Njoftimet me te hershme te shkruara per ekzistencen e qytetve ilire i takojn mesit te shekullit IV para eres se re , po sic deshmojn edhe te dhenat arkeologjike , zanafilla e tyre duhet te kerkojm me heret,aty nga mesi i shekullit V para eres se re.
Gjat shekullit IV-II para eres se re qyteti edhe jeta ne Iliri morren nje zhvillim te vrulshem.
Ato u zhvilluan vecanerisht ne krahinat e ultesires bregdetare, nga Dyrrahu e deri ne Apoloni. Qyetet ishin te ngritura mbi kodra te mbrojtura edhe nga pikpamjet natyrore e te fortifikuara me mure rrethuese te ndertuara me blloqe guresh te punuara. Ne arkitekturen e tyre te mbrendshme qytetet ilire u ndertuan sipas shembullit te qyteteve bashkohese te Greqis Maqedonis dhe Epirit . Ne vendet me te mire ndertoheshin ngrehinat e rendesishme shoqerore si tempujt , portiket , teatrot , stadiumet e tjer. Ne Bylis e Klos u ndertuan teatro , ne AmAntie e Bylis stadiume.
Qyteti ilir ishte para se gjithash qender ekonomike, ku krahas skllavopronareve jetonin edhe vepronin edhe zejtaret edhe tregtaret. Qyteti kishte edhe funksion ushtarak, shoqeror edhe kulturor. Periudha e zhvillimit edhe lulzimit te qytetit e te kultures qytetare perkonte me kohen e fuqizimit me te madh te shtetit ilir.



Arti edhe Besimet

Ne epoken parahistorike iliret kishin te zhvilluar artin dekorativ, i cili gjeti zbatim te gjer ne prodhimet e artizanatit, si enet prej baltu ashtu edhe ne objektet e zbukurimet prej bronzi. Motivet qe perdoreshin me shpesh si trekendesha rombe, vija zizage, rrathe etj kishin per qellim estetik, por edhe botkuptimor .
Ne Lepenice te Vlores dhe ne Tren te Korces jan gjetur piktura shkembore te bera me boj.
Gjat periudhes qytetare ilire , arti u zhvillua ne perputhje me artin bashkohor. U shfaq skulptura prej guri qe paraqiste shtatore me veshje ilire.Perhapja te gjere mori punimi i terrakotave prej balte te cilat praqitnin kyresisht forma qe adhuronte popullsia ilire.
Kulti me i perhapur ishte kulti i Diellit i cili simbolizoj ne form rrethi, spirale edhe kryqy te thyer. Shum i perhapur ka qen edhe kulti i gjarperit.


Gjuha Ilire

Iliret flisnin nje gjuhe indoevropiane qe dallohej nga gjuhet tjera te kohes se lasht te ballkanit. Deri me sot nuk eshte zbuluar asnje mbishkrim i plot i shkruar ne ilirisht.
Me themelimin e kolonive greke dhe zhvillimin e qyteteve ilire, perhapje te gjer mori gjuha e shkruar greke e me pas ajo latine .
Ne mbishkrimet e zbuluara ka shume emra njerzish qe shpjegohen ne Ilirishten.