gazeta shqiptare.
---------------------------

DOSSIER

Historia e intelektualit beratas Qereshniku, i diplomuar nė shkollėn e Fultzit nė Tiranė dhe mė pas nė Torino. Dėnimi nė 1947 pas intrigave tė Enverit qė donte tė godiste Mehmetin

Dėnimi i Ihsan Qereshnikut, si ndėrlidhės i Mehmetit me Fultzin


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloēi

Nė momentin e arrestimit babai u tha oficerėve tė Sigurimit qė ta shikonin mirė urdhėrin qė kishin marrė se mos kishin gabuar adresė, pasi ai ishte daja i Fiqėret Shehut, bashkėshortes tė Gjeneral-major Mehmet Shehut qė nė atė kohė mbante postin e Shefit tė Shtatmadhorisė nė Ministrinė e Mbrojtjes. Por ajo ēka u tha babai oficerėve tė Sigurimit nuk vlejti fare, sepse urdhėri pėr arrestimin e tij ishte dhėnė pikėrisht pėr atė fakt qė ai ishte daja i Fiqėret Shehut dhe bashėshortin e saj Mehmetin ai e kishte pasur nxėnės nė shkollėn amerikane tė Fultzit nė Tiranė.

Pas dy ditėve qė babai u mbajt nė hetuesinė e Vlorės, ai u soll nė hetuesinė e Tiranės ku iu komunikua edhe akt-akuza si agjent e ndėrlidhės i agjenturės amerikane tė Harri Fultzit, me Shefin e Shtatmadhorisė Gjeneral-major Mehmet Shehun". Njeriu qė flet dhe dėshmon pėr herė tė parė pėr "Gazetėn", ėshtė 69-vjeēari Bruno Qereshniku, qė rrėfen gjithė historinė e babait tė tij Ihsan Qereshnikut, ish-student dhe pedagog i shkollės Teknike amerikane tė Harry Fultzit dhe mė pas i diplomuar edhe nė Itali, i cili nė vitin 1947 u dėnua me 8-vjet burg i akuzuar si ndėrlidhės i Mehmet Shehut me Harry Fultzin. Po kush ishte Ihsan Qereshniku ku ishte shkolluar ai dhe cila ėshtė e kaluara e tij. Kush ia kishte dhėnė porosinė Koci Xoxes qė tė arrestohej ai grup intelektualėsh qė ishin diplomuar nė shkollėn amerikane ku duhej tė implikohej edhe Mehmet Shehu? Pse u thėrrit Ihsan Qereshniku nė gjyqin e Koci Xoxes dhe pėrse ai vazhdoi tė mbahej nė burg edhe pse Mehmeti zėvėndėsoi Koci Xoxen nė postin e Ministrit tė Brendshėm? Lidhur me kėto mistere e fakte tė tjera nga jeta e intelektualit Ihsan Qereshniku, na njeh dėshmia e djalit tė tij Brunos, i cili deri nė vitin 1990-tė vuajti familjarisht me motra dhe vėllezėr prej tė vetmit fakt se babai i tyre konsiderohej reaksionar dhe armik i popullit.

Ihsani, mik i Fultzit
Nė vitin 1922 Ihsan Qereshniku filloi mėsimet nė shkollėn Teknike qė kishte hapur Kryqi i Kuq amerikan nė Tiranė tė cilėn e mbaroi nė vitin 1931 dhe nisur nga rezultatet e shkėlqyera tė tij, Drejtori amerikan Harry Fultz e mbajti pedagog nė atė shkollė. Pėr dy vjet me rradhė Ihsani punoi si pedagog pranė asaj shkolle duke dhėnė lėndėt e Arithmetikės, Fizikės e Kimisė. Gjatė atyre viteve Ihsani hartoi dhe botoi katėr tekste shkollore: Kiminė, Arithmetikėn, Fizikėn dhe Manualin e pėrgjithshėm pėr degėt Elektrike dhe Mekaniken tė cilat iu miratuan nga Ministria e Arsimit e asaj kohe dhe u futėn nė procesin mėsimor menjėherė. Nė parathėnien e librit tė "Pėr Punė Teknike Elektrike- Mekanike, tė botuar nė vitin 1933, midis tė tjerash Ihsani ka shkruar: "Njė ditė kur isha tue u fjalos me Z. Fultz, mbi sistemin anglez tė matjeve qė pėrmbajnė tekstet e shkollės dhe vėshtirsin qė gjejnė graduatėt nė pėrdorimin e kėtij sistemi nė jetėn praktike, Zotnia e tij u hodh edhe mė tha: "Po nuk filluat, kurrė nuk keni pėr tė mbaruar. Mos kėrkoni tė filloni pėrnjeherė me gjėra tė mėdha. Shtypshkronja ja ku ėshtė: Libra dore Germanisht dhe Italisht keni: kėtu atje nė libra anglisht gjenden tabela dhe informata me sistem metrik e pėr kėtė, po tė doni, munt, tė zgjedhni ato ma tė dobishmet edhe kėshtu munt tė bėni njė libėr dore tė vogėl nė gjuhėn SHQIPE. Kjo kishte pėr tė vlejt jo vetėm pėr graduatėt por edhe pėr tė tjerėt qė merren me punėt teknike". Prej kėtyne kėshillave tė Drejtorit Fultz, mora pėrsipėr hartimin e kėtij libri-dore", ka shkruar Ihsani nė tekstin mėsimor qė botoi me ndihmėn e Harry Fultzit dhe kolegut tė tij Ali Cungut.

Zogu e emėron Drejtor nė Vlorė
Ihsan Qereshniku ishte njė nga nxėnėsit mė tė pėrgatitur pėr degėt Elektrike dhe Mekanike qė u diplomuan nė shkollėn amerikane tė Tiranės dhe ai vlersohej vazhdimisht nga Drejtori Harry Fultz pėr pėrgatitjen e tij tė lartė. Lidhur me kėtė, i biri i tij Bruno Qereshniku dėshmon: "Aty nga viti 1933 kur pėrgatitej tė festohej 5-vjetori i Mbretėrisė, nė qytetin e Vlorės u prish Centrali Elektrik dhe pasi italianėt qė e kishin montuar nuk e rregulluan dot, Mbreti Zog i kėrkoi ndihmė Fultzit me qėllim qė tė mos dėshtonin festimet qė do mbaheshin nė atė qytet. Pėr tė rregulluar difektin nė Centralin e Vlorės, Fultzi dėrgoi nxėnėsin e tij Ihsan Qereshnikun, i cili e rregulloi menjėherė atė. Pas kėsaj Mbreti Zog e emėroi Ihsanin Drejtor tė Centralit tė Vlorės duke i caktuar dhe njė rrogė tė lartė. Nė ato vite pėrveē centralit tė Vlorės, babai dha njė kontribut tė madh edhe nė instalimin e vėnien nė punė tė centraleve tė Durrėsit e Beratit. Pas mbylljes sė shkollave private dhe atyre tė huaja qė ishin nė Shqipėri, nė vitin 1933 Ihsani u transferua nė qytetin e Beratit ku dha mėsim nė shkollėn Pedagogjike me tė njėjtat lėndė qė kishte dhėnė nė Tekniken e Tiranės. Pasi punoi pėr dy vjet nė qytetin e lindjes, nė 1935-ėn Ihsani u rikthye pėrsėri nė Tiranė dhe u emėrua pedagog nė Medresenė e kryeqytetit, ku ai dha mėsim deri nė vitin 1940-tė. Nė vitin 1941 babai shkoi nė Itali ku pėr dy vjet studjoi dhe u specializua si radioteknik nė qytetin e Torinos. Pas specializmit nė Torino, ai u kthye nė Tiranė ku hapi njė laborator pėr rregullim radiosh nė njė ndėrtesė brenda mureve tė Kalasė sė Toptanasve, ku dhe banonte nė njė shtėpi me qera. Gjatė periudhės sė Monarkisė dhe asaj tė pushtimit fashist tė vėndit, babai nuk u pėrzie asnjėherė me politikė, por herė pas here shkruante e botonte artikuj tė ndryshėm shkencor dhe letrare nė shtypin e kohės dhe sidomos nė revistėn "Njeriu" qė nxirrte Komuniteti Myslyman nė Tiranė", kujton Bruno Qereshniku pėr babanė e tij Ihsanin, njė nga intelektualėt kryeqytetas qė njihte disa gjuhė tė huaja dhe ishte formuar me kulturėn perendimore.

Nė '47 arrestohet si agjent i Fultzit
Pas mbarimit tė Luftės Ihsan Qereshniku u emėrua nė Ministrinė e Ekonomisė qė drejtohej nga Ministri Nako Spiro i cili e ngarkoi atė me detyrėn e Drejtorit tė Drejtorisė sė Regjistrimit dhe Konfiskimit tė fabrikave dhe punishteve qė ishin asokohe nė Shqipėri. Gjatė kėsaj kohe kur Ihsani vazhdonte tė ishte nė atė detyrė, ai ra viktimė e njė kurthi e cila do tė ia ndėrronte krejt rrjedhėn e jetės pėr vite me rradhė. Lidhur me kėtė, djali i tij Brono Qereshniku dėshmon: "Aty nga maji i vitit 1946 kur babai im Ihsani ishte Drejtor nė Ministrinė e Ekonomisė, u dėrgua me shėrbim nė qytetin e Vlorės. Gjatė atyre ditėve qė babai ndodhej nė atė qytet, me urdhėrin e Ministrit tė Brendshėm Koci Xoxe ai u arrestua dhe u mbajt pėr dy ditė nė paraburgim. Nė momentin qė u arrestua nga oficerėt e Sigurimit, babai u tha atyre tė shikonin mirė urdhėrin qė kishin marrė se duhet tė kishin gabuar adresė pasi ai ishte daja i Fiqėret Shehut, bashkėshortes tė Gjeneral-major Mehmet Shehut qė nė atė kohė mbante postin e Shefit tė Shtatmadhorisė nė Ministrinė e Mbrojtjes. Por ajo ēka u tha babai oficerėve tė Sigurimit nuk vlejti fare, sepse urdhėri pėr arrestimin e tij ishte dhėnė pikėrisht pėr atė fakt qė ai ishte daja i Fiqėret Shehut dhe bashėshortin e saj Mehmet Shehun e kishte pasur nxėnės nė shkollėn amerikane tė Fultzit nė Tiranė. Pas dy ditėve qė babai u mbajt nė hetuesinė e Vlorės, ai u soll nė hetuesinė e Tiranės ku ishin arrestuar dhe njė grup i madh prej 15-vetėsh ish-shokė tė tij studentė tė shkollės amerikane tė Fultzit, si Niko Hajdari, Xhaferr Zoto, Stavri Bojaxhiu etj, tė cilėt u quajtėn "Grupi i agjentėve amerikanė tė shkollės sė Fultzit". Bashkė me kėtė grup ishte planifikuar pėr t'u arrestuar edhe Mehmet Shehu qė kishte qenė student nė kėtė shkollė dhe babanė tim Ihsanin e futėn bashkė me ta dhe e akuzuan agjent e ndėrlidhės tė Harry Fultzit me Mehmet Shehun, tė cilin ai e kishte bashkėshortin e mbesės sė tij dhe pėr mė shumė qė Mehmetin e kishte pasur nxėnsin e tij nė shkollėn amerikane. Arrestimi i pjestarėve tė kėtij grupi nė tė cilin ishte pėrfshirė dhe babai im bėhej me qėllim qė gjatė hetuesisė, ai tė implikonte dhe Mehmet Shehun si tė lidhur me agjenturėn amerikane dhe Harry Fultzin. E gjitha kjo ishte njė lojė e kurdisur me urdhėr tė Enver Hoxhės, i cili kishte planifikuar goditjen e njė pjesė tė Byrosė Politike dhe disa funksionarėve tė lartė tė Komitetit Qėndror ku bėnte pjesė dhe Mehmet Shehu. Por megjithė torturat qė i bėnė babait gjatė hetuesisė ai nuk pranoi tė dėshmonte atė qė i kėrkohej, tė implikonte Mehmet Shehun me agjenturėn amerikane dhe Harry Fultzin, ku Ihsanit i thuhej se kishte qenė ndėrlidhės i tyre meqėnse ai kishte punuar si radioteknik", kujton Bruno Qereshniku lidhur me arrestimin e babait tė tij Ihsanit nė vitin 1946.

Dėnimi me 8-vjet burg
Ihsan Qereshniku dhe grupi i pėrbėrė prej 15-vetėsh, ish-shokė tė tij tė shkollės amerikane, pasi u mbajtėn pėr dy vjet nė hetuesi u nxuarrėn pėrpara gjyqit. Lidhur me kėtė, i biri Bruno dėshmon: "Gjatė procesit gjyqsor ndėrmjet akuzave tė tjera prokurori i tha babait: "Ti ke qenė agjent e ndėrlidhės nė mes grupit tuaj dhe agjenturės amerikane". Pas kėsaj akuze babai u pėrgjigj: "Amerika ka ngritur disa antena tė larta nė Greqi pėr t'u dėgjuar "Zėri i Amerikės" nė Shqipėri, e megjithatė njerzit nuk e dėgjonin dot mirė. Unė nuk kam ndonjė antenė tė tillė dhe vetėm me njė kumbull qė kam nė oborr, nuk mund tė lidhem dot me Amerikėn". Pas kėsaj pėrgjigjie tė babait, prokurori iu drejtua duke i thėnė: "Kėrkon tė na bėsh dhe injorantė". Edhe pse babait nuk ia faktua asnjė prej akuzave, prokurori kėrkoi 15-vjet burg, ndėrsa Gjykata e dėnoi me 8-vjet burg, duke e akuzuar si ndėrlidhės i grupit me agjenturėn amerikane. Nė vitin 1950-tė kur Koci Xoxe doli vetė para gjyqit, u thėrrit dhe babai im pėr tė dėshmuar rreth asaj ēka e kishin pyetur gjatė hetuesisė sė tij. Edhe pse ai proces u konsiderua si i kurdisur dhe i montuar nga Koci Xoxe, babai pėrsėri vazhdoi tė qėndronte nė burg dhe nuk u lirua dot edhe pse burri i mbesės sė tij, (vajzės sė motrės) Mehmet Shehu, mori funksionin e Ministrit tė Brendshėm nė vėnd tė Koci Xoxes. Dėnimin babai e vuajti nė Tiranė ku punoi si radio-teknik pėr nevojat e Ministrisė sė Brendshme nė laboratorin e saj diku aty brenda Kalasė sė Toptanasve. Gjatė vuajtjes sė dėnimit shumė nga shokėt e babait i thonin atij tė bėnte kėrkesė pėr falje, por babai nuk bėri asnjėherė duke thėnė se nuk kishte bėrė faj qė tė kėrkonte falje. Ai u lirua nga burgu nė vitin 1954 pasi kishte vuajtur shtatė vjet dhe nė atė kohė hapi njė lokal privat pėr riparim radiosh tek Pazari i Vjetėr. Ndėrsa kishte filluar punė aty, nė Teknikumin "7 Nėntori" u hap dega e Radios dhe Drejtori Gjergj Canco bėri kėrkesė qė tė merrte babanė si pedagog pėr tė dhėnė mėsim pranė asaj dege, por ajo gjė nuk iu aprovua. Pas kėsaj Canco iu drejtua me njė letėr Mehmet Shehut i cili dha urdhėr tė prerė qė tė miratohej kėrkesa e tij dhe babai punoi aty deri saq doli nė pension nė vitin 1962. Vitet e pensionit e deri sa vdiq nė vitin 1970, babai i kalonte nė shtėpi kryesisht duke lexuar libra tė ndryshėm dhe nėn shoqėrinė Qemal Meidanit (Qereėshnikut, babai i Rexhep Meidanit) tė cilin e kishte djalė xhaxhai", kujton Bruno Qereshniku historinė e babait tė tij, i cili vuajti pėr shtatė vjet nė burgjet e regjimit komunist si viktimė e intrigave tė Enver Hoxhės nė goditjen dhe eleminimin qė ai donte t'i bėnte Mehmet Shehut.

Kliko per te printuar

--------
Shaban Qereshniku, beratasi qė shėrbeu si Guvernator i Libisė


--------------------------------------------------------------------------------

Origjina e hershėme e familjes sė Ihsan Qereshnikut ėshtė nga fshati Qereshnik i Beratit prej tė cilit ata kanė rashėguar dhe mbiemėrin e familjes. Nuk dihet me saktėsi se nė ēfarė periudhe ajo familja ėshtė vendosur nė qytetin e Beratit, por mendohet se ata kanė banuar nė lagjen "Murat-Ēelepias" qė pėrpara viteve 1820. Njė nga tė parėt e kėsaj familje qė ka bėrė emėr tė madh, ka qenė Shaban Qereshniku, i cili ka lindur rreth viteve 1860 nė qytetin e Beratit. Qė nė moshėn shtatė-vjeēare Shabani u pėrzogjodh ndėrmjet shumė bashkėmoshatarėve tė tij beratas dhe u dėrgua pėr t'u shkolluar nė Stamboll ku doli me rezultate tė shkėlqyera Pas gjimnazit Shabani pėrfundoi dhe u diplomua nė Akademinė Ushtarake tė Rendit tė atij qyteti dhe Porta e Lartrė me dekret tė veēantė e emėroi Shef-Policie nė Tripoli tė Libisė. Pas disa kohėsh nė atė detyrė Shabani u emėrua nė funksionin e lartė tė Guverantorit tė Pėrgjithshėm tė Libisė. Gjatė periudhės qė Shabani ishte student nė Akademinė e Rendit tė Stambollit, ai u martua nė Berat me njė vajzė tė quajtur Hamide dhe nga ajo martesė atyre u lindėn dy vajza: Abllaja dhe Lutfija. Pas emėrimit si Guvernator i Libisė, Shabani u kthye nė Berat dhe mori familjen e tij, gruan dhe dy vajzat e u vendos familjarshit nė Tripoli, ku mė pas i lindėn dhe dy djem e njė vajzė: Ihsani nė vitin 1900, Mazeri nė vitin 1902 dhe Zybejdja nė vitin 1905. Shaban Qereshniku shėrbeu si Guvernator i Libisė deri sa doli nė pension aty nga viti 1910 dhe mė pas u kthye nė qytetin e tij tė Beratit ku dhe vdiq pak vjet mė vonė. Disa vjet para se tė vdiste, Shabani i dėrgoi dy djemtė, Ihsani me Mazerin pėr tė vazhduar studimet nė Vjenė tė Austrisė, por nga qė familja ishte nė gjėndje tė dobėt ekonomike, Ihsani u kthye nė Shqipėri dhe vazhdoi mėsimet nė shkollėn amerikane nė Tiranė qė njihet ndryshe dhe si Teknikja e Fultzit. Ndėrsa Ihsani u kthye nė Shqipėri, vėllai tjetėr Mazeri qėndroi nė Austri ku u diplomua nė Akademinė ushtarake tė Vjenės dhe mė pas u kthye nė Tiranė ku shėrbeu si ushtarak i Monarkisė deri aty nga viti 1928 kur dhe vdiq nė rrethana tė panjohura. Vajza e madhe e Shabanit, Lutfia, gjatė kohės qė ishin nė Tripoli punoi si pedagoge e frėngjishtes, ndėrsa kur u kthye nė Shqipėri nuk punoi mė nė arsim. Vajza tjetėr Zybejdja si fillim u shkollua nė Teknikumin Bujqėsor qė kishin hapur amerikanėt nė Golem tė Kavajės dhe mė pas ajo erdhi nė Tiranė ku u diplomua nė shkollėn "Nėna Mbretėreshė". Pas pėrfundimit tė kėsaj shkolle, Zybejdja u emėrua mėsuese nė shkollėn fillore tė fshatit Petrelė duke qenė e para mėsuese nė Shqipėri qė emėrohej nė fshat. Sipas njė udhėzimi qė doli nė vitet njėzet pėr tė mos mabjtur pėr mbiemėr emrat e fshatrave, edhe fisi Qereshniku e ndėrroi atė dhe mori mbiemrin Meidani. Nga ai fis rrjedh dhe ish-Presidenti Rexhep Meidani, babai tė cilit Qemali, ishte djali i xhaxhait tė Ihsan Qereshnikut, qė ishte i vetmi qė nuk e ndėrroi mbiemėrin pasi nė atė kohė ishte nė Libi. Gjatė viteve tė regjimit komunist familja e Ihsan Qereshnikut u konsideruar familje reaksionare dhe e u persekutua duke u privuar nga shumė tė drejta. Ngė fėmijėt e Ihsanit, vetėm Adriani qė aktualisht punon nė RAI 5 nė Itali, mbaroi shkollėn e lartė duke u diplomuar nė inxhinieri. Kjo u arrit me ndėrhyrjen e Beqir Ballukut, pasi Adriani kishte shpėtuar nga pėrmbytja makineritė e Hidrocentarlit tė Bistricės kur ishte ushtar.

--------------