Umberto Eco

[Fiori]

Pedro pershendetje.

Gezohem qe te lexoj perseri. Para pak kohesh lexova "Emri i Trendafilit" dhe te them te drejten te kujtova dhe hyra i hodha nje sy kesaj teme.


Duke pritur vazhdimin,


Fiori

[Pedro]

Hi Fiori,

nqs me para pak kohesh nenkupton para nje muaji e gjysem ose dy muajsh, atehere qenkemi ne nje gjatesi vale, sepse edhe une e rilexova perseri kete liber te mrekullueshem te Eco-s. Kisha kohe pa e prekur me duar dhe para dy muajsh duke shfletuar faqet e para nuk e mora vesh se si, por ndejta dot pa e lexuar librin te gjithin. Eshte shume e veshtire ne ditet e sotme te gjesh nje liber per se mbari, qe ia vlen ta lexosh.
Pas leximit te librit, me sillej verdalle dhe nuk me shqitej nga koka nje mendim.

Ne postin e #73 te kesaj teme, jo pa qellim kam shkruar titullin e ketij libri "Emri i trendafiles". dhe ja arsyeja:

Ne liber "la rosa" eshte vajza e gjore, ne te cilen Adson ra ne dashuri, dhe e cila duhej sakrifikuar dhe duhej cuar ne kalbje, me sakte per tu djegur ne turren e druve si shtrige. Pra vajza eshte trendafilja.
Mund te thuhet, qe ne shqip "la rosa" ka gjinine mashkullore dhe quhet trendafili dhe jo trendafilja. Megjithate trendafilja ne versionin e gjinise femerore haset edhe ne Shqiperi, kryesisht ne emrat e pervecem. Prandaj mendoj qe titulli i sakte i shqiperuar i "Il nome della rosa" eshte "Emri i trendafiles".

Por a eshte e rendesishme kjo?
Ndoshta jo. Ndoshta po. Nuk e di.

Mendoj, qe pergjigjia me e goditur do te ishte:

"Stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus"

Por edhe kjo pergjigje nuk e ben me te qarte ceshtjen!

P.S. Akoma me interesante ceshtjen e emrave dhe te titujve e ben Eco, kur gjate nje interviste, pyetjes pse ai per kete liber zgjodhi pikerisht titullin "Il nome della rosa" iu pergjigj:
"Sepse titullin "Pinoku" e kishin zene meperpara"

[Pedro]

30

Daß auch die gantze Christenheit mit solchen Köpffen hin und wider uberhäufft, gibt uberflissig die genandte Fraternitas Rosae Crucis zu erkennen. Dann als solches Phantasma kaum außgeschlossen, ungeachtet auch deren Fama und Confessio... klärlich bezeuget, das dies allein ein Zusus ingenii nimium lascivientis: Weil jedoch darin eine Hoffnung solcher General Reformation gemacht und von vielen seltsamen Künsten, von theils lächerlich, theils unglaublichen Sachen anregung gethan worden, haben sich in allen Landen auch sehr gelehrte und fromme Leut damit so äffen lassen, daß sie ihre Dienst und gute Willen, etwan mit Benennung ihrer Namen, angebotten: Etwan solchen verschwigen und beständig dafür gehalten, es werden diese Fratres ... den Namen und Ort solcher gutwilligen Clienten in dem Speculo Salomonis oder durch andere Mittel unschwer errahten können.

Qe i gjithe Krishterimi eshte here pas here i tejmbushur me koka te tilla, kete na e shfaq ne menyre te panevojshme e ashtuquajtura Vellazeria e Rozakryqeve. Akoma pa dale mire ne drite kjo fantazem, padyshim qe edhe Fama dhe Confessio e tyre ne menyre te qarte deshmojne, qe e gjithe kjo eshte vetem nje argetim i mendjeve te luajtura, pasi nepermjet tyre u nxit shpresa per nje te atille reforme te pergjithshme, e cila gjeneroi nepermjet artesh te cuditshme, disa prej tyre qesharake, disa te tjera te pabesueshme, saqe ne te gjitha vendet edhe shume te ditur dhe njerez te mbare e lejne veten te behen qesharake, duke u ofruar, disa duke permendur emrin te tyre, sherbimet dhe vullnetin e tyre: disa te tjere heshten dhe kembengulin, qe keta vellezer ... emrin dhe vendndodhjen e ketyre klienteve dashamire nepermjet Pasqyres se Solomonit apo nepermjet mjeteve te tjera do ta marrin vesh pa veshtiresi.

Christoph von Besold (?), Shtojce mbi Von der Spanischen Monarchy, e Tommaso Campanella, Frankfurt am Main1623, fq. 48

Mepas vinte me e bukura, dhe pas riardhjes se Amparos, isha ne gjendje t´i beja te ditur ngjarje te mrekullueshme. >>Eshte histori e pabesueshme. Manifestet dalin ne nje epoke, kur tekste te tilla gelojne, te gjithe kerkojne nje rinovim, nje shekull i arte, i luges prej floriri te shpirtit. Kush shfleton ne libra magjik, kush ndez furnellat per te shkrire metale, kush perpiqet te mbizoteroje yjet, kush perpunon alfabte sekrete dhe gjuhe universale. Ne Prage, Perandori Rudolfi II e shnderron oborrin e tij ne nje laborator alkimik, fton Komenin dhe John Dee, astrologun e oborrit anglez, i cili kishte zbuluar te gjithe sekretet e kozmosit ne pak faqe te nje Monas Ieroglyphica, te betohem qe titullohet keshtu.<<
>>E kush te tha gje ?<<
>>Mjeku i Rudolfit II eshte ai Michael Maier, qe shkruan nje liber mbi emblemat vizive dhe muzikale, Atalanta Fugiens, nje feste veze filozofale, dragonj qe kafshojne bishtin dhe sfinkse, asgje nuk eshte me e shndritshme pervec shifres sekrete, gjithcka eshte hieroglifa e dickaje tjeter. Ki parasysh, Galileo hedh gure nga maja e Kulles se Pizes, Richelieu luan Monopolis me gjysmen e Europes, e te gjithe vijne verdalle me syte e zgurdulluar per te lexuar shenjat e botes: me thuaj, cfare te duash, tjeter nga vetem renie e lire, ketu poshte (biles, ketu lart) ka tjeter gje. Tashti ua them une: abrakadabra. Torricelli nderton barometrin, e keta njerez benin balet, lojra uji e fishekzjarre ne Hortus Palatinus ne Heidelberg. Dhe ishte gati duke shperthyer Lufta Tridhjetevjecare.<<
>>Kushedi sa e kenaqur ishte Nena Kurajo.<<
>>Por edhe ata nuk benin qejf gjithmone. Princi i Pfalzit pranon me 1619 kuroren e Bohemise, besoj se e ben, ngaqe vdes prej deshires te mbreteroje ne Prage, qytet magjik, kurse nje vit me vone Habsburget e gozhdojne ate ne Malin e Bardhe, ne Prage do te masakrohen protestantet, Komenit i djegin shtepine, biblioteken, i vrasin gruan dhe te birin dhe ai vete merr arratine nga Oborri ne Oborr duke perseritur se sa e madhe dhe shpresedhenese ishte idea e Rozakryqeve.<<
>>Edhe ai mjeran eshte, mos do, qe te ngushellohet vetem me barometrin? Por, me fal, nje moment, ti e di qe ne grate nuk i kapim gjerat kaq shpejt sa ju: kush i ka shkruajtur manifestet?<<
>>Ketu qendron e bukura, nuk dihet. Me ler te kuptoj pak, ma kruaj pak rozakryqin… jo, ne mes te shpatullave, jo me lart, jo me nga e majta, aty. Atehere, ne kete ambjent gjerman ka tipa te pabesueshem. Per shembull, njefare Simon Studion, i cili shkruan Naometria, nje traktat okult mbi permasat e Tempullit te Salomonit, Heinrich Khunrath, i cili shkruan nje Amphitheatrum sapentiae aeterna, plot me alegori me alfabete hebraike dhe guva kabalistike, te cilat duhet te kene inspiruar autoret e Fama. Keta jane ndoshta ndjekes te njerit prej konventikaleve te utopisteve te panumert te rilindjes kristiane. Sipas thashethemeve thuhet, qe autori te jete njefare Johann Valentin Andreae, nje prift shvab nga Tübingen, i cili nje vit me vone do te publikoje Chymische Hochzeit des Christian Rosencreutz, por e kishte shkruar qe i ri, keshtu qe idea e Rozakryqeve i sillej verdalle ne koke me kohe. Por ne rrethin e tij, ne Tübingen, kishte entuziaste te tjere, qe enderronin nje Republike Christinopoli, ndoshta jane bere te gjithe bashke. Por duket sikur ta kene bere per shaka, per te luajtur, nuk e kishin aspak nder mend te krijonin nje corbe te atile, sic e krijuan. Andreae do te kaloje pastaj tere jeten duke u betuar, qe manifestet nuk i kishte shkruar ai, qe sidoqofte ishte nje lusus, nje ludibrium, nje lloj qyfyri studentor, ve ne loje reputacionin e tij akademik, zemerohet, thote qe Rozakryqet, edhe ne qofte se ekzistonin, ishin te gjithe mashtruesa. Por asgje. Sapo dolen manifestet, u duk sikur njerezit nuk kishin pritur gje tjeter. Te gjithe eruditet e Europes u shkruajten me te vertete ketyre Rozakryqeve, dhe ngaqe nuk dinin ku ti gjenin, u dergonin letra te hapura, broshura, libra, Michael Maier publikon ne te njejtin vit nje Opus me titull Acana Arcanissima, ne te cilen nuk i permend Rozakryqet, por te gjithe jane te bindur, qe flet rreth tyre dhe, qe din me teper, se cfare kerkon te thote. Disa spekullojne, thone qe e kishte lexuar Fama qe ne doreshkrim. Nuk besoj te kete qene gje e vogel ne ate epoke, qe te pergatisje nje liber, aq me teper me gravura, por Robert Fudd, me 1616 (dhe shkruan ne Angli dhe i shtyp ne Leida, llogarit edhe kohen e udhetimit te bocave), hedh ne qarkullim nje Apologia compendiaria Fraternitatem de Rosea Gruce suspicionis et infamiis maculis aspersam, veritatem quasi Fluctibus abluens et abstergens, per te mbrojtur Rozakryqet dhe per ti cliruar nga dyshimet, nga „njollat“ me te cilat jane perlyer – dhe kjo do te thoshte vecse po nxiste nje debat te zjarrte mes Bohemise, Gjermanise, Anglise, Hollandes, i gjithi me kaloresa lajmetare dhe erudite shetites.<<
>>Po Rozakryqet vete?<<
>>Heshtje varri. Post njeqindenjezet annos patebo nje ***. Vezhgojne te heshtur ne vakumin e pallatit te tyre. Besoj, se eshte pikerisht heshtja e tyre ajo, qe eksiton me teper shpirtrat. Qe ata nuk pergjigjen, do te thote qe ekzistojne ne te vertete. Me 1617 Fludd shkruan nje Tractatus apologeticus inte ritatem societatis de Rosea Cruce defendens, dhe ne nje De Naturae Secretis te 1618 thuhet, qe ka ardhur momenti, qe te zbulohet sekreti i Rozakryqeve.<<
>>Dhe e zbulojne?<<
>>Aspak. E komplikojne. Pasi zbulojne, qe po te heqesh prej 1688 te 188 vitet e premtuara prej Rozakryqeve, mbetet 1430, i cili eshte viti ne te cilin themelohet urdheri i Gunes se Arte.<<
>E c´na hyn ketu?<<
>>Nuk perse 188 vjetet duhet te jene 120, por kur don te besh zbritje dhe mbledhje mistike, te dalin llogarite perhere. Persa i perket Gunes se Arte, eshte po ajo e Argonauteve, dhe kam marre vesh nga burime te sigurta, qe ka te beje edhe me Graalin e Shenjte, e keshtu pra, nese me lejon edhe me Tempulltaret. Por nuk ka mbaruar. Mes viteve 1617 dhe 1619, Fludd, i cili sic duket publikonte me teper se Barbara Cartland, dorezon per shtypshkrim kater libra te tjere, mes te tjerave Utrisque cosmi historia , njefare histori e shkurter e universit, e ilustruar, e tera me trendafila dhe kryqe. Michael Maier merr guximin me te dyja duart dhe shkruan te tijin Opus Silentium post clamores dhe kembengul, qe vellazeria ekziston, jo vetem qe eshte e lidhur me Urdherin e Gunes se Arte, por edhe me Urdherin e Xharretieres. Por ai eshte nje njeri shume i perunjur per tu pranuar. Tani perfytyro pak te gjithe eruditet europiane. Nese ata nuk pranokan as Maier, atehere u beka fjale per dicka me te vertete ekskluzive. E prandaj te gjithe gjysem-corapet fallsifikojne letrat per tu pranuar. Te gjithe duke thene, se rozakryqet ekzistojne, te gjithe rrefejne, qe nuk i kane pare ndonjehere, te gjithe duke shkruar se si te lejne nje takim, per te caktuar nje audience, asnje nuk eshte i pacipe dhe te thote, une jam, disa thone, qe nuk ekzistojne, pasi nuk jane kontaktuar ndonjehere, te tjere thone, qe ekzistojne pikerisht per tu kontaktuar.<<

..........................................vazhdon perseri.

[Pedro]

vazhdimi....................................

>>Dhe Rozakryqet heshtin.<<
>>Porsi peshqit.<<
>>Hape gojen. Te duhet pak mamaya.<<
>>Mmm…e shijshme. Nderkohe fillon Lufta 30-vjecare dhe Johann Valentin Andreae permbledh nje Turris Babel per te shpallur, qe brenda vitit Antikrishti do te mundet, nderkohe qe njefare Ireneus Agnostus shkruan nje Tintinnabulum sophorum... <<
>>Sa i bukur tintinnabulumi!<<
>>... ku nuk e kuptoj, se cfare dreqin thote, por eshte e sigurte, qe Campanella ose ai, qe nderhyn per te tek Von der spanischen Monarchy dhe thote, qe e gjithe historia e rozakrucianeve eshte nje argetim i mendjeve perverse… E mepas stop, ndermjet 1621 dhe 1623 te gjithe heshtin.<<
>>Thjesht keshtu?<<
>>Thjesht keshtu. Sic duket jane lodhur. Si Beatles. Por vetem ne Gjermani. Sepse duket si historia e rese toksike. Zhvendoset ne France. Nje mengjesi te bukur te 1623, ne muret e Parisit shfaqen manifeste te Rozakryeqve, te cilet njoftojne qytetaret e nderuar, qe deputetet e kolegjit kryesor te vellazerise jane transferuar aty dhe jane gati te hapin listat e pranimit. Por sipas nje versioni tjeter, manifestet e thone fare qarte, qe behet fjale per tridhjetegjashte te padukshem te shperndare neper bote ne grupe prej gjashte vetash dhe, se kane fuqine, qe te bejne te padukshem adeptet e tyre… Zot, perseri te tridhjetegjashtet…<<
>>Cilet?<<
>>Ata te dokumentit tim te Tempulltareve.<<
>>Njerez pa pike fantazie. Po pastaj ?<<
>>Dhe pastaj lind nje cmenduri kolektive, kush i mbron, kush kerkon ti njohe, kush i akuzon per diabolizem, alkimi dhe herezi, me Atarotin, i cili nderhyn, qe ti beje te pasu, te fuqishem, te afte per tu zhvendosur ne fluturim nga njeri vend ne tjetrin, me nje fjale, skandali i dites. <<
>>Dinake, keta rozakryqet. Asgje nuk eshte me e mire, se sa nje lancim ne Paris, per tu kthyer ne mode.<<
>>Me duket, qe ke te drejte, sepse degjo se cfare ndodh, o nene, cfare epoke. Descartes, dora vete, ishte ne vitet e meparshme ne Gjermani dhe i kishte kerkuar, por biografi i tij thote, qe nuk i kishte gjetur, sepse, sic e dime, udhetonin nen emra te rreme. Kur kthehet ne Paris, pas shfaqjes se manifesteve, kupton, qe te gjithe e konsiderojne nje rozakryq. Me ambjentin qe ishte krijuar, nuk ishte ndonje nofke e bukur, dhe e bezdiste edhe mikun e tij Mersenne, i cili tashme po gjemonte kunder Rozakryqeve duke i trajtuar si mashtrues, subversive, magjistare, kabaliste, qe kane per qellim te mbjellin doktrina perverse. E atehere, cfare ben i miri Descartes? E le veten te duket gjithandej, atje ku mundet. E kur ta kene pare te gjithe, eshte e papergenjeshtrueshme, eshte shenje, qe ai nuk eshte i padukshem, domethene nuk eshte Rozakryq.<<
>>Kjo, po, eshte metode.<<
>>Sigurisht nuk do mjaftoje vetem ta mohoje. Ashtu sic i kishin ngaterruar punet, nese dikush te vinte drejt teje dhe te thoshte, miredita, une jam rozakryq, ishte shenje, qe nuk ishte. Rozakryqi i respektueshem nuk e thote. Biles e mohon me ze te larte.<<
>>Por nuk mund te thuhet, qe ai qe pohon, qe nuk eshte Rozakryq, eshte ne te vertete i tille, pasi une them, qe nuk jam, por jo prej kesaj une jam ne te vertete.<<
>>Por ta mohosh eshte tregues i dyshimte.<<
>>Jo. Sepse cfare ben nje Rozakryq, kur e ka kuptuar, qe njerezit nuk i besojne atij, qe thote, qe eshte dhe dyshojne per ate, qe thote, qe nuk eshte? Fillon e thote, qe eshte i tille, per te bere te besuar, qe nuk eshte.<<
>>Dreqi e mori. Atehere, qe ketej e tutje, te gjithe ata qe thone qe jane Rozakryqe genjejne, e atehere jane ne te vertete! Ah jo, jo, Amparo, te mos biem ne kurthin e tyre. Ata kane hafije gjithandej, biles edhe nen kete krevat, e prandaj tashme e dine, qe ne e dime. Prandaj thone, qe nuk jane.<<
>>I dashur, tani kam frike.<<
>>Ji e qete, e dashur, jam ketu une, budallai, kur ata thone, qe nuk jane, une e besoj, qe ata jane dhe keshtu ua cjerr masken menjehere. Rozakryqi maskecjerre eshte i parrezikshem, e mund ta nxjerresh prej dritareje vetem duke tundur gazeten.<<
>>Po Aglié? Ai kerkon te na mbushe mendjen, qe eshte konti i Saint-Germain. Natyrisht derisa ne te mendojme, qe nuk eshte. Atehere eshte Rozakryq. Apo jo?<<
>>Degjo, Amparo, hajde te shtrihemi te flejme.<<
>>Ah jo, tani dua te degjoj fundin.<<
>>Gjullurdi totale. Te gjithe behen Rozakryqe. Me 1627 shfaqet New Atlantis i Francis Bacone, dhe lexuesit besojne, qe flet per vendin e Rozakryqeve, packa se ai nuk i permend kurre ata. I gjori Johann Valentin Andreae vdes duke u pergjeruar dhe ne menyre te perseritur, qe ose nuk kishte qene ai ose po te kishte qene ai, kishte bere shaka, por tashme kishte marre fund cdo gje. Duke perfituar nga fakti, qe nuk ekzistojne, Rozakryqet jane kudo.<<
>>Si Zoti.<<
>>Tani qe po me ben te mendoj... Le ta shikojme, Mateu, Luka, Marku dhe Gjoni jane nje bande harrakatesh, te cilet mblidhen dikund dhe vendosin te bejne nje gare, shpikin nje personazh, vendosin disa fakte thelbesore e mepas, jepi, per kusurin secili eshte i lire dhe ne fund shikohet kush e ka bere me mire. Mepas te kater tregimet perfundojne ne duart e miqve, te cilet fillojne dhe i interpretojne gjithe kompetence, Mateu eshte mjaftueshem realist, por insiston pak si teper me ate punen e mesias, Marku nuk eshte keq, por paksa i crregullt, Luka eshte elegant, duhet ti japesh hakun, Gjoni e ekzagjeron me filozofine… pra ne pergjithesi librat ju pelqejne, kalojne duar me duar, kur ata te katert e kuptojne se cfare po ndodh eshte shume vone, Pali tashme ka takuar Jezusin rruges per ne Damask, Plini fillon hetimet e tija me urdher te perandorit te shqetesuar, nje legjion autoresh apokrife bejne gjoja sikur edhe ata dine me shume… toi, apocryphe lecteur, mon sembiale, mon frère… Pjetrit i merr koka ere, e merr seriozisht, Gjoni kercenon se do te tregoje te verteten, Pjetri dhe Pali e hedhin ne arrest, e hedhin ne zinxhire ne ishullit e Patmosit dhe i shkreti fillon te kete halucinacione, shikon karkaleca tek kembet e krevatit, pushojini ato trompeta, prej nga vjen gjithe ky gjak… E te tjeret duke thene, qe ai pi, qe eshte me arterioskleroze… Po sikur te kete ndodhur me te vertete keshtu?<<
>>Keshtu ka ndodhur. Lexo me mire Feuerbach ne vend te atyre pacavureve te tuat.<<
>>Amparo, ka gdhire.<<
>>Jemi te marre.<<
>>Aurora prej gishta rozakruciane perkedhel me embelsi valet…
>>Po, jepi keshtu. Eshte Yemanjá, e degjon, po vjen.<<
>>Me bej ludibrian.<<
>>Oh Tintinnabulumi!<<
>>Je Atalanta Fugiens e imja….<<
>>Oh Turris Babel….<<
>>Dua Arcana Arcanissima, Gunen e Arte, te zverdhet dhe roza si guacke detare…<<
>>Sss…Silentium post clamores,<< tha.

[Pedro]

31

Il est probable que la plupart des prétendus Rose-Croix, communément désignés comme tels, ne furent véritablement que des Rosicruciens... on peut mème être assuré qu'ils ne l'étaient point, er cela du seul fait qu'ils faisaient partie de telles associations, ce qui peut sembler paradoxal et mème contradictoire à premiére vue, mais est pourtant facilement compréhensible ...

Eshte e mundshme, qe shumica e te ashtuquajturve Rozakryqe, qe pergjithesisht quhen te tille, ne te vertete jane vecse rozakruciene... Eshte biles e sigurte, qe ata ne asnjefare menyre ishin te vertete, per faktin e thjeshte, se benin pjese ne lidhje te atilla, cka ne shikim te pare duket paradoksale, por prape eshte e lehte per tu kuptuar...[/

René Guénon, Aperfus sur finitiation, Paris, Editions Traditionnelles, 1986, fq. 241

U kthyem ne Rio dhe fillova perseri te punoja. Nje dite pashe ne nje reviste te ilustruar, qe ne qytet ekzistonte nje « Urdher i Rozakryqeve Antike dhe te Pranuar ». I propozova Amparos te shkonim e ti hidhnm nje sy, dhe ajo me ndoqi pa qejf.
Selia ishte ne nje rruge dytesore, perjashta ishte nje vitrine me statujeza ne allci qe riprodhonin Keopsin, Nefretetin, Sfinksin.
Mbledhje plenare pikerisht ate mbasdite: “Rozakryqet dhe Umbanda”. Orator ishte njefare Profesor Bramanti, Referendar i Urdherit ne Europe, Kalores Sekret i Prioratit te Madh in Partibus i Rodit, Maltes dhe Selanikut.
Vendosem te hynim brenda. Ambienti dukej teper pertoke, nje salle e varfer, e dekoruar me miniatura tantrike, qe perfaqesonin gjarperin Kundalini, ate te cilin Tempulltaret deshironin ta zgjonin me ane te puthjes ne te ndenjura. Thashe me vete, qe ne fund te fundit nuk ia kishte vlejtur barra qirane te kaperceja Atlantikun per te zbuluar nje bote te re, duke qene se do te kisha gjetur te njejtat gjera ne seline e Picatrix.
Pas nje tavoline te mbuluar me nje cohe te kuqe dhe perballe nje publiku te rralle dhe te pergjumur, qendronte Bramanti, nje zoteri i beshem, te cilin, sikur te mos ishte masiv, mund ta merrje fare lehte per mi ugaresh. Kishte filluar tashme te ligjeronte, me nje retorike gojeplote, por jo prej shume kohesh, pasi po ndalej tek Rozakryqet e kohes se dinastie se tetembedhjete, nen mbreterine e Amosis I.
Kater zoterinj te mbuluar, shpjegonte ai, benin roje mbi evolucionin e rracave, i cili njezetepesemije vjet para themelimit te Tebes i kishte dhene origine qyteterimit te Saharase. Faraoni Amosis, i ndikuar prej ketyre, kishte themeluar nje Vellazeri te Madhe te Bardhe, ruajtese e asaj urtesie te periudhes se para permbytjes universale, te cilen egjiptianet e kishin shtene ne duar. Bramanti perbetohej se kishte disa dokumente (natyrisht te paarritshme per syte e profaneve) te cilat rridhnin prej dijetareve te Tempullit te Karnakut dhe arkivave te tyre sekrete. Simboli i trendafilit dhe i kryqit ishte ideuar mepas prej faraonit Eknaton. Eshte dikush qe zoteron papirusin, por mos me pyesni kush.
Ne preherin e kesaj Vellazerie te Madhe te Bardhe ishte formuar metej Hermes Trismegistos, ndikimi i te cilit ne Rilindjen italiane ishte mbi te tjera po aq e pakundershtueshme sa edhe ne Gnosin e Princeton, Homeri, druidet e Galise, Salomoni, Soloni, Pitagora, Plotin, esenet, terapeutet, Jozefit te Arimateas, i cili ka prure Graalin e shenjte ne Europe, Alkuini, Mbret Dagoberti, Tomaso d´Aquino, Francis Bacon, Shakespeare, Spinosa, Jakob Böhme, Debussy dhe Einstein. Amparo me peshperiti, qe i dukej se mungonte vetem Neroni, Cambronne, Geronimo, Pancho Villa dhe Buster Keaton.
Per sa i perkiste ndikimit te Rozakryqeve fillestare mbi krishterimin, Bramanti vinte ne dukje per ata, te cilet akoma nuk e kishin vrare mendjen, qe nuk ishte e rastit, qe legjenda e donte, qe Jezusi te kishte vdekur mbi kryq.
Te urtet e Vellazerise se Madhe te Bardhe ishin te njejtet, qe kishin themeluar llozhen e pare masonike ne kohet e mbretit Salomon. Qe Dante ishte Rozakryq dhe mason – porsi edhe Tomaso d´Aquino nga ana tjeter – ishte e shkruar me germa te qarta ne veprat e tij. Ne kenget XXIV dhe XXV te Parajses gjenden puthja e trifishte e Princit Rozakryq, pelikani, tunikat e bardha, te njejtat me ato te pleqve te Apokalipsit, tre virtytet kardinale te kapitéleve masonike (Besimi, Shpresa dhe Karitasi). Ne fakt lulja simbolike e Rozakryqeve (rosa candida e kengeve XXX dhe XXXI) eshte adoptuar nga kisha e Romes si figura e Madre del Salvatore – qe ketej edhe Rosa Mystika e litanise.
Dhe qe Rozakryqet kishin kaluar nepermjet tere shekujve mesjetar, nuk ishte per tu pare vetem tek infiltrimi i tyre tek Tempulltaret, por edhe ne dokumente eksplicite. Bramanti citonte njefare Kiesewetter, i cili aty nga fundi i shekullit te kaluar, kishte provuar, qe Rozakryqet ne Mesjete kishin fabrikuar kater kuintale flori per Kurfürsten von Sachsen, dhe permendi faqen precise te Theatrum Chemicum te botuar me 1613 ne Strasburg. Megjithate te pakte kane qene ata, te cilet kane verejtur referimet tempulltare te legjendes se Wilhelm Tellit: Tell e pret shigjeten e tij nga nje dege rrapi, peme kjo e mitologjise ariane, dhe e godet mollen, simboli i syrit te trete i aktivizuar prej gjarprit Kundalini – dhe dihej, qe arianet vinin nga India, vend ne te cilin Rozakryqet vajten te fshiheshin, pasi braktisen Gjermanine.
Per sa i perket nderkohe levizjeve te ndryshme, te cilat pretendojne te rilidhen, pavaresisht se me shume naivitet, me Vellazerine e Madhe te Bardhe, Bramanti permendte si teper ortodokse The Rosicrucian Fellowship te Max Heindel, por vetem ngaqe ne ate ambjent ishte formuar Alain Kardec. Te gjithe e dine, se Kardec ishte babai i spiritizmit, dhe prej teozofise se tij, e cila trajton kontaktin me shpirtrat e te vdekurve, eshte formuar spiritualiteti i Umbandas, lavdia e Brazilit fisnik. Ne kete teozofi Aum Bandá eshte shprehja sanskrite, e cila shpreh principin hyjnor dhe burimin e jetes. (>>Na kane mashtruar perseri<<, mermeriti Amparo, >>as umbanda nuk eshte fjale e jona, afrikane ka vetem tingellimin.<<)
Rrenja eshte Aum ose Um, e cila nuk eshte gje tjeter vecse Om-i budist, i cili eshte emri i Zotit ne gjuhen adamike. Um eshte nje rrokje, e cila, po te shqiptohet ne menyren e duhur, transformohet ne nje mantra te fuqishme dhe provokon rryma fluide te harmonise ne psiqike nepermjet pleksusit frontal.
>>Cfare eshte pleksusi frontal?<<, pyeti Amparo. >>Ndonje semundje e pasherueshme?<<
Bramanti precisoi, qe duhej te dallohej mes Rozakryqeve te vertete, trashegimtare te Vellazerise se Madhe te Bardhe, patjeter sekrete, si psh Urdheri Antik dhe i Pranuar, te cilin ai perfaqesonte denjesisht, dhe “rozakrucet”, te cilet quhen te gjithe ata, te cilet per arsye interesash personale inspirohen tek mistika rozakryqe, pa e pasur kete te drejte. I rakomandoi publikut, qe te mos u zinte bese asnje rozakruci, i cili vetequhej Rozakryq.
Amparo vuri ne dukje, qe cdo Rozakryq eshte rozakruci i tjetrit.
Nje i pakujdesshem nga salla u ngrit dhe pyeti Bramantin, perse valle Urdhri i tij pretendonte te ishte autentik, duke qene se perdhoste rregullin e heshtjes, karakteristike e cdonjerit prej adepteve te Vellazerise se Madhe te Bardhe.
Bramanti u ngrit dhe tha: >>Nuk e dija, qe edhe ketu do te infiltroheshin provokatore te lidhur me materializmin ateist. Ne keto kushte une nuk flas me.<< Dhe doli me njefare krenarie madhore.

Ate mbremje telefonoi Aglié, per te pyetur rreth nesh dhe per te na lajmeruar, qe te nesermen do te ftoheshim me se fundi te merrnim pjese ne nje ritual. Ne pritje te mbremjes, me propozoi te pija dicka me te. Amparo kishte vajtur ne nje mbledhje politike me shoqet e saj, keshtu qe shkova vetem ne takim.

[oiseau en vol]

31

Il est probable que la plupart des prétendus Rose-Croix, communément désignés comme tels, ne furent véritablement que des Rosicruciens... on peut mème être assuré qu'ils ne l'étaient point, er cela du seul fait qu'ils faisaient partie de telles associations, ce qui peut sembler paradoxal et mème contradictoire à premiére vue, mais est pourtant facilement compréhensible ...

Eshte e mundshme, qe shumica e te ashtuquajturve Rozakryqe, qe pergjithesisht quhen te tille, ne te vertete jane vecse rozakruciene... Eshte biles e sigurte, qe ata ne asnjefare menyre ishin te vertete, per faktin e thjeshte, se benin pjese ne lidhje te atilla, cka ne shikim te pare duket paradoksale, por prape eshte e lehte per tu kuptuar...[/

René Guénon, Aperfus sur finitiation, Paris, Editions Traditionnelles, 1986, fq. 241

U bera pak kureshtar ne lidhje me kete perkthim, thjesht ngaqe kuptimi nuk me dilte i qarte.

Do te sjell nje perkthim me te afert dhe pakez te komentuar, nqs me lejohet, sigurisht.

Ka gjasë që shumica e të ashtuquajturve Rozë-Kryqe, përgjithësisht të përshkruar si të tillë, nuk qenë tjetër në të vërtetë përveçse rozëkryqianë… madje mund të jemi të sigurtë që ata nuk ishin aspak të tillë (dmth Rozë-Kryqe - shenimi im, OEV), dhe kjo për faktin e thjeshtë që ata bënin pjesë në shoqata të tilla, çka kjo mund të duket e çuditshme dhe madje e pamundshme në pamje të parë, por megjithatë kjo është lehtësisht e kuptueshme…

Nuk jam ne brendesi te ngjarjeve te librit, por ideja qe me shfaqet mua eshte kjo :

Nje anetar i sektit Rozë-Kryqe quhej asokohe Rozë-Kryq, dhe ithtaret e ketij sekti, dmth jo anetaret e tij, por ata qe besonin ne nje sekt te tille quheshin rozë-kryqianë. Mirepo autori (nuk e di ne gojen e kujt jane keto fjale te cituara me siper) po thote ne fakt qe te gjithe ata pasues te ketij sekti nuk ishin Rozë-Kryqe siç e hiqnin veten, por thjesht ithtare te mevonshem te ketij sekti te mistershem, qe me vone del se ai as qe ka ekzistuar ndonjehere.

Per mua, kjo eshte ideja e ketij pasazhi : nuk ka patur ndonjehere sekt Rozë-Kryq, por thjesht njerez qe kane besuar ne nje mjegull te tille.


Me falni nese nderhyra keshtu, por ishte thjesht per te qene korrekt me mendjen time.

Pedro, te uroj sinqerisht suksese ne fushen e perkthimit, dhe gjithe te mirat

[Qafir Arnaut]

Eco eshte shkrimtari me i preferuar per mua. Kam lexuar 3 libra te tij deri tani. Eshte interesant vec qe, megjithese ia kam bere kete liber dhurate 4 vetave, asnji nuk ka mundur ta mbaroje.

[Pedro]

oiseau en vol,
falemnderit, jam gjithmone i hapur per korrigjime.

Po shkruaj me pak fjale disa shpjegime te nevojshme rreth librit.

Duke qene se Eco eshte nje medievist, shumica e librave te tij - si psh tek "Emri i trendafiles", "Lavjerresi i Foucault" apo "Baudolino" - nga ana strukturore kane tipare te letersise mesjetare dhe postmesjetare. Karekteristike e kesaj letersie ishte, qe cdo kapitull fillonte me nje nentitull, i cili ne nje ose dy fjali te jepte mundesine "te nuhasje" paksa ngjarjet e atij kapitulli. Ne kete menyre i fillon edhe Eco kapitujt e romaneve te tij.

Tek "Lavjerresi i Foucault", ne faqet e para, ne kapitullin gjashte, Eco shpjegon, qe duke rremuar ne kompjuterin e Belbos, Casaubon gjen nje file, i mbushur me citate te shkeputura nga lexime te ndryshme ne kohe te ndryshme. Citoj nga libri:

“Mbi te gjitha gjeta nje file te tere, e cila permbante vetem citate. Pjese te shkeputura prej leximeve te hershme te Belbos, i njoha qe me shikimin e pare, ne muajt e fundit ne kishim lexuar aq shume tekste te ngjashme... Ato ishin te numerizuara: njeqindenjezete. Shifra nuk ishte ndonje rastesi, edhe sikur te ishte, koincidenca ishte shqetesuese. Por perse kishte zgjedhur Belbo pikerisht keto citate?“

Keto citate pastaj vendosen si nentituj per cdo kapitull. Perse numri i ketyre citateve dhe si rrjedhoje edhe i kapitujve eshte pikerisht njeqindenjezete, kete e merr vesh hap pas hapi kur lexon librin.
Dhe mepas vazhdon e shkruan:

„Sot mund ti rilexoj tekstet e tij – dhe te gjithe historine, te cilen ato ma therrasin ne kujtese– vetem nen driten e kesaj file. I rrotulloj dhe i kthej citatet si goglat e nje tespiheje, dhe ndonjehere me behet, sikur disa prej tyre te mund te kishin qene per Belbon njefare shenje paralajmerimi, nje shteg shpetimi.”

Eco eshte mjeshter dhe ithtar i semiotikes, i simbolistikes dhe ithtar i deduksionit, dhe i pelqen qe lexuesi permbajtjen e librit jo vetem ta kuptoje, por edhe ti jepet mundesia qe ta parashikoje dhe ne njefare menyre edhe ta perjetoje. Ai qe e ka lexuar kete liber, e di, se perse e kam fjalen.

Per sa i perket pyetjes a kane ekzistuar apo jo Rozakryqet e vertete, Eco ne te gjithe librin te lekund porsi nje lavjerres mes dy poleve, edhe kane ekzistuar, edhe nuk kane ekzistuar. Sidoqe te jete edhe nese kane ekzistuar, perseri nuk kane qene ata, per te cilet njerezit besonin se ishin. Te duhet te lexosh librin per te kuptuar perfundimisht rrjedhen e ngjarjeve, nuk eshte e kollajte ta shpjegosh.
Megjithate mund te them se, prej manifesteve rozakryqiane Fama Fraternitatis dhe Confessio fraternitatis Rosae Crucis, ad eruditos Europae, jane influencuar shume mendimtare te luminizmit dhe si rrjedhoje kane influencuar edhe historine e njerezimit dhe jeten tone, dmth ata pa ekzistuar vazhdojne te ekzistojne gjithmone.

Nje shpjegim i vagullt jepet edhe ne kapitullin pasardhes.

[Pedro]

32.

Valentiniani... nihil magis curant quam occultare quod praedicant: si tamen praedicant, qui occultant... Si bona fide quaeres, concreto vultu, suspenso supercilio - altum est - aiunt. Si subtiliter tentes, per ambiguitates bilingues communem fidem affirmant. Si scire te subostendas, negant quidquid agnoscunt...
Habent artificium quo prius persuadeant, quam edoceant.

Valentinianet… nuk kane shqetesim me te madh se sa te fshehin ate, qe predikojne – nese predikojne, e fshehin… Nese pyet njeri ne koenfidence, atehere ata me fytyre te ngurte dhe me vetulla te ngitura thone: “eshte dhunti”. Nese perpiqesh me ndonje menyre subtile, atehere me nje ambiguitet bilingual te konfirmojne besimin e perbashket. Nese len te kuptohet, qe din dicka, atehere pergenjeshtrojne gjithcka, qe mepare kane deshmuar… Hilja e tyre eshte, qe ata me shume te mbushin mendjen se sa te mesojne.

Tertulliano, Adversus Valentinianos

Aglié me ftoi te vizitoja nje vend, ku akoma behej nje batida, ashtu sic vetem njerezit pa moshe dine ta bejne. Dolem,dhe pas pak hapash, braktisem qyteterimin e Carmen Mirandas, dhe u gjenda ne nje nje vend te erret, ne te cilin disa vendalinj po tymosnin nje duhan te trashe sa nje salcice, te dredhur ne forme kulari marinaresh te vjeter. Kularet dridheshin ne mes te gishtave, zhvisheshin flete te tejdukshme dhe rrotulloheshin ne leter te yndyrshme. Te duhej ti rindizje here pas here, por te linte te kuptoje, se cfare kishte qene duhani, kur e kishte zbuluar Sir Walter Raleigh.
I tregova Agliés per pervojen tone te pasdites.
>>Edhe Rozakryqet tani? Etja juaj per dituri qenka e pashueshme, miku im. Por mos ua vini veshin atyre karagjozeve. Flasin te gjithe per dokumente te pakundershtueshme, por askush nuk i ka treguar ndonjehere. Ate Bramantin e njoh. Banon ne Milano, vetem se bredh gjithe boten per te perhapur ungjillin e tij. Eshte i pademshem, por beson akoma tek Kiesewetter. Turma rozakrucianesh mbeshteten tek ajo faqe e Theatrum Chemicum. Por po te shkosh e ta lexosh kete faqe – dhe modestisht ky liber ben pjese ne biblioteken time te vogel milaneze – citati nuk eshte.<<
>>Nje karagjoz, ky zoti Kiesewetter.<<
>>Por shume i cituar. Pasi edhe okultistet e shekullit te nentembedhjete ishin viktima te shpirtit te pozitivizmit: nje gje eshte e vertete, vetem atehere kur provohet. Shikoni debatin mbi Corpus Hermeticum. Kur u shfaq ne Europe ne shekullin e pesembedhjete, Pico di Mirandola, Ficino dhe te tjere erudite pane ne te menjehere Te Verteten: ajo duhej te ishte vepra e ndonje diturie antike, parardhese e asaj egjyptianeje, biles parardhese e vete Moisiut, sepse ne te gjenden idete , te cilat mepas do te perhapeshin prej Platonit dhe Jezusit.<<
>>Si, mepas? Keto jane arguente te ngjashme me ato te Bramantit mbi masonerine e Dantes. Ne qofte se Corpus perserit idete e Platonit dhe te Jezusit, do te thote qe eshte shkruar pas tyre!<<
>>E shikoni? Edhe Ju mendoni keshtu. Dhe ne te vertete ky ishte argumenti i filologeve moderne, te cilit i shtuan edhe anliza bajate linguistike per te demonstruar, qe Corpus ishte shkruar ndermjet shekullit te dyte dhe te trete te eres sone. Njesoj sikur te thuash, qe Kasandra ka lindur pas Homerit, sepse e dinte qe Troja do te shkaterrohej. Eshte iluzion modern te mendosh, qe koha eshte nje vazhdimesi lineare dhe e orientuar dhe shkon nga A ne B. Mund te shkoje edhe nga B ne A dhe efekti prodhon shkakun... Cfare do te thote vjen me perpara apo vjen me mbrapa? Bukuroshja Amparo e Juaj vjen perpara apo mbrapa parardhesve te saj konfuze? Eshte shume e mrekullueshme – nese lejoni nje gjykim pa pasion nga dikush, i cili mund te ishte i jati i saj. Atehere vjen me perpara. Ajo eshte origjina misterioze e asaj, cfare ka kontribuar ne krijimin e saj.<<
>>Por ne kete pike…<<
>>Pikerisht koncepti “ne kete pike” eshte i gabuar. Pikat jane vendosur nga shkenca, pas Parmenidit, per te vendosur prej nga dhe drejt kujt zhvendoset dicka. Asgje nuk leviz, dhe ka vetem nje pike te vetme, pika prej nga gjenerojne ne te njejten kohe te gjithe pikat e tjera. Naiviteti i okultisteve te shekullit te nentembedhjete dhe i atyre te diteve te sotme qendron ne ate, qe duan te demonstrojne te verteten e te vertetes nepermjet metodave te mashtrimit shkencor. Nuk nevojitet te arsyetohet sipas llogjikes se kohes, por sipas llogjikes se Tradites. Te gjithe koherat simbolizojne njera-tjetren, e si rrjedhoje Tempulli i padukshem i Rozakryqeve ekziston dhe ka ekzistuar ne cdo kohe, i pavarur prej fluksit te historise, te historise suaj. Koha e Pershpalljes se fundit nuk eshte koha e oreve. Lidhjet e saj rregullohen ne kohen e “historise subtile”, atje ku nocionet shkencore “perpara” dhe “mbrapa” kane me te vertete shume pak vlere.<<
>>Por atehere, te gjithe ata, qe mbeshtesin perjetesine e Rozakryqeve…<<
>>Karagjoze shkencash, sepse perpiqen te provojne ate, qe ne fakt duhet te dihet, pa u demonstruar. Besoni, qe besimtaret, qe do te shohim neser ne mbremje dine ose jane ne gjendje te demonstrojne te gjithe ate, cka ka thene Kardec? Dine, sepse jane te gatshem per te ditur. Sikur te gjithe te kishim konservuar kete ndjeshmeri ndaj sekretit, do te ishim ndricuar prej Pershpalljes. Nuk eshte e nevojshme te duash, mjafton te jesh i gatshem.<<
>>Por atehere, dhe me falni, nese jam banal. Rozakryqet ekzistojne apo jo?<<
>>Cfare do te thote ekzistojne?<<
>>Jua le Juve ne dore.<<
>>Vellazeria e Madhe e Bardhe, quajini Rozakryqet, quajini kavaleria spirituale, tek te cilet Tempulltaret jane inkarnacioni i rastit, eshte nje trupe te urtesh, te pakte, shume te pakte te perzgjedhur, qe udhetojne nepermjet historise se njerezimit per te ruajtur nje berthame te dijes se perjetshme. Historia nuk zhvillohet rastesisht. Ajo eshte vepra e Zoterinjve te Botes, te cileve nuk u shpeton asgje. Natyrisht qe Zoterinjte e Botes mbrohen nepermjet sekretit. E atehere, sa here qe do te gjeni dike qe vetequhet Zoteri, apo Rozakryq, apo Tempulltar, dijeni qe ai genjen. Ata kerkohen tjeterkund.<<
>>Por atehere kjo histori vazhdon pafundesisht ?<<
>>Keshtu eshte. Kjo eshte zgjuarsie e Zoterinjve.<<
>>Por cfare duan ata, qe te dijne njerezit ?<<
>>Qe ekziston nje sekret. Perndryshe perse te jetosh, ne qofte se gjithcka eshte ashtu sic shfaqet?<<
>>E cili eshte sekreti?<<
>>Ai, qe te gjitha religjionet e pershpallura nuk kane ditur ta thone. Sekreti qendron tjeterkund.<<

[Pedro]

33

Les visions sont blanc, bleu, blanc rouge clair; enfin elles sont mixtes ou toutes blanches, couleur de flamme de bougie blanche, vous verrez des étincelles, vous sentirez la chair de poule partout votre corps, tout cela annonce le principe de la traction que la chose fait avec celui qui travaille.

Vizionet jane te bardha, blu, te bardhe dhe kuqe e hapur. Se fundmi jane te perziera ose krejt te bardha, ngjyra e flakes se nje qiriu te bardhe, do te shikoni shkendija, do t´ju behet mishi kokrriza ne te gjithe trupin, e gjitha kjo lajmeron principin e traksionit, te cilen gjeja e ben me ate , i cili punon me te.

Papus, Martines de Pasqualy, Paris, Chamuel, 1895, fq. 92

Erdhi mbremja e premtuar. Ashtu si ne Salvador, ishte Aglié ai, i cili erdhi te na merrte. Tenda, ne te cilen do te zhvillohej seanca, ose sic quhej gira, ishte ne nje zone pak a shume ne qender, ne qofte se mund te flitet per nje qender ne nje qytet, i cili i shtrin gjuhet e tij prej toke ne mes te kodrave te tij, deri sa derdhet ne det, keshtu qe i pare nga lart, i ndricuar ne mbremje, duket si nje cacke gjigande me njolla te erreta prej renies se parregullt te flokeve.
>>Kini parasysh, qe ne kete mbremje behet fjale per umbanda. Ketu nuk pushtohesh prej orixás, por prej eguns, qe jane shpirtrat e te vdekurve. Pastaj pjeserisht edhe prej Exu, Hermesit afrikan, te cilin e keni pare ne Bahia, dhe prej bashkeshortes se tij, Pomba Gira. Exu eshte nje perendi iorube, nje demon i perkushtuar ndaj keqdashjes dhe shakase se keqe, por nje perendi komediane ekzistonte edhe ne mitologjine indio-amerikane.<<
>>Po te vdekurit, kush jane?<<
>>Pretos velhos dhe caboclos. Pretos velhos jane pleq te urte afrikane, te cilet kane udhehequr njerezit e tyre ne kohen e deportimeve, si Rei Congo apo Pai Agostinho... Jane kujtesat e nje faze te bute te skllaverise, kur zezaku nuk eshte me nje kafshe dhe po shnderrohet ne mikun e familjes, ne nje xhaxha, ne nje gjysh. Ndersa caboclos jane shpirtra te indiove, forca te virgjera, dliresia e natyres prejardhese. Ne umbanda qendrojne orixát afrikane ne sfond, tashme gjithcka e sinkretizuar me shenjtet katolike, dhe vetem keto qenie nderhyjne. Jane keto, ato qe prodhojne trance: mediumi, ose cavalo, ne nje pike te caktuar te kercimit ndjen te jete penetruar nga nje qenie superiore dhe humbet ndjenjat. Kercen, derisa qenia hyjnore ta kete braktisur, dhe mepas ndjehet me mire, me i kthjellet dhe me i dlire.<<
>>Lum ata<<, tha Amparo.
>>Lum si ata, posi<<, tha Aglié. >>Hyjne ne kontakt me token meme. Keta besimtare jane crrenjezuar, jane hedhur ne rremujen e tmerrshme te qytetit dhe, sic thoshte Spengler: Ne momente krizash, perendimi merkantil i ridrejtohet perseri botes se tokes.<<
Mberitem. Nga perjashta tenda dukej si nje ndertese e thjeshte: edhe ketu hyej nga nje kopeshtez, me modest se ai ne Bahia, dhe perpara portes se barracão, njefare magazine, gjetem statujezen e Exu, tashme e rrethuar nga dhurata perblatuese.
Ndersa po hynim, Amparo me terhoqi menjane: >>Une i kam kuptuar tashme te gjitha. Nuk ke degjuar? Ai miu i ugareve i konferences fliste mbi epoken ariane, ky flet mbi perendimin e oksidentit, Blut und Boden, gjak e dhé, eshte nazizem i gjalle.<<
>>Nuk eshte kaq thjeshte, e dashur, jemi ne nje kontinent tjeter.<<
>>Falemnderit per informacionin. Vellazeria e Madhe e Bardhe! Ju ka bere qe te hani Zotin tuaj!<<
>>Ata jane katoliket, e dashur, nuk eshte e njejta gje.<<
>>E njejta gje eshte, nuk e degjove? Pitagora, Dante, Maria e Virgjer dhe masonet. Vetem per te na e futur neve. Beni umbanda, mos beni dashuri.<<
>>Atehere e sinkretizuara qenke ti. Eja te shkojme e te shikojme, jepi. Edhe kjo kulture eshte.<<
>>Ka vetem nje kulture: te varesh priftin e fundit me zorret e Rozakryqit te fundit.<<

Aglié na beri me shenje, qe te futeshim. Nese pamja e jashtme linte per te deshiruar, pamja e brendshme ishte nje zjarr ngjyrash te ndezura. Ishte nje salle katerkendeshe, me nje zone te rezervuar per kercimin e cavalos, altari ne fund, i mbrojtur nga nje rrjete, mbas se ciles ngrihej podiumi i tamburxhinjeve, atabaques. Hapesira rituale ishte akoma e zbrazet, nderkohe qe nga kjo ane e rrjetes tashme po levizte nje mase e ngjeshur njerezish, besimtaresh, kureshtaresh, te bardhe dhe te zinj te perzier, ku ne mes te tyre spikasnin mediumet dhe asistentet e tyre, cambonos, te veshur ne te bardha, disa kembezbathur, te tjere me atlete. Me ra ne sy menjehere altari : pretos velhos, caboclos me pende shumengjyreshe, shenjtore, te cilet ngjanin si leshsheqeri, po te mos ishte per dimensionet e tyre pantagruelike, Shen Gjergji me mburojen vezelluese dhe mantelin e tij te kuq te ndezur, Shen Kozmai dhe Shen Damiani, nje Madonna e shpuar tejpertej nga shpatat, dhe nje Krisht paturpesisht hyperrealist me krahe te hapur si mekatsheruesi i Corcovados, por me ngjyra. Mungonin orixát, por e ndjeja prezencen e tyre ne fytyrat e pjesemarresve, dhe ne aromen e kendeshme te gurabijeve dhe te ushqimeve te pjekura, dhe ne eren e djerses te shume traspiracioneve prej te nxehtit dhe prej eksitimit perpara giras qe kishin perpara.
Pai-de-santo beri perpara, u ul prane altarit, ku priti disa prej besimtareve dhe pastaj mysafiret, duke i parfumosur me shtellunga te dendura duhani, duke i bekuar dhe duke u ofruar nje filxhan me liker, si per nje rit te shpejte eukaristik. U ula ne gjunje, bashke me shoket e mij dhe pime: vura re, duke pare nje cambonos, i cili e hidhte pijen nga nje shishe, qe ishte Dubonnet, por u perkula per ta thethitur sikur te ishte nje eliksir i jetegjatesise. Mbi podium atabaques kishin filluar tashme te tamburonin me goditje te mbytura, nderkohe qe te iniciuarit po intononin nje kenge kushtuar Exut dhe Pomba Giras: Seu Tranca Ruas é Mojuba! é Mojuba, é Mojuba! Sete Encruzilbadas é Mojuba! A Mojuba, é Mojuba! Seu Maraboe é Mojuba! Seu Tiriri, é Mojuba! Exu Veludo, é Mojuba! A Pomba Gira é Mojuba!
Filluan tymosjet rituale, te cilat pai-de-santo i bente nepermjet nje llampe lekundese, e cile perhapte nje ere te rende tymiani indian, teksa belbezonte lutje speciale ndaj Oxalás dhe Nossa Senhora.
Atabaques pershpejtuan ritmin dhe cavalos pushtuan sheshin perpara altarit, duke ia leshuar veten magjise se pontos. Shumica e tyre ishin femra dhe Amparo ironizoi dobesine e seksit te saj (“jemi me te ndjeshme, apo jo?”)
Ne mes te grave kishte edhe disa europiane. Aglié na tregoi nje bjondine, nje psikologe gjermane, e cila prej vitesh ndiqte ritet. I kishte provuar te gjitha, por nese nuk je i predisponuar dhe i perzgjedhur, eshte e kote: trance per te nuk ka per te patur ndonjehere. Kercente me sy te perhumbur ne zbrazeti, ndersa atabaques nuk u jepnin paqe nervave te saj dhe tonat, shtellunga te dendura pushtuan sallen dhe pergjumen praktikuesit dhe shikuesit, duke i mberthyer te gjithe – besoj, sidoqe te jete edhe mua – prej stomaku. Por me kishte ndodhur edhe ne “escolas de samba” ne Rio, e njihja fuqine psikagogike te muzikes dhe te zhurmes, e njejta e cila ve perfund edhe etheshumtit tane te shtunave mbremje ne diskoteka. Gjermanka kercente me sy te zgurdulluar, pergjeronte harresen me cdo levizje te gjymtyreve te veta histerike. Pak e nga pak bijte e tjere te shenjtit rane ne ekstaze, duke rrezuar kokat mbrapa, zhvendoseshin bute dhe rrjedhshem, duke notuar ne nje det te veteharreses, dhe ajo mbeti e ngurte, gati duke qare, e turbulluar, si dikush, qe me deshperim kerkon orgazmen, dhe nxitet dhe tkurret, e prapeseprape mbetet e thate. Perpiqej qe te humbte kontrollin dhe e rigjente perseri ne cdo cast, teutone e mjere, e infektuar nga tela pianosh te temperuar mire.
Te perzgjedhurit permbushnin nderkohe kercimin e tyre ne zbrazeti, veshtrimi i tyre behej i palevizshem, gjymtyret iu ngurtesuan, levizjet sa vinin e beheshin automatike, por jo te rastesishme, sepse zbulonin natyren e qenieve, qe po i vizitonin: disa te bute dhe te rrjedhshem, me duart ne lartesine e belit, qe leviznin sikur notonin, te tjere te kerrusur dhe me levizje te ngadalta, dhe cambonos i mbulonin me nje linó te bardhe, per te terhequr prej shikimeve te salles ata, te cilet ishin prekur nga nje shpirt i shkelqyer...
Disa cavalos tundnin trupin e tyre ne menyre te dhunshme dhe ata, te cilet pushtoheshin prej pretos velhos perhapnin tinguj – hum hum hum – duke u zhvendosur me trupin te kerrusur perpara, si ndonje plak i cili mbeshtetet mbi bastun, shtynin nofullen e poshtme perpara, duke marre fizionomi te dobesuarish dhe pa dhembe. Kurse te pushtuarit prej caboclos leshonin britma te cjerra luftetaresh – hiahouuu!! – dhe cambonos nxitonin ti ndihmonin ate qe nuk mbante dot violencen e dhuntise.

Tamburet binin, kenget e pontosve ngjitej ne kupe te qiellit te dendur prej tymit. Mbaja Amparon prej krahu dhe per nje cast ndjeva duart e saj, qe filluan te djersisnin, trupin e saj qe dridhej, buzet gjysem te hapura. >>Nuk e ndjej veten mire,<< tha, >>dua te dal.<<
Aglié e vuri re incidentin dhe me ndihmoi ta shoqeroja perjashta. Ne ajrin e asaj mbremjeje erdhi perseri ne vete. >>Nuk eshte gje,<< tha, >>duhet te kem ngrene ndonje gje. E pastaj ato aroma, edhe i nxehti...<<
>>Jo,<< tha pai-de-santo, i cili na kishte ndjekur pas, >>Puna eshte, se Ju keni fuqi medianike, reaguat mire ndaj pontosve, une ju vura re.<<
>>Mjaft!<< thirri Amparo, dhe shtoi disa fjale ne nje gjuhe, te cilen nuk e njihja. Pashe pai-de-santon, qe u zbeh, apo u be boje hiri, sic thuhet ne romanet e vjetra aventureske, kur zbehen njerezit me lekure te zeze. >>Mjaft, me vjen per te vjelle, kam ngrene ndonje gje, qe nuk duhej... Ju lutem, me lini ketu, te marr pak ajer te paster, hyni brenda. Preferoj te rri vetem, nuk jam invalide.<<
Ia beme qejfin, por teksa rihyra, prej nderprerjes ne ajer te paster, aromat, tamburet, era e djerses tashme hundeshpuese, qe emetonte cdo trup, dhe vete ajri i rende, vepruan sic vepron nje gllenjke alkoholi tek ai, i cili rifillon te pije pas nje abstinence te gjate. Kalova nje dore mbi balle dhe nje plak me ofroi nje agogõ, nje instrument i vogel i arte, njefare trekendeshi me zilka, te ciles i bihej me nje shufer te vogel. >>Hip ne podium,<< me tha, >>bjeri, do te beje mire.<<
Ne ate keshille fshhej nje urtesi homeopatike. I bija agogõs, duke u perpjekur ti pershtatesha ritmit te tambureve, dhe pak nga pak fillova te behesha pjese e ngjarjes, duke marre pjese e dominoja, shfryja tensionin duke levizur kembet dhe shputat, clirohesha prej asaj, qe me rrethonte, duke e provokuar dhe duke e inkurajuar. Me vone, Aglié do te me fliste mbi ndryshimin ndermjet atij qe njeh dhe atij qe vuan.
Nderkohe qe mediumet po arrinin ne trance, cambonos i drejtonin ne anet e salles, i ulnin, iu ofronin cigare dhe llulla. Besimtaret e perjashtuar prej pushtimit nxitonin tu binin ne gjunje para kembeve te tyre, u flisnin ne vesh, u degjonin keshillat, mireprisnin influencen e tyre miredashese, derdheshin ne rrefime dhe gjenin lehtesim. Disa jepnin shenja te nje tranci kalimtar, te cilet cambonos i kurajonin ne mase, duke i riderguar ne turme, e cila ishte tashme me hapur.
Ne sheshin e kercimit leviznin akoma shume kandidate te ekstazes. Gjermanka tundej panatyrshem duke pritur qe te pushtohej, por me kot. Disa ishin pushtuar nga Exu dhe shfaqnin nje shprehje fytyre keqdashese, hileqare, duke u zhvendosur perpara me shpejtesi.

Ne ate cast pashe Amparon.


.................................................. ..............vazhdon............................. .......

[Pedro]

................vazhdimi.....
Ne ate cast pashe Amparon.

Tani e di, qe Chessed nuk eshte vetem sefirah e miresise dhe e dashurise. Ashtu sic e kujtonte Diotallevi, eshte edhe momenti i ekspansionit te menjehershme te substances hyjnore, e cila shperhapet drejt periferise se saj te pafundme. Eshte kujdesi i te gjalleve ndaj te vdekurve, por dikush duhet ta kete thene, qe eshte edhe kujdesi i te vdekurve ndaj te gjalleve.
Une, duke i rene agogõs, nuk po ndiqja me, cfare po ndodhte ne salle, i zene sic isha duke artikuluar kontrollin tim dhe duke u udhehequr prej muzikes. Amparo duhet te kishte rihyre prej dhjete minutash dhe me siguri kishte ndjere te njejtin efekt qe kisha ndjere dhe une pak me pare. Por asnje nuk i kishte dhene nje agogõ, e ndoshta edhe nuk do ta kishte dashur. E thirrur prej zerash thellesie, ishte zhveshur nga cdo vullnet mbrojtjeje.
E pashe te hidhej menjehere ne mes te kercimit, duke qendruar me veshtrimin e ngurte drejt qiellit, qafa pothuajse e ngrire, mepas te braktisej e veteharruar ne nje sarabande lascive, me duart, qe jepnin te kuptonin ofrimin e trupit te saj. >>A Pomba Gira, a Pomba Gira!<< bertiten disa te gezuar prej mrekullise, pasi djallushja nuk ishte shfaqur akoma ate mbremje: O seu manto é de veludo, rebordado todo ein ouro, o seugarfo é de prata, muito grande é seu tesouro... Pomba Gira das Almas, vem toma cho cho...

Nuk guxova te nderhyja. Ndoshta pershpejtova goditjet e shufres time metalike per tu bashkuar me mish e shpirt me shoqen time ose me shpirtin ktonik, qe misheronte ajo.
Cambonos nxituan te kujdeseshin per te, i dhane te vishte nje veshje rituale, e mbajten teksa ajo po i jepte fund trances se saj, te shkurter por intensive. E shoqeruan te ulej teksa tashme ishte e mbytur ne djerse dhe dihaste. Refuzoi te priste cdokend, qe nxitonte ta trajtonte si orakell, dhe filloi te qante.
Rituali po i afrohej fundit, braktisa podiumin dhe vrapova drejt saj, e cila kishte tashme prane zotin Aglié, i cili po i masazhonte butesisht tempthat.
>>Cfare turpi,<< thoshte Amparo, >>Une nuk u besoj ketyre, nuk doja, po si munda valle?<<
>>Ndodh, ndodh,<< i thoshte Aglié me embelsi.
>>Po atehere nuk paska shpetim,<< qante Amparo, >>qenkam akoma nje skllave. Ik, zhduku ti,<< me bertiti mua gjithe zemerim, >>jam nje zezake e mjere e ndyre, me jepni nje padron, e meritoj!<<
>>U ndodhte edhe akejve bjonde,<< e ngushellonte Aglié. >>Eshte natyra njerezore...<<
Amparo kerkoi ta conin ne banjo. Rituali po merrte fund. E vetme, ne mes te salles, gjermanka po kercente akoma, pasi kishte pare me zili ngjarjen e Amparos. Por kercente nderkohe me levizje te inatosura.
Amparo u kthye pas nja dhjete minutash, nderkohe qe po ndaheshim tashme nga pai-de-santo, i cili po gezohej per arritjen tone te mrekullueshme ne kontaktin tone te pare me boten e te vdekurve.

Aglié e ngiste makinen ne heshtje, ne naten tashme te thelle, dhe beri te na pershendeste, kur qendroi para shtepise sone. Amparo tha, qe deshironte te ngjitej lart e vetme. >>Perse nuk shkon te besh dy hapa,<< me tha >>kthehu kur te me kete zene gjumi. Do te pi nje hape. Me falni qe te dy. Ju´a thashe, duhet te kem ngrene ndonje gje te prishur. Te gjithe ato vajzat duhet te kene ngrene dhe pire ndonje gje te prishur. E urrej vendin tim. Naten e mire.<<
Aglié e kuptoi sikletin tim dhe me propozoi te shkonim te uleshim ne ndonje bar te Copacabanas, i hapur nonstop.
Une heshtja. Aglié priti qe te rrufisja batidan time, pastaj e theu heshtjen, dhe sikletosjen.
>>Raca ose kultura, si te doni, perbejne pjese te inkoshiences sone. Dhe nje pjese tjeter eshte e banuar nga figura arketipe, te njejta per te gjithe njerezit dhe per te gjithe shekujt. Kete mbremje, klima, ambjenti, kane ngathtesuar vigjilencen e te gjithe neve, Ju e provuat vete. Amparo ka zbuluar qe orixát, te cilat kujtonte se i kishte zhdukur ne zemer, banonin akoma ne barkun e saj. Mos kujtoni, se e gjykoj si dicka pozitive. Ju me keni degjuar tek flisja me respekt mbi keto energji mbinatyrale te cilat vibrojne rreth nesh ne kete vend. Por mos kujtoni se i shoh me ndonje simpati te vecante praktikat e posesimit. Nuk eshte e njejta gje te jesh nje i iniciuar dhe te jesh nje mistik. Iniciacioni, kuptimi intuitiv i mistereve qe arsyeja nuk i shpjegon dot, eshte nje proces abisal, nje transformim i ngadalte i trupit dhe i shpirtit, i cili mund te te coje ne ushtrimin e cilesive superiore, biles ne zoterimin e pavdeksise, por eshte dicka intime, sekrete. Nuk manifestohet perjashta, eshte e ndjeshme, dhe mbi te gjitha perbehet prej kthjelltesise dhe prej distances. Per kete arsye Zoterinjte e Botes jane te iniciuar, por nuk u jepen mistikes. Mistiku per ta eshte nje skllav, vendi i manifestimit te numinozit, nepermjet te cilit behen te dukshme simptomat e nje sekreti. I iniciuari e inkurajon mistikun, i duhet ai, sic ju duhet juve nje telefon, per te vendosur kontakte ne distance, ashtu si kimistit i duhet letra lakmusit per te ditur, qe diku vepron nje substance. Mistiku eshte i nevojshem, sepse eshte teatral, e ve veten ne dukje. Ndersa te iniciuarit perkundrazi njihen vetem mes njeri-tjetrit. I iniciuari kontrollon forcat, te cilat mistiku vetem i vuan. Ne kete sens nuk ka ndonje ndryshim mes posesimit te ketyre cavalos dhe ekstazave te Shen Terezes se Aviles apo te Shen Juan de la Cruz. Misticizmi eshte nje forme e degraduar e kontaktit me hyjnoren. Iniciacioni eshte fryt i nje askezeje te gjate te shpirtit dhe te zemres. Misticizmi eshte nje fenomen demokratik, nese jo demagogik, iniciacioni eshte aristokratik.<<
>>Ceshtje mentale dhe jo trupore?<<
>>Ne njefare menyre. Amparo e Juaj vezhgonte me ashpersi mendjen e saj dhe nuk ruhej prej trupit te saj. Laiku eshte me i dobeti nga ne.<<

Ishte shume vone. Aglié me komunikoi se po e linte Brazilin. Me la adresen e tij ne Milano.
Hyra ne shtepi dhe e gjeta Amparon tek flinte. U shtriva ne heshtje perbri saj, ne erresire, dhe e kalova naten pa gjume. Me behej sikur krah meje kisha nje qenie te panjohur.

Mengjesin tjeter, Amparo me tha, thate, qe po shkonte ne Petropolis te vizitonte nje shoqe. U ndame te sikletosur.
U nis me nje cante basmeje dhe nje vellim te ekonomise politike nen sqetull.
Per dy muaj me rradhe nuk u lajmerua dhe une nuk e kerkova. Pastaj me shkruajti nje leter te shkurter, shume evazive. Me shkruante se kishte nevoje per nje periudhe reflektimi. Nuk iu pergjigja.

Nuk ndjeva pasion, xhelozi, nostalgji. Ndjehesha bosh, i kthjellet, i pastruar dhe i dlire si nje tenxhere alumini.
Qendrova akoma nje vit ne Brazil, por e ndjeja qe isha me nje kembe atje dhe me nje kembe gati per nisje. Nuk e pashe me as Aglién dhe as shoket e Amparos nuk i pashe me, kaloja ore te tera ne plazh duke marre rreze dielli.
Ngrija ne fluturim balona tabake, qe atje poshte jane shume te bukura.

[Pedro]

5.
Geburah

34.

Beydelus, Demeymes, Adulex, Metucgayn, Atine, Ffex, Uquizuz, Gadix, Sol, Veni cito cum tuis spiritibus.

(Picatrix, Ms. Sloane 1305, rrjeshti 152)

Thyerja e vazove. Diotallevi na kishte folur shpesh mbi kabalistiken e vonshme te Isaak Lurias, ne te cilen humbiste artikulimi i mirerenditur i sefiroteve. Krijimi, thoshte ai, eshte nje proces frymemarrjeje dhe frymenxjerrjeje hyjnore, njesoj si nje shfryerje, ose si veprimi i nje qelqpunuesi.
>>Astma e Madhe e Zotit,<< qeshte Belbo.
>>Provoje ti te krijosh nga hici. Eshte dicka qe behet vetem nje here ne jete. Zoti, per te fryre boten sic fryhet nje poce qelqi, i nevojitet te kontraktohet ne vetvete, per te marre fryme, dhe mepas shperhap frymen e gjate luminoze te dhjete sefiroteve.<<
>>Fryme apo drite?<<
>>Zoti fryu dhe u be drite.<<
>>Multimedia.<<
>>Por eshte e nevojshme qe dritat e sefiroteve te mblidhen neper ene te afta per t´iu rezistuar rrezatimit te tyre. Vazot e destinuar per te mbledhur Kether, Choch´mah dhe Binah i rezistuan drites se tyre, nderkohe qe tek sefirotet e poshtem, qe nga Chessed deri tek Jesod, drita dhe fryma u shperhapen ne nje goditje te vetme dhe me teper force, e vazot u thyen. Fragmentet e drites u shperndane neper Univers dhe keshtu lindi materia primare.<<
Thyerja e vazove eshte nje ceshtje serioze, thoshte Diotallevi i shqetesuar, asgje nuk eshte me pak e jetueshme sesa nje bote e abortuar. Duhet te kete pasur nje difekt ne kozmos qe prej prejardhjes, dhe rabinet me te ditur nuk kishin arritur te shpjegonin gjithcka. Ndoshta ne momentin qe Zoti shfryn edhe zbrazet, ne enen fillestare mbesin disa pika vaji, nje mbetje materiale, reshimu, dhe Zoti tashme rrjedh sebashku me keto mbetje. Ose diku qendronin te etur ne pritje guackat, qelippoth, forcat e shkaterrimit.
>>Njerez te keqinj, keta qelippotet,<< thoshte Belbo, >>agjente te diabolikut Doktor Fu Man-Chú... Po pastaj?<<
Pastaj, shpjegonte Diotallevi i durueshem, ne driten e Gjykimit te Rrepte, te Geburah-s, e quajtur edhe Pachad, ose Terrori, ose Din, Gjykuesi, sefirah, ne te cilen sipas Isaac te Verberit shfaqet e Keqja, guackat marrin nje ekzistence reale.
>>Ato jane rreth nesh,<< thoshte Belbo
>>Veshtro rreth e perqark,<< thoshte Diotallevi.
>>E si mund te dalesh jashte?<<
>>Si te hysh brenda eshte ceshtja,<< thoshte Diotallevi. >>Gjithcka rrjedh nga Zoti, ne kontraktimin e Tsimtsum. Ceshtja jone eshte te realizojme te ashtuquajturin Tiqqun, rikthmin, riintegrimin e Adam Qadmon. Atehere do te rindertojme ne formen e ekuilibruar Partsufim, fytyrat, ose me mire shembulltyrat, qe do te zene vendin e sefiroteve. Ngritja e shpirtit eshte si nje kordon mendafshi, i cili i lejon devotit te gjeje, duke prekur ne erresire, rrugen drejt drites. Keshtu bota, ne cdo cast, duke kombinuar germat e Torah-s, sforcohet te rigjeje formen natyrale, qe do ta beje te dale nga konfuzioni i saj i tmerrshem.<<

E keshtu po bej edhe une, tani, ne mes te nates, ne qetesine e panatyrshme te kesaj kodre. Por parmbreme, ne periskop, gjendesha akoma i rrethuar prej jargeve viskoze te guackave, qe i ndjeja rrotull meje, kermij te padukshem te zhveshur prej guackave, ne vaskat prej kristali te Conservatoire, konfuze mes barometrash dhe rrotash te ndryshkura oresh ne gjume te thelle letargjik. Mendoja qe, nese kishte nje thyerje te vazove, krisja e pare u formua ndoshta ate mbremje ne Rio gjate ritualit, por eksplozioni ndodhi pas kthimit tim ne atdhe. Nje eksplozion i ngadalte, pa zhurme, keshtu qe u gjendem pabeftas te zhytur ne llumin e materies primare, ku krijesa krimberore gjallohen prej gjenerimit spontan.

Isha kthyer prej Brazili pa e ditur me, se kush isha. Po i afrohesha tashme te tridhjetave. Ne kete moshe babai im ishte bere baba, dinte kush ishte dhe ku jetonte.
Kisha qendruar shume gjate larg atdheut tim, teksa ndodhnin ngjarje te medha, dhe kisha jetuar ne nje univers te fryre plot me pabesueshmerí, ku edhe lajmet nga Italia depertonin si legjenda te largeta. Pak perpara se te lija hemisferen tjeter, teksa i jepja fund qendrimit tim duke i ofruar vetes nje udhetim me avion permbi pyjet e Amazones, me ra nder duar nje gazete lokale, e cila kishte mberritur ne bord gjate nje qendrimi te shkurter ne Fortaleza. Ne faqe te pare binte ne sy fotografia e dikujt, te cilin e rinjoha, sepse e kisha pare te thethinte gota vere te bardhe per vite me rradhe tek Pilade. Poshte fotografise shkruhej: “O homem que matou Moro”.
Natyrisht, sic e mora vesh pas kthimit, Moron nuk e kishte vrare ai. Ai, perballe nje pistolete te mbushur, do te kishte qelluar veten ne vesh, per te provuar qe funksiononte. Kishte qene vetem i pranishem, teksa Digos shperthyen ne nje apartament, ku dikush kishte fshehur nen krevat tre pistoleta dhe dy pako me eksploziv. Ai tipi qendronte siper shtratit, i palevizshem, sepse ishte e vetmja orendi e atij apartamenti dhome e kuzhine, te cilin nje grup te prapambetur te gjashtedhjetetetes e kishin marre me qera ne grup, per te kenaqur nevojat e qejfit te trupit. Po te mos ishte e arreduar vetem me nje poster te Inti Illimani, mund ta kishe quajtur pa frike garsoniere. Njeri prej qiraxhinjve ishte i lidhur me nje grup te armatosur, dhe te tjeret nuk e dinin se financonin bazen e ketyre. Keshtu qe kishin perfunduar qe te gjithe brenda per nje vit.
Prej Italise se viteve te fundit kisha kuptuar shume pak. E kisha braktisur vendin ne prag te ndryshimeve te medha, gati si i ndjere ne faj, sepse po arratisesha ne momentin e larjes se hesapeve. Kur ika, mund ta njihja ideologjine e dikujt prej tonit te zerit, ne frazat qe zgjidhte, prej citateve kanonike. U ktheva, dhe nuk kuptoja me se kush ishte me ke. Nuk flitej me per revolucion, citohej “Desiderio”, kush konsiderohej i majte permendte Nietzsche dhe Céline, revistat e te djathtes festonin revolucionin e Botes se Trete.
U ktheva tek Pilade, por u ndjeva ne toke te huaj. Kishte mbetur biliardo, ishin pak a shume te njejtit piktore, por kishte ndryshuar fauna rinore. Mora vesh qe disa prej klienteve te vjeter kishin hapur shkolla te meditimit transcendental dhe restorante mikrobiotik. Pyeta nese dikush kishte hapur tashme ndonje tenda de umbanda. Jo, ndoshta isha para kohe, kisha perfituar njohuri te padegjuara.
Per te kenaqur thelbin historik, Pilade kishte mbajtur nje fliper te vjeter, nje te tille, qe dukej sikur ishte kopjuar prej Roy Lichtenstein dhe ishte blere ne mase nga tregtaret e antikuiteteve. Por perbri, te mbushur plot zhurme nga me te rinjte, rradhiteshin aparate te tjera me ekran fluorishent, mbi te cilat fluturonin tufa skifteresh te hekurt, kamikaze te Outer Space, ose nje bretkose hidhej pupthi mbi nje dege duke nxjerre tinguj te pakuptueshem ne japonisht. Bari i Pilades ishte kthyer tashme ne nje tufe te vetme dritash majtiste, e ndoshta perpara ekranit te Galaktikes kishin kaluar edhe korrieret e Brigate Rosse ne misione rekrutimi. Por sigurisht qe u eshte dashur ta braktisin shume shpejt fliperin, pasi nuk mund te luash fliper me kobure ne brez.
Por kjo mu be e qarte, kur ndoqa veshtrimin e Belbos, veshtrim i cili ishte i fiksuar mbi Lorenza Pellegrinin. Kuptova ne menyre joprecize ate, qe Belbo e kishte kuptuar ne menyren me te qarte dhe, qe e kisha gjetur ne nje prej “files” te tij. Lorenza nuk permendej me emer, por eshte evidente, qe behet fjale per te: vetem ajo luante fliper ne ate menyre.

FILENAME: Fliper

Fliper nuk luhet vetem me duar, por edhe me pubis. Problemi tek fliperi nuk eshte as te ndalosh zarin para se te zhduket ne Orkus dhe as ta rigjuash perseri ne fushe me furine e nje qendermbrojtesi, por ta detyrosh qe te qendroje ne maje, atje ku kundershtaret vezullues jane me te shumte, duke u perplasur nga njeri tek tjetri dhe duke u dredhur sa andej kendej, por sipas vullnetit te vet. Dhe kete e arrin jo duke i dhene goditje zarit, por duke i transmetuar vibrime karkases, dhe keto embelsisht, ne menyre qe fliperi te mos e kuptoje dhe te mos kaloje ne tilt. Kete mund ta besh vetem me pubis, madje me nje veprim krejtesisht te kalkuluar te ijeve, ne menyre qe pubisi me teper se te godase, duhet te rreshqase, duke e mbajtur ne kete ane te orgazmes. Dhe me teper se pubisi, ne qofte se i leviz ijet natyrshem, jane te ndenjurat qe e japin goditjen perpara, por me madheshti, ne menyre qe kur impakti arrin tek pubisi, tashme eshte amortizuar, si ne homeopati, ku dihet qe efekti i medikamentit eshte aq me i forte, sa me gjate te tundet nje perzierje dhe sa me shume te shkrihet ne uje nje substance, te cilen e shton ngadale deri sa e gjitha te jete gati krejt e zhdukur. Dhe keshtu edhe prej pubisit transmetohet mbi karkase nje rryme pafundesisht e vogel dhe fliperi bindet pa u nevrikosur, zari rrjedh kunder natyres, kunder inercise, kunder gravitetit, kunder ligjeve te dinamikes, kunder dinakerise se konstruktorit, i cili e donte te pabindur, dhe i mbushur nga vis movendi, qendon ne loje per kohe kujteseplote dhe pa kujtese. Por per kete duhet nje pubis feminil, i cili nuk ka ne mes nje trup te ndermjetem mes ijeve dhe karkases dhe ne mes te mos jete ndonje materie ngrefese, por vetem lekure, nerva dhe kocka, te ngushtezuara ne nje pale jeans, dhe nje Furor eroticus te sublimuar, nje frigiditet keqdashes, nje pershtatshmeri te desinteresuar ndaj ndjeshmerise se partnerit, nje kenaqesi per te rritur deshiren e tjetrit, pa vuajtur nga nje tejkalim i asaj vetjake: amazona duhet ta cmendi fliperin nga kenaqesia dhe te shijoje qe ne fillim faktin, qe mepas do ta braktise.
__________________________________________________ _______________

..............................vazhdon............. ....

[Pedro]

........vazhdimi.................................. ..............................

Besoj, qe Belbo u dashurua pas Lorenza Pellegrinit pikerisht ne ato momente, kur e parandjeu, qe ajo do te mund ti premtonte nje lumturi te paarritshme. Por besoj gjithashtu, qe ai nepermjet saj filloi te parandjente karakterin erotik te universit te automateve, makina si metafore e trupit kozmik dhe loja mekanike si nje vokacion talismanik. Po drogohej tashme me Abulafian dhe ndoshta kishte hyre tashme ne zemren e Projektit Hermes. Sigurisht qe e kishte pare nderkohe Lavjerresin. Lorenza Pellegrini, nuk e di se me ane te cfare lidhjeje te shkurter, i premtonte Lavjerresin.

Ne fillim fare kisha ndjere veshtiresi ne riadaptimin tek Pilade. Pak e nga pak, dhe jo cdo nate, ne mes te xhungles se fytyrave, zbulova fytyrat familiare te te mbijetuarve, edhe pse te mjergulluar nga sforcimi i rinjohjes: kush copywriter ne nje agjenci publicitare, kush konsulent financiar, kush shites librash me keste – por nese mepare ishin librat e Che-se, tani ofronin shkencen e barishteve, budizmin, astrologjine. I pashe perseri, shoket e vjeter, paksa te zbehte, ndonje thinje mes flokeve, nje gote whisky nder duar, dhe mu duk sikur ishte i njejti baby i dhjete viteve mepare, te cilin e shijonin me ngadalesi, nga nje gllenjke per semester.
>>Cfare ben, perse nuk dukesh me nga ne?<< me pyeti njeri nga ata.
>>Kush jeni ju tani?<<
Me veshtroi sikur te kisha qene larguar qe prej njeqind vjetesh: >>E kam fjalen, ne, te keshillit kulturor, apo jo?<<
Kisha humbur shume batuta.

Vendosa ti gjeja vetes nje pune. Kisha vene re, qe dija shume gjera, te gjitha te palidhura mes njera-tjetres, por isha ne gjendje ti lidhja brenda pak oreve, me pak vizita ne biblioteke. Isha larguar prej atdheut, ngaqe njeriu duhej te kishte nje teori, dhe une vuaja, se nuk e kisha. Tani mjaftonte te kishe nocione, te gjithe ishin te marrosur pas nocioneve, e aq me mire qe nuk ishin aktuale. Edhe ne universitet, ku kisha futur kembet perseri per te pare nese mund te lidhesha gjekundi. Aulat ishin te qeta, studentet rreshqisnin neper korridore si fantazmat, duke i kaluar njeri-tjetrit bibliografi te ndertuara keq. Une dija te ndertoja nje bibliografi te mire
Nje dite, nje doktorant, duke me shkembyer per nje docent (pedagoget kishin tashme te njejten moshe me studentet, ose e kunderta), me pyeti, se cfare kishte shkruar ky Lord Chandos, mbi te cilin flitej ne nje kurs mbi krizat ciklike te ekonomise. I thashe, qe ishte nje personazh i Hofmannsthal dhe jo nje ekonomist.
Ate mbremje isha ne nje feste tek disa miq te vjeter dhe rinjoha nje tip, qe punonte per nje shtepi botuese. Kishte filluar atje pasi shtepia botuese kishte pushuar se publikuari romanca te kolaboracionisteve franceze per t´ju dedikuar teksteve politike shqiptare. Zbulova qe benin akoma botime politike, por kete rradhe ne rang qeveritar. Por nuk lenin pas dore edhe ndonje liber te mire te filozofise. Mbi klasiken, me precizoi.
>>Meqe ra fjala,<< me tha, >>ti qe je nje filozof...<<
>>Falemnderit, por per fat te keq jo.<<
>>Jepi, ne kohet tona ishe njeri, qe dinte gjithcka. Sot po rishikoja perkthimin e nje teksti mbi krizen e marksizmit dhe gjeta te cituar nje citat nga njefare Anselm of Canterbury. Kush eshte ky? Nuk e gjeta as ne Enciklopedine e Autoreve.<<
I thashe, qe ishte Anselmo d´Aosta, vetem qe anglezet i therrasin keshtu, sepse duan gjithmone te bejne ndryshe nga te tjeret.
Me erdhi nje shkendije: kisha nje profesion. Vendosa te ngrej ne kembe nje agjenci te informacioneve kulturore.
Si njefare detektiv i dijes. Ne vend qe te fusja hundet neper baret e nates dhe neper bordello, me duhej te shkoja neper librari, biblioteka, korridore te instituteve universitare. E mepas te rrija ne zyren time, kembet mbi tavoline dhe para meje nje gote kartoni te mbushur me whisky, te mbeshtjellur me nje qese paketimi nga dyqani ne kthese te rruges. Dikush te merr ne telefonon e te thote: >>Po perkthej nje liber dhe perplasem me njelloj – ose disalloj – Motokallemin. Nuk po e gjej dot cfare jane.<<
As ti nuk e di, por pune e madhe, i kerkon dy dite kohe. Shkon te shfletosh ndonje skedar ne biblioteke, i jep nje cigare atij tipit tek zyra e konsulences, i merr nje gjurme. Ne mbremje fton nje asistent te institutit islamistik ne nje bar, i jep nje birre, dy, ai humbet kontrollin dhe te jep informacionin e kerkuar gratis. Diten tjeter i telefonon klientit: >>Atehere, Motokalleminet ishin teologe radikale myslimane te kohes se Avicenes, thonin, qe bota ishte, si te thuash, nje re pluhuri aksidentesh dhe se mpiksej ne forma vetem per nje cast dhe prej nje akti provizor te Vullnetit Hyjnor. Mjaftonte vetem qe Zoti te hutohej per nje cast dhe universi do te behej copash. Anarki e gjalle atomesh pa sens. Mjafton kaq? Kam punuar tre dite, me paguani sa t´ju vije per mbare.<<
Kisha fatin e mire, qe gjeta dy dhoma e nje kuzhine ne nje ndertese te vjeter te periferise, e cila duhet te kishte qene nje fabrike, me nje krah per zyrat. Apartamentet e fituara prej saj hapeshin te gjitha pergjate nje korridori, une isha ne mes te nje agjencie imobiliare dhe nje laboratori te nje ballcamuesi kafshesh (A.Salon – Taksidermist). Me dukej vetja sikur isha ne nje gratacele amerikane te viteve tridhjete, mjaftoja te kisha deren prej xhami dhe do te me dukej vetja Marlowe. Sistemova nje divan-krevat ne dhomen e dyte dhe zyren ne te paren. Rendita ne dy rafte atlase, enciklopedi, katallogje, te cilit i grumbullova pak e nga pak. Ne fillim duhej te bija dakort edhe me ndergjegjen time dhe te shkruaja edhe teza diplome per studente te deshperuar. Nuk ishte e veshtire, mjaftonte te shkoja te kopjoja ato te dekades paraadhese. Mepas miqte e mi botues me derguan doreshkrime dhe libra te huaj per redaktim, natyrisht me te bezdisshmit dhe per nje page modeste.
Por akumuloja eksperienca, nocione dhe nuk hidhja poshte asgje. I skedoja te gjitha. Nuk e cova neper mend ti mbaja skedat ne kompjuter (sapo kishin hyre ne shitje ate kohe, dhe Belbo duhet te kete qene nje pionier), operoja me mjete artizanale, por kisha krijuar njelloj memorie te perbere prej fletesh kartoni te bute me shenime te kryqezuara. Kant... njolle mjegulle.... Laplace, Kant.... Königsberg... shtate urat ne Königsberg... teorema e topologjise... Pak a shume si ajo loja qe te sfidon te shkosh nga salcicja te Platoni ne pese hapa, nepermjet asociacionit te ideve. Te shohim: salcicja-derri-qimja-peneli-manierizmi-idea-Platoni. Kollaj fare. Edhe doreshkrimi me pertoke me bente te ruaja njezet skedina per zinxhirin tim te Shen Antonit. Kriteri ishte i rrepte, e besoj eshte i njejti i ndjekur prej sherbimeve sekrete: nuk ka asnje informacion me te mire se te tjeret, sekreti qendron ne skedimin e te gjithave dhe pastaj te kerkosh lidhjet. Lidhjet ekzistojne gjithmone, mjafton te duash ti gjesh.
Pas rreth dy vjetesh pune isha i kenaqur me veten. Po argetohesha. Dhe nderkohe kisha njohur Lian.

[Pedro]

35.

Sappia qualunque il mio nome dimanda
ch'i' mi son Lia, e vo movendo intorno
le belle mani a farmi una ghirlanda.

Dante, Purgatori, kenga XXVII, rrjeshti 100-102

Lia. Tani i kam dhene fund shpreses se do ta shikoj perseri, por mund edhe te mos e kisha takuar kurre, dhe kjo do te ishte akoma me keq. Do te doja te ishte ketu, te me shtrengonte duart, teksa rindertoj etapat e shkaterrimit tim. Sepse ajo ma pati thene. Por duhet te qendroje jashte kesaj historie, ajo edhe femija. Shpresoj ta vonojne rikthimin, dhe te mberrijne, kur te kene mbaruar gjerat, pavaresisht se si do te mbarojne gjerat.

Ishte 16 korriku i tetedhjetenjeshit. Milano po cpopullohej, salla e konsultave te bibliotekes ishte pothuajse bosh.
>>Shiko se numrin 109 sapo doja ta merrja une.<<
>>E atehere perse e le ne raft?<<
>>Vajta ne tavoline per te kontrolluar nje shenim.<<
>>Nuk eshte justifikim.<<
Kishte vazhduar kokeforte per ne tavoline me vellimin e saj nen sqetull. Isha ulur perballe, perpiqesha ti zbuloja fytyren.
>>Si ja ben per ta lexuar, ne qofte se nuk eshte ne Braille?<< e kisha pyetur.
Kishte ngritur koken, dhe me te vertete nuk e kuptoja nese ishte fytyra apo qafa. >>Si?<< me kishte pyetur. >>Ah, shoh shume mire mes tyre.<< Por per te thene kishte ngritur baluket, i kishte syte te gjelbert.
>>Paske sy te gjelbert,<< i pata thene.
>>Besoj. Po pastaj? Eshte gje e keqe?<<
>>Perkundrazi. Sikur te kishte me teper te tille.<<
Keshtu kishte filluar. >>Ha, se je i thate si nje gozhde,<< me pati thene ne darke. Ne mesnate ishim akoma tek restoranti grek afer Pilades, me qiriun pothuajse te mekur ne gryke te shishes, duke i treguar njeri-tjetrit gjithcka. Kishim pothuaj te njejtin profesion, ajo redaktonte zerat e enciklopedive.
Kisha pershtypjen, qe duhej ti thoja dicka. Nje gjysem ore pas mesnates kishte hedhur baluket ne njeren ane, per te me pare me mire, une i kisha drejtuar gishtin tregues duke mbajtur gishtin e madh perpjete dhe ia kisha bere: >>Pim.<<
>>E cuditshme,<< me kishte thene, >>edhe une.<<
Keshtu ishim bere mish e thua, dhe qe nga ajo nate, une per te isha Pim.

Nuk ia lejonim dot vetes nje shtepi te re, flija tek ajo, dhe ajo rrinte shpesh ne zyren time, ose nisej per gjueti, sepse ishte me e zonja se une, per te ndjekur pistat tona, dhe dinte te me sugjeronte lidhje te cmuara.
>>Me duket se kemi nje skedine gjysemboshe mbi Rozakryqet,<< me thoshte.
>>Me duhet ti rikthehem nje dite ose nje tjeter, jane shenime nga Brazili…<<
>>E mire, veri nje kryq per Yeats.<<
>>Po Yeats, c´hyn ketu?<<
>>Hyn, ore, posi. Po lexoj ketu, qe ishte i antaresuar ne nje shoqeri rozakryqiane e cila quhej Ylli i Mengjesit.<<
>>Cfare do te beja pa ty?<<

Kisha filluar perseri te frekuentoja Piladen, pasi bari ishte si nje burse per mua, gjeja kliente te rinj.
Nje prej mbremje takova perseri Belbon (ne vitet paraardhese duhet te kishte ardhur me rralle, e mepas ishte rikthyer pasi kishte njohur Lorenza Pellegrinin). Gjithmone i njejti, tani ndoshta pak me i thinjur dhe paksa i dobesuar, por jo shume.
Qe nje takim i perzemert, ne kufijte e zgjatjes se tij. Disa batuta mbi kohet e vjetra, nje marreveshje ne heshtje per te mos permendur ndodhine tone te fundit, e cila na shihte te dy si bashkepuntore, dhe rrethanat e mepasme. Komisar De Angelis nuk ishte bere me i gjalle. Kushedi, ndoshta ceshtja ishte mbyllur.
I tregova rreth punes sime dhe mu duk i interesuar. >>Ne fund te fundit, eshte ajo, qe me pelqen te bej, Sam Spade i kultures, njezet dollare ne dite plus shpenzimet.<<
>>Por nuk me vijne gra misterioze dhe terheqese, dhe askush nuk vjen te me flase per falkoin maltez,<< i thashe.
>>Nuk i dihet kurre. Po argetoheni?<<
>>Nese argetohem?<< e pyeta. Dhe duke e cituar: >>Eshte gjeja e vetme, qe me duket se di ta bej mire.<<
>>Good for you,<< mu pergjigj.
U takuam edhe here te tjera, i tregova rreth pervojave te mia braziliane, por me dukej gjithmone paksa i perhumbur, me teper se zakonisht. Kur Lorenza Pelegrini nuk ishte aty, e mbante shikimin te fiksuar tek dera, kur ishte aty, e levizte shikimin me nervozizem neper bar, dhe i ndiqte cdo levizje. Nje prej mbremjeve, aty afer ores se mbylljes, me tha, duke pare diku gjetke: >>Degjoni, mund te kemi nevoje per Ju, por jo per ndonje keshille fluturimthi. Mund te na dedikoni, le te themi, ndonje mbasdite ne jave ?<<
>>Ta shohim. Perse behet fjale ?<<
>>Nje firme siderurgjike na ka dhene persiper nje liber mbi metalet. Dicka narrative, por me teper per figura. Ne gjuhe popullore, por edhe serioze. E keni parasysh zhanrin: metalet ne historine e njerezimit, qe nga epoka e hekurit, deri ne perzierjet per anijet kozmike. Kemi nevoje per dike, qe te bredhi neper biblioteka dhe arkive, per te gjetur fotografi te bukura, miniatura te vjetra, gravura librash te shekullit te nentembedhjete, ku ta di une, mbi fuzionin apo rrufepritesen.<<
>>Dakord, po kaloj neser nga ju.<<
Iu afrua Lorenza Pellegrini. >>Me shoqeron per ne shtepi?<<
>>Perse une sonte?<<
>>Sepse je burri i jetes sime.<<
U skuq, ashtu sic mund te skuqej ai, duke pare akoma diku gjetke. I tha : >>Kemi nje deshmitar.<< Dhe u kthye nga une : >>Jam burri i jetes se saj. Lorenza.<<
>>Pershendetje.<<
>>Pershendetje.<<
U ngrit dhe i peshperiti dicka ne vesh.
>>E c´hyn ketu?<< tha ajo. >>Te pyeta vetem, nese me shoqeron ne shtepi me makine.<<
>>Ah,<< tha ai. >>Me falni, Casaubon, me duhet te bej shoferin e taksise per gruan e jetes se ku e di une.<<
>>Torollak,<< i tha ajo me embelsi, dhe e puthi ne faqe.

[Pedro]

36.

Me lejoni pikesepari ti jap nje keshille lexuesit tim te tashem ose te ardhshem, qe te jete me te vertete melankolik: nuk duhet te lexoje simptomat ose prognozat ne pjeset qe vijojne, qe te mos turbullohet dhe ne fund te pesoje me teper dem, duke aplikuar ato qe lexon tek vetvetja... ashtu sic ben shumica e melankolikeve.

Robert Burton, Anatomy of Melancholy, Oxford, 1621, Hyrje

Ishte e qarte, qe Belbo ishte i lidhur ne njefare menyre me Lorenza Pellegrinin. Nuk kuptoja me cfare intesiteti dhe qe kur. As filet e Abulafias nuk me kane ndihmuar te rindertoj ndodhine.
Per shembull ky file rreth darkes me Doktor Wagner eshte pa date. Doktor Wagner, Belbo e njihte perpara nisjes time, dhe do te kishte patur lidhje me te edhe pas fillimit te bashkepunimit tim me Garamond, keshtu qe ne fund edhe une rashe ne kontakt me te. Atehere darka mund te kishte ndodhur perpara ose mund te kishte vijuar mbremjen, te cilen po e kujtoj. Nese ka ndodhur perpara, e kuptoj sikletin e Belbos, deshperimin e thelle te tij.
Doktor Wagner – nje austriak, i cili prej vitesh praktikonte ne Paris, qe ketej edhe shqiptimi “Wagnère” per ata, te cilet donin te benin te qarte afrimitetin me te – qe prej dhjete vjetesh ftohej rregullisht ne Milano nga dy grupe revolucionare te direkt post-gjashtedhjetetetes . E diskutonin mes njeri-tjetrit, dhe natyrisht secili grup jepte nje version radikalisht alternativ te mendimit te tij. Si dhe perse ky njeri i famshem kishte pranuar te sponzorizohej nga grupe jashteparlamentare nuk e kam kuptuar ndonjehere. Teorite e Wagner nuk kishin ngjyre, nese mund ta thuash keshtu, dhe ai, nese donte, mund te ftohej nga universitete, nga klinika, nga akademi. Besoj se e kishte pranuar ftesen e ketyre grupeve, sepse ishte ne thelb nje epikur, dhe pretendonte rimbursime shpenzimesh princerore. Privatet mund te mblidhnin me shume pará se institucionet, dhe per Doktor Wagner kjo do te thoshte udhetim ne klasin e pare, hotel luksoz, plus honorare per konferenca dhe seminare, te llogaritura sipas tarifes se tij si terapist.
Perse pastaj te dy grupet gjenin nje burim frymezimi ne teorite e Doktor Wagner, kjo ishte histori tjeter. Por ne ato vite psikoanaliza e Doktor Wagner shfaqej mjaftueshem dekonstruktiviste, diagonale, libidinale, jo karteziane, per ti sugjeruar aktivitetit revolucionar impulse teorike.
Per ta bere, qe te pertypej prej proletariatit, rezultonte e komplikuar, e prandaj prej kesaj te dy grupet, ne nje pike te caktuar, ishin te detyruar qe te zgjidhnin mes proletariatit dhe Doktor Wagner, dhe zgjodhen Doktor Wagner. U zhvillua ideja, qe subjekti i ri revolucionar nuk ishte me proletari, por i devijuari.
>>Ne vend qe te devijosh proletaret, me mire te proletarizosh te devijuarit, dhe eshte me e lehte, duke patur parasysh cmimet e Doktor Wagner,<< me thoshte Belbo nje prej diteve.
Revolucioni i wagnerianeve ishte revolucioni me i kushtueshem ne histori.

Garamond, i financiuar prej nje instituti te psikologjise, kishte perkthyer nje permbledhje te shkurter theniesh te Doktor Wagner, shume teknik, por nderkohe i pagjendshem, e si pasoje edhe shume i kerkuar mes ithtareve. Wagner kishte ardhur ne Milano per prezantimin, dhe me ate rast kishte filluar edhe lidhja e tij me Belbon.

FILENAME: Doktor Wagner

Diaboliku Doktor Wagner
Pjesa e njezetegjashte

Cili ne ate mengjes gri te

Gjate debatit kisha guxuar ta kundershtoja. Sataniku plak patjeter u irritua, por nuk e la ta kuptoje. Perkundrazi u pergjigj sikur te donte te me joshte.
Dukej si Charlus me Jupien, blete dhe lule. Nje gjeni nuk e duron dot te mos e dashurojne dhe duhet te joshe menjehere disidentin, ne menyre qe mepas ta dashuroje. Ia arriti mbane, e dashurova.
Por nuk me kishte falur, pasi ate mbremje te divorcit me dha goditjen fatale, pa e ditur, instinktivisht: pa e ditur ishte perpjekur te me joshte dhe pa e ditur kishte vendosur te me ndeshkonte. Per llogari te deontologjise me ka psikoanalizuar falas. Ndergjegja kafshon edhe gardianet e saj.

Historia e Marquis de Lantenac tek Nentedhjetetre e Victor Hygo. Anija e vandeaneve udheton neper stuhi larg brigjeve bretone, papritmas nje top zgjidhet prej litareve te tij dhe, ndersa anija rreshqet dhe anohet, nis nje vrapim te cmendur nga nje ane ne tjetren dhe ashtu si nje perbindesh i tmerrshem sic eshte rrezikon te thyeje me prabord dhe trebord. Nje topci (ah, pikerisht ai, prej pakujdesise te cilit topi nuk ishte lidhur sic duhej), me nje guxim te pashoq, me nje zinxhir ne dore, hidhet pothuaj perfund perbindeshit, i cili gati po e shtyp, dhe e ndalon, e lidh, e con ne folene e tij perseri, duke shpetuar anijen, ekuipazhin, misionin. Me nje liturgji sublime, i tmerrshmi Lantenac i rrjeshton njerezit tek ura e komandimit, e lavderon guximtarin, e heq nga gjoksi nje dekorate te larte, dhe e vendos ne gjoksin e atij, e perqafon, nderkohe qe turma gerthiste ne kupe te qiellit urrate e saj.
Mepas, Lantenac nervaceliku,kujohet, qe ai, i sapodekoruari eshte pergjegjesi i aksidentit, dhe urdheron ta pushkatojne.
I shkelqyeshem Lantenac, virtuoz, i drejte dhe i pakorruptueshem! E keshtu beri edhe me mua Doktor Wagner, me nderoi me miqesine e tij, dhe me vrau duke me dhene te verteten

dhe me vrau duke me shpallur se cfare doja ne te vertete

dhe me shpalli, se cfare, duke e dashur, me tmerronte.

Histori, e cila fillon neper lokale. Nevoje per tu dashuruar.
Disa gjera i ndjen, kur vijne, nuk eshte se dashurohesh, sepse dashurohesh, dashurohesh, sepse ne ate periudhe kishe nje nevoje te deshperuar per tu dashuruar. Ne periudhat, ne te cilat ndjen deshiren per tu dashuruar, duhet te jesh i kujdesshem ku i hedh kembet: eshte njesoj sikur ke pire nje eliksir, nga ai, prej te cilit dashurohesh me qenien e pare, qe te zejne syte. Mund te jete nje ornitorinkus.
Perse ndjeja nevojen pikerisht ne ate periudhe, kur sapo kisha lene pijen? Marredhenie mes melcise dhe zemres. Nje dashuri e re eshte nje motiv i mire, per te rifilluar pije. Dikush, me te cilin shkon neper lokale. Te ndjehesh mire.

Lokali eshte dicka e shkurter, e perkohshme. Te lejon nje pritje te embel te gjate per gjithe diten, derisa shkon te strukesh ne driten e muzget ne kolltuqet prej lekure, ne gjashte te mbasdites nuk ka njeri, klientela e zakonshme vjen ne mbremje, bashke me pianistin. Te zgjedhesh nje bar amerikan te rremujshem ne mbasditen e vonshme, kamerieri vjen vetem pasi e ke thirrur tre here, dhe e ka gati martinin tjeter.
Martini eshte esenciale. Jo whisky, martini. Lengu eshte i bardhe, e ngre goten dhe e shikon ate pas kokrres se ullirit. Ka ndryshim mes asaj kur e shikon te dashuren permes nje martini cocktail, ku gota trekendore eshte shume e vogel dhe asaj kur e shikon permes nje gin martini on the rocks, gote e gjate, fytyra e saj shperbehet ne kubismin transparent te copave te akullit, efekti dyfishohet, ne qofte se i afron te dy gotat, secili me ballin te ngjeshur kundra ftohtesise se gotes dhe ndermjet te dy balleve, te dy gotat – me gote me fron nuk e ben dot.
Ora e shkurter e lokalit. Mepas do te presesh duke u dridhur nje dite tjeter. Nuk ekziston kercenimi i sigurise.

Kush dashurohet neper lokale, nuk ka nevoje per nje grua vetem per te. Dikush i jep borxh dikujt te veten.

Roli i tij. I jepte shume liri, ishte gjithmone ne udhetim. Liberaliteti i dyshimte i tij: mund te telefonoja edhe ne mes te nates, ai ishte aty dhe ti jo, ai me pergjigjej, qe ti ishe jashte, madje meqe po merr ne telefon, mos di gje, se ku eshte? Te vetmet momente xhelozie. Por edhe ne ate menyre ja shkepusja Cecilian nga duart saksofonistit. Te dashurosh apo te besosh se dashuron si nje prift i perjetshem i nje hakmarrjeje antike.

Gjerat ishin komplikuar me Sandren: asaj here kishte vene re, qe historia po me merrte perposhte, jeta ne dy ishte bere me te vertete e tensionuar. Duhet ti japim fund? Atehere i japim fund. Jo, prit, e bisedojme edhe njehere. Jo, keshtu nuk mund te shkoje me tutje. Me nje fjale, problemi ishte Sandra.
Kur bredh neper lokale, drama pasionale nuk eshte me ate, qe e gjen, por me ate, qe e len.

Pastaj erdhi darka me Doktor Wagner. Gjate bisedes, sapo i pata dhene nje provokatori nje perkufizim te psikoanalizes: - La psychanalyse? C´est qu´entre l´homme et la femme... chers amis... ça ne colle pas.
Po diskutohej mbi marredheniet ne cift, mbi divorcin si iluzion i ligjit. I prekur prej problemeve te mia merrja pjese ne bashkebisedim me pasion. U terhoqem neper lojra dialektike, duke folur vetem ne, ndersa Wagner heshtte, duke harruar, qe ne kishim mes nesh nje orakull. Dhe me pamje inekzistente

dhe me pamje te merzitshme

dhe me mosinteresim melankolik

dhe sikur te futej ne nje bashkebisedim duke luajtur jashte temes, Wagner tha (perpiqem ti rikujtoj fjalet ekzakte te tij, por me jane ngulitur thelle ne mendje, e pamundur te jem gabuar): - Ne te gjithe aktivitetin tim kurre nuk kam patur nje pacient, qe te ishte i nevrotizuar nga divorci i tij. Shkaku i semundjes ishte gjithmone divorci i Tjetrit.
Doktor Wagner, edhe kur fliste, thoshte gjithmone Tjetri me T te madhe. Fakt eshte, qe u hodha perpjete, sikur isha kafshuar nga nje neperke

viskonti u hodh perpjete, sikur te ishte kafshuar nga nje neperke

djerse te ftohta i bulezonin ne balle

baroni e fiksonte ndermjet shtellungave te dendura tymi te cigareve te tij te holla ruse

- Mos doni te thoni, pyeta, qe bie ne krize, jo nga divorci prej partnerit tend, por nga divorci i mundshem ose i pamundshem i personit te trete, i cili ka shtene ne krize ciftin, pjesetar i te cilit ti je?
Wagner me shikoi me perpleksitetin e laikut, teksa shikon per here te pare nje te luajtur mendsh. Me pyeti se cfare doja te thoja.
Ne te vertete, cfaredolloj gjeje kisha dashur te thoja, e kisha thene gabim. U perpoqa ta beja konkret arsyetimin tim. Mora nga tavolina lugen dhe e vura afer pirunit: - Ja, ketu jam une, Piruni, i martuar me ate, Lugen. Dhe ketu eshte cifti tjeter, Thika e martuar me Bicakun ose Mackie Messer. Tani, une, Piruni besoj, se vuaj, sepse me duhet te braktis Lugen time dhe nuk do te doja, dashuroj Thiken, por me shkon per shtat, qe eshte me Bicakun e saj. Por ne te vertete, Ju, Doktor Wagner, me thoni, qe une ndjehem keq, sepse Thika nuk ndahet prej Bicakut. A eshte keshtu?
Wagner iu pergjigj nje bashkedarkuesi tjeter, qe nuk kishte thene kurre nje gje te tille.
- Si nuk e thate? Thate, qe nuk kam takuar kurre ndonje te nevrotizuar prej divorcit te tij, por gjithmone prej divorcit te tjetrit.
- Ndoshta, nuk me kujtohet, tha atehere Doktor Wagner, i merzitur.
- Dhe nese e keni thene, nuk donit te nenkuptonit ate, qe nenkuptova une?

Wagner heshti per disa minuta.

Ndersa bashkedarkuesit po prisnin, pa as edhe u gelltitur, Wagner beri shenje, qe ti hidhnin pak vere ne gote, shikoi me vemendje lengun perkundrejt drites dhe me ne fund foli.

- Nese Ju e keni kuptuar keshtu, ndodh, ngaqe donit ta kuptonit keshtu.

Pastaj u kthye nga ana tjeter, tha qe bente vape, beri sikur improvizonte nje arie operistike, duke tundur nje cibuk te kriposur, sikur te dirigjonte nje orkester te larget, iu hap goja, u perqendrua tek nje torte kremi, dhe ne fund, pas nje krize tjeter heshtjeje, kerkoi, qe ta conin ne hotel.
Te tjeret me veshtruan si dikend, i cili kishte prishur nje simpozium, prej te cilit mund te kishin dalur Fjale definitive.

Ne te vertete kisha degjuar te fliste e Verteta.

Te telefonova. Ishe ne shtepi, me Tjetrin. Kalova nje nate pagjume. Gjithcka ishte e qarte: nuk mund ta duroja dot me, qe te ishe me te. Sandra nuk hynte fare ketu.
Kaluan gjashte muaj dramatike, ne te cilat te qendroja pas shpines, ngjitur pas qafes, per te shkaterruar bashkejetesen tende, duke te thene, qe te doja te gjithen per mua, e duke te bindur, qe ti e urreje Tjetrin. Fillove te ziheshe me Tjetrin, Tjetri filloi te behej kerkues, xheloz, nuk dilte mbremjeve, kur ishte ne udhetim telefononte dy here ne dite, e ne mes te nates. Nje prej mbremjeve te goditi me shpulle. Me kerkove te holla, sepse doje te ikje, germova ato pak te holla, qe kisha ne banke. E braktise apartamentin bashkeshortor, shkove ne mal me disa miq, pa me lene adrese. Tjetri me telefonoi i deshperuar, duke me pyetur, nese e dija, se ku ishe, une nuk e dija, dhe dukej sikur genjeja, sepse i kishe thene, se po e lije per mua.
Kur u ktheve, me njoftove e vezelluar, se i kishe shkruar nje leter lamtumire. Ne ate pike, pyeta veten, cfare do te ndodhte mes meje dhe Sandres, por ti nuk me le kohe te mendohesha. Me the, qe kishe njohur nje tip, me vrage ne faqe dhe nje apartament teper ciganesk. Do te shkoje te rrije me te.
- Nuk me do me?
- Perkundrazi, je burri i vetem i jetes sime, por pas asaj qe ndodhi, kam nevoje te perjetoj kete eksperience, mos ji kalama, perpiqu te me kuptosh, ne fund te fundit per ty lashe bashkeshortin, leru njerezve kohen e duhur.
- Kohen e duhur? Po me thua, qe po shkon tek nje tjeter.
- Ti je intelektual, per se pari edhe i majte, mos u sill si nje mafioz. Se shpejti.

Per gjithcka i detyrohem Doktor Wagnerit.

[Pedro]

37.

Kush reflekton mbi kater gjera, me mire do te ishte, te mos kishte lindur fare: cfare eshte lart, cfare eshte poshte, cfare eshte mepare dhe cfare eshte mepas.

Talmud, Hagigah 2.1

U bera i gjalle tek Garamond pikerisht mengjesin, kur po instalonin Abulafian, teksa Belbo dhe Diatallevi po humbisnin ne debatin e tyre mbi emrat e Zotit dhe Gudrun vezhgonte me dyshim burrat, te cilet po fusnin ate qenien e re qetesiprishese ne mes te pirgjeve, gjithmone e me teper pluhurshume, te doreshkrimeve.
>>Uluni, Casaubon, ja ku i kini planet te asaj historise sone te metaleve.<< Mbetem vetem dhe Belbo me tregoi listen e indekseve, bocat e kapitujve, skemat e faqosjes. Une duhet te lexoja tekstet dhe te gjeja ilustrimet. Permenda disa biblioteka milaneze, te cilat me dukeshin te furnizuara mire.
>>Nuk do te mjaftoje,<< tha Belbo. >>Duhet vizituar ndonje vend tjeter. Per shembull ne muzeun e shkencave ne Mynih, ka nje fototeke te mrekullueshme. Pastaj ne Paris eshte Conservatoire des Arts et Métiers. Do te doja te shkoja une perseri, po te kisha kohe.<<
>>Eshte bukur?<<
>>Shqetesuese. Triumfi i makines ne nje kishe gotike...<< Hezitoi, rregulloi disa letra mbi tavoline. Pastaj, sikur te trembej, se po i jepte me teper rendesi se c´duhej fjaleve te veta: >>Atje eshte Lavjerresi,<< tha.
>>Cili lavjerres?<<
>>Lavjerresi. Quhet Lavjerresi i Foucault.<<
Me shpjegoi Lavjerresin, ashtu sic e pashe te shtunen – dhe ndoshta te shtunen e pashe ashtu, sepse Belbo me kishte parapregatitur per vizionin. Por asokohe nuk duhet te kem treguar shume entuziazem, e Belbo me veshtroi si dike, i cili, perballe Kapeles Sistina, pyet nese kjo ishte e gjitha.
>>Ndoshta eshte atmosfera e kishes, por Ju siguroj se provohet nje ndjesi shume e forte. Ideja, qe gjithcka rrjedh dhe vetem atje lart ekziston pika e vetme e palevizshme e universit… Per ate, i cili nuk beson, eshte njefare menyre per te rigjetur Zotin, dhe pa e vene ne pikepyetje mosbesimin e tij, sepse behet fjale per nje Pol Zero. E dini, per njerezit e gjenerates sime, te cilet kane ngrene zhgenjime per mengjes dhe per darke, mund te jete ngushelluese.<<
>>Me teper zhgenjime ka ngrene gjenerata ime:<<
>>Mendjemadhesi! Jo, per ju ishte vetem nje sezon, keni kenduar karmanjolen e mepas rigjetet veten tek Vendeé. Do t´ju kaloje shpejt. Per ne ishte ndryshe. Mepare fashizmi, edhe pse e kemi perjetuar si femije, si nje roman me aventura, por fatet e pavdekshme ishin nje pike e palevizshme. Mepas pika e palevizshme e Rezistences, sidomos per ata si une, te cilet e kane vezhguar nga jashte, dhe nga ajo bene nje rit vegjetimi, rikthimi i pranveres, nje ekuinoks apo nje solstic, i ngaterroj gjithmone… pastaj per ndonje Zoti, per te tjere klasa punetore, dhe per shume te dyja bashke. Ishte ngushelluese per nje intelektual, te mendonte, qe ekzistonte punetori, i bukur, i shendetshem, i forte, i gatshem te ribente boten. E pastaj, e keni pare edhe ju, punetori ishte, por jo klasa. Duhet ta kene vrare ne Hungari. E pastaj erdhet ju. Per Ju ka qene e natyrshme, ndoshta mund te kete qene edhe nje feste. Per ata te moshes sime jo, ishte larja e hesapeve, kafshimi i ndergjegjes, pendimi, rigjenerimi. Ne kishim humour dhe ja, ju do te vinit, per te sjellur entuziasmin, guximin, autokritiken. Per ne, qe asokohe ishim tridhjetepese ose dyzetvjecare ka qene nje shprese, poshteruese, por shprese. Duhet te beheshim si ju, me kushtin, qe te rifillonim nga e para. Nuk mbanim me kravata, hodhem tutje trench coat per te blere nje eskimo te perdorur, dikush dha doreheqjen nga puna per te mos u sherbyer padroneve…<<
Ndezi nje cigare dhe beri sikur po simulonte nje psheretime, qe ta falja per perhumbjen e tij.
>>Dhe keni deshtuar ne te gjitha frontet. Ne, me pelegrinazhet e pervitshme vetendeshkuese ne katakombet ardeatine, refuzonim te shpiknim ndonje slogan per Coca-Cola, sepse ishim antifashiste. Kenaqeshim me dy leke tek Garamond, sepse libri te pakten eshte demokratik. E ju tani, per tu hakmarre ndaj borgjezeve, te cilet nuk arritet dot ti varnit, iu shisni videokaseta dhe revista, i budallallepni me Zen-in dhe me artin e mirembajtjes se motocikletes. Na e futet, me kuotazicionin e anetaresise bleme kopjen e mendimeve te Maos dhe me parate shkuat e blete fishekzjarre per festat e krijimtarise se re. Pa turp. Ne e kemi kaluar jeten duke u turperuar. Na keni genjyer, nuk perfaqesonit asnje dliresi, ishte vec nje pucer djalerie. Na keni bere te ndjehemi si krimba, sepse nuk kishim kurajon te perballnim ballehapur xhendarmerine boliviane, e pastaj keni qelluar pas shpine ata fatkeqe, qe kalonin rruges. Dhjete vjete mepare na eshte dashur te genjenim per t´ju nxjerre nga burgu, dhe ju keni genjyer per te derguar ne burg shoket tuaj. Ja perse me pelqen kjo makine: eshte budallaqe, nuk beson, nuk me ben te besoj, ben ate qe i them une, budalla une budallaqe ajo – ose ai. Eshte nje marredhenie e ndershem.<<
>>Une…<<
>>Ju jeni i pafajshem, Casaubon. Ju ia mbathet, ne vend qe te gjuanit me gure, jeni diplomuar, nuk keni qelluar. E megjithate disa vjet mepare une ndjehesha i kercenuar edhe prej Jush. Vini re mire, asgje personale. Cikle gjeneratash. Dhe kur pashe Lavjerresin, vitin e kaluar, kuptova gjithcka.<<
>>Gjithcka cfare?<<
>>Pothuajse gjithcka, shikoni, Casaubon, edhe Lavjerresi eshte nje profet i rreme. Ju e shikoni, kujtoni se eshte pika e vetme e palevizshme ne univers, por nese e heq nga tavani i Conservatoire dhe shkon e var ne nje bordello, funksionon njesoj. Ka lavjerresa te tjere, nje eshte ne New York ne pallatin e OKB, nje tjeter ne muzeun e shkencave ne San Francisko, e kushedi se sa te tjere. Lavjerresi i Foucault qendron i palevizshem, me token, e cila i rrotullohet poshte, kudo ku te ndodhet. Cdo pike e universit eshte nje pike e palevizshme, mjafton te varesh ne te Lavjerresin. <<
>>Zoti eshte kudo?<<
>>Ne njefare kuptimi, po. Per kete arsye me turbullon Lavjerresi. Me premton pafundesine, por ma le mua pergjegjesine per te vendosur ku e dua ta kem. Keshtu nuk mjafton te adhurosh Lavjerresin atje, ku eshte, te duhet te marresh perseri nje vendim, e te kerkosh piken me te mire. E megjithate…<<
>>E megjithate?<<
>>E megjithate – se mos me merrni seriozisht, apo jo, Casaubon? Jo, mund te rri i qete, jemi njerez, qe nuk marrim seriozisht… E megjithate, po thoja, ndjesia eshte, qe dikush ne jete ka varur Lavjerresin ne shume pika, dhe nuk ka funksionuar, dhe atje, ne Conservatoire, funksionon kaq mire… Po sikur ne univers te kete pika te privilegjuara? Ketu, nen tavanin e kesaj dhome? Jo, nuk do ta besonte kush. Duhet atmosfera. Nuk e di, ndoshte jemi gjithmone duke kerkuar piken e duhur, ndoshta eshte afer nesh, por nuk e njohim, e per ta njohur nevojitet te besosh… Me nje fjale, shkojme tek zoti Garamond.<<
>>Te varim Lavjerresin?
>>Oh, shakaxhi. Shkojme te bejme gjera serioze. Per t´ju paguar, kam nevoje, qe padroni t´Ju shohe, t´Ju preke, t´Ju nuhase, e te thote qe jeni ne rregull. Ejani te prekeni prej padronit, prekja e tij te sheron nga dregzat.<<

[Pedro]

38.

Mjeshtri Sekret, Mjeshtri Perfekt, Mjeshtri per Kuriozitetin, Mirembajtesi i Ndertesave, I zgjedhuri i Nentes, Kaloresi i Harkut Mbreteror te Salomonit ose Mjeshtri i Harkut te Nente, Skocezi i Madh i Fytyres se Shenjte, Kaloresi i Orientit ose i Shpates, Princi i Jeruzalemit, Kaloresi i Lindjes dhe i Perendimit, Princi Kaloresiak i Roza-Kryqeve dhe Kalores i Shqiponjes dhe i Pelikanit, Urata e Madhe ose Skocezi Sublim i Jeruzalemit Qiellor, I nderuari Mjeshter i Madh i te gjitha Llozhave ad vitam, Kaloresi Prusian dhe Princ Noakiteve, Kaloresi i Sepates Mbreterore ose Princi i Libanit, Princi i Tabernakoles, Kaloresi i Gjarprit te Deges, Princi i Meshires ose i Miresise, Komandanti i Madh i Tempullit, Kaloresi i Diellit ose Princi Adept, Kavalieri i Shen Andreas se Skocise ose Mjeshtri i Madh i Drites, Kaloresi i Madh i Perzgjedhur Kadosh dhe Kalores i Shqiponjes se Bardhe dhe te Zeze.

(Grada te larta te Masonerise te Ritit te Vjeter dhe te Pranuar Skocez)

Pershkuam korridorin, ngjitem tre shkalle dhe kaluam mespermes nje porte me xhama akulli. Pernjehere hyme ne nje univers tjeter. Nese dhomat, te cilat i kisha pare deri tani, ishin te erreta, gjithe pluhur, dhe te lene pas dore, keto ketu ngjanin me sallen VIP te nje aeroporti. Muzike sfondi, mure te kaltra, nje salle me pamje te rehatshme me mobilje firmato, muret te ngarkuara me fotografi, ne te cilat shfaqeshin zoterinj me pamje deputeti, te cilet u dorezonin nje trofe fitoreje me krahe disa zoterinjve me pamje senatori. Mbi nje tavoline, te hedhura si me pakujdesje, si ne dhomen e pritjes te nje dentisti, disa revista me karte te patinuara, Nuhatja Letrare, Atanori Poetik, Trendafili dhe Gjembi, Parnaso Enotrio, Vargu i Lire. Nuk i kisha pare ndonjehere ne qarkullim, e mepas e mora vesh perse: qarkullonin vetem mes klienteve te Manuzios.
Nese ne fillim kisha kujtuar, se kisha hyre ne nje zone drejtorie te Garamond, shpejt me duhej te nderroja mendje. Ishim ne zyrat e nje shtepie tjeter botuese. Ne atriumin e Garamond gjendej nje vitrine e erret dhe e vjeter, me librat e publikuara se fundmi, por librat e Garamond ishin te shperndare, me flete akoma per tu ndare dhe nje kopertine gri e hapur – duhet te rikujtonin botimet universitare franceze, me nje leter, e cila zverdhej brenda pak viteve, ne menyre qe te sugjeronte, qe autori, sidomos nese ishte i ri, kishte botuar prej kohesh. Kurse ketu ishte nje vitrine tjeter, e ndricuar nga brenda, ne te cilen rradhiteshin librat e shtepise botuese Manuzio, disa te hapura ne faqe te palosura: kopertina te bardha, te lehta, te mbeshtjella me nje leter celofani, shume elegante, dhe nje leter fine orizi me germa te qarta dhe te bukura.
Serite e Garamond kishin tituj serioze dhe akademike, si Studime Humanistike ose Filozofia. Serite e Manuzios kishin tituj delikate dhe poetike: Lulja qe Nuk Keputa (poezi), Toka e Pashkelur (tregime), Ora e Oleandros (mbante tituj te tipit Ditari i nje vajze te semure), Ishulli i Pashkes (me duket se ese te ndryshme), Atlantida e Re (vepra e fundit e publikuar ishte Koenigsbergu i Cliruar – Prolegomene rreth cdo metafizike te ardhshme, e cila prezantohet si sistem i dyfishte transshendental dhe shkenca e numrit fenomenal). Mbi te gjitha kopertinat, logo e shtepise, nje pelikan nen nje palme me moton: “une kam ate, qe kam dhuruar”.
Belbo u tregua i vagullt dhe sintetik: zoti Garamond zoteronte dy shtepi botuese, kjo ishte e gjitha. Ne ditet pasardhese mu be e qarte, qe kalimi mes Garamond dhe Manuzios ishte krejt privat dhe sekret. Ne fakt hyrja e zyrave te Manuzios ishte ne Via Marchese Gualdi dhe ne Via Gualdi bota e piset e Via Sincero Renato i linte vendin fasadave te pastra, trotuareve te gjera, hyrjeve me ashensore alumini. Asnje nuk do te mund te dyshonte, qe nje apartament i nje stabilimenti te vjeter ne Via Sincero Renato do te komunikonte, vetem me tre shkalle disniveli, me nje te nje stabilimenti ne Via Gualdi. Per te siguruar lejen, zoti Garamond duhet te kishte bere salto mortale, besoj duhet te jete rekomanduar prej njerit prej autoreve, funksionar i Gjendjes Civile.
Ishim pritur menjehere prej zonjes Grazia, nje zonje matronale, me nje shall qafe te te njejtit material dhe ngjyre me tapetet e mureve, e cila me nje buzeqeshje te perkujdesur na udhehoqi per ne Sallen e Globit.
Salla nuk ishte e pamase, por te sillte nder mend sallonin e zyres se Musolinit ne Pallatin Venecia, me nje glob sa nje boje njeriu ne hyrje dhe tavolina e punes prej dru morgani e zotit Garamond atje ne fund, te cilin dukej sikur e shikoje me nje pale dylbi te kthyera mbrapsht.
Garamond na kishte bere shenje te afroheshim, dhe e kisha ndjere veten te sikletosur. Me vone, gjate hyrjes se De Gubernatis, Garamond do te kishte shkuar drejt tij, dhe ky gjest kordialiteti do ti kishte dhene akoma me teper karizem, sepse vizitori do te kishte pare ne fillim ate duke pershkuar sallen, dhe mepas do ta pershkonte ne krah te mikut, dhe hapesira si me magji do te dyfishohej.
Garamond na uli perballe tavolines se tij te punes dhe u tregua i prere dhe kordial: >>Doktor Belbo, me ka folur per Ju, doktor Casaubon. Kemi nevoje per bashkepunetore te vlefshem. Sic e keni kuptuar, nuk behet fjale per punesim te plote, nuk na e kercet dot. Do te kompensohet ne menyre te denje mundimi Juaj, devocioni Juaj, nese me lejoni, sepse puna jone eshte nje mision.<<
Me permendi nje shifer a forfait ne baze te oreve te punes te marra me mend, qe per ato kohe mu duk e arsyeshme.
>>Mrekulli, i dashur Casaubon.<< E kishte hequr titullin qe nga momenti, qe isha bere nenpunes. >>Kjo historia e metaleve duhet te behet e shkelqyeshme, do te thoja me shume, e bukur. Popullore, e kapshme, por shkencerore. Duhet te godase fantazine e lexuesit, por shkencerisht. T´Ju jap nje shembull. Lexoj ketu, ne bocat e para, qe ekzistonte kjo sfera, si i thone, e Magdeburgut, dy gjysmesfera te bashkuara dhe nga brenda u hiqet ajri. I lidhin dy cifte kuajsh normane, nje nga njera ane e nje nga ana tjeter, njeri cift terheq kendej e tjetri terheq andej dhe te dy gjysmesferat nuk shkeputen. Mire, ky eshte nje njoftim shkencor. Por Ju duhet te me zbuloni, mes te gjithave ato me pak piktoreske. Dhe kur ta keni zbuluar, duhet te me gjeni pamjen, afreskun, pikturen ne vaj, cfare te jete. E epokes. E pastaj e hedhim ne faqe te plote, me ngjyra.<<
>>Ka nje pllake te gdhendur,<< i thashe, >>e njoh.<<
>>E shikoni? Ju lumte. Ne faqe te plote, me ngjyra.<<
>>Nese eshte pllake e gdhendur, do te jete ne bardh e zi,<< i thashe.
>>Ashtu? Shume mire, atehere ne bardh e zi. Saktesia eshte saktesi. Por ne sfond ari, duhet te godase lexuesin, duhet ta beje te ndjehet atje, ate dite kur u zhvillua eksperimenti. Qarte? Shkence, realizem, pasion. Mund ta perdoresh shkencen dhe ta gozhdosh lexuesin. Ka dicka me teper teatrale, dramatike, e madame Curies, e cila hyn ne darke ne shtepi dhe ne erresire shikon nje drite fosforeshente, Zot i madh, cfare do te jete valle… Eshte hidrokarburi, golkonda, flogjistoni apo si dreqin quhet dhe voilá, Marie Curie ka zbuluar radioaktivitetin. Te dramatizosh. Duke respektuar te verteten.<<
>>A hyn edhe radioaktiviteti tek metalet?<< pyeta une.
>> Radiumi, a nuk eshte metal?<<
>>Besoj se po.<<
>>Epo atehere? Nga kendveshtrimi i metaleve mund te permbledhesh te gjithe universin e dijes. Si kemi vendosur ta titullojme librin, Belbo?<<
>>Menduam dicka serioze, dicka si Metalet dhe kultura materiale.<<
>>Dhe serioze duhet te jete. Por edhe me ate apelin shtese, me ate hicgjene, e cila thote gjithcka, le te shohim… Ja, Historia universale e metaleve. Jane brenda edhe kinezet?
>>Jane, posi.<<
>>Epo atehere, universale. Nuk eshte nje truk publicitar, eshte e verteta. Biles, Aventura e mrekullueshme e metaleve.<<
Ne ate moment zonja Grazia njoftoi mberritjen e Commendator De Gubernatis. Zoti Garamond hezitoi per nje cast, me pa me dyshim, Belbo i beri nje shenje, si per ti thene, qe tashme mund te me besonte. Garamond urdheroi, qe mysafiri te futej brenda dhe u nis drejt tij. De Gubernatis kishte veshur nje dopiopet, nje medalje ne jake, nje stilograf ne xhepin ne gjoks, nje gazete te palosur ne njerin xhep te xhaketes dhe nje dosje nen sqetull.
>>I dashur commendatore, uluni, miku i shtrenjte De Ambrosiis me ka folur per Ju, nje jete te tere te kaluar ne sherbim te shtetit. Dhe nje vene e fshehte poetike, nuk eshte keshtu? Ma tregoni, ma tregoni kete thesar, qe e mbani nder duar… Ju prezantoj dy nga drejtoret e mi te pergjithshem.<<
E uli perballe tavolines se punes te ngarkuar me doreshkrime, dhe perkedheli me duar te dridhura prej interesit kopertinen e vepres, qe po i sillnin: >>Mos flisni, i di te gjitha. Ju vini nga Vitipieno, qytet i madh e fisnik. Nje jete e harxhuar ne sherbim te doganave. Dhe ne fshehtesi, dite per dite, nate per nate, keto flete, te nxitura prej demonit te poezise. Poezia… Ka djegur rinine e Safos, ka ushqyer ambicien e Goethes… Farmakos – i thonin greket – helm dhe ilac. Natyrisht duhet ta lexojme, kete krijesen Tuaj, si minimum pretendoj tre raporte lektoresh, nje i brendshem dhe dy konsulente te jashtem (anonime, me vjen keq, jane persona mjaft te ekspozuar), Manuzio nuk boton nje liber, nese nuk eshte e bindur per cilesine dhe cilesia, Ju e dini akoma me mire se une, eshte dicka e pakapshme, duhet ta zbulosh me nje sens te gjashte, disa here nje liber ka imperfeksionet e veta, mangesi – edhe Svevo shkruante keq, por kujt i them – por per Zotin, ndjehet nje ide, nje ritem nje force. E di, mos ma thoni, sapo i hodha nje sy hyrjes se ketyre faqeve ndjeva dicka, por nuk deshiroj ta gjykoj i vetem, edhe pse disa here – ah, sa here – raportet e lektoreve ishin te vakta, por une iu jam kundervene, sepse nuk mund ta denosh nje autor, pa hyre, si te thuash, ne sintoni me te. Ja per shembull e hap rastesisht kete tekstin tuaj dhe syte me bien mbi nje varg, “si ne vjeshte, qerpiku i thare<< - dakord, nuk e di se si eshte kusuri, por ndjej nje fllad, krijoj nje imazh, ndonjehere me nje tekst fillohet keshtu, nje ekstaze, nje rrembim… Cela dit, mik i dashur, ah per Zotin, nese mund te behej ajo qe deshiron perhere? Por edhe botimi eshte nje industri, me fisnikja e gjithe industrive, por prape nje industri. Po a e dini se sa kushton sot tipografia, po letra? Shikoni, shikoni ne gazeten e sotme, sa eshte rritur prime rate ne Wall Street. Nuk na hyn ne xhep, do thoni Ju? Perkundrazi, na hyn qe c´ke me te. A e dini, qe na taksojne edhe magazinen? Une nuk shes, dhe ata taksojne stoqet. Paguaj edhe mossuksesin, kalvarin e gjeniut, qe filistenjte nuk e mirenjohin. Kjo leter e mendafshte – eshte teper fine, me lejoni, qe e keni shtypur tekstin mbi nje leter te kaq te holle, ketu njihet poeti, nje sharlatan kushdo do te kishte perdorur leter extra strong, per te verbuar syte dhe per te hutuar shpirtin, por kjo poezi e shkruar me zemer, eh, fjalet jane gure, dhe turbullojne boten – kjo karte e mendafshte me kushton mua kartemonedha.<<
Kumboi zilja e telefonit. Mepas do te merrja vesh, qe Garamond kishte shtypur nje buton nen tavoline dhe zonja Grazia i kishte kaluar nje telefonate te rreme.
>>I shtrenjti Mjeshter! Si? Sa bukur! Lajme te medha, le te bien kembanat. Nje liber i ri i Juaji eshte nje ngjarje. Por sigurisht, Manuzio eshte krenare, e mallengjyer, do te thoja me shume, e gezuar t´Ju kete Ju ne mes te autoreve te saj. E keni pare cfare kane shkruar gazetat rreth poemes Suaj te fundit epike. Veper per Nobel. Per fat te keq, Ju jeni shume perpara kohes. Me shume veshtiresi kemi shitur tremije kopje…<<
Commendator De Gubernatis po zbardhej : tremije kopje per te ishte nje synim i larte i pashprese.
>>Nuk kane mbuluar as shpenzimet e prodhimit. Shkoni te shikoni njehere matane portes se xhamit dhe do te shikoni se sa njerez kam ne redaksi. Sot per te nxjerre nje liber me duhet te shperndaj te pakten dhjetemije kopje, dhe per fatin e te shumteve shiten edhe me shume, por jane shkrimtare, si te them, me nje vokacion te ndryshem, Balzac ishte i madh dhe shiste libra si panine, Proust ishte po aq i madh dhe publikonte me shpenzimet e veta. Ju do te perfundoni neper antologjite e shkollave, por jo neper kioskat e stacionit te trenit, i ka ndodhur edhe Joyce, i cili ka botuar me shpenzimet e veta, si Proust. Libra si ai i Juaji, ia lejojme vetes nje here ne dy ose tre vjet. Me jepni tre vjet kohe…<< Ndoqi nje pauze e gjate. Ne fytyren e Garamond u vizatua nje siklet i dhimbshem.
>>Si? Me shpenzimet e Juaja? Jo, jo, nuk eshte shifra, shifra mund te kufizohet… Ceshtja eshte, se Manuzio zakonisht nuk… Patjeter, kujt po ia thoni, edhe Joyce edhe Proust… Sigurisht, e kuptoj…<<
Tjeter pauze e dhimbshme. >>Ne rregull, flasim. Une isha i sinqerte, Ju jeni i padurueshem, le te bejme ate qe e quajne joint venture, e kane bere amerikanet para nesh. Kaloni neser dhe do te bejme nje llogari te perafert… Nderimet e mia dhe admirimet e mia.<<
Garamond sikur doli nga nje enderr, dhe kaloi nje dore mbi sy, mepas tregoi qe u kujtua ne cast per prezencen e mysafirit. >>Me ndjeni, ishte nje shkrimtar, nje shkrimtar i vertete, ndoshta nje i madh. E megjithate, pikerisht prej kesaj… Ndonjehere ndjehesh i poshteruar, te ushtrosh kete profesion. Po te mos ishte dedikimi. Por le te kthehemi tek Ju. I thame te gjitha, do t´Ju shkruaj, le te themi pas nje muaji. Teksti i Juaj do te qendroje ketu, ne duar te sigurta.<<
Commendator De Gubernatis kishte dalur pa fjale. Kishte hedhur kembet ne farken e lavdise.

[Pedro]

39.

Kalores i Hemisferave, Princ i Zodiakut, Filozofi Sublim Hermetik, Komandant Suprem i Yjeve, Urata Sublime e Isirit, Princi i Kodres se Shenjte, Filozof i Samothrakise, Titan i Kaukazit, Djelmosh i Lires se Arte, Kalores i Feniksit te Vertete, Kalores i Sfinksit, I Urti Sublim i Labirinthit, Princi Brahman, Roja Mistik i Shenjterise, Arkitekt i Kulles Misterioze, Princi Sublim i Perdes se Shenjte, Perkthyes i Hieroglifeve, Doktori Orfik, Ruajtesi i Tre Zjarreve, Roja i Emrit te Papermendshem, Edipi Sublim i Sekreteve te Medha, Bari i Dashur i Oazeve te Mistereve, Doktor i Flakes se Shenjte, Kalores i Trekendeshit Vezullues.

(Grada te Ritit Antik dhe Primitiv te Memfis – Misraim)

Manuzio ishte nje shtepi botuese per ASV.
Nje ASV ne zhargonin e Manuzios ishte – por perse po perdor ketu te shkuaren? ASV jane akoma, atje cdo gje vazhdon sikur te mos kete ndodhur gje, jam une ai, i cili tashme projektoj gjithcka ne nje te shkuar tmerresisht te kryer, sepse ajo, qe ka ngjare parmbreme, ka shenjuar nje te care ne kohe, sepse ne navaten e Saint-Martin-des-Champs eshte permbysur rregulli i shekujve… ose ngaqe qe prej parmbremjes jam vjeteruar pernjehere me dekada te tera, apo frika, se mos Ata me arrijne, me ben te flas, sikur te shkruaja kroniken e nje perandorie ne shperberje e siper, i shtrire ne nje vaske, me venat tashme te prera, duke pritur te mbytem ne gjakut tim…
Nje ASV eshte nje Autor me Shpenzimet e Veta dhe Manuzio eshte nje prej atyre sipermarrjeve, te cilet ne vendet anglo-saksone quhen “Vanity Press”. Fitime kolosale, shpenzimet e sipermarrjes zero. Garamond, zonja Grazia, llogaritari i mbyllur ne kafazin ne fund fare, i mbiquajtur drejtori administrativ, dhe Luciano, shperndaresi i gjymtuar, ne magazinen e zbrazet te bodrumit.
>>Kurre nuk e kam kuptuar, se si ia arrin Luciano, qe te paketoje librat vetem me nje dore,<< me kishte thene Belbo, >>ma merr mendja, qe ndihmohet me anen e dhembeve. Nga ana tjeter nuk eshte se paketon kushedi sa: shperndaresit e shtepive botuese normale u shperndajne libra librarive, ndersa Luciano u dergon libra vetem autoreve. Manuzio nuk interesohet fare per lexuesit… E rendesishme, thote zoti Garamond, eshte qe te mos na tradhetojne autoret, pa lexues mund te mbijetosh.<<
Belbo e admironte zotin Garamond. E shikonte si mbajtesi i nje fuqie, e cila atij i ishte mohuar.
Sistemi i Manuzios ishte shume i thjeshte. Disa lajmerime te pakta ne te perditshmet lokale, ne revistat e kategorise, ne botimet letrare te provinces, sidomos tek ato, te cilat zgjasin pak numra. Hapesira publicitare te madhesise mesatare, me fotografi te autorit dhe disa rrjeshta te pakte te goditur: “nje ze i madherishem i poezise sone”, ose “deshmia e re tregimtare e autorit te “Floriana dhe te motrat”.
>>Ne kete moment rrjeta eshte e hedhur,<< me shpjegonte Belbo, >>dhe ASV-te bien ne te si vile rrushi, nese ne nje rrjete bjen dot si vile rrushi, por metafora e pasakte eshte tipike per autoret e Manuzios dhe e kam marre vesin, me falni.<<
>>Po pastaj?<<
>>Marrim rastin e De Gubernatis. Pas nje muaji, teksa pensionisti yne tashme do te digjet prej padurimit, nje telefonate e zotit Garamond do ta ftoje per darke me disa shkrimtare. Takim ne nje restorant arab, krejt ekskluziv, pa tabele ne perjashta, i bie ziles dhe thua emrin tend ne nje citofon. Ambjent i brendshem luksoz, drita te zbehta, muzike ekzotike. Garamond i shtrengon doren le maitre, i drejtohet me emer kamerierit dhe kthen mbrapsht shishet e veres, sepse ai vit prodhimi nuk e bind, ose thote, me fal i dashur, por ky nuk eshte kuskusi, i cili hahet ne Marakesh. De Gubernatis do ti prezantohet komisar Caio, te gjitha sherbimet aeroportuale jane nen kontrollin e tij, por mbi te gjitha, ai eshte shpikesi, apostulli i Kozmorantos, nje gjuhe per paqen universale, e cila po diskutohet ne UNESCO. Mepas Professor Tizio, tregimtar me temperament te fuqishem, cmimi Petruzellis della Gattina 1980, por edhe nje luminist i botes mjekesore. Sa vite keni dhene mesim, profesor? Eh, kohe te tjera ato, atehere po, qe studimet ishin dicka serioze. Dhe poetesha jone e kendeshme, sharmantja Olinda Mezzofanti Sassabetti, autorja e Goditjet e Zemres se Paperlyeme, duhet ta keni lexuar patjeter.<<
Belbo me rrefeu, se e kishte pyetur gjate veten, perse valle te gjithe ASV te gjinise femerore firmosnin me dy mbiemra, Lauretta Solimeni Calcanti, Dora Ardenzi Fiamma, Carolina Pastorelli Cefalú. Perse valle shkrimtaret e rendesishme kane vetem nje mbiemer, pervec Ivy Comton – Burnett, dhe disa biles nuk kane as mbiemer, si Colette, dhe nje ASV quhet Odolinda Mezzofanti Sassabetti? Sepse nje shkrimtar i vertete shkruan nga dashuria per vepren e tij dhe nuk i intereson sikur te jete i njohur vetem me nje pseudonim, psh Nerval, nderkohe qe nje ASV deshiron qe te njihet prej fqinjeve, nga banoret e lagjes se tanishme dhe te atyre ku ka banuar mepare. Mashkullit i mjafton vetem emri, kurse femres jo, sepse ka nga ata, te cilet e njohin si zonjushe dhe nga ata, te cilet e njohin si zonje. Per kete arsye i perdor te dy mbiemrat.
>>Per ti rene shkurt, mbremje e ngjeshur me eksperienca intellektuale. De Gubernatis do te kete pershtypjen, te kete pire nje kokteil me LSD. Do te degjoje derdellitjet e bashkedarkuesve, anekdoten e mencur mbi poetin e madh me impotencen e tij notoriale, i cili edhe si poet nuk vlente kushedi cfare, do te hedhe shikime rrezelluese mallengjimi mbi edicionin e ri te Enciklopedia e Italianeve te Famshem, te cilin Garamond do ta shfaqe krejt papritmas, duke i treguar komisarit faqen (e keni pare, i dashur, edhe Ju keni hyre ne Panteon, ah, me se fundi ka drejtesi).<<
Belbo me kishte treguar enciklopedine. >>Para nje ore Ju mbajta nje predikim sa nje carcaf, por asnje nuk eshte i pafajshem. Enciklopedine e bejme ne menyre ekskluzive une dhe Diotallevi. Ju betohem, jo per te rregulluar sadopak pagen. Eshte nje nga gjerat me zbavitese ne bote, dhe cdo vit nevojitet te pergatitet edicioni i ri i aktualizuar. Struktura eshte pak a shume e tipit: nje ze i referohet nje shkrimtari i shquar, nje ze nje ASV, dhe ceshtja eshte te kalibrosh mire rendin alfabetik dhe te mos harxhosh shume hapesire per shkrimtaret e shquar. Shikoni psh germen L.<<

LAMPEDUZA Giuseppe Tomasi di (1896 – 1957).shkrimtar sicilian. Jetoi gjate i injoruar dhe u be i famshem vetem pas vdekjes per romanin “Leopardi”.

LAMPUSTRI Adeodato (1919 - ). Shkrimtar, edukator, luftetar (nje medalje bronzi ne Afriken Lindore), mendimtar, tregimtar dhe poet. Figura e tij eshte ngritur ne piedestalet e letersise italiane te shekulli tone. Lampustri u zbulua qe me 1959 me vellimin e pare te tij te nje trilogjie te nje fryme te gjere, Vellezerit Carmassi, ngjarje e pershkruar me nje realizem te gjalle dhe nje inspiracion te larte poetik rreth nje familjeje peshkatare lukane. Kesaj vepre, qe me 1960 eshte vleresuar me cmimin Petruzellis della Gattina, i pasuan ne vitet e mepasshme Te dorezuarit dhe Pantera e Syve pa Qerpike, te cilat ndoshta me teper se vepra e pare japin permasat e forces epike, te imagjinates vezelluese plastike, te frymes lirike te ketij artisti te pakrahasueshem. Funksionar i zellshem ministerial, Lampustri eshte vleresuar ne ambjentin e tij si nje person me integritet, baba dhe bashkeshort ekzemplar, orator i holle.

...............vazhdon

[Pedro]

...........vazhdimi.......

>>De Gubernatis,<< me shpjegoi Belbo, >>do te deshiroje te jete i pranishem ne enciklopedi. E kishte thene perhere, qe ajo e te famshmeve ishte nje fame fallco, nje konspiracion i kritikeve te korruptuar. Por mbi te gjitha do te kuptoje, qe ka hyre ne nje familje shkrimtaresh, te cilet ne te njejten kohe jane drejtore entesh publike, funksionare bankash, aristokrate, magjistrate. Pernjehere do te zgjeroje rrethin e tij te njohjeve, tani e di se kujt duhet ti drejtohet, nese i duhet te kerkoje nje nder. Zoti Garamond ka fuqine, qe ta nxjerre De Gubernatis nga provinca, ta katapultoje lart. Aty nga fundi i darkes, Garamond do ti thote ne vesh, qe te nesermen ne mengjes te kaloje andej nga ai.<<
>>Dhe ai vjen mengjesin tjeter.<<
>>Mund ta vini doren ne zjarr per kete. Do ta kaloje naten pa gjume duke enderruar madheshtine e Adeodato Lampustrit.<<
>>Po pastaj?<<
>>Pastaj mengjesin tjeter Garamond do ti thote: mbreme nuk guxova te flisja per te mos poshteruar te tjeret, cfare gjeje sublime, per te mos permendur raportet entuziaste te lektoreve, do te thoja me shume, pozitive, por une vete personalisht kam kaluar nje nate te tere mbi fletet Tuaja. Liber per cmim letrar. I madh, i madh. Do te rikthehet ne tavolinen e punes, i bie me pellembe doreshkrimit – tashme i zhubravitur, i shfletuar nga leximi plot dashuri i te pakten kater lektoreve – zhubravitja e doreshkrimeve eshte detyre e zonjes Grazia – dhe do ta fiksoje ASV me nje pamje perplekse. Cfare do te bejme? Cfare do te bejme? do te pyesi De Gubernatis. Dhe Garamond do te thote, qe per vlerat e vepres nuk mund te diskutojne as edhe nje sekonde, por eshte e qarte, qe eshte nje veper e parakoheshme per kohet, qe po jetojme, dhe per sa i perket kopjeve nuk mund ti kaloje me teper se te dymijet, maksimumi dymije e peseqind. Per De Gubernatis te dymije kopjet do te jene te mjaftueshme per te mbuluar te gjithe personat qe njeh, ASV nuk mendon ne permasa planetare, ose me sakte planeti i tij perbehet nga fytyra te njohura, nga shoke shkolle, drejtore bankash, kollege mesues te se njejtes shkolle te mesme, kolonele ne pension. Te gjithe persona, te cilet ASV deshiron ti fuse ne boten e tij poetike, edhe ata persona, te cilet nuk do te deshironin, si psh kasapi ose prefekti... Perballe rrezikut, Garamond mund te terhiqet mbrapsht, pas asaj, qe te gjithe ne shtepi, ne fshat, ne zyre, e dine, qe ia ka prezantuar doreshkrimin e tij nje botuesi te madh ne Milano, De Gubernatis do te beje llogarite e tij. Mund te boshatise llogarine bankare, mund te marri nje kredi, mund te kerkoje shperblimin vjetor, mund te shese aksionet qe ka, Parisi ia vlen nje panair. I ofron krejt ndrojtje zotit Garamond te marri persiper nje pjese te shpenzimeve. Garamond do te tregohet i turbulluar, Manuzio zakonisht nuk vepron keshtu, po pune e madhe – pune e bere, me bindet, ne fund te fundit edhe Proust edhe Joyce u eshte dashur te perulen para veshtiresive te nevojtarise, kosto eshte kaq, ne po shtypim tani per tani dymije kopje, por kontrata do te jete per e shumta dhjetemije kopje. Llogaritni, qe dyqind kopje do ju dergohen juve, si homazh, per ti deguar kujt te deshironi, dyqind jane per t´ia derguar shtypit, sepse duam te bejme nje fushate publicitare sikur te ishte Angelique i Anne Golon, atehere mbeten njemije e gjashteqind per tu shperndare. Dhe mbi keto, ju duhet te na kuptoni, nuk keni te drejta, por nese libri ecen, shtypim te tjera prape dhe ne kete moment ju merrni dymbedhjete perqind.<<
Kisha pare mepas kontraten tipike, te cilen De Gubernatis tashme ne nje trip te vertete poetik do ta firmoste, biles edhe pa e lexuar fare, nderkohe qe administratori do te qahej se zoti Garamond i kishte llogaritur shume te uleta shpenzimet. Dhjete faqe klauzolash ne shkrim te vogel, perkthime ne gjuhe te huaja, te drejta dytesore si psh pershtatjet per teater, permbledhje per transmetime radiofonike dhe kinematografike, botimet ne Braille per te verberit, permbledhje per Reader´s Digest, garanci ne rast procesesh plagjiature, e drejta e autorit per te aprovuar ndryshimet redaksionale, kompetenca e gjykates milaneze per ceshtjet gjyqesore... ASV duhej komplet i lodhur, me syte te perhumbur mes endrrave te fames, te arrinte tek klauzolat djegese, atje ku thuhet, qe dhjete mije eshte tirazhi maksimal, por nuk permendet tirazhi minimal, qe shuma per tu paguar nuk eshte e lidhur me tirazhin, per te cilen eshte folur vetem gojarisht, dhe mbi te gjitha, qe brenda nje viti botuesi ka te drejten, qe ti dergoje ne prese kopjet e pashitura, vetem ne qofte se autori nuk i terheq me gjysmen e cmimit te shitjes. Nenshkruaj.
Fushata publicitare do te ishte gjigande. Deklarate per shtypin prej dhjete faqesh me biografine dhe vleresimin kritik. Pa u skuqur faqja, fundja ne redaksite e gazetave prapeseprape do te hidhej ne kosh. Shtypje efektive: njemije kopje ne flete te palosur, nder te cilat vetem treqindepesedhjete te lidhura. Dyqind autorit, nja pesedhjete librarive dytesore dhe shoqatave, pesedhjete revistave te provinces, tridhjete per siguri gazetave, per rastin se mos u shpetonte ndonje rrjesht ne rubriken “Libra te derguar”. Kopjet do tu dergoheshin pastaj dhurate spitaleve ose burgjeve – dhe eshte e kuptueshme perse te parat nuk te sherojne dhe te dytat nuk te ndreqin.
Ne vere do te mberrinte cmimi Petruzellis della Gattina, nje krijese e Garamond. Shpenzime totale: strehim dhe perkujdesje per jurine, dy dite, dhe Nike i Samothrakise ne Vermeil. Telegrame urimi nga autoret e Manuzios.
Me ne fund do te mberrinte momenti i te vertetes, pas nje vit e gjysem. Garamond do ti shkruante: Miku im, e kisha parashikuar, Ju jeni shfaqur pesedhjet vjet me heret. Recensionet, i kini pare, me oke, cmime dhe miratime te kritikes, ça va sans dire. Por kopje te shitura pak, publiku nuk eshte akoma gati. Jemi te detyruar te lirojme magazinen, sipas termave te kontrates (ngjitur nje kopje e saj). Ose ne prese, ose Ju i blini me gjysmen e cmimit te shitjes, sic eshte edhe privilegji Juaj.
De Gubernatis cmendet prej dhimbjes, te afermit e ngushellojne, njerezit nuk te kuptojne, sigurisht po te ishe njeri prej tyre, po tu coje zarfet atyre, tani do te kishin recensuar edhe tek Corriere, eshte e gjitha nje mafie, duhet te rezistosh. Prej kopjeve ne homazh kane mbetur vetem pese cope, ka akoma shume persona te tjere, te cileve duhet ti kujtojme me nga nje kopje, nuk mund te lejosh, qe vepra jote te perfundoje ne prese per tu bere leter higjenike, pa te shohim sa mund te mbledhim, jane para te investuara mire, jetohet vetem njehere, le te themi mund te blejme peseqind kopje dhe per kusurin, sic transit gloria mundi.
Ne Manuzio kane mbetur 650 kopje ne leter te palosur, zoti Garamond lidh 500 cope dhe i dergon faturen. Bilanci: autori ka paguar bujarisht shpenzimet e prodhimit per 2 000 kopje, Manuzio ka shtypur 1 000 dhe ka lidhur 850, nder te cilat 500 jane paguar per se dyti. Nja pesedhjete autore ne vit dhe Manuzio mbyll gjithmone me fitim te majme.
Dhe pa brerje ndergjegje: shperndan lumturi.

[Pedro]

40.

Frikacaku vdes shume here, para se te vdese.

Sheakspeare, Julius Caesar, II, 2

Gjithmone kisha parandjere nje kontrast mes perkushtimit, me te cilin Belbo punonte rreth autoreve te tij te respektuar te Garamond, duke u perpjekur te nxirrte libra, me te cilet do te ndjehej krenar, dhe piraterise, me te cilen jo vetem bashkepunonte per te shtrydhur fatkeqet e Manuzios, por dergonte ne Via Gualdi tipat, te cilet i gjykonte si te paprezantueshem per Garamond – ashtu sic e kisha pare te vepronte me kolonel Ardentin.
E kisha pyetur shpesh veten, gjate bashkepunimit me te, perse e pranonte ate situate. Jo per pará, besoj. E njihte boll mire zanatin e tij per te gjetur nje pune me page me te mire.
Per nje kohe te gjate kisha besuar, se e bente kete, sepse ne kete menyre mund te kultivonte studimet e tij mbi budallallekun njerezor dhe nepermjet nje observatori ekzemplar. Ajo, te cilen ai e quante budallallek, paralogjizmin e pakuptimte, delirin dinakeror i maskuar prej argumentash te panjollte, e terhiqte ate – dhe nuk bente gje tjeter vetem e riperseriste. Por edhe ky ishte nje maskim. Diotallevi ishte aty per loje, ndoshta duke shpresuar, qe ne ndonje liber te Manuzios, nje dite, do ti ishte shfaqur ndonje kombinacion i padegjuar ndonjehere i Torah-s. Dhe per loje, per zbavitje te paster, per qejf dhe kureshtje, kisha qene une, sidomos kur Garamond kishte hedhur Projektin Hermes.
Ndryshe ishte historia e Belbos. Me ishte bere e qarte vetem pasi kisha germuar mes file-ve te tij.

FILENAME: Hakmarrje e tmerrshmja hakmarrje

Vjen keshtu. Edhe pse ka njerez ne zyre, me mberthen prej jakes se xhaketes, duke fshehur fytyren dhe me puth. Zgjatet, saqe, kur me puth, qendron ne maje te gishtave. Me puth sikur te luaje ne fliper.
E di, qe me ve ne siklet. Por me eksibicionon.
Nuk genjen kurre.
- Te dua.
- Do te shihemi te djelen?
- Jo, fundjaven do ta kaloj me nje shok...
- Me nje shoqe, do te thuash
- Jo, nje shok, ti e njeh, eshte ai, qe ishte me mua ne bar javen qe kaloi. I kam premtuar, se mos do doje, qe te terhiqesha mbrapsht?
- Ti mos u terhiq mbrapsht, por mos hajde te me besh... Te lutem, me duhet te pres nje autor.
- Nje gjeni per ta katapultuar?
- Nje qyqar per ta shkaterruar.

Nje qyqar per ta shkaterruar.

Kisha ardhur te te merrja tek Pilade. Nuk ishe. Te pata pritur gjate, mepas leviza i vetem, perndryshe do ta kisha gjetur te mbyllur galerine. Atje, dikush me pati thene, qe kishit vajtur tashme ne restorant. Beja gjoja sikur shikoja pikturat – arti ka vdekur qe prej koheve te Hölderlinit, me thone ato. Mu deshen rreth njezet minuta per te gjetur restorantin, sepse galeristet zgjedhin gjithmone lokalet, te cilat behen te famshem vetem nje muaj mepas.
Ishe atje, ne mes te fytyrave te zakonshme, dhe kishe afer njeriun me shenje. Nuk u vure ne siklet per asnje moment. Me shikove me komplicitet dhe – si ja arrin ne te njejten kohe? – me nje ton sfidues, sikur te me thoje: po pastaj? Ngaterrestari me shenje me vezhgonte sikur te isha une ngaterrestari. Te tjeret, ne dijeni te gjithckaje, ne pritje. Duhej te kisha gjetur nje pretekst per te hapur sherr. Do te kisha dale i fituar edhe ne qofte se ai do te me kishte rrahur mua. Te gjithe e dinin, qe ti ishe aty me te per te me provokuar mua. Nese une do te kisha provokuar apo jo, roli im ishte i fiksuar. Gjithesesi po jepja spektakel.
Spektakel per spektakel, zgjodha komedine brilante, mora pjese gjithe embelsi ne bashkebisedim, duke shpresuar, qe ndonje do te admironte kontrollin tim.
I vetmi, qe me admironte, isha une.
Je burracak, ne qofte se e ndjen veten burracak.
Hakmarresi i maskuar. Porsi Clark Kent kujdesem per gjenite e rinj te paperfillur dhe si Superman ndeshkoj gjenite e vjeter me te drejte te paperfillur. Bashkepunoj ne shfrytezimin e atij, i cili nuk ka patur kurajon time, dhe nuk ka ditur te kufizohet ne rolin e spektatorit.
A mos valle eshte ky nje shans? Ta kalosh jeten duke ndeshkuar ata, te cilet nuk kane per ta ditur kurre, se kane qene ndeshkuar. Doje te beheshe Homer? Na, koketul, dhe ver mend.

Urrej ata, te cilet tentojne te me shesin nje iluzion te pasionit.