Frederik Rreshpja

[uj me gaz]

Ne fushat dimerore

Debora e thinjur perulet
si bard plak mbi telat e mpire;
Tutje fushes telat trishtohen
per sa ndarje qe mbartin ne hapesire.

Ti ke qene ne keto fusha me mua,
ke kpute lule buze udhe dikur;
Dua t'i zbuloj gjithe fushat nga debora
te me kujtohesh ti
me lule nder duar.

Do me kujtohet dhe kenga e vjeter
qe kendova per ty
ketu nje nate;
Ja, debora e thinjur po u bie
si bard plak, telave te gjate...

[uj me gaz]

Refugjat

Shpejt e shpejt muret e nates
ngriten vetmine time.
Nena ime! Ketu s'njoh njeri,
as druret, as folklorin e zogjve.

Mbi nje kale te vogel gjethesh
garentina ne enderr me vjen.
Ah, c'do te me vrase rrufeja e huaj
neper shira qe s'i njoh!

[uj me gaz]

Rapsodia e vjeter e lahutes

Kam percjelle drejt varreve trimat,
kur gjamataret rrihnin gjoksin duke vallezuar.
Neper gryka cirreshin leket: ho, ho!
Zeri im prej lotesh,
zeri im prej gjaku
superene mbi drurin e trishtuar...

Zeri im i uritur, zeri im i tmerruar,
duke larguar shpirtrat nga femijet,
duke thirrur rete dhe shiun,
duke u mbrojtur nga legjendat, nga Mikprerja,
zeri im pagan...

Enisé, enisé!

Ne krye te korteut te zymte, ne darken e te vrarit,
ne shitjen e kaut te vetem dhe tokes,
ne pengjet e vajzave, ne vetevrasjet, ndarjet, dashurite,
vura duarkryq zerin tim mbi gjithe kete dhembje dhe thashe:

Enisé, enisé!

[uj me gaz]

Jeniceret

Ne mbremjen verore, kur yjet flene,
ne fund te perrenjve argjendore
vijne jeniceret nen gjysem hene:
-Ku eshte varri i te madhit Skenderbe?

E kembet e kuajve trazojne perrenjt,
trokellimat e tyre nder kenge jehojne;
Ngrihen te renet qe nga fundi i kengeve
me leshra te pergjakura,
therrasin shoqi-shojne.

...Dhe ikin jeniceret mes fshatrave arbereshe,
mes kasolleve me thekrishte qe turku na i dogj;
I mallkon pas era e fushave te gjera,
i mallkojne kasollet,
thekra qe s'u poq.

[uj me gaz]

Largesi

Atje larg te ishujt e kalter
pashe portretin tend ne horizont.
C'ben atje larg dhe perse u bere re?
Une do te mbetem ne kete toke qe quhet Shqiperi.

Ate dite ti zbrit dhe sillme nje trendafil prej shiu.

[Askusho]

"FREDERIK RRESHPJA - I FTUAR TE “GAZETA E ATHINËS”

Me kënaqësi të veçantë po paraqes poetin Rreshpja, njërin nga miqtë e mi më të mirë të rinisë. Me Frederikun jemi takuar disa herë, por sidomos kemi ndenjur bashkë disa ditë në fundvitin 1971, kur sëbashku me poetin Dhori Qiriazi dhe shkrimtaren e re Adelina Gina na çuan nga Lidhja e Shkrimtarëve në Azotik të Fierit për “të njohur nga afër klasën punëtore”. Pastaj ndodhi ajo që ne e quajmë “lufta për shkatërrimin e kulturës dhe letërsisë shqipe”, terrori i Plenumit të katërt. Në gazetën “Koha Jonë” të datës 15 gusht 2005 Skifter Këlliçi, mes të tjerash shkruan...
“F. Haliti u degdis në humbëtirat e Lushnjës, Xh.Spahiu, dy herë i kritikuar nga vetë Enver Hoxha për poezi surealiste, shpëtoi çuditërisht pa u dënuar. H.Mecaj u dërgua me dënim në Vlorë, M. Zeqo u hoq nga gazeta "Drita". Të dy për hermetizëm në poezitë e tyre, kurse një tjetër, Frederik Reshpja, poet i talentuar, përfundoi madje në burg e pas tij edhe poetët J.Bllaci, Z.Morava, P.Taci. Kurse poeti i ri, poeti I.Blloshmi madje u pushkatua...”.
Pas shumë vitesh, më 1991, Frederiku kishte krijuar një ndërmarrje botuese. Më dërgoi letër me prozatorin e njohur Shefqet Tiganin ku më kërkonte libër me poezi se donte ta fillonte punën e tij me mua. Megjithëse nuk kisha gati ndonjë libër, u emocionova deri në mallëngjim. Shkova në Tiranë, e kërkova, por askush nuk e dinte me saktësi se ku mund ta gjeja. Kështu ka qenë gjithnjë Frederiku, pa adresë.
Kurse studiuesi dhe përkthyesi i mirënjohur Hans-Joachim Lanksch shkruan “Frederik Rreshpja (a Reshpja, të dhanat luhaten), i lindun më 1941, a 1940, âsht nji legjendë për së gjalli. Njohësit seriozë të poezisë ia nisin kuvendit të entuziazmuem sapo përmendet emni i Fred Rreshpes. Në jetën publike dhe në skenën letrare të Shqipnisë, ai nuk âsht i pranishëm. Përmbledhjet e poezisë së tij nuk gjenden mâ në shitje. Kritika letrare në Shqipní, me sa ekziston, nuk e merr mâ në dijeni poetin Reshpja.
Reshpja s'âsht poet i gazëllimit himnik, pa lëre ekzaltimin kombëtar. Temat e tij janë humbja, individualiteti dhe bukurie prekëse. Larg gjithë toposëve avazesh albanocentrike, poezia e Frederik Rreshpes âsht letërsi e dorës së parë të kalibrit evropian”.

Përgatiti për botim Hiqmet Meçaj
(Botuar në "Gazeta e Athinës", shtator 2005)

[Xhuxhumaku]

Frederik Rreshpja, ky antikonformist galant!

Arlinda Guma

Rreshpja është i përjashtuari i madh nga tekstet mësimore mbushur plot me gabime drejtshkrimore (dhe jo vetëm) që në vend të edukojnë, ç’edukojnë frikshëm gjeneratën e re….Rreshpja është ndërgjegjja inekzistente e shkrimtarëve të glorifikuar podiumeve të diktaturës…Rreshpja është denoncuesi tronditës i një shoqërie cinike që nuk ka veshë të dëgjojë

Pak-kush e di se më 17 shkurt 2014 ishte 8-vjetori i vdekjes së poetit Frederik Rreshpja. 1381590_570833599657233_388777726_nMidis debateve ezauruese mbi Shën Valentinin komercial, statusit të tiranasit aristokratiko-autentik dhe stër-shfaqjeve bajate të politikanëve nëpër ekrane, nuk u gjend askund, as edhe një cep i vogël e i parëndësishëm, disa-sekondash, ku të përmendej emri i tij. Asnjë! Tek e fundit përvjetori i vdekjes së një rebeli të pakompromis nuk përbën lajm për turmën e konformistëve që di të gjendet gjithmonë në anën e duhur dhe më të volitshme. Çdo herë kur dua të mbrohem prej agresionit që më dërgon realiteti i përditshëm, ndërsa kaloj bezdisshëm nëpër duar të gjithë librat në bibliotekën time, pa ndalur askund dhe e alarmuar, si ai kuzhinieri që ka humbur aftësinë për të shijuar gatime të reja, kam një dëshirë këmbëngulëse për të shfletuar e ri-shfletuar poezitë e tij. Dhe çdo herë ndjej se pas këtij leximi ndjesia e alarmit brenda meje zbutet dhe më jep sigurinë se shijet e mia kanë mbetur ende të paprekura, edhe pse më pas, kësaj sigurie ia zë vendin një pikëllim i thellë për faktin se e kam ndeshur kaq vonë këtë poet.



Shpesh për fatalitetin që shoqëron talentet ekstreme, ka një lloj përligjje nga njeriu i rëndomtë, një lloj certifikimi cinik (e pse jo, ndonjëherë dhe hakmarrës), për pamundësinë e menaxhimit prej tij të personalitetit të fuqishëm të këtyre talenteve. Si rrjedhojë, harresa dhe indiferenca duket se janë fatalitetet më të zakonshme për individë kaq të pazakontë. Por ndonjëherë më ndodh të pyes veten, ashtu naivisht, nëse poetët e tjerë kanë patur ndonjëherë ndonjë ndjesi faji për faktin se në kohën kur glorifikoheshin bujshëm podiumeve të diktaturës, një poet i përmasave të jashtëzakonshme si Frederik Rreshpja dergjej në burg. Nëse në kohën e diktaturës nuk guxonin ta përmendnin, përse tani heshtin dhe nuk e përmendin si të mos ketë ekzistuar kurrë? Si është e mundur të mos jenë të ndërgjegjshëm për përmasat e këtij poeti lënë në harresë nga të gjitha regjimet?

Ca prononcime sipërfaqësore snobësh insistojnë në idenë se artisti nuk duhet të përzihet me politikën. Të tjerë, kritikojnë artin e angazhuar…

Po si është e mundur të bësh art brenda një sfere kristali? Po si është e mundur të mundësh të mbetesh NJERI brenda kullës së fildishtë? Po si është e mundur që si individë, këta shkrimtarë e poetë të mos kenë kurajën fisnike dhe përgjegjësinë qytetare të thonë me zë të lartë, qoftë dhe tani, vonë, pas diktaturës, se Rreshpja është një poet i përmasave të jashtëzakonshme? Është detyra e tyre, para së gjithash; si individë, si pjesëtarë të kësaj shoqërie që shpesh demonstron një mungesë të theksuar ndërgjegjeje sociale. Dikur kam lexuar një shkrim të Moikom Zeqos, apo diçka të shkruar prej Vrion Gaçit kushtuar poetit, por emrat më me zë të akademikëve nuk i kam dëgjuar ta përmendin. Njëlloj sikur ai të mos ketë ekzistuar. Ka një lloj aleance të heshtur të të gjithëve për të mos e përmendur emrin e tij, apo është thjesht harresë e zgërlaqur, në këtë realitet po aq zgërlaqës, që as një godinë të Lidhjes së Shkrimtarëve nuk e ka më?

Është kjo një prej atyre smirave dhe zilive tipike ballkanike, delirante, narcizësh që shtyhen me bërryla për pak vend në diell, edhe pse në këtë vend diell kemi me shumicë? (aq shumë sa ndonjëherë na bie në kokë!)

Frederik Rreshpja duket sikur ka jetuar në një jetë tjetër, një jetë paralele; Kur isha fëmijë, bisedoja me delet/që më flisnin gjëra të mençura/Çudi! Kur rritemi, dhentë nuk flasin më/…

Në një kohë tjetër. Mbase ky ka qenë një lloj vetë-imunizimi krejt i ndërgjegjshëm për ta shpëtuar artin e tij. Ndoshta ky ka qenë dhe bekimi i vetëm dhe i madh që mundi të marrë nga jeta e pamerituar që pat. Sepse në artin e tij nuk ka pikë skematizmi, siç e gjen ngado në krijimtarinë e të gjithë artistëve të tjerë të asaj kohe. Një skematizëm, të cilit nuk i kanë shpëtuar as artistët disidentë; ata të ashtuquajturit apo vetëquajturit kështu, e të tjerët me radhë. Kur e kam lexuar për herë të parë Frederik Rreshpjen, mendimi i parë që më ka ardhur në mendje ka qenë: – Ç’elegancë e përkorë! Pastaj kam shfletuar të gjej datën e lindjes së tij. Isha gati, krejt e sigurt, se duhej të ishte poet i postdiktaturës. Por jo! Për habinë time mësova se Rreshpja kishte lindur në vitin 1940. Po si është e mundur kam pyetur veten, si është e mundur që në atë kohë kufizimesh e përçudnimesh shpirtërore dikush të mundte të shkruante kështu? Në mënyrë kaq të kristaltë, kaq të hijshme, kaq të shpenguar, kaq moderne, kaq delikate, kaq tronditëse, kaq të thellë? Poezia e tij është si një ekografi ku ai vizaton hijshëm me dhimbjet e vrajave dhe lëndimeve të brinjëve të shpirtit të ciflosur. Unë nuk kam hasur në asnjë poet tjetër të asaj periudhe një elegancë të tillë vargjesh. Unë nuk kam hasur as në këto kohë që jetoj një përsosmëri të tillë, artistike. Jo rrallë poetët shqiptarë e kanë groteskëzuar poezinë për hir të rimës, për shkak të cungimit apo kushtëzimit që mund t’i shkaktojë ajo vargut apo mendimit, ndërkohë që Frederik Rreshpja arrin të shkruajë përsosshmërisht kështu; Rrëzohet nga drurët trishtimi i dëborës/lugina me hënë e lyer/dhe drerët e erës vënë kujën në dhembje/me brinjët prej akulli thyer…

Teksa lexon këto vargje, të duket sikur të kalon përpara syve i gjithë peizazhi dimëror që Rreshpja ka pikturuar me ato pak penelata; të pikëlluara, po aq të sigurta për nga teknika mjeshtërore. Dhe rima nuk duket fare një kufizim për të.

Në një nga intervistat e tij, të pakta, dhënë përpara disa viteve, Rreshpja ka cituar Heminguejin, i cili pak a shumë thekson se një poet duhet të kalojë shumë vështirësi për t’u bërë një poet i mirë. – Po unë nuk jam Jezu Krishti! – thotë Rreshpja. Ndërsa në një intervistë tjetër është shprehur se shpesh i ka ndodhur të gdhihet në qiell të hapur, se ndonjëherë ka tentuar të vrasë edhe veten, se i duhej të bënte një operacion në zemër, i cili kushtonte, dhe ai nuk e përballonte dot financiarisht.

Me ç’duket, për qeverinë e atëhershme (e jo vetëm atë) kjo nuk ka qenë një klithmë SOS-i. Çfarë duhej të bënte më tepër që shoqëria t’i siguronte së pakti disa vite dinjitoze të fundit të jetës?

Nëse lexon me vëmendje intervistat e pakta që ka dhënë ai disa vite përpara se të vdiste, duket se ka qenë plotësisht i ndërgjegjshëm për talentin e tij, prej të cilit, ashtu shpërfillshëm, nuk ka patur kurrfarë pritshmërie, sepse duket plotësisht i ndërgjegjshëm për kohërat absurde që jeton. Në këto intervista ai flet fare pa dorashka për; antologji poetësh promovuar bujshëm ku atë nuk e kanë përfshirë, për autorë të patalentuar që librat ua sponsorizojnë prindërit e pasur, për një mbrëmje poetësh në Durrës ku atë nuk e kanë ftuar. (E si mund të pretendosh ta përmendin në përvjetorin e vdekjes?) Flet për politikanë indiferentë, të afërm e miq që i ngulin thikën e fundit pas shpine, fjali të cilat ai i mbyll pikërisht me atë lloj shpërfillje prej njeriu që ka humbur gjithçka dhe nuk e impresionon më asgjë. I vrarë nga kjo pranverë e kotë/braktisur nga bota e tërë

Por çuditërisht, në atë jetën tjetër, paralele, ku ai bën art, dhe art të vërtetë, pa hile apo efekte sterile, Rreshpja është një impresionist. Rreshpja është Moneja shqiptar i fjalës, por jo vetëm kaq; Rreshpja është edhe një poet denoncues brenda galantësisë së tij, të përkorë dhe fjalorit poetik aq të pasur, mbushur tragjikisht me dhimbje të bukura.

Natyrisht që prononcime të tilla, të pakompromisshme, krijojnë armiqësi në këtë Shqipërinë tonë, të vogël, mbushur me njerëz po aq “të vegjël”, që ia numërojnë biografinë njëri-tjetrit një më një. Natyrisht që në një realitet si ky, që u pret krahët dhe i cungon përjetë shpirtrat e lirë, ai s’do të mundte kurrë të gjente rehati. – Shpirtrat e të vdekurve enden ajër- shkruan ai. Por unë dua shumë që në këtë përvjetor të tetë, turpshëm; të shurdhët, të kësaj humbje kaq të madhe për letërsinë shqiptare, shpirti i tij të ketë gjetur prehjen e merituar, pas jetës së pamerituar që pat. Sot ndjeja se duhej të ulesha e t’i shkruaja të gjitha këto, sepse çdo herë kur e shfletoj poezinë e tij, seç kam një lëndim të madh në kraharor dhe një ndjenjë të vazhdueshme faji që jam pjesë e kësaj shoqërie pa ndërgjegje sociale, e cila nuk i siguroi një jetë dinjitoze këtij talenti te pazakontë. Ndoshta ky shkrim do të botohet në ndonjë cep të vogël e krejt të parëndësishëm të ndonjë gazete, ndërkohë që ballinat do të vazhdojë t’i pushtojë politika dhe ideologjia, por, i dashur lexues rastësor që je ndalur aksidentalisht në këtë shkrim, nuk është asnjëherë vonë për të bërë një vepër të mirë për kulturën e vendit tënd. Nuk është asnjëherë vonë për ta korrigjuar sadopak këtë harresë të turpshme.

Rreshpja ka lënë dorëshkrime të pasura, romane, ese dhe poezi të pabotuara. Do të ishte në nderin e Ministrisë së Kulturës, apo të kujtdo që mund të kontribuojë financiarisht t’i qëmtonte këto shkrime e te mos i lejonte më të dergjeshin në pluhurin e harresës, dhe nëse është e nevojshme, edhe të pajtohej një njeri i specializuar për të deshifruar shkrimin e tij, të pakuptueshëm, argument me të cilin justifikohet rëndom indiferenca ndaj veprës se tij. Para disa vitesh, në fasadën e një pallati në Rrugën ″Bardhyl”, më bënë përshtypje fjalët: ″Faleminderit!”, “Mirupafshim!”, “Ndjesë!”, “Më fal!”, etj. Një nismë e shkëlqyer për të edukuar qytetarinë e ç’edukuar në kaosin post-demokratik, por ç’do të mendoje lexues, sikur në fasadën e njërit prej këtyre pallateve të shkruhej një strofë prej poezisë së tij? Të vrarët i rreshtuan në sheshin demokracia/

mbështjellë me çarçafët e dhëndërisë/por shtypi tha se zgjedhjet qenë të ndershme/

të lira dhe korrekte/ashtu dhe TV-ten/Pastaj lanë gjakun/te ullishtja me drurët e spërdredhur nga dhimbja…/

Dhe le të shërbejë kjo strofë si një denoncim për kujtesën tonë të shkurtër historike.

Rreshpja është ai monumenti antik dhe modern njëherësh, ku prej indiferencës sonë tani atje dergjen bagëtitë…Rreshpja është i përjashtuari i madh nga tekstet mësimore mbushur plot me gabime drejtshkrimore (dhe jo vetëm) që në vend të edukojnë, ç’edukojnë frikshëm gjeneratën e re….Rreshpja është ndërgjegjja inekzistente e shkrimtarëve të glorifikuar podiumeve të diktaturës…Rreshpja është denoncuesi tronditës i një shoqërie cinike që nuk ka veshë të dëgjojë…Vendosjani një rruge emrin e tij! Një rrugice të vogël e të pabujë, ashtu siç qe vetë jeta e tij. Një rrugice me pemë, lule e zogj që aq shumë i desh. Mësojuani fëmijëve poezinë e Rreshpjes! Tregojuni atyre për jetën e tij. Është një mësim i vlefshëm që kur të rriten, ata të mos e gjejnë veten në anë të turmës konformiste…Duajeni këtë poet që i deshi njerëzit…. që s’ia kthyen dashurinë…

http://mapo.al/2014/03/08/frederik-r...ormist-galant/

[Xhuxhumaku]

KAPELET E NJE BOHEMI

22 Prill 2014 | : Kulturë | Autor: Alda Bardhyli

Në shtëpinë e Frederik Reshpjes… Mes dorëshkrimeve që Gjovalini i ruan me kujdes dhe kujtimeve të mbyllura në bufenë e vjetër

Alda BARDHYLI

Familja Reshpja (1)

Familja Reshpja (2)

Familja Reshpja (3)


Familja Reshpja (4)

Familja Reshpja (5)

Familja Reshpja (6)


Një dritë rrinte ndezur deri pas mesnate në shtëpinë e Reshpjave në lagjen “Gjuhadol” në Shkodër. Ishte Frederiku, që në dhomën e thjeshtë, të mbushur me libra, hidhte në letër vargje. Kur qyteti ishte zhytur në gjumë të thellë, poeti ishte zgjuar. Gjovalini (i vëllai) kujton ende zërin e nënës, e cila i lutej të fikte dritën. Ky ishte një ritual i zakonshëm në familjen Reshpja, i cili vazhdoi derisa nëna u largua përgjithmonë nga jeta. Drandafile, gruaja nga Xhani, të cilën lagjja dhe të afërmit e thërrisnin File, ishte një grua e rrallë për bashkëkohësit. Me një instinkt të lindur, ajo i rriti 5 fëmijët të lirë, gjë që reflektohet në jetët e tyre, duke u vënë emra shenjtorësh. Mikeli u arsimua për filozofi, Pasuala u bë piktore, Antoneta arsimtare, Antoncjeta shtëpiake, Gjovalini mjek, e Frederiku poet, ose “rebel” siç e quante veten ai. Në shtëpinë që dikur ziente nga zhurmat, tashmë jeton vetëm Gjovalini. Prej kohësh ka zënë shtratin për shkak të shëndetit jo të mirë. Ish-mjeku, tashmë ndan orët në dhomën e mbushur me kujtimet e së shkuarës. Sapo hap derën e drunjtë të shfaqet një pikturë e Frederikut. Në ato momentet e tij frymëzuese, me kapelën në kokë dhe cigaren që nuk e hoqi asnjëherë nga dora. Pak më tej një fotografi e të zotëve të shtëpisë, në rininë e tyre, para se kjo shtëpi të mbushej me fëmijë. Në një cep të dhomës një copëz biblioteke e mbushur me libra. “Janë librat e Frederikut. Gjithë koleksioni i tij”, thotë Gjovalini. Një libër i Fatos Arapit me poezi i botuar në vitet ‘70, ka mbetur i pazverdhur nga koha. Shekspiri, i preferuari i Reshpjes ka mbetur aty…Në një dosje të lidhur me një lidhëse të bardhë Gjovalini ka gjithë dorëshkrimet e lëna pas nga i vëllai. Pas vdekjes së Reshpjes, ai është trashëgimtari i tyre. “Duhet t’i sistemoj dhe t’i përmbledh në një libër. Por unë jam i sëmurë dhe është e vështirë. Shkrimi i Frederikut është i pakuptueshëm. Jemi munduar t’i deshifrojmë me Moikom Zeqon, por është e vështirë. Është poezi dhe një shkronjë i ndryshon kuptimin”, thotë Gjovalini, teksa mban në dorë një bllok të vogël, ku i vëllai shënonte numrat e telefonit, të cilin e mban në komodinën bri shtratit. “Vetëm ai mund t’i kuptonte se të kujt janë numrat”, thotë Gjovalini, i cili këto kohë është përpjekur të deshifrojë kodet e të vëllait. Në një bufe të mbushur me teshat e një beqari të përjetshëm, Gjovalini nxjerr ngadalë kapelat dhe kollaret e Frederikut. Teksa i vendos mbi divanin kaf, ai tregon historitë e tyre. Pavarësisht trishtimit që kishte vitet e fundit të jetës, për shkak të gjendjes ekonomike e shëndetit, ai nuk e hoqi asnjëherë kapelën e kollaren teksa dilte nga shtëpia. Këto dy detaje e veçonin poetin nga njerëzit e tjerë të zakonshëm. Dhe pse dukej një tip i shkujdesur, Reshpja vlerësonte detajet. “Vitet e fundit i kaloi në këtë shtëpi. Pësoi dy infarkte para se të ikte përgjithmonë. I vetmuar dhe dukej sikur e parandiente vdekjen”, tregon Gjovalini. Poezinë “Përgjithmonë” ku shkruan: “O ajër i mbrëmjes mbështillmë, erdhi ora të vdes përsëri/ Kur të mbyllen sytë e mi, nuk do të ketë më det/dhe varkat e lotëve kanë për të ngecur në stere/ shkoj dhe shirat po i lë të kyçura/ Por do të kthehem në çdo stinë që dua/ Unë kam qenë trishtimi i botës/ O ajër i mbrëmjes, mbështillmë, erdhi ora të vdes përsëri/”, e ka shkruar pikërisht në vitet e fundit të jetës. Poetët duket sikur e parashkruajnë fatin e tyre. I tillë ishte Reshpja i ndjeshëm si një ajër. Gjovalini thotë se e ka njohur më mirë të vëllain pas vdekjes. “Kemi qenë natyra të ndryshme. Unë isha 13 vjet më i vogël se ai”, tregon ai, teksa kujton burgun dhe arrestimet e Reshpjas. Ato vite e vranë poetin shpirtërisht dhe pse u duk sikur pas burgut ai e mori sërish veten, nuk i shpëtoi dëshpërimit. Duket sikur ky i fundit ishte prehja për të shkruar vargje. Vetëm një shpirt i lënduar mund të linte pas poezi të tilla, që Gjovalini do aq shumë t’i kuptojë. Kur Moikom Zeqo i lexonte poezinë që Reshpja ia ka kushtuar nënës”, ah, kur isha i ri dhe i bukur kujtonja/se tërë shirat e botës binin për mua/ po tani që kanë kaluar kaq shumë vite/ e di se s’ka asnjë kuptim që bie shi…”, ai kishte pyetur “Po nëna ku është?”. Pavarësisht se nuk e njeh botën e librave, ky mjek që tashmë i duhet të kujdeset për shëndetin, është i bindur se ato fletë të verdha me shkrimin e pakuptueshëm janë gjëja më e çmuar që ndodhet në këtë shtëpi, që duket sikur do të rrëzohet nga kujtimet.

Gjithçka ka mbetur ashtu si në vitet kur Reshpja hynte mendueshëm për t’u ndalur te cepi i tij i frymëzimit për të shkruar, në shtëpinë e Reshpjave. Gjovalini nuk do të ndryshojë asgjë. Në këtë moshë, kujtimet sa vijnë e bëhen më të rëndësishme dhe shpirti i të vëllait duket sikur jeton në këto dhoma të vogla, ku hyn mundimshëm ky shi i lehtë i prillit. Ai e kujton si vëllain e dashur, që nuk pranoi asnjëherë kompromisin me botën, dhe që tërhiqej i heshtur në këndin e tij dhe shkruante. “Frederiku ishte ndryshe”, kaq mund të thotë tani, teksa kujton se burgu ishte i rëndë për të. Reshpja u arrestua për herë të parë në moshën 17-vjeçare, kur ishte në vitin e tretë në gjimnaz. Motivacioni ishte “agjitacion dhe propagandë”, por poeti në një intervistë të dhënë dikur shprehej se shkaku ishte dashuria. “Ajo fatkeqësisht ishte vajza e nënkryetarit të degës së brendshme, i ati u hakmor duke më futur në burg, u hakmor mizorisht edhe ndaj së bijës, e cila u vetëvra”, shprehej poeti. Pas burgut, ai nisi të merrej me tregti, por si një bohem i përjetshëm marrëdhëniet e tij me paratë do të ishin fatale. Për 25 vjet rresht do të jetonte në Burgun e Spaçit, Burrelit, Ballshit e shumë kampe të tjera, gjithmonë për politikë. Reshpja besonte se jeta e çdo njeriu është një libër më vete, dhe e tija nuk ndryshon shumë nga librat që lexoi. “Jeta ime është një këngë e pakënduar e mbushur me vaj e trishtim, një dramë e pashkruar, një dashuri e tradhtuar, një det i trazuar, një meteorit i dalë jashtë orbite i shkapetur dhe i rrëzuar. Jeta ime është një aventurë dhe një plagë e pashëruar. Unë kam provuar skllavërinë prandaj e di sa e shtrenjtë është liria, unë kam provuar vetminë prandaj zemra më digjet flakë nga dashuria, unë kam provuar përçmimin prandaj e di sa e rëndë është përbuzja, unë kam provuar dashurinë dhe e di sa e turpshme është tradhtia, unë kam provuar ferrin, prandaj e di sa dritë ka parajsa, unë kam fluturuar drejt lartësive prandaj e di sa e dhimbshme është të zvarritesh pa krahë, unë jam marrë me politikë prandaj e di ç’është kurvëria, unë kam qenë milioner dhe di sa e fëlliqur është paraja, unë jam pa asnjë kacidhe prandaj e di sa e rëndë është varfëria, unë jam dehur nga poezia femrat e rakia prandaj e di sa vulgare është pija, unë humba rininë, sakrifikova jetën të bëhesha një bilbil këngëtar ndonëse e di se poeti në këtë botë të pistë nuk vlen as sa një putanë. Gjithë jetën mblodha dashuri dhe korra vuajtje e urrejtje. Njerëzit ndoshta nuk më quajnë njeri, por askush nuk mundë të mos më quajë poet. Unë jetova ferrin e kësaj jete dhe tani jam i lodhur e ndoshta e vetmja dashuri që më ka mbetur është dashuria të vdes dhe të shkoj në parajsën ku prehen shpirtrat e poetëve”, do të shprehej Reshpja në një intervistë. Poezinë e nisi me një poezi për nënën, kur ishte 9 vjeç dhe nuk reshti kurrë së shkruari pavarësisht disfatave derisa mbylli sytë përgjithmonë. Një bohem i përjetshëm, e kujtojnë kolegët, teksa rrëkëllente gotat e alkoolit dhe pinte cigare duke recituar poezi. Në shtëpinë e Reshpjave rakia ishte traditë. I ati, ishte marrë me tregtinë e rakisë dhe Frederiku trashëgoi pasionin për ta shijuar atë. Gjovalini vështron tablonë e të vëllait, duke thënë se i mungon, ashtu siç i mungon gëzimi i dikurshëm në këtë shtëpi. Por ka një mision për të bërë, një mision që ndodhet në fletët e pafundme të dorëshkrimeve që rrinë në këta sirtarë të vjetër.

http://gazeta-shqip.com/lajme/2014/0...-e-nje-bohemi/

[Drilona2]

Pres

Keshtu cdo nate te pres ty, si skllav;
Rri e veshtroj yjet si ngrejne statuja
mbi pirgjet e keshtjellave qe vizatojne erresiren.

Keshtu cdo nate zbresin nga druret perendite ilire,
me tunikat e prera nga mjegullat e lashta
dhe lulekambanat si per mort tingellojne.

Dhe eshte nje zog i zi qe mallkon,
me zerin e baladave te pergjakura.

Keshtu cdo nate vjen verdalle neper kopesht nje hije,
me nje qiri prej hene ne dore.

Por, ah! Kur te vish ti,
une do te jem tretur neper keshtjellat e ftohta,
qe vizatuan egersisht erresirat.

Frederik Rreshpja.

[Drilona2]

Rri sonte te une!

Hena mbi lume vizaton
nje ure per endrrat e yjeve;
Reja gri, si mall i harruar,
ve kryet mbi duart e pyjeve.

Ti erdhe neper udhen e henes,
celi gonxhe edhe pragu i portes.

Rri sonte te une,
sa te behen trendafilat e drureve te vdekur!

Frederik Rreshpja.

[Drilona2]

Vdekja e Lores

Rri ne muzg sikur te jane rrezuar koherat persiper,
gati per perjetesi.
Nuk me flet. I ke premtuar vdekjes, e kuptoj.
Por ti ne kete bote erdhe per mua, jo per qiejte.
Kemi qene perhere bashke, qe te rinj,
dhe tani me le!
Mua me trishtojne stinet. Ti e ke ditur,
dhe me boten me ndan nje udhe me kilometra vetmi.
Kemi thene gjera qe s'kane per t'u kuptuar kurre.
Kemi ecur ne tere shekujt, para piramidave.
Emrat tane kane qene gdhendur
edhe kur nuk kishim shkembinj.
Por keto s'kane per t'u perseritur me kurre.
Si ungjijte.
Te dy kemi qene gjithmone te bukur, por ti tani,
je akoma me e bukur, keshtu, me pak vdekje ne sy.

Frederik Rreshpja.

[Drilona2]

Lerme te vij me ty

Ne fushe ecin ciganet dhe mbi supe
daullet u varen si kufoma,
ku shpirtrat e shkretetires
s'kane per t'u zgjuar kurre.

Nga cerdhja e shiut fluturoi
kenga e reve tere gjeme.

Lerme te vij me ty!
Ky eshte muzgu im i fundit.
Une vij tek ti te vdes, s'e ke kuptuar?

Me duhet te vdes dhe me duhet pastaj
te shperndaj gjakun tim mbi trendafilat.

Frederik Rreshpja.

[Drilona2]

DASHURI E HUMBUR

Dola nga guernika e kesaj nate
I vrare egersisht,
Kali i zi i pikellimit
Ne shtegun e vjeter me priste.

Kali i zi i pikellimit ç’me rrezoi
Dhe rashe si ne ballada;
Gdhendur ne gravurat e vjetra,
Permbys mbi shqytin e nates.

I vrare nga nje pranvere e kote,
Braktisur nga bota e tere,
Vetem kali i zi i pikellimit vjen rrotull
Dhe qan per te zotin e vjeter.

Rreshpja.

[Drilona2]

imzot,
si me kembeve me nje qytet,
ti qe s'me kembeje as me zotat?

Rreshpja.

[Drilona2]

Testament

Qe femije e kam kuptuar se kisha lindur
i mallkuar me art.
Gjerat i shihja ndryshe:
Neper shirat e vdekur
peshqit fluturonin drejt cerdheve, te yjet.
Ne vend te bores binin zogj ne cdo dru.
Era si keter brente deget.
Qante mbi mua nena, shenmeria ime. Ave nena ime!
Mos e paste njeri kete fat!

Kam dashuruar nje Aferdite ne Olimpin e trendafilave.
Pastaj erdhe ti tere ikje.
Me vone vije vetem neper endrra, si perendite ilire.
Keshtu iku dhe rinia, filigrami i djalerise,
i mallkuar me art.
Mos e paste njeri kete fat!

Tani qe po vdes enderroj vetem nje kryq te koka,
dhe te harrohem, se nuk dua qe edhe pas vdekjes
te me ndjeke mallkimi i artit.
Mos e paste njeri kete fat!

Po kur te vdes, portreti im ka per t'u shfaqur neper gjethe,
Se une kam patur miqesi me cdo dru.
Ne stinen kur bien gjethet
do te bien edhe syte e mi.
Tani e tutje shirat do te jene lotet e mi.
Mos e paste njeri kete fat!

Frederik Rreshpja.

[Drilona2]

Me rri nen yjet me shpaten e ndarjes ne dore;
A mos valle kerkon t'a vrasesh kete nate?

Shkoi dhe marsi i kesaj nate!
Jo, ne kete bote nuk do kete me mars.

Me rri me shpaten e luftes se klasave ne dore.
Nata e prere ra tek kembet e mija,
dhe shpirti i henes kullon yje si teh celiku.

Pranvera qe rron mbi shelgjet,
vdes dhe shnderrohet ne vjeshte.

Frederik Rreshpja.