Pjesėt teoritė dramaturgjike dhe praktika skenike jan fenomen qendror teatral.
Pse ai ka filluar tė shkruaj dhe te inskenoj pjes pėr njeriun e anticipuar tė shoqris pa klasa, homo integralisit kur njeriu pėr njeriun ėshtė ndihms.
1. Realizmi Real Plejbej
Teatri le tė jet vend ritual I zotit tė gjėrave ashtu si jan
Jeta , shoqria, natyra, kozmosi, ka mė shum fantazi se gjith artistėt.
Brehti nė fushėn e vet tė veprimit e ka pėrtrir nė mėnyr tė rėndėsishme, veēuria e tij mund tė zbėrthehet si element I naivitetit racional dhe elemnti I humorizmit popullor. Racionaliteti I Brehtit ėshtė vazhdim, por edhe pėrtritje e traditės sė madhe didroiste.
Ai nisej nga fuqia e arėsyes sė njeriut qė tė njoh dhe tė zotroj edhe instiktin mė racional, edhe mardhėnjet mė tė koklavitura edhe kontradiksionet mė tė pėrgjakshme.
Sikur se diderot ai kėrkonte qė lotėt e aktorit tė rrjedhin nga truri, qė aktori krahas vetive tjera patjeter tė ketė edhe vedijen e zanatit, aftėsin themelore mjeshtrin e tė vėshtruarit tė jetės dhe mardhėnjeve ndėrnjerzore rreth saj.
2. Praktika dhe ideologjia.
Me botėn reale teatri I ktill ka pasur gjithnjė mė pak lidhje tė rėndsishme, nė qoft se shohim se bota e sodme nuk I pėrshtatet dramės, atėher kjo dotė thot se drama nuk I pėrshtatet botės pėrfundon Brehti nė vitin 1926. sepse ai si dramaturg modern ka synuar qė drama dhe teatri tė jenė nė qendrėn e praktikės moderne dhe tė kuptohen nga pikpamjet e kėsaj praktike/ qė ėshtė nė kundėrshtimme prakticizmin empirik si dhe ėndrrimin abstrakt .
Poezia skenike qė nuk ėshtė funksion I praktikės , tė cilit nuk I iponohet konkretizmat e fateve njerzore qė e pėrbėjn kėt praktik , pėr at ka qen e paarsyeshme.
Diderot e ka indentifikuar tė vėrtetėn e konventės skenike qė nga eskili e kėndej si pėrmisim tė natyrės, pėrshtatjen e ngjarjes dramatike, tė folurit, dukjes sė jashtme,zėrit, lėvizjeve, gjesteve sipas njė modeli ideal tė cilėn poeti e ka menduar kurse aktori shpeshher e ka shtuar edhe mė tepėr.
Poetika e brehtit ėshtė poetik nė tė gjitha kontradiksionet e saj, dhe kriter ideal isaj, ėshtė praktik e jo teori e thjeshtė.
Artistėt e shikimit sepse arti I ri e veqanėrisht arti teatral dramaturgjik, arti I shfaqjes kėrkon artin e ri tė shikimit. Ai kėrkon spektatorin qė e kupton se njeriu nuk ėshtė karakter I fiksuar individualist qė vetėm kalon nėpėr sprovimet e caktuara qė ato tė tregojn.
Prandaj spektatori nuk guxon tI ndaj shikimet nė mėnyr jokritike, e veēanėrisht emocionet e fizionomis skenike, por duhet ta shikoj pamvarsisht nga largsia e duhur e parketit, me tė dhe tė konfrontuar me tė duke I thėn posi potencial njerzor dhe josi homo duplex I periudhės caktuar.
Pra njeriu I skenės te brehti ėshtė I lir si ideali I sartreit : njeriu ėsht fat I njeriut kjo ėshtė njėra nga teorit themelore dhe mėsim I kėtij opusi.
Arti qė e shpie realitetin kundėr ideologjis dhe bėn tė mundur ndjenjėn, mendimin dhe veprimin realist.
3. Dramaturgjia e jetėrsimit
ėshtė ballafaquar me dukurinė e shkrirjes, empatis, sugjestionit artistik qė spektatori emocionalisht e konfirmon me mendimin edhe ndjenjėn e aktorit sikurse edhe me an tė shkrirjes mishėrimit tė aktorit nė personazhin e luajtur, e kufizon nė pikpamjen e personazhit qendror tė priveligjuar lidhur me ngjarjen e veprės. ky fenomen ėshtė njėra ngan karakteristikat esenciale tė artit individualist dhe tė skenės teatrale iluzioniste, konventa themelore e sė cilės ėshtė qė pasqyra e saj e botės, e shikuar nga pikpamjet e individėve tė caktuar tė paraqitur si bėrtham e asaj bote.
Nė kėt konvent spektatori sheh aq sa sheh protagonisti, nė cilin ai me an tė aktorit shkrihet mėshihrohet sipas situatave skenike, ka vetėm ato percepcione , impulse, ndjenja dhe njohuri qė I lejon dhe imponon pėrjetimi skenik.
Ajo qė paraqitet si e veqant e dukshme , interesante, si fenomen shoqėror qė vetvetiu nuk ėshtė e kuptushme. Ky mllef ėshtė njerzor , por nuk ėshtė I pėrgjithshėm njerzor, ka njerz qė nuk e ndienin .
Pėr kėt arsye ndėrrmarrja e efekti ose teknika e befasisė jetėrsimi apo efekti5 do tė thot para sė gjithash historizim, identifikim I proceseve si intesitet ndėrmjet elementeve tė pėrgjithshme njerzore.
Kėtu qėndron ndarja Themelore e vizionit Brehtian nga pasqyrimi I verbėr borgjez I histories metafizike.
Pra arti teatral del nga stadiumi nė tė cilin ka ndihmuar qė tė interpretohet bota , dhe hyn nė stadiumin nė tė cilėn ndihmon qė bota tė transformohet.
4 Pse merremi me Brehtin?
Sė pari, teoria dhe praktika dramaturgjike e brehtit pėrkrah tėrsin e saj.
Ajo ėshtė e tėrsishme sepse involvon tė gjitha gjinit e teatrit, nga teksi dramatik e deri te aparati I prodhimit
Krijoni Kontakt