cili mund te kete rregulluar jeten Shqiptaro-Ilire qysh nga antikiteti ? Plus qe ketu flitet dhe per rrespektin, te pakten kshu lexova tek artikulli i sjelle nga Albo. Megjithate te presim sa te dale.

    Dikush mund te na thote dicka mbi kanunet e durresit ?!
    "Ju lutem mos ushqeni asnje iluzion. Mua mė vrane dhe keshtu kane vepruar edhe me dy kryetaret tjere te Shoqates sė Shqiptareve "Marko Boēari", te cilet vdiqen, edhe keta, nga "leuēemia". Keto fjale ua kam thene edhe miqve te tjere te mij"...
    Fjalet e fundit te Aristidh Kola-s

  7. #7
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Kanuni i Leke Dukagjinit nuk ka asgje te perbashket me "kushtetuten" qe Musa Ahmeti ka zbuluar ne Danimarke dhe qe ta kuptosh kete nuk duhet te jesh shkencetar, vetem besimtar i krishtere.

    Kanuni i Leke Dukagjinit nuk eshte nje "kanon kishtar" dhe nuk ka asnje gje te perbashket me besimin e Krishtere. Ai eshte kryekeput nje kanun pagan qe e ka mbajtur krahinen Veri-Perendimore te Shqiperise ne nje tradite te lashte pagane, larjes se gjakut me gjak dhe mos njohjes se autoritetit te Zotit apo Kishes si Shtepi e Zotit. Kisha Katolike dhe Papa edhe sot e kesaj dite e shohin Kanunin e Leke Dukagjinit si pengesen kryesore te ungjillizimit te shqiptareve te besimit katolik, te cileve u duhet te zgjedhin midis Kanunit te Leke Dukagjinit dhe Ungjillit te Shenjte.


    dhe nese bazohemi edhe me tutje tek kanunet e Durresit qe jane akoma me te vjetra, atehere del qe Shqiperia nuk ka bere pjese ne bizant por ka qene e veteqeverisure.
    Deshmite e gjalla te krishterimit ne Shqiperi nuk jane "kushtetutat" (kanonet kishtare), sic eshte doreshkrimi me lart, por jane ato qe njihen si kodike dhe qe Shqiperia edhe sot e kesaj dite ruan 100 kodike mesjetare qe nga shekulli i VI dhe deri tek shekulli i XX. Nga keta 100 kodike te shenjte te shkruajtur kryesisht ne Berat, Vlore, Voskopoje, Korce, Gjirokaster, te shkruar ne gjuhen greke, do te gjesh vetem 1 kodik te Durresit te shkruajtur ne Berat me kerkese te Karl Topise ne shekullin e XV dhe nje tjeter te Shkodres. Keta 2 jane vete ne latinisht.

    Tradita orthodhokse (bizantine) e shqiptareve te krishtere nuk eshte nje ceshtje per diskutim as nga vete Selia e Shenjte e Romes. Pasi Ungjilli i Shenjte nuk u predikuar nga Roma ne Iliri, por nga Iliria ne Rome. Shen Gjėri (Jeromi) ishte ai ilir qe e perkthehu Ungjillin e Shenjte nga greqishtja ne latinisht, ashtu si apostull Pavli nuk shkoi nga Roma ne Iliri, por nga Iliria ne Rome.

    Albo

    Katalogu i Kodikėve Mesjetarė Shqiptarė
    Kodikėt e Shqipėrisė
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Albo : 03-03-2005 mė 22:25

  8. #8
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    20-11-2004
    Vendndodhja
    Gjermani - Leipzig
    Postime
    148
    Pse ore Albo u dashkan te ungjillizohen Shqiptaret ? Pse nuk ben nje analize per ate Kanun qe ka ruajtur Shqiptaret nga asimilimi, duke i transmetuar nje kulture Homerike qe nuk ka vdekur ne kohera, por e shan ate ?

    Ti e ke lexuar kete "kushtetute" apo si eshte kjo pune, se nese e ke lexuar te te kishin shkruar dhe ty emerin atje tek ato qe dhane kontributin per gjetjen e ketije manuskripti.

    Un Albo nuk thashe qe ti te ma kthesh ne fe kete gje, edhe pse per ato qe ti po thua, do ta tregoj koha sa te verteta jane. Illiricii Sacri tomus primus eshte tashme i botuar ne Kosove dhe gati per shkencetaret Shqiptare. Nuk ka me nevoje Kristo Frasheri te marri rruget per t'i pare, dhe te pakompletuara por do t'i kete atje. Te shohim se cfare do dalin nga ato dokumenta. Nje nga Papat e pare Shen Eleutheri eshte nga Epiri, dhe kurrsesi nuk mund ta ndajme Shqiperine nga Latinet. Vete shkrimet e kodikeve nuk kane asnje domethenie ne Greqishten ne shumicen e rasteve, por jane nje lloj proto-shqipe, Ilirishte dhe Greqishte e vjeter bashke. Mos harrojme se ku ndodhet varri i Mbretit Gent, mos harrojme se ku ndodheshe bibloteka me e madhe mbi Ilirine(pervec asaj te djegur ne Aleksandri qe ka patur volume te medha), dhe mos harrojme me teper rrolin qe Papat kane patur ne Shqiperi.

    Apostulli Pavli gjithashtu dhe Pjetri(qe ka nje debat pak te madh nese jane takuar ne Iliri apo jo) kaluan ne Iliri, por kjo nuk do te thote se ato ishin orthodhokse ? Ne ate kohe nuk ka patur as orthodhokse e as katolike, kshu qe mos i ngaterro gjerat.

    Un te ftoj ta fshish postimin tend sepse eshte komplet jashte temes. Prania e Katolikeve, apo me sakte e Papatit ne Iliri eshte mese e qarte, duket nga korupuset e shumta te shkrimeve qe jane gjetur e grumbulluar ne Itali.

    Arbereshet e Italise kane qene shume here me te sukseshem se Arvanitasit(nese marrim parasysh "Dy popujt Miq" grek e SHqiptare dhe se Arvanitasve nuk i esht ebere azgje nga greket). Apo mos do te thuash qe eshte ushtruar dhune mbi Arvanitasit ? Se besoj se te leverdis se hyne ne disa kontradikta shume te medhaja me veten tende. Pra ma shpjego te lutem pse keta ne Itali kane qene kaq te suksseshem dhe ata ne Greqi jane me kokrra qe numerohen ?

    Nje nga aresyet numer 1 eshte prania e nje game shume te gjere materialesh te shkruara e mbledhura nga Papati qe ne kohet me te hershme.
    "Ju lutem mos ushqeni asnje iluzion. Mua mė vrane dhe keshtu kane vepruar edhe me dy kryetaret tjere te Shoqates sė Shqiptareve "Marko Boēari", te cilet vdiqen, edhe keta, nga "leuēemia". Keto fjale ua kam thene edhe miqve te tjere te mij"...
    Fjalet e fundit te Aristidh Kola-s

  9. #9
    i/e regjistruar Maska e Labeati
    Anėtarėsuar
    31-07-2003
    Vendndodhja
    North America
    Postime
    1,232
    “...STATUTET E SHUMĖ TĖ PĖRSHPIRTSHMIT QYTET I SHKODRĖS...”


    “Njė monument i vėrtetė i Shqipėrisė mesjetare, teksti mė i vjetėr ligjor, produkt nė territorin e Shqipėrisė”

    Hyrje

    Zbulimi i Statuteve tė Shkodrės dhe botimi i tyre nė gjuhėn italiane dhe nė gjuhėn shqipe (2002), ėshtė pa dyshim njė ngjarje me rėndėsi tė madhe pėr historinė e popullit shqiptar nė pėrgjithėsi dhe pėr historinė e shtetit tė sė drejtės shqiptare nė veēanti.
    Me kėtė dokument historiko-juridik, sė bashku me Statutet e Durrėsit, Tivarit, Drishtit e tė Budvės, krijohet mundėsia tė merren njohuri mė tė plota pėr organizimin e zhvillimin e qyteteve-shtete mesjetare, siē ishte Shkodra etj.
    Botimi i Statuteve tė Shkodrės, siē thonė nė parathėnie Lucia Nadin e historiani Oliver Schmitt, janė "njė monument i vėrtetė i Shqipėrisė mesjetare, teksti mė i vjetėr ligjor, podukt nė territorin e Shqipėrisė".
    Sipas Gerhard Ortalit, statutet janė "dokument me rėndėsi themelore nga shumė pikėpamje".
    Deri tani shkencat historike e juridike shqiptare dhe shumė studiues tė huaj janė pėrqėndruar kryesisht nė studimin e sė drejtės zakonore tė shqiptarėve, posaēėrisht nė Kanunin e Lekė Dukagjinit, qė i referohet nga gojėdhėna popullore mesjetės (shek.XV). Mirėpo, dihet se Kanunet pėrmbanin norma qė rregullonin marrėdhėniet juridike tė njerėzve nė zonat malore tė qeverisjes vendore nė Jug, nė Veri tė Shqipėrisė e deri nė Kosovė, ndėrsa nė qytete nuk vepronin. Me zbulimin e Statuteve tė Shkodrės tė dhjetėvjeēarėve tė parė tė shek.XIV, plotėsohet njė boshllėk i madh pėr vetqeverisjen e qyteteve.
    Qėllimi i kėtij shkrimi ėshtė tė japė njė pėrmbledhje tė shkurtėr tė historikut tė statuteve dhe veēanėrisht tė paraqesė normat me karakter penal qė ata pėrmbajnė nė kontestin historik.


    1.Pak histori

    Nga njoftimet e dhėna nė artikujt hyrės tė statuteve del se nė vitin 1907, pėr herė tė parė Leone Fontana, nė Bibliografinė statutore shėnonte ekzistencėn e njė statuti tė Shkodrės: Scutari (Albania), Statuti di Scutari Ms. Museo Civico Correr Venezia.
    Studiuesja italiane Lucia Nadin, nisur nga interesa gjuhėsore dhe Oliver Jons Schmitt pėr interesa historike, bėnė kėrkime intensive derisa hodhėn nė dorė Statutet, nė dorėshkrim nė 40 fletė, tė shkruara nė gjuhėn veneto-veneciane. Dorėshkrimi ishte kopjuar nga origjinali prej Marino Dulcik, nė arkivat e Kėshillit tė tė Dhjetėve nė Arkivin e Shtetit tė Venecias. Dorėshkrimi nuk pėrmban datėn e kopjimit, por sipas historianit Oliver Schmitt, ky ėshtė dokument unikal, qė pasqyron korpusin tėrėsor tė statuteve tė qytetit tė Shkodrės nė dhjetėvjeēarin e parė tė shek.XIV.
    Statutet janė hartuar sipas modeleve perėndimore tė qyteteve shtete tė Italisė: Venecia, Milano, Ankona etj. dhe pėrmbajnė parime evropiane, ndonėse Shkodra nė kėtė periudhė historike ndodhej nėn sundimin e mbretit Stefan Dushanit, Rasha. Nė fakt nė krerėt (nenet) 1, 2, 3, 54, 84, 92, 99 e 224, flitet pėr mbretin. Ky fakt ėshtė me shumė rėndėsi qė tregon se Statutet janė hartuar para vitit 1346, kur Stefan Dushani mori titullin perandor (car).
    Ky fakt vėrteton gjithashtu edhe origjinalitetin shqiptar tė Statuteve tė Shkodrės kundrejt zakonik-ut (Kodit ligjor) tė Stefan Dushanit qė hyri nė fuqi nė vitin 1349, dmth. pas statuteve.
    Veē asaj, origjinaliteti i Statuteve vėrehet edhe nė pėrmbajtjen e tyre, qė ndryshon shumė nga zakonik-u i Dushanit, sepse statutet pėrmbajnė shumė mė tepėr norma penale se sa zakonik-u, qė kėrkohej tė zbatohej nė perandorinė e tij, nė Thesali, Maqedoni dhe Shqipėri.
    Pas vdekjes sė Stefan Dushanit (1355), Shkodra kaloi nėn sundimin e Balshajve, tė cilėt e shtrinė pushtetin e tyre deri nė Vlorė e nė Berat. Kėshtu kreu (neni) 271 i statuteve i pėrket kohės kur ishte nė fuqi Gjergj Balsha, i cili mė 1396 kėrkoi protektoratin e Venecias.
    Nga viti 1396-1479 Shkodra bie nėn sundimin e Venecias. Kėshtu shpjegohet qė nė Arkivin e Venecias ka shumė dokumente pėr Shkodrėn. Me sa duket, pas pushtimit tė Shkodrės nga Turqia nė vitin 1479, shkodranėt e emigruar nė Venecia morėn me vete kėto dokumente, pėrfshirė edhe statutet e qytetit tė tyre.
    Meritė e madhe historike u pėrket studiuesve Lucia Nadin dhe Oliver Schmitt qė i gjetėn e i botuan Statutet e Shkodrės, duke i bėrė njė shėrbim tė madh Shqipėrisė e posaēėrisht shkencės juridike shqiptare. (Vazhdon tek Suplementi)

    2.Pėrmbajtja e Statuteve

    Pa hyrė nė analizėn e hollėsishme tė pėrmbajtjes sė Statuteve, sepse kjo do tė kėrkonte njė punim mė vete, vlen tė vihet nė dukje sa vijon:
    Nė kopertinė ėshtė stema e qytetit tė Shkodrės. Statutet pėrmbajnė 268 krerė (nene) origjinale dhe 11 krerrė (nene) shtesė. Tė 268 krerėt i pėrkasin dhjetėvjeēarėve tė parė tė treqindės, kurse 11 krerėt (nenet janė shtesa tė viteve 1392-1479).
    Nė krerėt e parė flitet pėr qytetarinė, pėr apustujt e shenjtorėt, pastaj vijnė krerėt me radhė pėr ndėrtimin e shtėpive, pėr punėt bujqėsore, pėr punėt artizanale, pėr peshėmajtjet, pėr zgjedhjet e funksionarėve, pėr marrėdhėniet midis komunės dhe klerit, pėr pozitėn e gruas qė gėzon disa privilegje, ndryshe nga Kanuni i Lekė Dukagjinit, pėr gjykimet (procedura penale) dhe nė pjesėn e fundit pėr normat e sė drejtės penale, qė pėrbėn objektin e kėtij shkrimi.
    Gjuha e pėrdorur nė statute, sipas Giovan Batista Pelegrinit ėshtė e qartė, veneto-veneciane, por pėrmban edhe pak shprehje orientale. Statutet janė pėrkthyer nė gjuhėn shqipe nga Pėllumb Xhufi.

    Nga prof. Ismet Elezi
    Fotografitė e Bashkėngjitura Fotografitė e Bashkėngjitura  

  10. #10
    i/e regjistruar Maska e Labeati
    Anėtarėsuar
    31-07-2003
    Vendndodhja
    North America
    Postime
    1,232
    Eni,

    Ate qe postova me siper e mora nga nje postim i joti ne forum ne muajin tetor.

    Besoj se keto statute civile te Shkodres jane me te lashtat ne kete vend.

    Flm.
    Labeati

  11. #11
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Kleitus, mos shkruaj per gjera qe nuk di apo nuk ke lexuar, por pyet qe te mesosh.

    Shėn Konstandini ose Konstandini i Madh, dhe nena e Tij Helena, kane lindur ne Nish te Ilirise. Shen Konstandini eshte ai qe hodhi rrenjet e qyteterimit bizantin duke ndertuar 'Romen e Re' ne qytetin e Bizantium, Stambollin e sotem qe me vone mori emrin Konstandinopoje apo Konstandinopol, qe do te thote Qyteti i Konstandinit. A i perkasin shqiptaret qyteterimit bizantin apo jo kur perandori qe themeloi Bizantin ishte ilir?!

    "Illyricum Sacrum" eshte nje dokumentim historik i historise eklestiale(kishtare) te Ilirise te ndermarre nga Filippo Riceputi, Daniele Farlati dhe Jacopo Coleti. Vepra eshte madheshtore dhe perfshin 8 volume dhe u nis puna ne fund te shekullit te XVII dhe perfundoi e plote ne fillim te shekullit te XIX. Nismen per nje veper te tille e kane ndermare papat me origjine Arbereshe, qe kane dashur te dokumentojne historine e te pareve te tyre, qe e gjenin veten te pushtuar nga turqit ne ata shekuj.

    Arbereshet nuk jane "latine" dhe as katolike, por Kisha Katolike e Romes, me te cilen ata jane ne kungim, i njeh si "greko-katolike", pasi ruajne te gjalle edhe sot e kesaj dite ritin e tyre bizantim te adhurimit. Nje emertim tjeter per ta eshte "uniat". Kush kane qene latine apo katolike, arbereshet apo arvanitasit?! Lexo ketu per te zgjeruar horizontin me besimin fetar dhe papat me origjine arbereshe dhe cfare ata kane bere per komunitetin e tyre arberesh ne Itali.

    Nese komuniteti katolik do te kish flakur tej traditen pagane qe kanuni i Leke Dukagjinit perfaqeson, dhe te kishin perqafuar me gjithe zemer Ungjillin e Shenjte, sot komuniteti katolik shqiptar nuk do te ishte vetem 10% e popullsise shqiptare, por disa here me i madh. Gjithe ai gjak i pafajshem i derdhur lume, gjithe ata shpirtra te humbur fale nje tradite pagane!

    Albo

  12. #12
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Material shume interesant ky qe ke sjelle Labeat. Me beri pershtypje kjo:

    Nga viti 1396-1479 Shkodra bie nėn sundimin e Venecias. Kėshtu shpjegohet qė nė Arkivin e Venecias ka shumė dokumente pėr Shkodrėn. Me sa duket, pas pushtimit tė Shkodrės nga Turqia nė vitin 1479, shkodranėt e emigruar nė Venecia morėn me vete kėto dokumente, pėrfshirė edhe statutet e qytetit tė tyre.
    Per cilen Arkive ne Venecia behet fjale, ate kishtar apo ndonje arkive historike/muzeum? A ka ndermare ndonje historian apo studiues shqiptar ndonje hap per te germuar me thelle ne keto arkiva? Do te ishte me shume interes qe keto dokumenta te shpetuara nga vete emigrantet shkodrane ne Itali te shihnin driten e botimit.

    Dhe nje gje me beri pershtypje ne emblemen e sjelle: Emblema e shkabonjes me dy krena ne mes, eshte emblema e Stefan Dushanit apo Gjergj Balshes, apo e vete qytetit te Shkodres?

    Albo

  13. #13
    i/e regjistruar Maska e Labeati
    Anėtarėsuar
    31-07-2003
    Vendndodhja
    North America
    Postime
    1,232
    Pjesė nga dorėshkrimet e “Statuteve“


    Koha dhe gjuha e "Statuteve"
    "Statutet e Shkodrės" kanė mbijetuar deri mė 1479, pra, deri nė pushtimin otoman. Ato kanė ekzistuar vetėm nė formė dorėshkrimi. "Statutet e Shkodrės" u zbatuan nga 1392 deri mė 1479 nė njė gjuhė vulgare veneciane. Eshtė pėr t'u ēuditur, thotė Schmitt, sepse nė tituj ėshtė pėrdorur gjuha veneciane, brenda nė tekst dialekti roman i atij regjoni qė i pėrket gjuhės dalmate. Nė asnjė tekst tjetėr tė asaj kohe nuk jepet kaq qartė karakteri roman i botės qytetare tė Shqipėrisė veriore dhe jetės dalmate nė gjysmėn e parė tė shek.XIV. Ndėrsa studiuesi Giovan Battista Pellegrini nė pjesėn e tij tė studimit ka marrė pėrsipėr tė analizojė dhe tė japė tė dhėna shkencore mbi gjuhėn e pėrdorur gjatė hartimit tė "Statuteve tė Shkodrės". Sipas tij gjuha e pėrdorur ėshtė ajo veneto-veneciane. Pėr tė sqaruar gjuhėn e dorėshkrimit tė "Statuteve tė Shkodrės" ai ka marrė me rradhė tė analizojė fonetikėn, morfologjinė dhe leksikun e tij. Dhe pėr tė vėrtetuar pohimet e veta Pellegrini flet me shembuj konkretė.

    Mbi gratė e pėrdala
    Nėse njė grua provohet se ėshtė e pėrdalė nga dėshmia e dy ose tre burrave, tė mos lejohet tė mbajė kapele nė kokė, siē ėshtė zakoni ynė, as tė shoqėrohet me kėdo. Nuk i lejohet tė rrijė ose tė banojė pranė zonjave fisnike. Nėse vepron nė kundėrshtim me kėto urdhėra, do tė dėnohet me tetė hyperperė, qė pjesėtohen midis Kontit dhe paditėsit. Nėse provohet se njė grua e pėrdalė bėn punė tė liga ose kėrkon tė prishė tė tjerėt, ajo duhet tė lerė qytetin tonė brenda tre ditėsh dhe nėse e kapėrcen kėtė afat, tė ndėrshkohet me tetė hyperperė gjobė, tė sillet rrugėve tė qytetit duke u rrahur me shkop dhe nė fund tė syrgjynoset dhe kurrė mė tė mos kthehet nė tokėn tonė.

    Mbi pėrdhunimin e grave
    Nėse njė burrė pėrdhunon me zor njė grua tė ndershme tė pamartuar dhe nėse burri ėshtė i pamartuar, ai detyrohet tė bashkohet me tė nė martesė tė ligjshme. Por, nėse gruaja ėshtė e martuar dhe gjithashtu burri qė e pėrdhunon ėshtė i martuar, atėherė ai detyrohet tė paguajė njė gjobė prej 50 hyperperėsh qė ndahen pėrgjysmė midis Kontit dhe gruas. Por pėr kėtė gruaja duhet tė japė prova bindėse.

    Mbi martesėn e fėmijėve
    Prindėrit qė kanė djem e vajza pėr tė martuar duhet tė kenė parasysh se tė parėt martohen vajzat e pastaj djemtė. Nėse njė djalė dėshiron tė martohet pėrpara se motrat tė kenė dalė nga shtėpia, pa miratimin e prindėrve, atėherė babai dhe nėna kanė tė drejtė ta dėbojnė atė nga shtėpia.

    Mbi ndėrtimet nė shesh
    Pėr ēdo ndėrtim tė ri me dritare ose hajat nė sheshin ose nė rrugėt qendrore tė qytetit, banorėt duhet tė bėjnė kėrkesė dhe pėrmbahen me ndershmėri ligjeve tona.

    Mbi mjekun
    Urdhėrojmė qė ēdo mjek qė pranon tė kurojė njė tė sėmurė, tė mos ta braktisė atė pėrpara se ta ketė shėruar.

    Mbi pabesinė
    Nėse vėretohet se dikush nuk i ka qėndruar besnik qytetit tonė, gjithė pasuria e tij bėhet pronė publike, kurse tradhtarit i pritet koka dhe nėse arrin tė arratiset tė shpallet i dėbuar pėr jetė tė jetėve nga qyteti ynė.

    Mbi plagosjen me shpatė, shigjetė ose hekur
    Nėse ndokush ka plagosur njė person me shpatė, shigjetė ose me hekur, duke shkaktuar gjak dhe kur gjykatėsi dhe mjeku e gjykojnė plagosje me rrezik pėr jetėn, tė dėnohet me 50 hyperperė, qė i shkojnė mjekut, si dhe me pagimin e kohės sė humbur nga i plagosuri. Nėse njė gjė e tillė nuk mund tė provohet, i akuzuari bashkė me 6 burra tė tjerė duhet tė bėjnė betimin. Nėse i provohet krimi, tė shtrėngohet tė paguajė gjysmė urazbė, gjysmėn Kontit dhe Komunės dhe gjysmėn tė plagosurit.

    Falsifikimi i shenjės sė Komunės
    Nėse provohet se dikush ka falsifikuar vulėn e Komunės, masėn, formėn dhe ngjyrėn e saj pėr ndonjė qėllim tė mbrapshtė, tė dėnohet me 100 hyperperė, gjysma e tė cilėve i shkon gjykatės dhe Komunės, dhe gjysma tjetėr denoncuesit. Falsifikuesi dhe tradhtari nuk duhet tė ketė tė bėjė mė me Komunėn.

    Nadin: "Statutet" jo pjesė e "Kanunit"
    Ndėrsa studiuesja Lucia Nadin, nė kapitullin e saj, fillimisht bėn njė parantezė. "Pėrballė njė realiteti tė ndėrtur dhe tė bazuar mbi njė kanun, thotė ajo, bėhet fjalė pėr Shqipėrinė veriore, ishte e vėshtirė tė kėrkojė njė kuadėr tjetėr tė ndryshėm me tė, veēanėrisht pėr tė gjetur qytetėrim". Informacione fragmentare tė qytetarisė nė dy principata tė asaj kohe, nė Durrės dhe Shkodėr, rivinin pikėrisht nga struktura organizative tė qeverisjes qė nuk kishin tė bėnin me "Kanunin" e Lekė Dukagjinit, fakt qė ėshtė pėrmendur dhe nė komentin e Gjergj Fishtės nė kodin e Lekė Dukagjinit. Sipas studiueses Nadin, dorėshkrimi "Statuteve tė Shkodrės" nuk datohet, por sipas llojit tė shkrimit (grafikės) duket se i pėrket shek.XVI, njė epoke pak para rėnies sė Shkodrės nė duart e turqve. Mė pas studiuesja Lucia Nadin i konsideron kėto statute njė dėshmi, njė dokument qė vėrtetojnė edhe njė herė ekzistencėn e qyteteve shqiptare nė kompleksin mesdhetar mes viteve 1300 dhe 1400, tė botės qytetare tė zonės ballkanike. Madje, sipas Lucia Nadin, gjetja e "Statuteve tė Shkodrės" rihap njė faqe shumė tė rėndėsishme, tė harruar, tė historisė sė kėtij vendi, i njohur vetėm si "vendi i shqiponjave". Kjo e bėn atė tė qėndrojė mė sė miri nė krah tė ēdo vendi tjetėr tė zonės sė Adriatikut.

    "Rregulla praktikė pėr t'u zbatuar"
    Serioziteti i kėtyre statuteve duket qė nė fjalitė e para tė tij ku thuhet se "Asnjė njeri, qoftė qytetar i Shkodrės, apo i huaj, nuk ėshtė i justifikuar nėse injoron "Urdhėrat e Statutit". Po ta shohėsh me vėmendje Libri i Statuteve duket se ėshtė i pėrbėrė nga rregulla praktikė pėr t'u zbatuar. Ato tregojnė qartė se nga kush dhe pėr ē'qėllim zbatohen. Kapituj tė tėrė tregojnė pėr jetėn civile nė Shkodėr. Normat relative tė ndarjes dhe ndėrtimit tė shtėpive, pastrimit tė rrugėve, kapituj tė tėrė flasin qartė pėr agrikulturėn dhe olivikulturė. Shumė interesantė janė kapitujt qė tregojnė zyrat e Komunės. Strukturėn administrative dhe juridike tė asaj kohe, duke filluar qė nga ambasadorėt, noterėt, avokatėve etj. Pjesa e fundit e statutit i ėshtė rezervuar tė drejtės penale. Tė gjitha kėto tregojnė pėr njė funksionim strikt dhe mbi ligje tė "shtetit", nė mund tė quhet kėshtu, tė asaj kohe.



    --------------------------------------------------------------------------------

  14. #14
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    20-11-2004
    Vendndodhja
    Gjermani - Leipzig
    Postime
    148
    Ata katolike te sllavizuar ne Kroaci cfare jane ?
    Sepse une di qe botimi i ascensiones correctiones Illirici Sacrii eshte ribotuar ne 1910 dhe Kroatet jane ata qe e kane botuar. Pse keta Kroate te sllavizuar jane Katolike dhe pse keta e quajne veten Ilir?
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Kleitus : 04-03-2005 mė 02:24
    "Ju lutem mos ushqeni asnje iluzion. Mua mė vrane dhe keshtu kane vepruar edhe me dy kryetaret tjere te Shoqates sė Shqiptareve "Marko Boēari", te cilet vdiqen, edhe keta, nga "leuēemia". Keto fjale ua kam thene edhe miqve te tjere te mij"...
    Fjalet e fundit te Aristidh Kola-s

  15. #15
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Ata katolike te sllavizuar ne Kroaci cfare jane ?
    Kroatet dhe sllovenet jane rrace sllave, ashtu si serbet, bullgaret, ruset e kompani.
    Kroatet dhe sllovenet ndryshe nga sllavet e tjere ne Ballkan e me gjere i perkasin besimit katolik fale afersise gjeografike me Italine dhe fale politikave te fuqive italiane apo vete Vatikanit.

    Arsyeja pese mundohen ta mbajne veten si Ilire eshte se toka ku ata jetojne eshte toke ilire. Pushtimet e barbareve sllave ne Ballkan ndodhen ne shekullin e VI pas Vdekjes se Krishtit.

    Ja e mesove edhe dicka te re.

    Albo

  16. #16
    i/e regjistruar Maska e Labeati
    Anėtarėsuar
    31-07-2003
    Vendndodhja
    North America
    Postime
    1,232
    Citim Postuar mė parė nga Kleitus
    Ata katolike te sllavizuar ne Kroaci cfare jane ?
    Sepse une di qe botimi i ascensiones correctiones Illirici Sacrii eshte ribotuar ne 1910 dhe Kroatet jane ata qe e kane botuar. Pse keta Kroate te sllavizuar jane Katolike dhe pse keta e quajne veten Ilir?
    Kroatet jane sllave dhe kane ardhur ne Ballkan pak a shume ne te njejten kohe me serbet.

    Ata vendosen kryesisht pergjate bregdetit dalmat.
    Ndryshe nga serbet ata i mbeten besnike kishes se Romes, edhe mbas vitit 723 kur perandori ikonoklast i Bizantit tentoi me forcen politike t'ja shkepuste patriartkatit te Romes dhe tja bashkangjiste atij te Bizantit.

    Duke pase te njejten fe (katolike) me iliret vendas dhe latinet venedikas etj, te vendosur ne nje bregdet te pasur me qytete e porte ata me shume asimiluan se sa sllavizuan. Keshtu p.sh. Raguza (ish-Dubrovnik) e cila mbijetoi deri ne fund te shek 18 si Republike me vete kishte pothuajse gjysmen e senatit fisnike shqiptare.

    Si te tille ata me shume e konsiderojne veten "te shkrire" me iliret vendas sesa pushtues. Sa eshte e vertete kete duhet ta thote historia. Por fakti eshte se ne territoret ku u vendosen kroatet nuk pati debime e shpopullime, qofte edhe per faktin se nuk paten fuqi ushtarake, me shume u afruan me qytetet bregdetare.

    Nderkohe qe serbet ushtruan dhune e shpopullime kunder ilireve, kujto vetem kanunet e Car Dushanit ku cdo shqiptar katolik denohej me vdekje si heretik, ku kishat katolike u nxoren jashte ligjit, ku shqiptareve ju ndryshuan mbiemrat etj,, kjo gje nuk ndodhi ne territoret e qytetet kroate.
    Prandaj serbet nuk kane aspak gjak ilir sepse ata debuan e shpopulluan iliret duke mbetur etnikisht te paster.

    Me vone nen sundimin austriak, Kroacia njohu zhvillim ekonomik e kulturor si dhe ruajti identitetin fetaro-nacional. Ata ndonese nje rrace me serbet kane nje armiqesi te madhe me ta qe buron nga ndryshimet fetare dhe dhuna qe kane pasur prej kraleve serbe. Nuk eshte rastesi qe me pare kane preferuar austriaket, gjermanet apo miqesi me shqiptaret se sa me serbet.

  17. #17
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    20-11-2004
    Vendndodhja
    Gjermani - Leipzig
    Postime
    148
    Po mire Kroacia, por Polonia ? Kemi disa shtete sllave qe jane Katolike. Un kam kohe qe dyshoj afinitete ndermjet ketyre popujve dhe Ilirise. Megjithate mos flisni pa ditur gje. Nuk kane qene vetem serbet qe kane ardhur ne Ballkan. Ka pasur popullesi Ilire deri siper, dhe ka patur dhe nje tjeter popullsi ne Gjermani qe asnjeri nuk di c'eshte bere me ta, pervec se lihet te kuptohet se Jul Cezari i shpartalloi dhe i vrau te tere.
    "Ju lutem mos ushqeni asnje iluzion. Mua mė vrane dhe keshtu kane vepruar edhe me dy kryetaret tjere te Shoqates sė Shqiptareve "Marko Boēari", te cilet vdiqen, edhe keta, nga "leuēemia". Keto fjale ua kam thene edhe miqve te tjere te mij"...
    Fjalet e fundit te Aristidh Kola-s

  18. #18
    i/e regjistruar Maska e King_Gentius
    Anėtarėsuar
    24-11-2004
    Vendndodhja
    Boston
    Postime
    485
    Shum interesant ky zbulim i Musa Ahmetit po me ate librin e Teodor Shkodranit te vitit 1210 te shkruar ne shqip ca u be?

  19. #19
    i/e regjistruar Maska e joss
    Anėtarėsuar
    15-09-2005
    Postime
    311
    Kanuni dhe Qytetet Mesjetare
    Normat me karakter penal nė Statutet e Shkodrės
    (shek XIV)

    Shpjegimi nen pėr nen i Statuteve tė Shkodrės dhe vlerėsimi historik i tyre nga Prof. Ismet Elezi

    Hyrje

    Zbulimi i Statuteve tė Shkodrės dhe botimi i tyre nė gjuhėn italiane dhe nė gjuhėn shqipe (2002), ėshtė pa dyshim njė ngjarje me rėndėsi tė madhe pėr historinė e popullit shqiptar nė pėrgjithėsi dhe pėr historinė e shtetit tė sė drejtės shqiptare nė veēanti.
    Me kėtė dokument historiko-juridik, sė bashku me Statutet e Durrėsit, Tivarit, Drishtit e tė Budvės, krijohet mundėsia tė merren njohuri mė tė plota pėr organizimin e zhvillimin e qyteteve-shtete mesjetare, siē ishte Shkodra etj.
    Botimi i Statuteve tė Shkodrės, siē thonė nė parathėnie Lucia Nadin e historiani Oliver Schmitt, janė "njė monument i vėrtetė i Shqipėrisė mesjetare, teksti mė i vjetėr ligjor, podukt nė territorin e Shqipėrisė".
    Sipas Gerhard Ortalit, statutet janė "dokument me rėndėsi themelore nga shumė pikėpamje".
    Deri tani shkencat historike e juridike shqiptare dhe shumė studiues tė huaj janė pėrqėndruar kryesisht nė studimin e sė drejtės zakonore tė shqiptarėve, posaēėrisht nė Kanunin e Lekė Dukagjinit, qė i referohet nga gojėdhėna popullore mesjetės (shek.XV). Mirėpo, dihet se Kanunet pėrmbanin norma qė rregullonin marrėdhėniet juridike tė njerėzve nė zonat malore tė qeverisjes vendore nė Jug, nė Veri tė Shqipėrisė e deri nė Kosovė, ndėrsa nė qytete nuk vepronin. Me zbulimin e Statuteve tė Shkodrės tė dhjetėvjeēarėve tė parė tė shek.XIV, plotėsohet njė boshllėk i madh pėr vetqeverisjen e qyteteve.
    Qėllimi i kėtij shkrimi ėshtė tė japė njė pėrmbledhje tė shkurtėr tė historikut tė statuteve dhe veēanėrisht tė paraqesė normat me karakter penal qė ata pėrmbajnė nė kontestin historik.

    1.Pak histori
    Na njoftimet e dhėna nė artikujt hyrės tė statuteve del se nė vitin 1907, pėr herė tė parė Leone Fontana, nė Bibliografinė statutore shėnonte ekzistencėn e njė statuti tė Shkodrės: Scutari (Albania), Statuti di Scutari Ms. Museo Civico Correr Venezia.
    Studiuesja italiane Lucia Nadin, nisur nga interesa gjuhėsore dhe Oliver Jons Schmitt pėr interesa historike, bėnė kėrkime intensive derisa hodhėn nė dorė Statutet, nė dorėshkrim nė 40 fletė, tė shkruara nė gjuhėn veneto-veneciane. Dorėshkrimi ishte kopjuar nga origjinali prej Marino Dulcik, nė arkivat e Kėshillit tė tė Dhjetėve nė Arkivin e Shtetit tė Venecias. Dorėshkrimi nuk pėrmban datėn e kopjimit, por sipas historianit Oliver Schmitt, ky ėshtė dokument unikal, qė pasqyron korpusin tėrėsor tė statuteve tė qytetit tė Shkodrės nė dhjetėvjeēarin e parė tė shek.XIV.
    Statutet janė hartuar sipas modeleve perėndimore tė qyteteve shtete tė Italisė: Venecia, Milano, Ankona etj. dhe pėrmbajnė parime evropiane, ndonėse Shkodra nė kėtė periudhė historike ndodhej nėn sundimin e mbretit Stefan Dushanit, Rasha. Nė fakt nė krerėt (nenet) 1, 2, 3, 54, 84, 92, 99 e 224, flitet pėr mbretin. Ky fakt ėshtė me shumė rėndėsi qė tregon se Statutet janė hartuar para vitit 1346, kur Stefan Dushani mori titullin perandor (car).
    Ky fakt vėrteton gjithashtu edhe origjinalitetin shqiptar tė Statuteve tė Shkodrės kundrejt zakonik-ut (Kodit ligjor) tė Stefan Dushanit qė hyri nė fuqi nė vitin 1349, dmth. pas statuteve.
    Veē asaj, origjinaliteti i Statuteve vėrehet edhe nė pėrmbajtjen e tyre, qė ndryshon shumė nga zakonik-u i Dushanit, sepse statutet pėrmbajnė shumė mė tepėr norma penale se sa zakonik-u, qė kėrkohej tė zbatohej nė perandorinė e tij, nė Thesali, Maqedoni dhe Shqipėri.
    Pas vdekjes sė Stefan Dushanit (1355), Shkodra kaloi nėn sundimin e Balshajve, tė cilėt e shtrinė pushtetin e tyre deri nė Vlorė e nė Berat. Kėshtu kreu (neni) 271 i statuteve i pėrket kohės kur ishte nė fuqi Gjergj Balsha, i cili mė 1396 kėrkoi protektoratin e Venecias.
    Nga viti 1396-1479 Shkodra bie nėn sundimin e Venecias. Kėshtu shpjegohet qė nė Arkivin e Venecias ka shumė dokumente pėr Shkodrėn. Me sa duket, pas pushtimit tė Shkodrės nga Turqia nė vitin 1479, shkodranėt e emigruar nė Venecia morėn me vete kėto dokumente, pėrfshirė edhe statutet e qytetit tė tyre.
    Meritė e madhe historike u pėrket studiuesve Lucia Nadin dhe Oliver Schmitt qė i gjetėn e i botuan Statutet e Shkodrės, duke i bėrė njė shėrbim tė madh Shqipėrisė e posaēėrisht shkencės juridike shqiptare. (Vazhdon tek Suplementi)

    2.Pėrmbajtja e Statuteve
    Pa hyrė nė analizėn e hollėsishme tė pėrmbajtjes sė Statuteve, sepse kjo do tė kėrkonte njė punim mė vete, vlen tė vihet nė dukje sa vijon:
    Nė kopertinė ėshtė stema e qytetit tė Shkodrės. Statutet pėrmbajnė 268 krerė (nene) origjinale dhe 11 krerrė (nene) shtesė. Tė 268 krerėt i pėrkasin dhjetėvjeēarėve tė parė tė treqindės, kurse 11 krerėt (nenet janė shtesa tė viteve 1392-1479).
    Nė krerėt e parė flitet pėr qytetarinė, pėr apustujt e shenjtorėt, pastaj vijnė krerėt me radhė pėr ndėrtimin e shtėpive, pėr punėt bujqėsore, pėr punėt artizanale, pėr peshėmajtjet, pėr zgjedhjet e funksionarėve, pėr marrėdhėniet midis komunės dhe klerit, pėr pozitėn e gruas qė gėzon disa privilegje, ndryshe nga Kanuni i Lekė Dukagjinit, pėr gjykimet (procedura penale) dhe nė pjesėn e fundit pėr normat e sė drejtės penale, qė pėrbėn objektin e kėtij shkrimi.
    Gjuha e pėrdorur nė statute, sipas Giovan Batista Pelegrinit ėshtė e qartė, veneto-veneciane, por pėrmban edhe pak shprehje orientale. Statutet janė pėrkthyer nė gjuhėn shqipe nga Pėllumb Xhufi.

    I. Normat penale tė pjesės sė pėrgjithshme
    Nė statute normat me karakter penal tė pjesės sė pėrgjithshme nuk janė tė vendosura nė njė sistem mė vete, por ato mund tė konstatohen nėpėrmjet analizės sė normave penale tė pjesės sė posaēme.
    Nga ky rregull i pėrgjithsėm bėjnė pėrjashtim disa nocione, si ai i mosnjohjes sė normave statutore, i preēedentit gjyqėsor, i dėnimit, pėr tė cilėt ka norma tė veēanta.
    Kėshtu, instituti i mosnjohjes sė normave statutore parashikohet shprehimisht si vijon:
    "Nėse njė qytetar, apo njė i huaj kėrkon tė justifikohet duke thėnė se nuk i njeh dispozitat e statutit, justifikimi tė mos merret parasysh dhe personi nė fjalė tė shlyejė dėnimin sipas fajit"(kreu5)
    Nė kėtė dispozitė penale shprehet parimi i mosnjohjes sė ligjit qė dėnon veprėn penale, nuk bėn shkak pėr pėrjashtim nga pėrgjegjėsia penale. Ky parim pranohet edhe nė Kodet penale bashkėkohore, pėrfshirė atė tė Republikės sė Shqipėrisė. (neni 4)
    Nė Statute parashikohet edhe zgjidhja e rasteve juridike tė paparashikuara nė statut:
    "Nėse gjykatėsit ballafaqohen me njė rast qė nuk parashikohet nė Statutet e qytetit, ata s'duhet tė dalin me njė vendim pa pasur nė kėtė mbėshtetjen e tre ose katėr fisnikėve tė qytetit. Pas dhėnies sė vendimit nga gjykatėsit, kėta tre ose katėr fisnikė duhet ta hedhin atė nė statutet e qytetit, nė mėnyrė qė, nėse paraqitet nevoja tė gjykohet e njėjta ēėshtje, tė pasqyrohet normalisht mbi bazė tė statuteve". (kreu 268)
    Siē del kėtu njihet precedenti gjyqėsor, me kusht qė tė sanksionohet nė statutet e qytetit, sepse kėshtu mėnjanohet zbatimi i analogjisė, por i jepet pėrparėsi respektimit tė parimit tė ligjshmėrisė, tė sanksionuar nė statutet e qytetit.
    Ndonėse mungojnė dispozitat e veēanta pėr institutet e tjerė tė pjesės sė pėrgjithshme, ato shprehen nėpėrmjet analizės sė dispozitave tė pjesės sė posaēme.
    Kėshtu bėhet dallimi i veprave penale sipas objektit tė tyre, duke njohur objekte tė pėrgjithshėm si psh. jeta e ēdo njeriu nė vrasje dhe objekte qė mbrohen nė mėnyrė tė posaēme si shėndeti dhe dinjiteti i kontit, i gjykatėsve e zyrtarėve tė tjerė.
    Nga ana objektive dallohen veprat penale qė kryhen me veprime aktive si vrasja, goditja etj. ose ato qė dallohen nga mjeti i pėrdorur si goditja me shpatė, me shkop, me hekur etj.
    Subjekti ėshtė i pėrgjithshėm pėr veprat penale, por edhe i posaēėm, si gjykatėsi, avokati, noteri etj. Pėr moshėn nuk thuhet shprehimisht por nga dispozitat e tjera civile pranohet 14 vjeē. As pėr papėrgjegjshmėrinė nuk bėhet fjalė.
    Nga ana subjektive flitet pėr qėllimin si element i domosdoshėm i falsifikimit etj.
    Nga pėrmbajtja e disa krerėve (neneve) psh. 221 e 222 rezulton se njihen edhe bashkėpunėtorėt nė rolin e nxitėsit apo tė ekzekutorit nė kryerjen e veprės penale tė vjedhjes. Veē kėsaj nė kreun 223 flitet edhe pėr pėrkrahjen ose ndihmėn qė i jepet hajdutit.
    Pėr dėnimin parashikohet vetėm se : "Askush nuk mund tė dėnohet pa patur dėgjuar dy ose tre dėshmitarė" (kreu 125). Nė kėtė dispozitė nuk jepet pėrkufizimi i dėnimit, qėllimet dhe as llojet e tij, por i jepet rėndėsi anės procedurale, qė kushtėzohet nga dėgjimi i dy apo tre dėshmitarėve.
    Llojet e dėnimit dalin vetėm nga analiza e dispozitave penale tė pjesės sė posaēme, e konkretisht Statutet njohin kėto lloje dėnimesh:
    1. Me gjobė, si lloji mė kryesor i dėnimeve dhe mė i pėrhapuri, thuajse pėr tė gjitha veprat penale;
    2. ndalimi pėr tė marrė ofiqe nė komunė;
    3. dėbimi i pėrkohshėm ose i pėrhershėm;
    4. mbyllja nė shtėpi dhe mbyllja e urazbės (taksės sė gjakut);
    5. zhdėmtimi ose kthimi i gjėsė sė vjedhur;
    6. kthimi i pasurisė sė fajtorit nė pronė publike;
    7. prerja e kokės (dėnimi me vdekje);
    8. damkosja dhe shėtitja nėpėr krahinė duke e rrahur me kamzhik.
    9.burgimi
    Statutet, duke ndjekur traditėn tradicionale tė malėsorėve, parashikojnė dėnimin me burgim, vetėm nė ndonjė kre - shtesė e vitit 1461 ndonėse flitet pėr obligimet e tė burgosurit (kreu 188).
    Si pėrfundim mund tė nxirret se nga figurat e veprave penale dalin edhe institutet e pjesės sė pėrgjithsme tė sė drejtės penale, janė tė shkrira nė njė tė vetme.
    Kėtu qėndron veēoria e parė kryesore e dispozitave me karakter penal tė statuteve.
    Veēoria tjetėr kryesore ėshtė se normat penale janė tė pleksura organikisht me normat procedurale penale, sepse nė tė flitet pėr domosdoshmėrinė e tė provuarit tė kėsaj ose asaj vepre penale, ndryshe nuk dėnohet.
    Veēoria e tretė ėshtė se, pas pushtimit tė Shkodrės nga Venediku (1396), nė Statutet u bėnė shtesa e ndryshime tė mgjashme me ato tė qyteteve-shtete si Venediku, Milano, Ankona etj.

    II.Norma penale tė pjesės sė posaēme
    Sistemi i normave tė pjesės sė posaēme ėshtė i ndėrtuar sipas llojeve tė veprave penale, por ky rregullim nuk respektohet kurdoherė, sepse ka mjaft norma penale tė shpėrndara nėpėr krerė tė ndryshėm.
    Llojet e veprave penale tė sistemuara sipas objektit, janė vendosur si vijon:

    I. Vepra penale kundėr pasurisė (vjedhjet, grabitja, plaēktija, djegiet)
    II. Vepra penale kundėr personit (vrasja, plagosjet)
    III. Goditjet. Rrahja
    IV. Pabesia
    V. Falsifikimi (magjia)
    VI. Vepra penale kundėr moralit
    VII. Vepra penale kundėr nderit e dinjitetit tė personit
    VIII. Dėmtimet
    IX. Vepra penale kundėr drejtėsisė
    X. Vepra penale tė ndryshme




    I.Veprat penale kundėr pasurisė

    1.Vjedhja
    Nė plan tė parė statutet vėnė nė mbrojtje pronėn private, pasurinė.

    1."Nėse njė burrė i vjedh dikujt nė qytet ose jashtė qytetit dhe nėse vjedhja provohet, dėnohet me 12 hyperperė sklavonie gjobė, gjashtė pėr kontin dhe 6 pėr zotuesin e gjėsė sė vjedhur. Pėrveē kėsaj, gjėja e vjedhur i kthehet tė zotit. Pas kėsaj, vjedhėsi as mund tė gjykohet e as tė shppallet nė kėrkim". (kreu 203)
    Kjo normė dallohet nga norma pėrkatėse e Kanunit tė Lekė Dukagjinit, vetėm pėrsa i pėrket kthimit tė gjėsė sė vjedhur, e cila sipas kanunit kthehet dy pėr njė, veē gjobės qė ėshtė e pėrbashkėt, por gjysma pėr kontin e gjysma pėr tė zotin, kurse kanuni nuk e parashikon kontin.
    2.Vjedhjet ditėn
    Nė kreun 208 parashikohen vjedhjet e bėra gjatė ditės: "Kur dikush vjedh diēka nė shtėpinė e huaj gjatė ditės dhe njė gjė e tillė provohet, ai dėnohet me tetė hyperperė sklavonie, gjysma pėr kontin dhe gjysma pėr paditėsin. Kėtij tė fundit i shlyen dhe dėmin. Nėse vjedhjen e gjėsė sė huaj e kryen nė shtėpinė e vet gjoba ėshtė dyfish".
    3.Vjedhja e bėrė natėn
    Mė tutje parashikohet vjedhja e bėrė natėn: "Nėse dikush vjedh shtėpinė e huaj gjatė natės dhe ko gjė provohet, dėnohet me katėr hyperperė gjobė, gjysma pėr kontin dhe gjysma pėr tė dėmtuarin, tė cilit i shlyhet edhe dėmi". (kreu 209)
    Siē del bėhet dallimi i vjedhjes sė pasurisė sė kryer ditėn dhe natėn, duke e konsideruar tė cilėsuar atė qė kryhet nė shtėpi ditėn.
    4.Vjedhja e pasurisė sė komunės
    Nė dispozitė tė posaēme mbrohet pasuria e komunės: "Nėse provohet se dikush i ka vjedhur diēka komunės, ai dėnohet me 25 hyperperė sklavonie, me shlyerjen e dėmit dhe me ndalimin qė mund tė marrė ndonjė ofiq nė komunė". (kreu 211)

    Mė tutje nė statute flitet pėr disa lloje vjedhjesh tė veēanta:
    5.Vjedhja nė thertore
    "Nėse provohet se dikush vjedh diēka nė thertore ose fsheh ndonjė kafshė pėr tė mos paguar doganė, tė gjobitet me dy hyperperė dhe t'i merret kafsha". (kreu 212)
    Siē shihet, kėtu pleksen dy figura, ajo e vjedhjes nė thertore dhe e fshehjes sė kafshės pėr tė mos paguar doganė, qė, pėr efekt tė pėrgjegjėsisė penale e tė dėnimit barazohen. Vjedhja nė thertore cilėsohet sipas vendit ku kryhet vjedhja.

    6.Pėrsėritja nė vjedhje
    "Nėse dikush kapet pėr herė tė dytė nė vjedhje, tė gjitha akuzat qė drejtohen ndaj tij nga ēdo qytetar yni duhet tė besohen pa qenė nevoja tė mbėshteten nė prova dhe autori i vjedhjes duhet tė kthejė sendet e vjedhura ose vlerėn e tyre, qoftė edhe duke shitur pasurinė e vet dhe pas kėtaj tė dėbohet". (kreu 213)
    Kjo dispozitė ka dy veēori: a.plekset me procedurėn e tė provuarit dhe b.dėnimi ėshtė jo me gjobė por me dėbim, sepse recidivist i pėrsėrituri pranohet si rrethanė cilėsuese e veprės penale dhe dėnohet me dėbim.
    7.Vjedhja e kaut ose e gomarit
    "Nėse provohet se dikush ka vjedhur njė ka ose njė gomar, tė gjobitet me 25 hyperperė sklavonie qė ndahen pėrgjysėm me kontin dhe paditėsin. Pėrveē kėsaj tė kthejė kaun ose gomarin sidhe tė zhdėmtojė pėr dėmin qė ka pėsuar pronari nga mospėrdorimi i tyre nga dita kur u vodhėn. Nėse i dėmtuari nuk ishte nė gjendje tė paraqesė prova tė betohet para gjykatėsve se thotė tė vėrtetėn bashkė me gjashtė burra tė tjerė". (kreu 214)
    Nė kėtė dispozitė vėrehet se mbrohen nė mėnyrė tė posaēme dy objekte materiale tė vjedhjes kau dhe gomari, si kafshė tė domosdoshme pėr jetesėn e njerėzve, prandaj parashikohen edhe dėnime tė rėnda.
    Veē asaj, nga ana proceduriale penale del se barra e provės bie mbi tė akuzuarin, i cili pėr t'u liruar prej saj mund tė betohet me porotė bashkė me 6 burra tė tjerė. Siē shihet beja me porotė ėshtė e njėjtė si nė kanunet shqiptare.
    8.Vjedhja e piketave ndarėse tė parcelave
    Njė lloj i veēantė i vjedhjes, i parashikuar nga statutet ėshtė:
    "Nėse dikush ka vjedhur piketa ose shtylla qė pėrdoren pėr mbjelljen e hardhive, ky dėnohet me 8 hyperperė sklavonie, gjysma pėr kontin dhe gjysma tjetėr pėr paditėsin. Veē kėsaj paguan edhe dėmin. Nėse njė gjė e tillė nuk mund tė provohet, t'i zihet besė betimit tė 6 burrave dhe hajdutit". (kreu 215)
    Nga pėrmbajtja e dispozitės rezulton se kemi tė bėjmė me objekte materiale tė veēanta, sidhe me anėn proceduriale tė tė provuarit me anė tė besė me porotė 6 burrave dhe vetė i akuzuari pėr vjedhje.
    9.Vjedhja e punishtes dhe e veglave
    Nė kreun 216 thuhet se: "Nėse provohet me fakte se njė person ka vjedhur punishten dhe veglat e njė zejtari qė prodhon parmenda, fajtori dėnohet me 4 hyperperė sklavonie, prej tė cilėve gjysmėn e merr konti dhe gjysmėn paditėsi. Fajtori paguan edhe dėmin". (kreu 216)

    10.Vjedhja e hostenit
    "Nėse dikujt i provohet se ka vjedhur njė hosten, personi nė fjalė detyrohet tė paguajė dėmin dhe 2 hyperperė". (kreu 217)
    11.Vjedhja e zgjedhės
    "Nėse provohet se njė person ka vjedhur njė zgjedhė qesh, tė gjobohet me dy hyperperė, qė ndahen midis kontit dhe tė dėmtuarit". (kreu 218)
    12.Vjedhja e rrushit, drithit, lakrave dhe prodhimeve tė tjera
    "Kur provohet se dikush ka vjedhur rrush, drith, lakra, kunguj, tranguj, qershi, fiq, kumbulla e ēdo peme tjetėr, tė paguajė dy hyperperė nėse vjedhjen e ka bėrė natėn. Gjysma e kėsaj sasie i shkon kontit dhe gjysma tė dėmtuarit, tė cilit i paguhet edhe dėmi". (kreu 219)
    Analiza e krerėve 216-219, tregon se vihen nė mbrojtje tė veēantė ato objekte qė kanė tė bėjnė me bujqėsinė e prodhimet bujqėsore. Siē shihet, kėto janė vjedhje relativisht tė lehta, se dėnohen mė pak. Veē asaj nė kreun e fundit (219), ka edhe njė veēori dalluese, sepse masa e dėnimit pėrcaktohet nga rrethanat e kohės, nėse ishte kryer natėn dėnohet me dyfishin, kurse kur kryhet ditėn me njėfishin e gjobės.

    Nė statute, dallimi i llojeve tė vjedhjeve bėhet jo vetėm sipas objektit, por edhe sipas subjektit:
    13.Vjedhja e kryer nga shėrbyesi ose shėrbyesja
    "Kur njė shėrbyes ose shėrbyese ose fėmijėt e tyre vjedhin gjėsendi nė shtėpinė e tė zotit ose diku gjetkė dhe kur vjedhja provohet, vjedhėsi tė paguajė dy hyperperė dhe tė kthejė sendin e vjedhur". (kreu 220).
    Kjo figurė e veprės penale ka si veēori kryesore subjektin e saj tė posaēėm - shėrbyesin ose shėrbyesen.
    14.Nxitja e shėrbyesit ose shėrbyeses
    "Nėse dikush nxit njė shėrbėtor ose njė shėrbėtore apo fėmijėt e tyre dhe i kėshillon tė ikin nga padroni i tyre, pasi tė faktohet, tė dėnohet me tetė hyperperė sidhe me zhdėmtimin pėr kėt ikje tė shėrbėtorit ose tė shėrbėtores. Gjysma e kėsaj gjobe i shkon tė zotit tė shėrbėtorit ose tė shėrbėtores. Nėse bashkė me ikjen kėta marrin diēka nė shtėpinė e padronit ose padrones, kėta tė fundit e marrin pa diskutim gjėnė e tyre". (kreu 221)
    Nė kėtė dispozitė bie nė sy se pėr herė tė parė parashikohet roli dhe pėrgjegjėsia e nxitėsit, qė me kėshillat e tij bėri tė largohet shėrbėtori ose shėrbėtorja nga padroni.
    15.Vjedhja e qytetarit tė lirė sė bashku me shėrbėtorin
    "Kur njė person i lirė kryen njė vjedhje sė bashku me njė shėrbėtor, vjedhjen e paguan i pari, bashkė me njė gjobė prej dy hyperperėsh, nėse vjedhja ėshtė bėrė ditėn dhe katėr hyperperė nėse vjedhja ėshtė bėrė natėn. Kėtė gjobė prej dy hyperperėsh duhet ta paguajnė edhe persona tė tjerė tė lirė qė pėrfshihen nė vjedhjen e organizuar me shėrbėtorėt". (kreu 222)
    Prej kėsaj dispozite kuptohen tre rrethana kryesore: 1.Pėrgjegjėsi penale ka vetėm qytetari i lirė, kurse bashkėpunėtori i tij, shėrbėtori nuk pėrgjigjet penalisht 2.pėr herė tė parė pėrmendet nocioni i vjedhjes sė organizuar dhe 3.masa.
    16.Shpėrthimi i shtėpisė sė huaj
    "Nėse dikush, pa mandatin e gjykatėsve, hyn nė shtėpinė e huaj me dhunė, ditėn ose natėn, nėse i provohet, detyrohet tė paguajė tetė hyperperė sklavonie gjobė sidhe gjithė dėmin. Gjysma e gjobės i takon kontit dhe gjysma tjetėr paditėsit". (kreu 207)
    Figura e veprės penale hyn nė kategorinė e vjedhjeve tė pasurisė sė tjetrit, veēse kjo ka si element tė veēantė anėn objektive - mėnyrėn e kryerjes sė vjedhjes me anė tė shpėrthimit me dhunė tė shtėpisė.
    Dallimi tjetėr nga vjedhjet e tjera bėhet edhe nė kohėn e kryerjes sė shpėrthimit tė shtėpisė ditėn ose natėn, kurse vjedhjet e tjera dallohen nė vjedhje qė kryhen ditėn dhe vjedhje qė kryhen natėn pėr efekte tė dėnimit. Kuptohet se kjo figurė e veprės penale kryhet vetėm me dashje direkte dhe me qėllim tė pėrvetėsimit.
    17.Fshehja (pėrkrahja) e hajdutit (vjedhėsit)
    "Fshatrat ose katundet qė ndodhen rrotull qytetit tė Shkodrės nuk duhet tė mbajnė brenda tyre vjedhės, qė mund tė jenė zėnė njė herė ose dy herė nė faj. Nėse veprohet ndryshe, fshati ose katundi nė fjalė duhet tė paguajė 25 hyperperė, gjysmėn e sasisė kontit dhe gjysmėn komunės. Pėrveē kėsaj, fshati duhet tė paguajė tė gjitha vjedhjet qė kanė mbetur pa u verifikuar (provuar). Si provė vjen pikėrisht fakti qė fshati kėmbėngul tė mbajė nė gjirin e tij vjedhėsin nė fjalė" (kreu 223)
    Ndryshe nga dispozitat e mėparshme qė parashikojnė pėrgjegjėsinė penale pėr subjekte fizike, nė dispozitėn e sipėrme parashikohet pėrgjegjėsia kolektive e fshatit pėr strehimin (fshehjen- pėrkrahjen pas kryerjes sė veprės penale) e vjedhėsit. Nga ana procedurale penale vlerėsohet si provė fajėsia e fakti qė fshati kėmbėngul tė fshehė vjedhėsin.
    18.Proēeset pėr vjedhje
    "Nėse dikush gjykohet se ka vjedhur, gjėja e vjedhur i kthehet personit tė dėmtuar. Vjedhėsi duhet t'i japė kontit vlerėn e gjėsė sė vjedhur, si parashikohet nė kreun qė bėn fjalė pėr vjedhjet". (kreu 259)
    Kjo ėshtė dispozitė e pėrzier penale e procedurale dhe ka lidhje me figurat e veprave penale tė paraqitura mė lart.


    19.Prerja e drurėve
    "Nėse provohet me dėshmi tė sigurta se dikush ka prerė ose djegur qėllimisht ullirin e huaj, fajtori dėnohet me 50 hyperperė sklavonie, qė ndahen pėrgjysėm mes kontit dhe atij qė e ka pėsuar dėmin. Nėse nuk arrihet tė provohet, i dėmtuari bėn betimin bashkė me gjashtė dėshmitarė. Nėse dikush shihet duke prerė vreshtėn e tjetrit, paguan tė njėjtėn gjobė sidhe dėmin. Pėr prerjen e ēdo druri tjetėr frutor, keqbėrėsi i paguan 2 hyperperė kontit dhe pronarit sidhe shlyen dėmin" (kreu 42)
    Me kėtė dispozitė penale vihet nė mbrojtje tė posaēme ulliri, sidhe vreshta osse ēdo peme tjetėr frutore, por veēanėrisht prerja e ullirit paraqet rrezikshmėri tė madhe shoqėrore dhe dėnohet rėndė me 50 hyperperė, dmth. mė shumė se vrasja e njeriut.
    20.Djegia e trungjeve ose e duajve tė kashtės
    "Kur dikush u vė zjarrin trungjeve, duajve tė kashtės ose arave dhe zjarri merr dhenė pėrtej arave tė tij dhe ai nuk thėrret pėr ndihmė, por ia mbath, ai dėnohet me pesė hyperperė gjobė dhe shlyerjen e dėmit. Gjoba ndahet pėrgjysėm midis kontit dhe tė dėmtuarit. Nėse provohet se ka thirrur pėr ndihmė, do tė paguajė vetėm dėmin, jo gjobėn". (kreu 204)
    Figura e veprės penale ka tė bėjė me dėmtimin me dashje tė pasurisė, kryesisht tė pyjeve dhe tė prodhimeve bujqėsore. Element kryesor i figurės sė veprės penale ėshtė vėnia e zjarrit me dhunė, ēka nėnkupton dashjen.
    Element tjetėr i rėndėsishėm pėr figurėn e veprės penale ėshtė qė personi i cili vė zjarrin (subjekti) tė mos ketė kėrkuar ndihmė pėr shuarjen e tij.

    21.Djegija e tė lashtave.
    "Nėse provohet se dikush i ka vėnė zjarrin qėllimisht drithit, ullishtave, mullinjve, shtėpive prej druri ose prej kashte, dėnimi ėshtė 25 hyperperė sklavonie gjobė dhe shlyerje e plotė e dėmit. Gjoba ndahet nė mėnyrė tė barabartė midis Kontit dhe tė dėmtuarit. Nėse ky nuk ėshtė nė gjendje tė japė prova, tė betohet bashkė me gjashtė fqinj tė tij pėrpara gjykatėsve (kreu 205).
    Nė kėtė figurė tė veprės penale del nė plan tė parė qė djegija e tė lashtave tė bėhet qėllimisht, dmth me dashje direkte dhe me qėllim pėr ta dėmtuar pronarin e ullishtave, tė lashtave etj.

    22.Sendet e gjetura.
    "Nėse ndokush gjen njė gjė tė huaj dhe nuk i a kallzon atė gjykatėsve, ose nuk njofton nėpėrmjet semecit ose vatakut, nė rast se kapet duhet tė trajtohet sikur e ka vjedhur sendin nė fjalė dhe do tė gjykohet si vjedhės, kurse sendi i kthehet tė zotit"(kreu 158).
    Si veēori e kėsaj figure tė veprės penale ėshtė se personi, i cili gjen njė send tė huaj dhe nuk e njofton baraxohet me vjedhėsin e sendit nė fjalė dhe gjykohet si i tillė.


    II.Veprat penale kundėr personit
    1.Vrasja.
    Statutet, krahas mbrojtjes juridike penale tė pasurisė, njė vend tė veēantė i kushtojmė mbrojtjes juridike penale tė jetės sė njeriut. Kjo pasqyrohet nė dispozitat qė parashikojnė vrasjen.
    Nėse provohet se njė person ka vrarė njė burrė ose njė grua, tė dėnohet me pesė hyperperė sklavonie, qė duhet tė ndahen midis Kontit dhe njeriut mė tė afėrt tė tė vrarit. Pasi tė ketė paguar, tė mbyllet nė shtėpi dhe tė shlyejė urazbėn (taksėn e gjakut). Nėse nuk paguan dot, ēėshtja i pėrcillet gjykimit tė mbretit".(kreu 224).
    Me sa del kėtu nuk bėhet dallim. Vrasja me dashje, nga pakujdesia dhe pranohet parimi i compositios, i shpėrblimit tė gjakut (urazba-taksa e gjakut) tipike pėr vrasjen pėr gjakmarrje.
    2.Akuzat pėr vrasje.
    Bashkė me dispozitėn penale parashikohet edhe njė dispozitė procedurale penale pėr akuzat pėr vrasje."Kur ndaj njė njeriu, tė akuzuar pėr vrasje nuk mund tė sillen prova, i akuzuari duhet tė betohet bashkė me 12 burra tė tjerė, ndėrsa pėr gjysmė gjaku me gjashtė burra.ndėr kėta qė betohen bashkė me tė mund tė jenė kushėrinjtė, krushqit ose miqtė e tij, tė cilėt bėjnė be qė i afėrmi i tyre ėshtė akuzuar pa tė drejtė dhe duhet tė lirohet. Kreu qė trajton kėtė ēėshtje duhet tė tė pėrfshihet nė kreun sllav qė ėshtėe futur nė statutet nga mbreti.(kreu 225).
    Nė kėtė dispozitė pranohet beja me porote, ashtu sikurse nė Kanun, me ndryshim se kėtu kėrkohet porota me 12 burra, kurse Kanuni me 24 burra.
    3.Pagimi i urazbės ose gjakmarrjes.
    "Asnjė burri nuk i lejohet tė marrė diēka nga paja e sė shoqes pėr tė paguar njė gjakmarrje, ose urazbė. Komuna duhet ti dalė nė mbrojtje gruas, ndėrsa burri qė e kryen njė marri tė tillė tė paguajė atė nga xhepi i vet. Nėse nuk ėshtė nė gjendje ta bėje kėtė, gruaja ka tė drejtė tė ushtrojė autoritetin e vet mbi tė. (Kreu 266).
    Kjo dispozitė bėn fjalė pėr pagimin e taksės (shpėrblimit) tė gjakut, dmth tė gjakmarrjes, ėshtė vėnė nėn ndikimin e zakonit tradicional tė shpėrblimit tė gjakut tė pranuar nga malėsorėt dhe tė sanksionuara edhe me tė drejtėn zakonore tė shqiptarėve (kanunet) mė vonė.
    Nė dispozitė nuk pėrmendet sasia e taksės (urazbės) qė paguhet pėr gjakmarrje, por kjo me sa duhet i ėshtė lėnė traditės sė malėsorėve.
    Gjithashtu vėrehet se urazba apo taksa e gjakut nuk mund tė merret nga burri prej pajės sė gruas, duke vėnė nė mbrojtje tė posaēme tė drejtat pasurore tė bashkėshortes-gruas.

    II.Plagosjet
    Statutet mbrojnė edhe shėndetin e personit, duke parashikuar llojet e plagosjeve, sipas vendit ku kryhen, ose sipas shkallės sė dėmtimit qė i shkaktohet shėndetit etj.

    1.Goditjet me gurė
    "Kur ka prova se dikush ka gositur njė person tjetėr me gurė, fajtori paguan dy hyperperė gjobė, gjysmėn pėr tė plagosurin, gjysmėn pėr kontin. Veē kėsaj tė paguajė edhe mjekun sidhe ditėt e humbura. Nėse i ka thyer ndonjė kockė me gurė ose me bastun, tė paguajė tetė hyperperė. Kėtu pėrfshihen tė gjitha llojet e dėmtimit, pėr tė cilat njeriu shtrėngohet tė zėrė shtratin". (kreu 240)
    Nė kėtė dispozitė jepet mė qartė nocioni i plagosjes, e cila lidhet me thyerjen e gjymtyrėve ose me mjekimin nė shtrat.
    2.Plagosjet e shkaktuara gjatė lojės
    "Nėse njė person plagos dikė duke luajtur, nuk detyrohet tė paguajė gjė. Por nėse provohet se dėmtimin e ka bėrė me qėllim, tė paguajė sipas shkallės sė dėmtimit". (kreu 241)
    Ka rėndėsi tė mbahet parasysh fakti se pėrherė tė parė nė dispozitė flitet pėr plagosje tė kryer me qėllim, dmth. vlerėsohet ana subjektive si element pėrcaktues i pėrgjegjėsisė penale pėr plagosjen gjatė lojės. Kriteri tjetėr kryesor ėshtė shkalla e dėmtimit qė pėrcakton sasinė e shpėrblimit.
    3.Plagosjet e rėnda
    "Nėse provohet se njė person i ka shkaktuar dikujt plagė tė shumta, tė dėnohet me pesė hyperperė pėr ēdo plagė dhe gjysma t'i shkojė kontit, kurse gjysma tjetėr tė plagosurit". (kreu 243)
    Element kryesor qė pėrcakton plagosjet e rėnda ėshtė vetėm njė kur janė shkaktuar plagė tė shumta, pavarėsisht nga karakteri ityre ose pasojat qė kanė ardhė.
    4.Plagosjet nė qytet
    "Nėse dikush plagos njė person natėn, nė njė rrugė publike tė qytetit ose nė shesh, dėnohet me 12 grosh dhe jo me sanksione tė tjera, si nė rastet e mėsipėrme". (kreu 244)
    Dispozita flet posaēėrisht pėr plagosjet nė qytet ose nė shesh tė kryera natėn, kurse pėr ditėn nuk sjell pėrgjegjėsi penale.
    Dėnimi nė rastin e sipėrm ėshtė relativisht i lehtė 12 grosh.

  20. #20
    i/e regjistruar Maska e gjergani
    Anėtarėsuar
    09-01-2009
    Postime
    132
    [QUOTE=Eni;684982]“...STATUTET E SHUMĖ TĖ PĖRSHPIRTSHMIT QYTET I SHKODRĖS...”





    “Njė monument i vėrtetė i Shqipėrisė mesjetare, teksti mė i vjetėr ligjor, produkt nė territorin e Shqipėrisė”

    ENI urime per temen qe ke hapur eshte me te vertete interesante.Te lutem me hiq nje kurjozitet.A mos vall brenda ketij materiali gjendet TESTAMENTI I ALEKSANDRIT TE MAQEDONISE se keshtu kam degjuar.Ne qofte se po te lutem postoje te plote ne forum ju faleminderit
    Jam shqiptar se kesh lerė unė i parė, pa bėra gjuhė e bėra perėndinė e mė pas Perėndia bėri njerinė.

Faqja 0 prej 2 FillimFillim 12 FunditFundit

Tema tė Ngjashme

  1. Rrethimi i Shkodres dhe tradhtia e Esat Pashes
    Nga Dreri nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 5
    Postimi i Fundit: 22-03-2016, 02:37
  2. Gjilani
    Nga cod3r nė forumin Bashkėpatriotėt e mi nė botė
    Pėrgjigje: 12
    Postimi i Fundit: 10-05-2009, 13:18
  3. Shqiperine e Cliruan Serbet
    Nga detiad nė forumin Problematika shqiptare
    Pėrgjigje: 26
    Postimi i Fundit: 06-11-2008, 12:44
  4. Personalitete te medha te kombit shqiptar
    Nga DEN_Bossi nė forumin Komuniteti musliman
    Pėrgjigje: 40
    Postimi i Fundit: 03-09-2006, 17:23
  5. Familja BENUSSI
    Nga Brari nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 1
    Postimi i Fundit: 07-09-2002, 13:42

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •