Gustav Meyer dhe Robert Elsie

[Qafir Arnaut]

Nje tribut per Gustav Meyer, dhe per kenaqesine tuaj nje pershkrim interesant i te hershmeve Shqiptare barbare ne Durres sipas 2 pelegrineve Irlandeze te shek 13.

Ndoshta ka ardhur koha te pranojme qe dokrrat nacionaliste te demantohen. Shqiptaret vertet perbenin popullaten 'barbare' ne hinterland, por qyetet si Durresi kishin popullate Latine, Greke, Cifute dhe Shqiptare.

Gustav Meyer

Nga parathënia e “Fjalorit etimologjik të gjuhës shqipe”

....Nuk besoj se shqiptarët patriotë dhe grekët e etur për aneksime, të cilët dogmën e lashtësisë së çdo fjale shqipe e kanë bërë si mbështetëse të teorive të tyre pellazgjike a ku dihet çfarë, do të kenë ndonjë gëzim të madh kur të marrin në dorë këtë libër. Nuk besoj as se do të heshtin menjëherë diletantët e tipit Cornelius Fligier të cilët kanë nevojë që të marrin për ëndërrimet e tyre ilirishten në vendin e keltishtes që është zbrapsur prej një kohe të gjatë. Megjithatë, nëse më lejohet t’i jap një urim këtij libri, sipas stilit të vjetër, atëherë ky është që të zërë vend krahas punimeve të dijetarit të madh të cilit i kushtohet [Miklosichit] dhe të jetë një ndihmesë jo krejt pa dinjitet në hulumtimin e gjuhës shqipe.

(1891, f. 13)


Nga hyrja e monografisë “Elementet latine të shqipes”

Ashtu siç e dëshmon një pjesë e leksikut të saj dhe karakteri i vet flektues, gjuha shqipe bën pjesë në familjen indogjermane dhe duhet parë si gjymtyrë më vete e kësaj. Nuk ka ndonjë arsye të mendohet se kjo gjuhë është diçka tjetër nga faza më e vonë e ilirishtes së vjetër, ose më saktë e njërës prej të folmeve të vjetra ilire...

Fakti që arrijmë ta trajtojmë këtu shqipen me shumë hollësi, i detyrohet rrethanave që e shpëtuan për një qime nga fati i gjuhëve të tjera jo-romane në provincat e perandorisë gjatë kohës së sundimit romak në Iliri. Intensiteti i vogël i sundimit romak i cili arriti t’i shtypë fiset e egra malësore po aq pak saç do të arrinin edhe turqit më vonë, pengoi që të krijohet një gjuhë e re romane në krejt përmasat e saj. Mirëpo fjalët latine që depërtuan aso kohe në ilirishten e vjetër ishin për nga cilësia dhe sasia kaq me peshë, saqë edhe vetëm ato do të mjaftonin për të tërhequr interesin e romanistëve drejt kësaj gjuhe. Veç kësaj flektimi i foljeve, ashtu si dhe i emrave dhe i përemrave është i rrëmbushur kaq shumë me elemente latine saqë gjuhën shqipe nuk e përcakton dot ndryshe nga një gjuhë e përzier gjysmëromane.

Një radhë përputhjesh në shndërrimin e elementit latin me rumanishten, e cila pas gjithë gjasave është krijuar gjithashtu në veri të gadishullit ballkanik, pra në afërsi të shqipes, flasin për një substrat të përpashkët etnologjik të të dyja gjuhëve, ose ngaqë rumunët pararomakë flisnin një gjuhë të afërt me ilirishten, ose pse si shqiptarët ashtu edhe rumunët para se të romanizoheshin kishin asimiluar një element të jashtë fisit, jo indogjerman...

(1888, f. 1-2)

Mbi gjuhën dhe letërsinë e shqiptarëve


...Po të kujtoj këtu atë diplomatin në Kongresin e Berlinit, i cili nuk dinte të bënte dallimin as midis shqiptarëve dhe sllavëve, atëherë kam të drejtë të marr me mend se edhe lexuesit e këtyre faqeve do të mblidhnin supet po t’i pyesnin se ç’gjuhë flasin shqiptarët.

Natyrisht që ky s’është ndonjë fat i keq, nuk është as për t’u çuditur. Koha
heroike e Shqipërisë, kur ajo përfaqësonte nën Skëndërbeun e Krujës një bastion për krishtërimin perëndimor kundër depërtimit ngadhnimtar të gjysmëhënës, ka shkuar me kohë, e për më tepër në librat tanë të historisë që s’rreshtin së lëvduari mbrojtjen heroike të Vjenës, e trajtojnë atë me një indiferencë të pamerituar.

Fjalët që mblodhi kalorësi gjerman Arndol von Harff rreth vitit 1496 në Durrës janë materiali më i vjetër që na ka mbërritur nga gjuha shqipe. Sot këto kanë një vlerë të veçantë pasi na dëftejnë se sa pak ka ndërruar gjuha shqipe në katërqind vjetët e fundit. Megjithatë do të ishte e nxituar të donin të pohonim se kemi përpara një gjuhë shumë të vjetër. Përkundrazi. Edhe pse gjuha turke ka kaluar mbi shqipen thuajse pa lënë gjurmë, përveç një numri të madh huazimesh, të cilat puristët sot po përpiqen t’i largojnë, sundimi romak, në të kundërt, ka ushtruar një ndikim tepër të madh mbi gjuhën shqipe. Nuk ka asnjë dyshim që shqipja për një qime dhe do të ishte romanizuar krejt, pra do të kish pësuar fatin e keltishtes në Francë. Veç duke pësuar dëmtim të rëndë të mjeteve të veta fonetike, leksikore e morfologjike ajo mundi të dalë nga kjo periudhë. Jo vetëm që një masë e madhe huazimesh latine i mënjanuan përgjithmonë fjalë të vjetra shqipe për nocione mbi të cilat zakonisht ndikimi i huaj është i pafuqishëm, por janë edhe tiparet romane në sistemin tingëllor që e kanë shndërruar rezervatin e moçëm të gjuhës, madje vetë lakimi e zgjedhimi i fjalëve nuk ka mbetur i paprekur nga sistemi roman.

Kjo rrethanë e bën të marrurit me gjuhën shqipe një detyrë sa të vështirë aq dhe të vlerë. Pikësëpari vërehen dy gjëra. E para është që gjuha shqipe bën pjesë pa asnjë dyshim në trungun e gjuhëve indoeuropiane. Kjo është vërtetuar qysh prej Franz Boppit në trajtesën e tij të njohur që sjell rezultate të padiskutueshme, edhe pse disa gjëra të veçanta themeluesi i famshëm i gjuhësisë së krahasuar nuk i ka arritur siç duhej...

Nuk mund t’i mbyll këto fjalë mbi gjuhën shqipe pa përmendur ndikimin që ka ushtruar ajo vetë mbi gjuhët fqinje. Bullgarishtja dhe rumanishtja, e para gjuhë sllave e dyta gjuhë romane, shfaqin një sërë përputhjesh tepër të dukshme të cilat, po të mos na lajthisë këtu gjithçka, kanë buruar nga shqipja. Po nënvizoj këtu vetëm njërën. Ndërsa francezi burrit i thotë l’homme e italiani l’uomo, që kanë dalë të dyja prej latinishtes ille homo, në rumanisht thuhet omul, dmth. homo ille. Kjo prapavendosje e nyjes, që nuk ndeshet asgjëkund tjetër, takohet edhe në bullgarishte, e cila zë kësisoj një vend të veçantë midis gjuhëve sllave. Për mua nuk ka dyshim që kjo veçanti, e cila i jep lakimit në gjuhën shqipe një vulë kaq origjinale, prej kësaj gjuhe ka kaluar në dy të tjerat.

Kështu gjuha e shqiptarëve ka në vetvete, si në lidhje me indogjermanishten e vjetër ashtu si dhe me gjuhët e sotme aq gjëra të habitshme sa të paraqesë një problem interesant për shkencën, ashtu si vetë populli, me sa duket në një të ardhme të afërt do të përbëjë një problem interesant për politikën. Uroj po ashtu me zemër që fillesat e sotme për kujdesin ndaj gjuhës kombëtare dhe kulturës kombëtare, që kanë ndërmarrë burra patriotë, do të kenë një vijim të begatshëm. Prej kësaj varet gjithçka dhe rruga është mjaft e gjatë dhe e mundimshme...
Kush ka pasur rastin të shohë një herë një luftëtar shqiptar me fytyrën e rreptë fisnike dhe qëndrimin e sigurt në fitore, ai nuk mund ta besojë se këta njerëz në të ardhmen do të vazhdojnë të mos merren me tjetër punë veç se të shpenzojnë në vepra boshe gjakmarrjeje barutin dhe energjitë e tyre, ose të luftojnë luftëra për zotërinj të huaj si mercenarë.

(nga revista “Nord und Süd’, 1883, f. 225-226)

[Hyllien]

Kam lexuar ca teori te Mayerit mbi nje lidhje Shqiptaro-Gjermane. Ky Mayer ja fut kot persa i perket origjines Shqiptare qe e lidh me ate Gjermane. Gjermanet kane bere dhe gabime kolosale mbi Trojen, qe po dalin komplet te gabuara. Ju erren syte nga miti Grek qe i trillaun anglezet gjith lezet. Edhe tani po bien prap ne ate gracke. Un skam qef ta quj veten Gjerman, c'eshte kjo Gjermani? Hollande ! Belgjike ! apo car tjeter... shtete te sajume futja kot. Barbar kane qene Gjermanet, qe na kane shkaterru dhe Iliret e te gjitha ckane gjetur para. Se me cin jane perzier e se car kane bere shte pune tjeter, por me vjen te qesh me keto teori qe lidhin Shqiperine me Gjermanine e ku di un. Eshte piste backup e Gjermaneve kjo, qe po doli historia ne te ardhmen ne favorin tone, dhe nese lidhja Shqiptaro-Ilire-Pellazgo vertetohet plotesisht, sidomos ajo e fundit, atehere kena dhe ne(Gjermanet) nje damar Ilir.


Si shpetoi per i qime jam kurioz ta di... neglizhence Romane valle ? Apo ndjenjat e forta "nacionaliste"(edhe spe skishte nocione shtet atehere) nga ana Shqiptareve ? Ose ti fusim i te qeshur te gjithe tani e ta mbyllim ate muhabet... sidomos per kete fjaline e fundit... fjali armike kjo per boten jo-barbare.

[Hyj-Njeriu]

Po ky Meyer vertet na dashe nganjecik ne krahasim me shume te tjere vec edhe ky ngaterrohet rende tek ndikimi latin ne shqip e nuk sheh qe realisht eshte ndikimi i shqipes ne latinisht...
Goja shqip gola italisht ai e merr per latinizim te shqipes
am +mir+are duket qe rrenjen e ka mir te shqipes po hajde mbushja mendjen
esagerare :esa+g(j)er+are pra rrenja gjere e shqipes po hajde mbushi mendjen atij
e sa e sa te tjera ....

Ishte periudha kur sundonte teoria gjermanike ne europe,ske cti besh,po me behet qefi me pjesen e pare te fjalise se fundit ,rrallehere kjo
një luftëtar shqiptar me fytyrën e rreptë fisnike dhe qëndrimin e sigurt në fitore
vihet ne dukje sot edhe nga vete ne shqiptaret....

[alfeko sukaraku]

MEYER????
nuk e di në se e njihte shqipen zotria e tij por për mendimin timë vepra e tij "joshkencore"...duhet të jetë një punim ndihmues në të ardhmen pasi të gjitha fjalët që ai i nxjerrë të huazuara nga evropa ...shumë shpejtë do rilexohen edhe do vijnë në ditë shum të reja që do e kundërshtojnë zotrin e tij?