Orjeta Zhupa, Aida Korkuti - 22/06/2004
Pjesëmarrës në ankandet për bono thesari mund të jenë bankat, institucionet financiare ose jofinanciare, si dhe individë vendas apo të huaj
Çdo individ mundet të investojë në bono thesari. Mjafton një shumë prej 300 mijë lekësh e bllokuar në një nga bankat shqiptare dhe secili mundet të fitojë interesat që ofrojnë bonot e thesarit pa marrë përsipër asnjë rrezik. Pjesëmarrësit në ankandet për bono thesari janë: bankat, institucione financiare ose jofinanciare, si dhe individë vendas apo të huaj. Bonot e thesarit janë një alternative investimi. Kështu, individi mund të krahasojë interesin e depozitave bankare me interesin e bonove të thesarit dhe të vendosë se ku do t’i investojë paratë e tij: do t’i lërë në bankë në formën e depozitës apo do të blejë bono thesari? Investitorët blejnë bono thesari me një çmim blerjeje që është më i vogël se vlera nominale. Diferenca midis vlerës nominale dhe çmimit të blerjes është interesi i fituar.
Dokumentacioni
Që një individ apo një institucion të marrë pjesë në ankandin e bonove të thesarit duhet që të paraqesë një vërtetim nga banka apo edhe institucione të tjera të lejuara me ligj, ku të shprehet se subjekti ka bllokuar një shumë të caktuar fondesh për blerje të bonove të thesarit (minimumi 300 mijë lekë). Me këtë vërtetim subjekti mund të paraqitet pranë sporteleve të bankave të nivelit të dytë që operojnë në Shqipëri ose pranë sporteleve të Bankës së Shqipërisë për të marrë pjesë në ankandet e bonove të thesarit. Kur personi nuk ka njohuri lidhur me bonot e thesarit, pranë sporteleve të bankave mundet të marrë edhe asistencën e nevojshme që kërkohet për të marrë pjesë në ankand. Aty individi plotëson edhe një kërkesë, në të cilën specifikohet periudha e kohës për maturim të bonos së thesarit. I gjithë procesi i shitjes së bonove të thesarit është i hapur dhe publiku informohet për datën e zhvillimit të ankandeve, shumat për të cilat ka nevojë qeveria, periudhat e maturimeve të bonove të thesarit etj. Të dhënat lidhur me bonot e thesarit publikohen në faqen e internetit të Bankës së Shqipërisë (www.bankofalbania.org), në Televizionin Publik Shqiptar, në Agjencinë Telegrafike Shqiptare dhe agjencinë e lajmeve Reuters.
Kur zhvillohen dhe kush i zhvillon ankandet?Si rregull ankandet për shitjen e bonove të thesarit zhvillohen çdo ditë të martë; për bonot e thesarit me maturim 3-mujor çdo javë; për afatet 6- dhe 12-mujore çdo dy javë.
Afati maksimal i dorëzimit të kërkesave është ora 9.00. Kërkesat merren në shqyrtim nga një komision i përbashkët me specialistë nga Banka e Shqipërisë dhe Ministria e Financave.
Si një mjet investimi apo si një nevojë për fonde, bonot e thesarit mbartin një periudhë plotësisht të përcaktuar kohe. Kështu, dallohen tri periudha maturimi për bonot e thesarit 3-, 6- dhe 12-mujore. Bonot e thesarit mund të mbahen deri në maturim, mund të riinvestohen, ose mund të shiten para datës së maturimit. Zotëruesi i bonove të thesarit që maturohen, mund t'i riinvestojë ato duke paraqitur një kërkesë, pa qenë nevoja për vërtetim bankar mbi bllokimin e shumës, kur fondet për financimin e riinvestimit mbulohen me bonot e thesarit që maturohen. Në qoftë se një investitor do të rrisë investimin e tij, atëherë duhet të depozitojë një shumë shtesë dhe të marrë vërtetim nga banka tregtare.
Interesi i fituar nga bonot e thesarit është subjekt i mbajtjes së tatimit. Për personat rezidentë tatimi i aplikuar është 10%, ndërsa për ata jorezidentë është 15%.
Tregu me pakicë lejon zotëruesit e bonove të thesarit t'ia shesin ato, tërësisht apo pjesërisht, një banke tregtare para datës së maturimit.
Në praktikën shqiptare bonot nuk ka pamje apo formë fizike. Për kushtet shqiptare është parashikuar thjesht një dokument i titulluar “Vërtetim mbi shpalljen fitues”, i cili nuk ka formë ligjore. Ndërkohë çdo veprim që lidhet me bonot e thesarit regjistrohet në llogari përkatëse. Banka e Shqipërisë i mban bonot e thesarit në formën e regjistrimit në llogari, i cili i mbron investitorët e bonove të thesarit nga humbjet, vjedhjet, falsifikimet dhe lehtëson kalimin automatik të pagesës nga banka tek investitori në maturim.
Në ankandet e bonove të thesarit flasin letrat dhe vetëm letrat dhe nuk është e nevojshme prania fizike e subjekteve që kërkojnë të blejnë bono thesari.
Çfarë janë bonot e thesarit?
Bonot e thesarit janë instrument borxhi nëpërmjet të cilave qeveritë marrin hua, mjete të lira monetare (para) nga publiku. Si çdo huamarrje kuptohet që edhe kjo formë krijon një raport dypalësh. Qeveria nga njëra anë dhe publiku nga ana tjetër. Në çdo raport secili nga palët realizon interesat e veta.
Qeveria siguron fonde (krijon borxh) me të cilat kryen një pjesë të shpenzimeve të nevojshme dhe huadhënësit të cilët për huanë që japin marrin një interes të caktuar. Blerësit më të mëdhenj të bonove të thesarit në Shqipëri janë bankat e nivelit të dytë, ndër të cilat veçohet Banka e Kursimeve.
Po ashtu blerëse është edhe Banka e Shqipërisë, e cila nuk tejkalon masën e portofolit të krijuar. Në vitet e fundit tendenca ka qenë edhe për ta ulur këtë masë.
Më poshtë jepen të dhëna mbi datën e zhvillimit të ankandeve të bonove të thesarit, llojet e bonove të thesarit sipas afatit të maturimit dhe shumat e emetuara. Këto të dhëna përcaktohen nga Ministria e Financave dhe publikohen nga Banka e Shqipërisë.
Bonot e thesarit, investim me risk të ulët
Bonot e thesarit në Shqipëri kanë afat pagimi deri në një vit dhe është e vështirë që situata ekonomike të ndryshojë radikalisht brenda një kohe të tillë
Rrezikshmëria e investimit në bonot e thesarit është aq e vogël, sa përgjithësisht ato shihen si rrezik zero. Rreziku më real për investitorët në Shqipëri vjen nga ulja e vlerës reale të fitimit nga rritja e inflacionit ose rënia e vlerës së lekut kundrejt valutave të huaja. Por stabiliteti makroekonomik i ekonomisë shqiptare (përfundim i nxjerrë nga raporti i fundit i Fondit Monetar Ndërkombëtar) bën të mundur që investimi në tregjet financiare shqiptare të ofrojë një rritje reale të të ardhurave, pasi inflacioni vazhdon të mbahet nën kontroll, ndërsa vlera e lekut nuk është e rrezikuar.
Bonot e thesarit janë instrumente me anë të të cilave qeveria e Republikës së Shqipërisë merr borxh tek investitorë privatë dhe shtetërorë”.
Bonot e thesarit, metodë për të mbuluar deficitin buxhetor
Bonot e thesarit janë një metodë e mirë për të mbuluar deficitin buxhetor të qeverisë. Shitja e bonove të thesarit motivon mobilizimin e mjeteve përkohësisht të lira.
Për mbulimin e deficitit buxhetor shërben kreditimi nga ana e Bankës së Shqipërisë, por ligji Nr.8269 dt 23.12.1997 përcakton në mënyrë të qartë masën e lejuar për financim të qeverisë nga Banka e Shqipërisë. Kështu, Banka e Shqipërisë blen bono thesari në treg primar jo më shumë se vlera që maturohet.
Financimi i drejtpërdrejtë, jashtë procesit të ankandit, në momentin e nevojshëm, është në masën 5 për qind të të ardhurave mesatare vjetore të tre viteve të fundit financiare paraardhëse.
Ligji, për raste të jashtëzakonshme, parashikon kufi kreditimi deri në masën 8%, me kusht që ky veprim nuk bie ndesh me objektivin themelor të politikës monetare të Bankës së Shqipërisë.
Bonot e thesarit dhe zhvillimi i tregjeve financiare
Një treg aktiv i bonove të thesarit mund të luajë një rol kritik në stabilizimin e financave të qeverisë, në funksionimin e politikave monetare, si dhe në zhvillimin e tregjeve bashkëkohore financiare të kapitaleve.
Hapësirat e përdorimit të tyre nuk mungojnë. Specialistët shprehen se qeveria mund t’i përdorë bonot e thesarit për të financuar një pjesë të nevojave të saj financiare. Bankat qendrore i përdorin ato për të realizuar kontrollin e normës së interesit dhe paranë në qarkullim. Por një rol tjetër i tregut eficent të bonove të thesarit është edhe rritja e konfidencës së investuesve në tregjet financiare dhe, shpesh, fondet e investuara fillimisht në bono thesari me vonë zhvendosen në financimin e ekonomisë private, ku fitimet janë më të larta. Çdo ekonomi që dëshiron të zhvillojë një sistem financiar modern, së pari duhet të krijojë një treg funksional të bonove të thesarit. Një treg i tillë varet nga dy faktorë kryesorë: shitje në intervale të rregullta të bonove dhe një treg dytësor i rishitjes me shumë likuiditet, pra shitblerje në sasi të mëdha. “Faktori i parë, i cili siguron konfidencë dhe thellësi depërtimi në treg, është realizuar në mënyrë efektive nga Banka e Shqipërisë, - shprehen specialistët e Bankës së Shqipërisë, - kurse tregu dytësor mund të ndihmohet nga zhvillimi i bursës kombëtare dhe nga rritja e pjesëmarrjes në të”. Zhvillimi i plotë i tregjeve financiare është një strategji afatgjatë dhe detyrimisht do të vijë si pasojë e zhvillimeve të shumanshme, si: ruajtja e stabilitetit makroekonomik, vazhdimi i fushatës kundër inflacionit, forcimi i strategjisë ekonomike kombëtare etj., por situata aktuale paraqet mundësinë për pasurim personal dhe njëkohësisht kontribut në përmirësimin e sistemit financiar.
Roli i Bankës së Shqipërisë
Banka e Shqipërisë kryer tregun primar të letrave me vlerë, ajo shet për llogari të Ministrisë së Financave bono thesari me afat maturimi për individë të ndryshëm, biznese apo banka tregtare.
Ndërsa Bursa e Tiranës është e licensuar edhe për tregun primar edhe për tregun sekondar. Pak kohë më parë ajo i kërkoi qeverisë që të merrte tregun primar të bonove të thesarit, veprimtari që e ka kryer dhe vazhdon të kryejë Banka e Shqipërisë.
Bursa nëpërmjet ndërmjetësve financiarë apo brokerave të saj mund të kryejë tregun sekondar, të cilin akoma nuk ka filluar ta bëjë.
Tregu sekondar është ai treg ku bursa ose ndërmjetësit e saj blejnë ose shesin për llogari të klientëve të bursës.
Krijoni Kontakt