Flet Ndue Bajraktari: Odiseja e flamurit qė nga Lidhja e Prizrenit e deri nė ditėt tona
Si e ruaj nė shtėpi flamurin 200-vjeēar
Nga i dėrguari ynė nė Lezhė, Aleksandėr NDOJA
LEZHĖ - Ndėr 33 flamujt e Lidhjes sė Prizrenit tė vitit 1878, tė ardhur nga krahinat e ndryshme tė vendit, ka mbetur si relike e memories historike njėri prej tyre, qė ndodhet nė shtėpinė e njė prej pinjollėve tė fisit Bajraktari nga bajraku i Kashnjetit tė Mirditės. Quhet Ndue Bajraktari dhe mbajtjen e flamurit nė krye tė oxhakut tė kullės e ka pasur si gjėnė mė tė shtrenjtė pėr njė fakt se ai flamur ka shtegtuar nė shtatė breza, por qė njėfarė mėnyrė sipas tij, historia e ruajtjes 200-vjeēare deri nė ditėt tona, nuk ka tė dytė. Me atė flamur ėshtė pėrfaqėsuar Bajraku i Kashnjetit, njėri prej 12 bajraqeve tė Mirditės, dhe mė pas vetė Mirdita nė Lidhjen Shqiptare tė Prizrenit, ndėrsa fati qe me tė, pasi kjo krahinė u pėrfaqėsua dhe nė vitin 1912, kur ngritja e flamurit kombėtar nėpėr viset e ndryshme tė vendit, kishte ardhur si njė konvejer i pandalshėm. Pikėrisht mė 15 qershor 1912, burrat pėrfaqėsues tė krahinės sė Lezhės e pranuan si simbol tė ngritjes sė flamurit, pikėrisht kėtė flamur qė ruhet me fanatizėm nė shtėpinė e bajraktarėve. Flamuri ėshtė i formatit 90x70 cm, fushėn me ngjyrė tė kuqe, njė cohė e zezė e qepur nė kėtė fushė ku ėshtė pikturuar me kujdes njė shqiponjė dykrerėshe dhe pak sipėr kokės njė diell, si simbol qė pėrherė tė parė edhe nė kohėn e pushtimit turk, tregonte kredon e malėsorėve tė Mirditės pėr tė qenė tė mėvetėsuar. Dhe nė fakt, me kėtė flamur jo pak ėshtė prirė nė beteja qė kjo krahinė tė ishte autonome. Vetė flamuri nuk ėshtė prodhim industrial, qoftė dhe i kohės, por ėshtė punuar nė vegjė nga artizane tė krahinės, ndėrsa sot edhe pse ėshtė i njė ngjyre nė tė dalė, duket se ėshtė ruajtur me kujdes, ndėrsa pėr peripecitė e tij tregojnė disa njolla gjaku, qė janė mbi tė. Por sesa e lidhur ka qenė kjo familje me kėtė flamur, e tregojnė disa momente shumė interesante, kur nėna e Ndues sot e paralizuar nė krevat rreth tė 90-va, si njė amanet i tė parėve tė saj, edhe kur iu dogj kulla nga forcat e ndjekjes nė vitin 1946, mundi tė dredhojė pėr tė hyrė brenda nė shtėpi nė kėrkim tė rrobave tė njė fėmije, ndėrsa mori me kujdes flamurin pėr ta futur nė gji, dhe mė pas pėr 50 vite ta mbante tė qepur nė brendėsi tė jorganit kur familja ishte e internuar nė Tepelenė, dhe pėr ta nxjerrė atė vetėm nė vitin 1985, pėr ta dorėzuar nė muzeun e Lezhės, nė kėmbim tė shkollimit tė fėmijėve.
Nė njė intervistė pėr Tirana Observer, Ndue Bajraktari tregon odisenė e relikes sė rrallė.
Ēfarė mund tė thoni pėr kėtė flamur qė ju e ruani nė shtėpi?
Flamuri qė unė sot kam nė shtėpinė time ėshtė flamuri i ngritur nė lidhjen e Prizrenit nga Ded Kol Bajraktari nė vitin 1878. Ky flamur mbante nė tė mbishkrimin Mirdita dhe pikėrisht me kėtė u pėrfaqėsua Mirdita nė kėtė tubim tė rėndėsishėm nė historinė e kombi tonė. Qė nga lidhja e Prizrenit e deri mė sot ka rėnė nė tė gjitha luftėrat dhe si pėrfundim qėndron i ruajtur nė shtėpinė time.
Pas Lidhjes sė Prizrenit ēfarė u bė me tė?
Ka qenė 15 qershori i vitit 1912, kur ky flamur u ngrit nė qytetin e Lezhės. Pra, ky flamur ėshtė valėvitur i lirė rreth pesė muaj nga ngritja e flamurit nė Vlorė. Ky flamur u ngrit nga Frrok Ded Bajraktari, Gjeto Ēoku dhe Kol Toma i Velės.
Pse nė Lezhė u ngrit pikėrisht flamuri i bajrakut tuaj dhe jo i ndonjė bajraku tjetėr?
Ishte shumė e thjeshtė pėr vetė faktin se bajraku ynė, i cili ėshtė mė i madhi erdhi me 425 burra, ndėrsa bajraku i Velės me 50 burra, ndėrsa bajraku i Manatisė erdhi me 40 burra. Pra, ishte e kuptueshme se i takonte bajrakut tonė ta ngrinte flamurin. Tė parėt e mi qėndruan rreth 6 muaj nė ruajtje tė flamurit. Nė kėto momente edhe kajmekami, i cili ishte pėrfaqėsues i qeverisė turke u bashkua me ngritėsit e flamurit me pretendimin se edhe ai ishte shqiptar. Me kėtė flamur e mbajtėm nė kullėn tonė deri nė vitin 1945 kur erdhėn komunistėt nė pushtet.
Ju thatė pėr njė rrezik qė iu kanos flamurit nė kėtė vit?
Po, komunistėt vendosėn tė na digjnin shtėpinė. Kur shtėpisė po i dilte tymi, babai im i cili ishte i lidhur i bėn me shenjė nėnės sime duke i lėnė amanet flamurin. Nėna ime i lutet drejtuesit tė operacionit pėr tė hyrė nė shtėpinė qė digjej me arsyetimin se do tė merrte disa rroba pėr ne fėmijėt e vegjėl. Ashtu mes tymit nėna ėshtė futur nė shtėpi duke e marrė atė dhe duke e fshehur nė gji. Kur ne jemi internuar nė Tepelene, nėna ime e pati maskuar flamurin brenda jorganit, tė cilin e la aty deri kur erdhėm nga internimi.
Ēfarė u bė me tė mė pas?
Vazhduam ta mbanim tė fshehur, por nga viti 1985 u mėsua se unė e kisha kėtė flamur. Dikush nga Komiteti i Partisė sė Lezhės ma kėrkoi atė pėr ta vendosur nė muze dhe nė shkėmbim pėr kėtė, ato do mė dėrgonin vajzėn nė njė shkollė tė mesme profesionale. Kėshtu u bė dhe flamuri qėndroi aty deri nė fillim tė vitit 91 kur filluan proceset demokratike.
Menjėherė kam shkuar nė muze dhe e kam marrė dhe e ka dėrguar sėrish nė shtėpi nė kėmbim tė njė deklarate, pasi isha i sigurt se ai aty mund tė zhdukej.
A u kujtua ndokush nga strukturat shtetėrore pėr tu interesuar pėr kėtė vlerė?
Po, ka qenė ish-drejtori i Muzeut Historik, Moikom Zeqo qė ka pasur interes tė madh pėr tė. Madje, pasi ka studiuar pasaportėn e tij mė kėrkoi qė ta dorėzoja nė kėmbim tė shumės 25 milionė lekė.
Po ti si veprove?
Unė e kundėrshtova kategorikisht me arsyetimin se unė do ta dorėzoja pasi tė bėhet njė simpozium shkencor lidhur me historinė e flamurit dhe tė bajrakut tė Kashnjetit, deri mė tani kjo nuk ėshtė bėrė dhe flamuri qėndron nė shtėpinė time.
A janė kushte optimale nė kėtė shtėpi pėr ruajtjen e flamurit?
Nė asnjė mėnyrė jo, pasi kushtet nė muzeun kombėtar janė shumė mė tė mira. Megjithatė, unė jam nė pritje tė kėsaj ēėshtjeje.
Tirana-Observer.
Krijoni Kontakt