Nga Luma Prof. ne James Madison University.

[miri]

Miftar Spahija (Thaçi) ka shkruar e botuar qindra artikuj politikë, historikë, gjuhësorë e letrarë, në shqip e në anglisht, dhe shume libra.

Ai ka lindur në mars 1914 në Kolesjan të Lumës, 2 vjet pas betejës së famshme midis malësorëve të kësaj krahine, e hordhive serbe ku mbetën disa qindra armiq (nëntor-dhjetor 1912). Në shkollën fillore të fshatit pati mësues patriotin Riza Spahija. Gjimnazin e Tiranës e mbaroi shkëlyqeshëm (më 1935) duke jetuar në konviktin Vaso Pasha. Si kreu edhe shkollën e plotësimit (1936) u regjistrua në Universitetin e Torinos në fakultetin Letërsi-Filozofi, dega e letërsisë, të cilin e kreu në qershor 1939, dy muaj pasi Italia fashiste kishte pushtuar atdheun e tij.

Pas disa ditëve që kthehet në vendlindje, ndalohet nga karabineria e Bicajt për dy javë. Në nëntor të atij viti arrestohet sërish dhe dërgohet në Tiranë dhe prej andej në burgjet dhe kampet e internimit në Itali. Si ndenji për do kohë në burgjet e Barit e të Manfredonias, dërgohet në ishullin e gurtë San Nicola di Tremiti ku qendroi për 2 vjet e 3 muaj. Këtu u njoh me të internuar të tjerë shqiptarë si Halim Begeja, Sulejman Lleshi, Petraq Vuçani, etj. Edhe pse i internuar, në vjeshtën e vitit 1941 doktorohet për letërsi. Pas një qendrimi në Sinalunga të Toskanës, lihet i lirë për t'u kthyer në atdhe. Në Tiranë takon Anton Krajnin, funksionar në Ministrinë e Arsimit dhe me ndihmën e tij caktohet profesor në gjimnazin e Prishtinës ku për një vit (1941-1942) jep lëndët e historisë dhe gjeografisë. Në këtë qendër arsimore të rëndësishme për popullin e Kosovës, jepnin mësim edhe patriotë e antikomunistë të njohur si Rexhep Krasniqi, Vasil Andoni, Ymer Berisha etj..

Ai largohet nga vendlindja fillim të shtatorit 1944, i ndjekur këmba këmbës nga Sigurimi dhe forcat e ndjekjes, ndërsa familja i internohet në Berat ku i vdes edhe vajza 15-muajshe. Në gusht 1946 largohet nga Shqipëria së bashku me një shpurë nacionalistësh ku bënte pjesë edhe Muharrem Bajraktari dhe vendoset në Greqi. Në kampet greke jetoi deri në vitin 1952 dhe pastaj kaloi në Romë ku qendroi deri në vitin 1956. Në atë vit pat vdekur në duart e tij intelektuali antikomunist, ish prefekti i Tiranës Qazim Mulleti (në Rocca di Papa). Në nëntor 1956 Miftar Spahija emigron në SHBA ku jeton ende sot, në një moshë të thyer, por i lidhur me vendin dhe njerëzit e vet. Në SHBA për 16 vjet rresht (1964-1980) qe profesor i asociuar në James Madison University në Harrisonbourg dhe në Mansfield University të Penssylvania-s. Në 1980, pensionohet dhe vendoset në North Bergen të shtetit të New Jersey-t. Në qershor 1992 "me sytë që i shkrepnin xixa të nji zjarri të motshëm, tue dënesë imtas, tue u shkllahë së qami" ky lumjan i mirë, krenaria e krahinës së tij u përqafua me të vetët në Tiranë, në Laç, në Kukës e në Kolesjan duke puthur me përmallim tokën amë.

Ka shkruar e botuar qindra artikuj politikë, historikë, gjuhësorë e letrarë, në shqip e në anglisht, si edhe veprën "About Kosova" (Rreth Kosovës) dhe romanin "Hasimja" (1990), "Arbanët e Curranët" (1998), "Taf Bardheti" (2000), "Met Malushi" (2001). Shumë vepra të tij janë ende të pabotuara.

Aktiviteti politik i prof.Miftar Spahisë është shpaluar sidomos në veprën e tij "About Kosova" (1998) botuar në shqip një vit më vonë. Këtu autori ka përmbledhur një numër të madh letrash, memorandumesh, protestash, dërguar burrave më të fuqishëm të kohës si presidentit të SHBA Bill Klinton, presidentit të Francës François Miterrand, presidentit të Rusisë Boris Jeltzin, kryeministrit britanik John Major, Zhak Shirakut, Al Gorit, kancelarit Helmut Kohl, Felipe Gonzalesit e shumë e shumë të tjerëve duke paraqitur me besnikëri gjendjen e rëndë të popullit të Kosovës dhe duke mbrojtur me argumente bindës të karakterit diplomatik e historik kombin shqiptar. Sidomos protestat e kërkesat e prof. Miftarit janë fokusuar në Kosovë ku rezistohej e luftohej kundër Beogradit, por edhe në Çamëri, popullsia shqiptare e së cilës u shkapërderdh e u përzu sidomos pas Traktatit të Lausanne-s 1923, por veçanërisht nga bandat e Zervës më 1945, duke iu mohuar deri në ditët e sotme e drejta mbi pronat stërgjyshore, dhe ajo e kthimit në trojet e tyre të lashta.

Në një letër që i ka shkruar Boris Jeltzinit (25 korrik 1993) Miftar Spahija është shprehur: "Të gjithë shqiptarët kudo që janë ndihen thellësisht të fyer, të plagosur nga vendimi juaj për të mos e njohur pavarësinë e Kosovës. Vendimi juaj është normalisht i gabuar, indinjues, sepse shpërblen pushtuesin, i padenjë, sepse buron nga filozofia e agresionit, e shtypjes, e imperializmit, kolonizimit, serbizimit të afër 4 milion, po të 4 milion shqiptarëve në Jugosllavinë e vdekur."

Miftar Spahinë e kanë karakterizuar në vijimësi bindjet monarkike e antikomuniste. Në një letër që i ka shkruar një bashkëkrahinari me banim në SHBA (23 shtator 95), Miftari është shprehur: "Ti thash këto mendime, jo se jam apologjist i Ahmet Zogut dhe as me qëllime polemizuese, por i shfaqa mos me mohue vetveten ku qendroj.

Miftar Spahija i është kushtuar edhe qëmtimit dhe shpalimit të vlerave gjuhësore të kombit. Në një sërë artikujsh dhe në vlerat letrare të tij ai ka zbuluar fjalë e frazeologjizma thjesht shqipe, duke ngulmuar si një rilindas i vërtetë për pastrimin e gjuhës nga lënda e huaj dhe duke gatuar fjalë të reja me burim vendas, mbështetur në modelet e gjuhëve klasike, sidomos të latinishtes që e njeh mirë. Në këtë lëmë ky zen një vend të veçantë, të merituar. Ai e sheh gjuhën si një element në zhvillim e në perfeksionim, prandaj ka shkruar: "Gjuha si kombi asht e gjallë, i gjallë kombi, e gjallë gjuha. Kombi ndërron, gjuha ndërron; kombi para, gjuha para. Na duhet të herrim gjuhën, ta qërojmë." Dhe pastrimit të saj i pati hyrë që herët. Teza e doktoraturës që mbrojti para Bartolit, albanolog i njohur italian, 1941, mbante titullin "Elemente të huej në gjuhën shqipe". Ai më pas, e ka dëshmuar veten jo vetëm si qëmtues i zellshëm i vlerave më të mira gjuhësore të shqiptarëve, por edhe si purist i tejskajshëm, një rilindës i shquar i kohëve moderne që kërkon që bashkëkombësit të hyjnë në Europën e bashkuar me fytyrën e vërtetë të tyre si shqiptar. Fjalët e krijuara prej tij, prof.Miftari i ka jetësuar në veprat e tij letrare dhe një pjesë e tyre janë bërë apo mund të bëhen mish i shqipes. Ashtu si rilindësit e shekullit XIX, ky lumjan i ditur me horizont të gjerë në shumë fusha dhe me vullnet të pamposhtur, në hullinë e tyre, por me ndjesi bashkohore vazhdon luftën për dekada të tëra për t'ia arritur synimeve të tij të formuluara kthjelltas edhe kundër moskuptimit e mosdurimit të disave, që të ruhet kombi e gjuha e tij para rrezikut të sigurt të zdrodhjes, të bjerrjes nga proceset konvergjente europiane dhe të globalizmit.

Mbi të gjitha Miftar Spahija mbetet një krijues i përkushtuar, një letrar idealist, një romancier i plleshëm. Veprat kryesore të tij janë romanet voluminozë: "Hasimja" botuar në Kanada 1990 (728 faqe); "Arbanët e Curranët", Tiranë, 1998 (966 faqe); "Taf Bardheti, Tiranë 2000, (1046 faqe). Ndërkohë ka botuar edhe novelën "Met Malushi", Prishtinë 2001. Romani "Arbanët e Curranët" siç e ka parë një studiues, - është një ndër veprat më përfaqësuese të shkrimtarit. I shkruar para viteve '80-të të shek.XX, ai u përket veprave psikologjiko-filozofike, është një pasqyrë e zakoneve, sjelljeve, normave e dokeve si edhe e mënyrës së të jetuarit në malësitë shqiptare, me të mirat dhe të këqijat e tyre, të cilat i ka vënë në sitë të komtë autori.

Në vijën e dy romaneve të para shkon edhe "Taf Bardheti", prandaj mund të thuhet pa mëdyshje se të trija këto vepra formojnë një të tërë në përmbajtje e në formë e veç vlerave letrare. Në këtë vështrim veprat letrare të Miftar Spahisë duket se vijnë për të plotësuar nga këndvështrimi i një vendasi, kërkimet e Nopçës, Durhamit, Hasllëkut si dhe përshkrimet dhe mendimet historiko-letrare të Pashko Vasës, Ndoc Nikajt, Shtjefën Gjeçovit. Sepse në çdo faqe të romaneve të prof. Spahisë gëlon fryma e Rilindjes kombëtare dhe ajo e Kanunit të Maleve, këtij korpusi vigan që është krenaria e shqiptarëve. Megjithëse një vepër jo e karakterit letrar, por e gjinisë së kujtimeve, "Intervista" e gjatë që i pat dhënë Miftari shkrimtarit kosovar Hasan Hasani, mbetet një gur themeli për të njohur jetën, veprimtarinë politike, bindjet dhe formimin e gjithanshëm të profesorit (Hasan Hasani, "Miftar Spahija - Korife i Lumës", Prishtinë 1995).

Nga Dr. Shefqet Hoxha
Gazeta TEMA, 11-05-2004