Dialektet, thesari me i madh i popullit!???

[bregu26]

Pershendetje juve!
Sipas mendimit tim, dialektet e nje gjuhe jane nje nder thesaret me te cmuara te nje kombi, meqe ato reflektojne vet vlerat e atij populli.
Dua te theksoj se nuk jam lokalist.
Dialekti, ne krahasim me gjuhen letrare, ka burimin te populli dhe nuk eshte aspak artificial, siq eshte gjuha letrare, e cila jap pak informacione.
Dialekti flitet gjithe me zemer, tregon percakimin e personit, kulturen a tij, etj.
Sa i perket gjuhes letrare, padyshim qe eshte e vlefshme, meqense eshte nje ure mbi te gjitha dialektet, po sipas mendimit tim, kjo eshte e tera, c´rol luan letrarja.
Si e mendoni ju?
A guxojme te gjykojme, apo paragjykojme ndonje nga ne, qe flet dialekt?
"Tung e bofshi!"
Bregu

[bregu26]

Per mua personalisht dialekti eshte shume me i vlefshem.
Kur un flas me nje bashkbisedues qe ende nuk e njoh, dhe ai flet ne dialekt, perafersisht mund ta dij, se nga vjen, c´fare eshte tipike per te, c´far zakonesh mund te kete.
Dmth. thjeshte ke me shume tema per te folur, ose per ta thyer akullin e monotonise se bisedes.
Psh. nese un filloj ketu te shkruaj (meqense edhe gjuhen letrare nuk e shpreh ashtu si duhet) ne dialekt timin, mesiguri do ta kuptonit se jam nga Kosova, rrethi i Dukagjinit, e ndoshta edhe komunen e Deqanit...!

Ajo ce shkrojta me larte, ne "gjuhen time zyrtare":

Per mue dijalekti osht ma i randsishem.
Me bo me fol un me diko, qi s´e kom njoftue hala, e aj fol en dialekt t´vetin, muj me dite, se prej kahi osht, c´far tipi osht, c´far adetesh ka.
Po du me thone, thjeshte, munesh me fol ma shume me to, me ja nise dika, e mos me i fry syte, si "maca n´sixhuk"...
Shnetin jau laqa!

Tung!
Bregu

[bregu26]

Nuk u pergjigj kush nga ju !
Me gjithe deshire do kisha ditur se si degjohen dialektet tuaja!
Ju lutem mos hezitoni, jam kurreshtare, sidomos per ato dialekte nga Shqiperia.
Nga pakpervoja, un per vehten time, mund te dalloj vetem jugun nga veriu, po kete e dallon c´do budalla.
I interesat do ishte dallimi mes gjuhes se folur ne Tirane me Vlore, Durres, Sarande, etj.
Nga Shkodra njoh disa, andaj edhe theksimin e tyre mund ta verej pak!
Pershendetje juve!
Bregu

[Harudi]

GJAJA DO YSHYM
(Kabash,Morava e Epërme)

Mixha Ymer kish pasë majtë kije t'mirë e u kish nejtë gati me yshym t'mirë e për cdo punë qetër,e ja kish pas lanë amanet xhemve t'vet qi gjåja do yshym e,simas yshymit ta ban edhe punën:
-N'u qitsh kive kashtë,
s'un i çon me nizetegjashtë
n'u qitsh tallë
bahen skakallë;
n'u qitsh sanë,
s'presin me u thanë;
n'u qitsh taxhi
s'presin kamxhi.

[Harudi]

MOS IU PËRZIEJ NALLBANIT N'PUNË
(Drenovc,Rrafshi i kosovës)

Ni i barilevas e çon kalin te nallbani edhe po i thotë:
-Mathma qit kali për qef tem edhe me patkoj qisi fare,se m'pëlqejnë fort.
Nallbani ja mathi për qef t'ti,po kali nisi e po topallon.E pruni apet edhe po i thot nallbanit.
-Ti ma mathe për qefi,po kali po topallon.
Nallbani,masi ja n'rroi patkojt e ja ngjiti ata si i pëlqejnë kalit, i
tha t'barilevasit:
-Tjera herë mos iu përziej nallbanit n'punë,se une e mathi kalin ashtu qysh e lyp kali e jo qysh e lyp i zoti kalit.

[Harudi]

DHENT NUK HANË BURRNI
(Vuthaj,Gusi)

Disa burra t'dheut,Isuf Kameri me disa prej Qerimi,kanë shkue mysafirë tu Smajl aga n'Lluga e kanë fjetë at natë aty.N'natje kanë marrë bisedat e po bisedojnë.Ka shkue nji kohë bukur e g'jatë.Ka ardh koha m'u qitë dhen'e.Ai Smajl aga ka lypë leje.Ka thanë:
-Me leje burra,se tash m'erdhi koha me shkue e m'u qitë dhen'e
Isuf Kameri i ka thanë:
-Hiqu dhen'e,more Smajl aga,se je ka rri me burra e s'ke ku me i marrë tjetër e me nejë kshtu me ta.
-Ah,more Isuf Kameri,m'fal,se dhenve t'mija me jau qitë pesqin okë burrni,nuk e ungj kurrnja kryet n'ta.Shkova m'u qitë sanë,se ato burrni s'duen.

[Harudi]

-U mundova të sjellë disa anekdota nga vende të ndrushme të Kosovës por gjithnjë me dialekt GEGÊ dhe me pakë dallime të t'folunit t'katunit...

Ja edhe diçka nga rrethi i Deçanit.

T'PATËN ME HANGËR,PATËN ME PUNUE
(Strellc i Epërm,Deçan)

Ish kan ni Met Kurti i Strellcit.I ki' pa njekë kijet tana heret,mirpo s'ki pa mujtë me i majtë bash mirë e qysh duhet
me yshym.Kijet ishin ligshtue.Po besa edhe pej veshve ai ish kan mangi.
Shkoi ni ditë Met Kurti me livrue.Kijet e lig nuk i shkojshin aq fort.Ktij k'i nisë me i hi mërzia qi s'po i shkojnë kijet bash fort e qysh me e livrue fushën.Njani ra asajde.I briti:
-O puna e marë,Met Kurti!
Ky nuk e njeu bash mirë;met tu heja e kijeve si e kish mangi.Tha:
-O,t'patën me hangër,patën me shkue (me punue),po e kanë henë mangi.

P.S.
Edhe shumë të tjera mund të gjeshë tek folklori shqiptar:Proza popullore nga Drenica-Anton Çetta.

[Piranha]

Bregu26 Kjo Teme Eshte Shume E Bukur Dhe Sic E Ke Thene Edhe Vete Dialektet Jane Pasuri E Nje Kombi...ato Perbejne Kulturen E Nje Populli Dhe Traditat E Tij... Vete Personalisht Jam Nga Berati(shqiperi) Dhe Flas Gjithmone Ne Gjuhen Letrare...ti Me Lart Ke Thene Qe Duke Folur Ne Dialekt Thyen Akullin Me Bashkebiseduesin Por Nqs Me Flet Mua Me Dialektin Tend Une Nuk Te Kuptoj Dhe Normalisht Ti Jo Akull Qe Nuk Thyen Por Ne Te Dy S'kemi Per Tu Marre Vesh Fare.... Gjithsesi Do Te Me Pelqente Te Mesoja Shume Dialekte Te Ndryshme.... Nje Pjese Te Madhe Te Tyre I Kuptoj Por Nuk I Flas Rrjedhshem....gjithe Te Mirat....tung...

[Albo]

Tema eshte vertet e goditur dhe une ndaj me ju te njejtin mendim. Dialektet jane vertete pasuri kombetare dhe objekt studimi nga gjuhetaret dhe akademiket shqiptare pasi cdo dialekt eshte zhvilluar me kohen ne nje grup te caktuar shoqeror, krahinor.

Problemi qe shume njerez kane me dialektet eshte se jo te gjithe shqiptaret i kuptojne apo flasin ato dhe si pa dashur ato kthehen ne nje pengese ne komunikimin e shqiptareve te viseve te ndryshme. Shume shqiptare te pakujdesshem, me ose pa vetedije, fajesojne per kete dialektet dhe ata qe i flasin keto dialekte, kur problemi i vertete nuk jane dialektet, problemi i vertete eshte mungesa e njetrajtshmerise ne mesimin e gjuhes shqipe ne shkollat shqiptare.

Gjuha shqipe duhet te mesohet ne te gjitha shkollat shqiptare njesoj dhe nje rol te jashtezakonshem luajne mesuesit te cilet i mesojne nxenesit shqiptare. Mbi supet e tyre bie barra e paqetimit te gjuhes letrare shqipe qe mesohet ne shkolla, me gjuhen dialektore shqipe qe keta femije te vegjel flasin ne familjet e tyre. Prandaj eshte e rendessishme qe ne cdo klase te ciklit te ulet ne Shqiperi apo Kosove te kete nje mesues qe njeh dhe praktikon gjuhen letrare shqipe, ashtu sic njeh dhe praktikon edhe gjuhen dialektore.

Nese vemendja kryesore ne gjuhen shqipe ne keto 3-4 dekadat e fundit ishte perqendruar ne pastrimin e gjuhes shqipe nga fjalet e huaja (kryesisht ato turke), ne dekadat qe do te vine theksi duhet te vihet pikerisht ne njetrajtshmerine e mesimdhenies dhe krijimin e nje standarti kombetar te mesimdhenies ne gjuhen shqipe. Kjo ka per te bere qe shqiptaret te jene dyfish te pasur nga ana gjuhesore: te jene ne gjendje qe te perdorin gjuhen dialektore ne rrethin e tyre familjar/shoqeror, ashtu sic jane ne gjendje qe te praktikojne edhe gjuhen letrare shqipe ne nje rang kombetar.

Albo

P.S Piranha, shqipen e di shume mire, por drejtshkrimni e saj dhe rregullat drejtshkrimore te duhet ti mesosh me mire. Mos harro qe je tek forumi i Gjuhes Shqipe

[Albo]

Duke qene se jemi ne kete teme ne lidhje me dialektet, shpesh kam marre pyetje nga antare te ndryshem:

- Pse i lejoni te shkruajne ne dialekt, une nuk i kuptoj?

ose

- Duhet te shkruaj ne gjuhen letrare shqipe ne forum, apo ne dialekt?

Pyetjes se pare, pergjigjia qe une i kam dhene eshte e thjeshte. Fakti qe nje shqiptar rregjistrohet ne forumin shqiptar, lexon dhe merr pjese ne te, duhet te te beje ty te ndihesh mire qe ai merr pjese ne diskutim me bashkeatdhetare. Fakti qe ai shkruan ne dialekt nuk do te thote se ai nuk do te shkruaje ne gjuhen letrare shqipe, por ai nuk ka patur fatin sic e ke patur edhe ti te mesosh gjuhen letrare shqipe ne shkolle. Prandaj ne te tilla raste duhet respektuar edhe ai shqiptari qe nuk e njeh gjuhen letrare dhe gjuha e folur dialektore eshte e vetmia gjuhe shqipe qe ai njeh. Prania e tij ne forum dhe koha qe do te shpenzoje duke lexuar dhe replikuar, do ta ndihmoje ate ne permiresimin dhe pasurimin e gjuhes se tij shqipe. (ky eshte nje prej vlerave te forumit)

Pyetjes se dyte, pergjigjia qe une i kam dhene eshte perseri e thjeshte. Nese njihni gjuhen letrare shqipe eshte e rekomandueshme qe te perdorni ate kur merrni pjese ne forumin shqiptar. Kjo nuk eshte nje pune preference, kjo eshte nje pune domosdoshmerie pasi ne kete forum marrin pjese shqiptare nga te gjitha krahinat, qe flasin te gjitha dialektet dhe nese secili do te fillonte te fliste ne dialekt, atehere do te kishim 2, 3 apo 4 forume shqiptare, te ndare sipas dialekteve. Prandaj secili duhet te beje perpjekje qe te shprehet ne gjuhen letrare, jo se "tingellon me bukur" pasi ajo eshte pune preferencash personale, por se ajo qe ju do te shprehni do te lexohet dhe kuptohet nga te gjithe shqiptaret, jo vetem ata qe njohin dialektin tuaj.

Albo

[Piranha]

Albo

P.S Piranha, shqipen e di shume mire, por drejtshkrimni e saj dhe rregullat drejtshkrimore te duhet ti mesosh me mire. Mos harro qe je tek forumi i Gjuhes Shqipe

Pershendetje Albo
Me vjen mire qe me ke terhequr vemendjen per rregullat drejtshkrimore, por te them te drejten nuk kam kohe te ndjek perseri shkollen fillore, sepse kam gjera te tjera me te rendesishme per te bere (shaka)...... Mgjth keto gabime ndodhin kur jam me nxitim dhe nuk kam shume kohe per te shkruajtur.....Nejse.....
Kalojme tek tema jone..... Shume mire do te ishte qe ne shkollat shqiptare dhe kosovare te mesohej gjuha letrare, por mos harro qe ne shqiperi nje perqindje e madhe e popullsise eshte analfabete dhe kjo eshte rrjedhoje e pamundesise per te ndjekur nje arsim fillor ose te mesem.....Detyrimisht keta njerez do te flasin dialekt, sepse eshte gjuha qe flitet brenda mureve te shpise, me te cilen ata jane rritur (pjese nga traditat e nje vendi ose krahine)......
Pershendetje nga Piranha

[bregu26]

Pershendetje!
C´e te mos keqkuptohemi, po theksoi edhe nje here, qe un kurr nuk kam qene kunder gjuhes letrare shqipe, dhe se eshte mese e doemosdoshme, qe sherben si ure lidhse mbi te gjitha dialektet e gjuhes shqipe.
Fakti qe un hapa kete teme, ishte jo te mposhte gjuhen letrare shqipe, po te hap diskutime mbi rendesine e dialekteve tona.
Un fatkeqsisht e pranoi, qe nuk jam nga ata qe e flasin gjuhen letrare paster, nga arsyja se jetoj mese 11 vite large shkollave shqipe.
Thjeshte desha te mposhte paragjykimet qe egsistojne ndaj dialekteve si:
" Ti nuk e flet gjuhen shqipe paster? " apo " te flasesh gjuhen shqipe ne dialekt...dmth. nuk flet paster..."
Mendoj se secili nga ne flet paster ne aspektin e vet, kur flasim me te vertete nje dialekt, pa futur barbarizma dhe huazime...
Gjuha letrare si e tille, duhet te jete per te gjithe e njejte ( dhe me sa di un edhe ashtu eshte, dhe ashtu mesohet, si ne Kosove ashtu dhe ne Shqiperi dhe vende tjera te banuara nga shqiptaret).
Dialekti nuk guxon te shikohet me paragjykime
Nese dikush flet dialekt nuk do te thote se ai nuk e flet gjuhen shqipe, po thjeshte nuk e flet gjuhen letrare shqipe.
Kur ne dialog bashkebiseduesit jane te nje ane, edhe pse dine gjuhen letrare, pse te flasin kete, kur kane mundesine te flasin, ate qe e kane autoktone.
Nese un di te flas gjuhen letrare dhe bashkebiseduesi im nuk e kupton ate, atehere vije ne pytje gjuha letrare.
Por jo qe dialektet te marren si ane negative dhe te zhduken, duke u munduar per ta futur nje gjuhe unike. SIpas meje ky do ishte mekati me i madh qe mund te behet, duke zhdukur dicka autoktone, e zevendesuar me dicka qe eshte thjeshte artificiale, dhe qe sherben vetem per komunikim mbarekombetare.
Le ta ruajme gjuhen letrare si "syte e ballit", po jo te humbim ate qe eshte e jona.
Me te vertete nuk jam nga ata qe bejne ndarje, perkurndrazi jam mese dakord qe gjuha shqipe letrare, te jete unike c´do ku, po paralelisht mos te humben dialektet.

Le te zhduken paragjykimet ndaj dialekteve....

Ju pershendes dhe suksese metutje
Bregu
"JAU LAQA DITEN E LUME" = " paqit nje dite te lumtur!"

[bregu26]

Bregu26 Kjo Teme Eshte Shume E Bukur Dhe Sic E Ke Thene Edhe Vete Dialektet Jane Pasuri E Nje Kombi...ato Perbejne Kulturen E Nje Populli Dhe Traditat E Tij... Vete Personalisht Jam Nga Berati(shqiperi) Dhe Flas Gjithmone Ne Gjuhen Letrare...ti Me Lart Ke Thene Qe Duke Folur Ne Dialekt Thyen Akullin Me Bashkebiseduesin Por Nqs Me Flet Mua Me Dialektin Tend Une Nuk Te Kuptoj Dhe Normalisht Ti Jo Akull Qe Nuk Thyen Por Ne Te Dy S'kemi Per Tu Marre Vesh Fare.... Gjithsesi Do Te Me Pelqente Te Mesoja Shume Dialekte Te Ndryshme.... Nje Pjese Te Madhe Te Tyre I Kuptoj Por Nuk I Flas Rrjedhshem....gjithe Te Mirat....tung...

Pershendetje Piranha,

... dhe prap se prap thyhet akulli!...
Po te them kete nga pervoja.
Qekur jetoi ne Gjermani, kam patur kontakte me shume shqipetare nga te gjitha trojet tona.
Kur un filloj te flas me ty, qe je nga Berati, dhe ne nuk kuptohemi menjehere, se flasim dy dialekte te ndryshme ( e zeme se secili nga ne flet ne dialektin e vet), ne mundohemi ta kuptojme njeri tjetrin, duke bere pyetje, krahasime etj, dhe automatikisht biseda behet me e ngrohte dhe humbe ate formalitetin e saj.
Un ne kete menyre kam njohur edhe te dashuren time (ajo eshte nga Tirana un nga Decani), qe filluam te diskutonim se si si thuhet nje fjale....
Fol gjuhen letrare, pa futur gjera dialektore per te komunikuar me te tjeret, jam dakord, po mos fol gjuhen letrare vetem per ta zhdukur dialektin qe ke.
Te uroj nje dite te mire dhe suksese ne te mesuarit e dialekteve, ( po te premtoj se do te jete kenaqsi e veqante per ty, sidomos krahasimet e fjalve)
Bregu

[Mister Enigma]

Dialektet janë pasuri e çdo gjuhe. Sa më shumë dialekte - aq më e pasur gjuha. Mendoj se gjuhën letrare e kanë njësuar njerëz me autoritet dhe atë duhet ta respektojmë deri në fund derisa njerëz të tjerë autoritativë ta ndryshojnë atë. Janë të çuditshme tendencat e disave që ta bëjnë një dialekt të caktuar si gjuhë letrare dhe të përdorur në mediume, institucione etj. etj.
Unë për veten time e flas dialektin geg me elemente letrare që më imponohen nga mënyra e mësimit në shkollë dhe shumë faktorë të tjerë, por kur shkruaj dhe nëse vjen puna të flas diku ku ka publik dhe para kamerave apo të ngjashme e harroj gjuhën që flas dhe i përqendrohem plotësisht gjuhës së njësuar letrare.

[Kryeplaku]

Nuk e kuptoj pse duhet te ekzistoj sontazhi perderisa biem ndakort qe dhe letrarja dhe dialekti jane te rendesishme?

Nejse, per vete besoj se qe te dyja kane rendesi te madhe gjuhesore, sigurisht nga aspekte te ndryshme. Por, roli i gjuhes letrare eshte "rol i shenjte" sepse ruan imunitetin e nje kombi. Ajo qe do ishte mire te behej eshte qe te pasurojme letraren me shprehje dialektike - sic bene gjuhetaret gjate Komunizmit, sigurisht ata vepruan ne favor te Toskerishtes - duke ulur keshtu nevojen e huazimit nga gjuhe te tjera dhe duke i dhene me shume larmi Shqipes. flm

[Mister Enigma]

Edhe unë Piranha e hetova se po shkruan bukur, por nuk e kuptoj se ç'të duhet ajo që çdo fjalë ta fillosh me shkronjë të madhe? Kurse në fund the "tung" me të vogël!!! Gjithashtu në brendi ku të gjitha fjalët e tjera ishin me shkronjë të madhe - emrin e atdheut Shqipëri e bëre me të vogël!!!