Elita shqiptare e Maqedonise

[Davius]

Opinion: Kim MEHMETI

Libri i bardhë me njolla të zeza

Arbën Xhaferit mund t’i mohohet shumçka, por jo edhe aftësia të manipulojë me mediat dhe nga asgjëja të bëjë temë publike. Si rrallëkush tjetër, ai di t’u shmanget të gjitha “luftërave” politike, por të stolisë kapotën e vetë partiake me dekoratat nga betejat e huaja, si komentues i vonuar i tyre

Arbën Xhaferit mund t’i mohohet shumçka, por jo edhe aftësia të manipulojë me mediat dhe nga asgjëja të bëjë temë publike. Si rrallëkush tjetër, ai di t’u shmanget të gjitha “luftërave” politike, por të stolisë kapotën e vetë partiake me dekoratat nga betejat e huaja, si komentues i vonuar i tyre. Lideri i PDSH-së u ngjanë pleqve të pëlqyer të “odave të burrave” të cilët jo se thonë diçka që nuk e dijnë të tjerët, por rrëfejnë ashtu që dëgjuesit ta kenë përshtypjen se asgjë nuk do vlente rrëfimi pa plakun e shkathtë. Andaj, edhe nëse njeriu i rilexon të gjitha tekstet dhe i rivlerëson qëndrimet politike të Xhaferiut, do të vërej se analizat e tij kan të bëjnë me të kaluarën e cila nuk kurigjohet, ndërsa qëndrimi i tij politik mbështetet vetëm mbi një koncept: në harresën e atyre që e dëgjojnë dhe e lexojnë. Dhe tani, kur shumëkush shpresoi se politikani i harxhuar dhe “heroi i betejave të huaja” më në fund e gjeti veten si publicist i frutshëm me analiza të gjata sa çarçafët mbi tavolinat e kafenesë “Dora” (lexo Selisë alternative të PDSH-së), atij përnjëherë iu ngjallën ambiciet e vjetra – të bëhet Baba i shqiptarisë. Në të vërtetë, dëshmoi edhe njëherë se ai bënë gjumë të lezetshëm në shtratin politik të Maqedonisë, por gjithmonë e kan lodhur ëndrrat si të zgjidh problemin gjithëshqiptar, si ta bëjë Kosovën të Pavarur e Shqipërinë me turizëm dhe peshkatari të zhvilluar. Mbase edhe prandaj duket aq i lodhur, për çka ne shqiptarët e Maqedonisë më së paku duhet të ndjehemi fajtorë sepse u lodhëm duke ia rikujtuar se si lidership i PDSH-së, ai duhet të angazhohet për të mirën tonë, se Kosovën e Shqipërinë duhet t’ua lë në duar atyre që i ka zgjedhur populli i atjeshëm. Dhe ia rikujtonim pandërprerë se zëri i shqiptarëve të Maqedonisë është i rëndësishëm për Pavarësinë e Kosovës dhe Turzimin e Shqipërisë aq sa edhe britmat proserbe të disa qarqeve poltike të etnisë maqedonase për ardhmërinë e Sërbisë.

I armatosur me atdhetari dhe shqiptari të theksuar, Arbën Xhaferi këto ditë shpjegoi atë që e di çdo fëmijë ballkanas: çdo të ndodh nëse ndahet Kosova. Dhe rishpjegoi idenë e vet të re për shtetet etnike, por të huazuar nga e djeshmja: nga koha e Millosheviqit, Tugjmanit, Izetbegoviqit..., kur ishin të hapura të gjitha hartat, kur bëhej rirreshtimi i armatave etnike dhe kur nisën luftërat për kufijt e muruar nga gjaku i atyre të cilët besonin se në këtë Ballkan nuk ka alternativë tjetër përpos shteteve ku do jetojnë popujt e një gjaku, një gjuhe, një feje dhe të një kluture. Dhe ia arriti që me temë të vonuar të merr një “infuzion” mediafreskues sa ta ruaj të gjallë iluzionin për të sotmen e vet poltike. Anadaj, ajo që është e çuditshme nuk ka të bëjë me veprimin legjitim të Xhaferit që të mundohet të mbajë veten gjallë në skenën politike shqiptare, sa janë të habitshme shpjegimet që i bëhen idesë së tijë e cila meriton vetëm një koment: Politikan i vonuar me ide nga e kaluara.

Si duket, lidershipi i PDSH-së, me bashkëlojtarët e vet partiakw, këto ditë nuk ka vetëm hallin e hartave etnike, por merret edhe me kompletimin e kaptinave të “Librit të bardhë me shkronja të zeza” në të cilin edhe një herë do na shpjegojë si është zhvilluar lufta e 2001 në Maqedoni. Pra, edhe ai do dëshmojë betejat në të cilat nuk ka marrë pjesë, do na bindë se gjithë gabimet e bëra gjat atij konflikti i takojnë Ali Ahmetit, ndërsa meritat janë rezultat i doktrinës së tij luftarake dhe politike. Dhe kuptohet, ne do duhet të duhet të mudohemi t’i besojmë, të shtiremi se kemi harruar se asokohe partia e Xhaferit ishte në koalicionin qeveritar, se në ditët kur Georgiveski i ngriti në ajër të gjithë helikopterët – së bashku me dy avionët me pilotë të huazuar nga shtetet e gjakut sllav – që të shkatërrojnë fshatrat shqiptare, lidershipët e PDSH-së u mbyllën në Tetrovë dhe e pranonin se janë vetëm kukulla në qarqet e vendimmarrjes ushtarake dhe poltike. E ne mëkot krerët e PDSH-së i pyetnim atëherë dhe ua rikujtojmë atë pyetje edhe sot: Pse rrinit në atë Qeveri, pse u bëtë vëllezër me partinë më antishqiptare – VMRO-DPMNE të Lupço Georgievskit? Mos vallë nga shkaku se ai ofroi këmbim territoresh dhe popullatash dhe ua dha Tetovën dhe Gostivarin e u largoi nga Shkupi?

Nëse në 2001 Arbën Xhaferi nuk kishte kohë të përgjigjej shkaku se ishte i përqëqndruar në institucionalizimin e “maunokracisë”, sot ai ka kohë që, krahas “Librit të bardhë me shkronja të zeza” për dështimet e Ali Ahmetit, të shkruaj edhe “Librin e bardhë me njolla të zeza” ku do të sqarojë se si është e mundur që një Qeverie të cilës i ndodh lufta, të mos ndjehet fajtore për asgjë. Apo edhe të na përgjigjet me zë të qetë, ashtu siç di vetëm ai, se vallë kurr nuk e ka ditur se Qeveria ka për obligim të mbrojë qytetarët edhe nga lufta, se çdo gjë mund të shpjegohet, por jo edhe se çdo gjë mund të arsyetohet.

Nuk ka dyshim se lidershipi politikisht i harxhuar i PDSH-së posedon mjeshtri t’i bëjë të përdorshme edhe idetë nga e djeshmja. Dhe këtë aftësi askush nuk mund t‘ia mohojë. Ajo që mund ti mohohet Arbën Xhaferit është vetëm gënjimi dhe besimi i tij se të gjithë të tjerët vuajnë nga sindromi i mbamendjes së shkurtër, se ai duhet të na i rikujtojë komunikatat luftarake të UÇK-së së Ali Ahmetit, se akush si ai nuk i di gabimet që u bënë gjat dhe pas konfliktit të 2001. Në të vërtetë, të gjitha mangësitë e Ali Ahmetit qëndrojnë menjëherë pas derës në të cilën troket Xheferi: Kryekomandanti i dikurshëm i UÇK-së dhe lidershipi i tanishëm i BDI-së i vazhdon gabimet edhe sot duke lejuar që Luftën e 2001-shit t’a qartësojnë ata të cilët asokohe ishin më të mbrojturit nga “luanët” e ish ministrit të Punëve të Brendshme i cili përfundoi në Hagë – Lube Boshkovskit. Gjatë konfliktit në Maqedoni çdokujt mund t’i ndodhte çdo gjë përpos liderëve të VMRO-DPMNE-së dhe lidershipëve të PDSH-së. Pra, përpos atyre që u ndodhi lufta edhe shkaku se besonin se parakusht i konceptit multietnik është “bashkim vëllazërimi” i elitave politike dhe ndarja vëllazërore e përfitimeve personale. E të cilët të dehur nga realizimi i ngutshëm i “maunokracisë” nuk shihnin se krahas dashurisë së tyre ndërpartiake rritej mosdiurimi ndëretnik, se Ali Ahmeti - duke mos patur pasaportë të Maqedonisë - ishte kthyer në vendlindje duke i kaluar fshehurazi Malet e Sharrit. Dhe kur ndodhën krismat, Arbni dhe Lupçoja e kuptuan se ishin bërë vetëm “kryeshefa” doganorë si dhe kishin harruar diçka shumë të rëndësishme: se populli është materie e gjallë që nuk u nënshtrohet parashikimeve të stolisura politike dhe as fjalëve të cilat premtojnë shumë e nuk ofrojnë asgjë.

Përndryshe, jo se nuk duhet të flitet për konceptin njëetnik të shteteve dhe jo se ndokujt mund t’i ndalohet të bëjë atë që di ashtu si mendon. Posaçërisht nëse është shitës i mirë i lojrave të veta politike. Por sot kur e tërë bota bëhet “internetistan” i bezdisshëm, kur edhe zogjtë e dinë se kush i vizaton hartat shtetërore, janë apsurde analizat me karakter lokal të Arbën Xhaferit për Ballkanin. Kuptohet, nuk ka pse të mos flitet hapur edhe për periudhën e konfliktit të 2001 në Maqedoni si dhe për gabimet e Ali Ahmetit. Por, të hapësh “dosjen” e UÇK-së pa e patur në duar “projektin” enigmatik të quajtur Maqedoni është njësoj sikur të mundohesh të kuptosh veprimtarinë politike të Arbën Xhaferit duke analizuar vetëm qëndrimin e tij politik kur është në opozitë. Andaj jo se UÇK-ja e Ali Ahmetit nuk ka bërë gabime, dhe jo se BDI-ja e Ali Ahmetit nuk solli edhe dëshprim. Në mos më shumë, Ali Ahmeti bëri një gabim politik që nuk do ia falë askush: vazhdoi realizimin e “konceptit” të cilin e institucionalizoi PDSH-ja – në pozita të rëndësishme shtetërore të vendosë edhe partizanë që nuk janë as për drejtues të një kooperatrive bujqësore. Edhe atë duke u mbështetur në meritat e tyre luftarake dhe partiake, duke harruar se ka plot merita të madhërishme njerëzore të cilat nuk kanë asnjë peshë kur vlerësohen aftësitë profesionale. Pra, jo se Ali Ahmeti nuk e barazoi me shumëçka BDI-në e sotme me PDSH-në e dikurshme duke e bërë ent të vetëm për punësim të shqiptarëve, por më së paku Arbën Xhaferi ka të drejtë morale të akuzojë të tjerët për gjërat të cilat ai i ngriti në rrafshin e veprimit të vetëm partiak.

Në idenë e Arbën Xhafert dhe diskutimet që ajo nxiti për shtetet njëetnike ka një element interesant: aftësia e tij që diçka anakronike ta bëjë të lezetshme për të sotmen. Që dëshmon se jo vetëm ai, po një pjesë e madhe e elitave tona politike e shoqërore më mirë ndjehen kur komentojnë idetë nga e djeshmja se sa të merren me qartësimin e rrugëve që duhet të na çojnë drejtë të nesërmes. Ai që nuk e ka kuptuar se shtetet etnike nuk bëhen pa luftë, kurr s’do e ketë të qartë se beteja të reja në Ballkan do ketë vetëm atëherë kur do të kthehet në përdorim marka Gjermane dhe franku Francezë. Mbase, nuk duhet dyshuar se edhe Ali Ahmeti, njësojë si Arbën Xhaferi, shpesh ka ëndërruar Shqipërinë etnike. Por në ndërkohë “anija” luftarake e Ahmetit arriti në Ballkan atëherë kur më ishin mbyllur zyret e gjeneralshtabeve ndërkombëtare ku vendosej fati i kufijve të shteteve të Ballkanit, ndërsa barka partiake e Arbën Xhaferit u zhyt në zallin e përfitimeve personale në emër të së mirës mbarëshqiptare. Dhe, mirë që Ali Ahmeti me kohë e pa sa është ora politike globale, se ndryshe ende do ishte pa pasaportën e Maqedonisë e jo më njeri që merr pjesë në ndërtimin e këtij shteti. Shumëçka Ali Ahmeti kuptoi me kohë përpos që kurr nuk i shkoi nëdërmend të mësoj diçka nga fati i Arbën Xhaferit: nëse liderit të PDSH-së i ranë të gjitha puplat për atdhetari dhe shqiptari dhe mbeti vetëm me “maunokratët” e vet shkaku se nuk e kuptoi se jo çdo gjë mbulohet me fjalë të mëdha, atëher Ali Ahmeti do të mbetet edhe pa emblemën e UÇK-së nëse nuk arrinë që bashkëluftarëve të vet t’u shpjegojë se kurr njeriut nuk mund t’i takojë edhe nderi luftarak edhe përfitimi personal. Andaj do të ishte mirë për Ali Ahmetin ta kuptonte se Arbën Xhaferi më së shpeshti u “bie kambanave” që ta shpëtojë Kosovën vetëm atëherë kur do të mbajë gjallë politikanin në vete i cili lere që nuk ka të ardhme, por edhe të kaluarën e ka me llafazani të madhe për interesat gjithëshqiptare dhe me shumë veprimtari që është në proporcion të kundërt me deklaratat.

Ndërkohë, ne shqiptarët e Maqedonisë duhet të kuptojmë se edhe sot edhe nesër do ta kemi pozitën e njëjtë në këtë Ballkan: për shumëçka fati ynë do varet nga ardhmëria e Shqipërisë dhe Kosovës, e jo e kundërta. Pra, duhet ditur se Arbni u bie kambanave politike që ta shpëtojë vëllaun e vet politik, Lupço Georgievskin, duke i dhënë shpresa se lidershipi i PDSH-së ishte dhe ka mbetur figurë politike me përmasa gjithqiptare. Me çka vetëm dëshmon se partia e tij prej moti është bërë zyrë e avokaturës e cila në botën shqiptare i afirmon konceptet e qarqeve poltike maqedonse që nuk e duan Maqedoninë. Apo e duan, por pa shqiptarët në të.

[Davius]

Nga Arbën Xhaferi:

Gazi i botës


Pranoj se u bëra gazi i botës, ose më drejtë më bënë gaz të botës, në fakt mendimin ndryshe që dallohet nga skemat e parapëlqyera e të menduarit uniform dhe të moderuar.
Pranoj po ashtu se neveritem nga vetja kur i dëgjoj interpretimet e deklaratave të mija lidhur me brishtësinë e shteteve multietnike dhe stabilitetin e qëndrueshëm të shteteve etnike.

Në opinion tashmë është krijuar një gogol i ri "shteti një etnik, apo "Shqipëria e madhe"me të cilin i trembin qytetarët, sidomos politikanët që mezi presin të bëhen kanakarë të faktorit ndërkombëtar. Nuk kam qëllim ta mbroj veten, por të shpalos një strategji që përmes gjysmë të vërtetave dhe gjysmë gënjeshtrave, me përzierje të datave, personazheve, fakteve synojnë të eliminojnë disa pikëpamje që hedhin dritë ngjarjeve historike dhe proceseve të tjera që zhvillohen në këto hapësira. Kjo strategji që merr trajta të fushatës buron në Maqedoni.

Tashmë, ata që kanë interesa që vështirë zbulohen si dhe ata që nuk kanë durim t'i lexojnë deri në fund gazetat, por bindjet i krijojnë duke i lexuar titujt e mes titujt, kanë arritur t'i profanizojnë idetë kombëtare në politikë. Rreshtimi në krahun e moderuar është automatik dhe i pavetëdijshëm ngaqë është e kuptueshme që shumica e njerëzve parapëlqejnë të duken humanë, paqësorë, tolerantë etj. Mirëpo, politika nuk është njësoj me bon-tonin, ngaqë natyra, misioni i saj nuk ka të bëjë me çështjet e sjelljes, por me interesa vitale, ekonomike dhe mbi të gjitha me ato kombëtare. Të gjitha partitë politike shqiptare të formuara në zonat ku rrezikohet interesi kombëtar kanë programe që kanë të bëjnë kryekëput me artikulimin e këtij interesi. Mirëpo dobësia tipike shqiptare që të jenë të pëlqyer, të pranuar nga të huajt ka ndikuar që në praktikë të mos respektohet programi me të cilin ato kanë lidhur kontratë me popullin. Duke respektuar opinionin që sistematikisht dezinformohet, do të përpiqem që të jap disa sqarime shtesë për të freskuar kujtesën lidhur idenë alarmuese për ndarjen e Maqedonisë:

- PDSH-ja lidhi kontratë me anëtarësinë e vet, me platformën që konstaton se Jugosllavia pësoi kolaps të brendshëm për shkak të pretendimeve hegjemoniste serbe. Gjithmonë kur shtetet multietnike, heterogjene fillojnë të shthuren duhet gjetur mënyrën se si të përfundojë ky proces. Përcaktimi fillestar i PDSH-së ka qenë legalist, në dallim prej atij serb që ishte etnik. Pra, mbështetnim idenë që të drejtën për vetëvendosje të kenë të gjitha njësitë konstituive federative, pra edhe Kosova. Pjesa e popullit që mbetet jashtë këtyre entiteteve të reja shtetërore duhet të fitojnë të drejta të njëjta, sipas standardeve më të larta evropiane;

- lidhur me pozitën e shqiptarëve në Maqedoni kërkuam, duke respektuar gjithnjë sugjerimet e teorisë moderne politike që ka të bëjë me funksionimin e shteteve multietnike, nga natyra të brishta, të zbatohet principi i demokracisë konsensuale, ose konsociale për të evituar mundësinë e segregimit të popullit pakicë nga populli dominant;

- me këtë program PDSH-ja fitoi besimin e popullit dhe më vjeshtë të vitit 1998 hyri në koalicion, me partinë më nacionaliste maqedonase VMRO-DPMNE. Shikuar nga aspekti historik me këtë parti ose me këtë proveniencë politike, shqiptarët, prej kohës së Hasan Prishtinës e deri te vogëlsia ime kanë pasur raporte të mira mbi baza të interesave të përbashkëta. Kohët e fundit, emëruesi i përbashkët i këtij interesi ka qenë antikomunizmi dhe antiserbizmi, por jo në linjë etnike, por politike, si rezistencë ndaj hegjemonizmit serb në këto hapësira. Mbi këto interesa, VMRO-ja dhe PDSH-ja filluan të shohin ndryshe realitetin politik: armiqësinë dhe ksenofobinë e zëvendësonin me miqësi dhe partneritet. Pas këtij ndryshimi, që eliminonte frikën dhe dyshimin e ndërsjellë, ishte lehtë që, pa hamendje qeveria e re t'i japë leje NATO-s që të instalohet në Maqedoni, për të ndërhyrë pastaj, sipas nevojës në Kosovë. Krahas kësaj, u bë e mundshme që të pengohen të gjitha projektet e strategëve pro serbë, që vepronin përmes presidentit Gligorov, për të hapur një korridor për refugjatët kosovarë. Përkundër rezistencave dhe opstrukcioneve, refugjatët, mbi 380 mijë mbetën në Maqedoni dhe Shqipëri;

-gjatë qeverisjes së këtij koalicioni paralelisht filloi çmontimi i strukturave të sistemit të sigurisë që vepronin në kuadër të strategjisë serbe lidhur me çështjen shqiptare në përgjithësi. Në këtë kohë u nxor edhe ligji për hapjen e dosjeve, kështu që një parti shqiptare për herë të parë fitoi informacionin e plotë për ndjekjet, spiunimet etj. Natyrisht se struktura shumë të fuqishme ishin të shqetësuara nga kjo tendencë që pak nga pak e çstrukturonte boshtin veri-jug duke normalizuar relacionet në aksin strategjik perëndim-lindje. Në këtë kohë marrëdhëniet ndëretnike ishin shumë të relaksuara, pos te qarqet e deklasuara që demonizonin këtë politikë si shitje të interesave kombëtare, sllave në përgjithësi, në favor të shqiptarëve. Në këtë kohë gazetat ishin plot akuza kundër VMRO-së që paska filluar të heqë dorë nga Maqedonia Perëndimore. Këto akuza u amplifikuan kur në Maqedoni, më vonë edhe në Bullgari, z. Hashim Thaçi u pranua në cilësi të kryeministrit të qeverisë së përkohshme të Kosovës. Reagimet u bënë edhe më delirante kur kryeministri i Maqedonisë, z. Georgievski e vizitoi Kosovën. Ai ishte kryeministri i parë që shkeli tokën e Kosovës duke dhënë mesazh se situata në Kosovë është normalizuar. Në përgjithësi pozita e shqiptarëve dhe pesha e tyre politike ishte inkurajuese. Në këtë periudhë nuk ka pasur asnjë ndërhyrje policore në hapësirat shqiptare, as vrasje, as keqtrajtime, derisa në afërsi të fsh.Haraqinë në një pritë u vranë 4 policë maqedonas. Ky atentat në thelb ishte një kumt i zë që paralajmëroi luftën e vitit 2001;

- ata që e filluan luftën, vendimin e morën në qarqe joformale, pa dijeninë e faktorëve legjitim të popullit shqiptarë në Maqedoni, në Kosovë dhe në Shqipëri. Befasitë dhe dilemat ishin sfilitëse dhe të gjithanshme. Faktori ndërkombëtar, njësoj si ai shqiptar reagoi negativisht ndërkaq pala maqedonase përpiqej që t'i trajtojë kryengritësit si terroristë, kontrabandistë etj;

- këtë kryengritje e filloi dhe e organizojë një strukturë që u emërtua ngjashëm si në Kosovë, UÇK. Pra ky akronim në vete përmbante idenë e çlirimit të Kosovës apo të kombit ( Ushtria Çlirimtare Kombëtare). Në komunikatat e para të UÇK-së së Maqedonisë, qartazi hidhej ideja e çlirimit nga zgjedha siç thuhej sllavo-maqedonase, prandaj edhe zonat,.disa fshatra shpalleshin të lira, apo të çliruara. Personi i parë që u vra në zonën e Likovës ishte një djalosh i ri 21 vjeçar nga Malisheva e Kosovës. Kushtrimit për çlirim kombëtar i përgjigjen shqiptarë nga të gjitha anët, nga Kosova, nga Lugina e Preshevës, Shqipërisë etj. Ata, të prirë nga idealet sublime kombëtare, gjithsesi nuk erdhën për ta ruajtur integritetin territorial të Maqedonisë prej tendencave djallëzore, të papërgjegjshme të dy partive politike në koalicion, VMRO-së dhe PDSH-së. Ata kishin ardhur ta çlirojnë kombin dhe atdheun. Sot po del se ata paskan ardhur për ta çliruar Maqedoninë nga çmenduria e dy partive politike në pushtet;

- bisedimet e para për modalitetet e zgjidhjes së krizës në Maqedoni, pra edhe për ndarjen e saj nuk u hapën papandehur, por për shkak të kontekstit dhe faktorëve të rinj. Shkaktarë për këto biseda nuk ishte marketingu politik, meqë në atë kohë PDSH-ja ishte në pushtet, as planet paraprake për copëtim të Maqedonisë, por tentativat për ta kontrolluar krizën, për t'i eliminuar pasojat tragjike shkatërrimtare. Për këto biseda janë informuar të gjithë faktorët relevantë shqiptarë dhe ndërkombëtarë. Ata i shpërfillën këto mundësi dhe filluan seriozisht të pranojnë ofertën e PDSH-së për hapje të negociatave si mundësi të vetme për zgjidhje të konfliktit. Deri në atë kohë pala maqedonase kokëfortëisht refuzonte çfarëdo ideje për negociata, duke u bërë gati që ushtarakisht të zgjidhim konfliktin me "terroristët". Grumbullonin armë nga Ukraina, Bullgaria, Serbia dhe ëndërronin që ta përfundojnë këtë mesele si kroatët me serbët në Kroaci. Të përcaktuar për këtë opsion ushtarak, ata madje refuzuan planin teknik, pa kërkesa politike të z. Frovik, në cilësi të ambasadorit të OSBE-së, për çarmatim të UÇK-së. Atë plan e patën pranuar edhe përfaqësuesit e UÇK-së, ndërkaq maqedonasit, të përcaktuar për zgjidhje ushtarake me ngulm kërkonin largimin e z.Frovik nga Maqedonia, përkatësisht luftën. Njëri nga këta petrita pa sqep, që në atë kohë u binte daulleve të luftës ishte ish ministri i punëve të brendshme, L. Fërçokovski, që këto ditë fiton hapësirë në ALSAT për t'i mbrojtur ata që donte t'i vriste. Të brengosur nga përshkallëzimi i krizës, faktori ndërkombëtar ushtroi presion të madh te të gjithë që të pranohet ideja e negociatave. Misionin e nisi z.Badenter që kish autoritet të madh te maqedonasit dhe e përfunduan lehtësuesit, z. Pardew dhe z. Leotar;

- ata që atëherë e filluan luftën për çlirim kombëtar, sot me plot gojë e akuzojnë PDSH-në se paska plane të gatshme për ta ndarë Maqedoninë. Por, ata nuk kënaqen vetëm me kaq. Tevona, kushedi për çfarë arsye, kanë filluar të pohojnë se edhe ata paskan pasur të njëjtën ofertë, por meqë kanë pasur dhembshuri për shqiptarët e Manastirit, Prespës, Ohrit e paskan refuzuar atë. Ky pohim është katërçipërisht i pasaktë dhe paradoksal: ushtria maqedonase dhe UÇK-ja paskan luftuar mes vete për ta mbrojtur integritetin e Maqedonisë nga VMRO-ja dhe PDSH-ja .Kjo akuzë jo vetëm që është e rreme, por logjikisht dhe moralisht e padurueshme dhe e padrejtë;

- me nënshkrimin e Marrëveshjes së Ohrit shqiptarët evituan dënimin për një luftë të papërkrahur nga askush dhe nuk pësuan si serbët në Kroaci. Lufta e shqiptarëve në Luginën e Preshevës dhe në Maqedoni e xhindosi jashtë mase faktorin ndërkombëtar që kritikohej nga propaganda antishqiptare për hapje të kutisë së Pandorës. Tek ata vërehej gatishmëria për leksione kthjelluese, dënuese kundër shqiptarëve të papërgjegjshëm. Dënimi në Luginën e Preshevës u shfaq në trajtë të eliminimit të zonës së sigurisë pesë kilometërshe në mes të Serbisë dhe Kosovës dhe i solli trupat ushtarake serbe në kufijtë e Kosovës. Shqiptarët e Maqedonisë falë negociatave, falë projektit për demokratizim të krizës arritën ta shndërrojnë një luftë të humbur në fitore politike. Me nënshkrimin e Marrëveshjes së Ohrit u dënua koncepti i papërshtatshëm shtetëror i Maqedonisë dhe jo shqiptarët që cilësoheshin në fillim të luftës si të papërgjegjshëm, labilë, bukëshkalë, "terroristë", "kriminelë" etj. Marrëveshja e Ohrit ka rëndësi historike jo për avancimin e të drejtave të shqiptarëve, por për përmbyllje të një kapitulli historik që ishte shumë i rrezikshëm për ardhmërinë e shqiptarëve në përgjithësi;

- maqedonasit, të bindur se lufta nuk duhej të përfundonte kështu, pra me fitore politike të shqiptarëve krijuan në vete dhe në popullatë një bindje të plotë kundër Marrëveshjes së Ohrit. Nga këto bindje vijnë idetë dhe gatishmëritë për modifikim dhe mosrespektim të Marrëveshjes së Ohrit. Varianti që sot inplementohet nuk ka të bëjë as me frymën, as me përcaktimet juridike të saj. Me këto devijime maqedonasit e gudulisin sedrën e tyre të prekur duke u krenuar se megjithatë më në fund ua drodhën shqiptarëve;

- mosinplementimi i Marrëveshjes së Ohrit si dhe situata e nderë në Kosovë ku serbët sistematikisht e zbatonin politikën e ndarjes së saj ndikuan që të hapet dyshimi lidhur me funksionimin e shteteve multietnike. Serbët qartazi zhvillonin projektin e tyre për kontrollim të 30%-it të territorit të Kosovës, në Mitrovicën e Veriut dhe enklavat. Faktori ndërkombëtar që nga fillimi e toleronte këtë proces të etnizimit të territoreve në Kosovë që në Maqedoni e parandalonte, kërkonte një përgjigje adekuate dhe të kujdesshme. Vetëm në këtë periudhë kohore u hap çështja e brishtësisë, jostabilitetit të shteteve multietnike si dhe kritika për përdorim të standardeve të dyfishta që e destabilizojnë situatën në rajon. Për çdo kënd është e qartë se integriteti i Kosovës nuk ruhet duke iu kundërvënë KFOR-it dhe faktorit ndërkombëtar në Kosovë, por duke shpjeguar mundësinë e implikimit të këtyre projekteve në Maqedoni. Për këto çështje, pra hapja e idesë për krijim të shteteve etnike mbi gërmadhat e shoqërive dhe shteteve të dështuara multietnike, sidomos mbi gërmadhat e doktrinave për ringjallje të shteteve multietnike është folur haptazi në shumë konferenca ndërkombëtare derisa faktorët e ndryshëm u bindën për pasojat rajonale të ndarjes së Kosovës. Ata sot zëshëm e kundërshtojnë idenë e ndarjes së Kosovë që paraprakisht e toleronin;

- hapja e temës së shtetit etnik nuk ka mbështetje vetëm në teorinë politike, por edhe në përvojën historike. Deri më tani është dokumentuar se vetëm shtetet etnike i rezistojnë sfidave të kohës dhe se shtete evropiane stabilitetin e vet e kanë arritur pikërisht duke respektuar parimin etnik, linguistik në krijimin e shteteve të reja. Në Kombet e Bashkuara numri i shteteve të reja sa vjen shtohet. Në fillim ishin 50 shtete, ndërkaq sot janë 185 shtete. Këto shtete u formuan duke u ndarë nga shtetet ku nuk funksiononte barazia, bashkëjetesa në mes të barabartëve;

-ideja për bashkim kombëtar në Evropën e Bashkuar është jo vetëm qesharake, por edhe e rrezikshme. Qesharake ngaqë nuk merr parasysh realitetet kokëforta( baskët dhe irlandezët ende vazhdojnë avazin e tyre), e rrezikshme ngaqë ky kriter mund të zbatohet edhe për Kosovën;

- Shqipëria gjithsesi është viktimë, peng i çështjeve të pazgjidhura shqiptare. Ajo ka të drejtë të kërkojë të lirohet nga kjo barë që molis kapacitetet e saja;

-Maqedonia nuk ka mundësi të përjashtohet nga kjo tendencë historike që afirmon të drejtën për barazi. Ajo vetë e krijon krizën duke bërë opstrukcione Marrëveshjes së Ohrit dhe duke uzurpuar vlerat e popujve tjerë. Atij që i lejohet ta uzurpojë territorin e dikujt, atëherë njëkohësisht i lejohet t'i përvetësojë edhe vlerat kombëtare të territorit që e kontrollon.. Aktualisht një pjesë e intelektualëve maqedonas e argëtojnë vetveten duke ia ndërruar identitetin shqiptar të Nënës Terezë dhe Skënderbeut. Ku dhe kur do të ndalen një zot e di. Por diçka është e pandalshme:në shtetet heterogjene jo kohezive, kur njëherë plasën sherri vështirë qetësohen gjakrat. Qetësimi nuk arrihet me përbuzje, inputime, shtirje, manipulime, por me respektim të parimeve qytetëruese. Ata që i njohin mirëfilli këto punë, shkencëtarët e kanë recetën për këtë sëmundje. Konfliktet ndëretnike në shoqëritë e segmentuara, ku lojaliteti ndaj kombit është më i madh se ndaj shtetit, mund të parandalohen po qe se mbrohen interesat kombëtare përmes mekanizmave, sistemeve konkrete që krijojnë barazi:
1. sistemi i demokracisë konsensuale;
2. i autonomisë territoriale;
3, i federalizimit (territorial apo jo territorial si Bekgjika);
4. konfederalizimi dhe nëse të gjitha këto nuk mjaftojnë, atëherë sugjerohet
5. divorci, ndarja.

Këto mekanizma mund të anashkalohen vetëm me represion dhe kurrsesi me shtrembërime të fakteve dhe tallje. Maqedonia nuk ka më kapacitet për represion. Ajo mund të tallet, ta futë kokën në rërë, të ëndërrojë, ose të bëjë tifo për çështjen serbe, por do të skualifikohet.