Ndoshta, një nga arritjet më të shënuara të Ishmit, është kontributi i tij në mendimin filozofik.
Megjithëse më i vogël, i krahasuar me të, edhe në letërsi kontributi Islamik ka qënë shumë i ndieshëm. Në këtë fushë ai ka luajtur një rol vendimtar. Nëse dikush dyshon për këtë, le të kujtojë vetëm lindjen e poezisë lirike në Evropë. Ajo u shfaq, pothuajse, në të njëjtën kohë, në Spanjë dhe në Francë, në fillim të shekullit të 12-të dhe, më pas, u përhap në Itali dhe në pjesën tjetër të Evropës.
Romancat kalorsiake spanjolle dhe trobat Provansale janë shfaqjet e para të këtij ndikimi. Kjo shënon një kthesë në qytetërimin evropian. "Do të ishte e pamundur të mos teprohet kur flitet për vlerën krijuese dhe frymëzuese në poezinë e provansës, si në pikpamje të ndjeshmërisë, ashtu edhe të artit" shkruan Gustav Kohen. Në të vërtetë, ajo është nëna e poezisë moderne, ndofta më shumë se poezia latine. Pa të, nuk do të mund të flitej për poezinë italiane, spanjole, gjermane, apo të Frances veriore.
Por, ç'është në të vërtetë "kënga e trubadurëve"? Karakteristika kryesore e kësaj poezie, e cila e dallon atë nga të gjitha llojet e tjera të poezisë mbi dashurinë, të njohura deri në atë kohë, është idelizimi i gruas, adhurimi i saj si një qënie hyjnore dhe ekzaltimi i thjeshtë dhe shpirtëror i dashurisë. Ky është lajtmotivi i poezisë të Uiliamit të IX, Dukës së Akuitainisë, Zhofer Rudelit dhe trubadorëve të tjerë, të cilët pasuan ata, ashtu si dhe Dante dhe iletrarka.
Ndonjë, mund të kërkojë të dijë më tepër për vizionin e gruas, aq të ndryshëm nga zakonet e vendit, ku ai u shfaq me aq shpejtësi. Modelet dhe burimet e lirikës Provansale, nuk i gjen as te grekët, as te romakët.
Punimet e Zhulienit dhe të Ramon Menendez Pidal-it, si dhe studimet e R. Najslit, nuk lënë asnjë dyshim, se e gjithë poezia e trubadurëve, që paraqet ndryshime kaq të mëdha, si në mënyrën e të mënduarit, ashtu edhe të ndjenjave, rrjedh drejtpërsëdrejti nga poezia popullore arabo - andaluziane.
Studimet e fundit të shkollës se re spanjolle të historisë kanë gjetur në poezitë lirike andaluziane, shembujt e parë, të së ciles, u shfaqën në fund të shekullit të IX dhe, në ato te Provanses, me një ngjajshmëri të dukshme, sa është e pamundur të flasësh për to, pa njohur ndikimin e njërës te tjetra. Dashuria platonike, e ngritur deri në shkallën më të lartë të mundshme të përgjërimit dhe bindies ndai vullnetit të gruas, shërbimit ndaj saj, në emër të dashurisë, kënaqësia nga vuajtjet e shkaktuara nga dashuria, të gjitha këto, kanë qenë tema të poezisë arabe që nga shekulli i VIII. Në Andaluzi, kjo formë e poezisë, u shfaq në shekullin IX. Ajo paraqet një nga përfundimet më interesante të takimit të dy qytetërimeve, atij arab dhe romak.
Kryqëzatat i dhanë një goditie lidhjes midis dv qytetërimeve mesdhetare, zhvillimi normal i së cilës mund të kishte sjellë vlera të pallogaritshme kulturore dhe artistike për njerëzimin. Por, madje edhe gjatë kryqëzatave, marrëdhëniet ekonomike, shkencore dhe artistike nuk ranë në amulli të plotë. Lidhjet dhe shkëmbimet midis shteteve myslimane, principatave apanjolle dhe oborreve të Provansës vazhduan.
Në këto shkëmbime, poezia dhe muzike zinin, pa dyshim, një vend të rëndësishëm. Principatat Maore, ishin si një kopësht për poetët, muzikantët dhe valltarët, që i kishin zili oborret e Evropës Jugore.
Këngët dhe vallet, duke krijuar një lidhje midis njerëzve, i hapën rrugën lirikës poetike, e cila, në atë kohë, ishte e pa ndarë nga muzika.
Punimet e çmuara të Palasios lidhur me burimet myslimane në "Komedinë Hyjnore" kanë treguar ndikimin e madh te Danteja të poetit të madh mistik Muhjuddin Ibn Arabi dhe poetit të verbër Abdul Ala Al Maari, vargjet e të cilëve, me një shkëlqim të pakrahasueshëm, përmbjanë, në thelb, një filozofi thellësisht pesimiste dhe skeptike. Romani filozofik i Tufeilit "I gjalli, biri i të kujdesshmit", përkthyer në latinisht nga Eduard Pokoke, (i riu), në vitin 1671dhe, më pas, në shumicën e gjuhëve evropiane, frymëzoi Daniel Defonë dhe i shërbeu atij si model për romanin e tij "Robinson Kruzo".
Ibn Hazm-i, një nga mendjet më të shkëlqyera të Spanjës myslimane, ndikoi së tepërmi në letërsinë perëndimore, ai shkroi fabula, tregime dhe apologji, të cilat nga shekulli i 13-të e më pas, u përhapën në shumë vende të Evropës. Fabulat e tij u përkthyen nga Alfonsi (I urti), mbreti i Kastiies dhe, më pas, në ;atinisht, hebraisht, persisht dhe frengjisht. La Fonteni i ka quajtur ato si një nga burimet e veta. Po ashtu, Bokaçio, Shoseser dhe mjaft shkrimtarë të tjerë kanë qënë nën ndikimin e tyre.
A duhet përmendur pritja që i është bërë librit me përralla arabe: "NJë mijë e një net" nga lexuesit evropianë?
"Don Kishoti" i Servantesit është thellësisht i frymëzuar nga shpirti arab. Autori i këtij libri të pavdekshëm ka qënë i burgosur, për pak kohë në Algjeri, dhe si me shaka, ka thënë se origjinali i librit të tij ëhstë shkruar në arabisht.
Ashtu si Filip Hinti, dikush mund të arrijë në përfundimin se: "në tërësi, kontributi më i vlefshëm arab ndaj letërsisë së Evropës së mesjetës është në formën e saj, falë së cilës, imagjinata perëndimore arriti të çlirohet nga rregullat e ngurta tradicionale".
Me respekt
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt