Besa e Shqiptarit

[yllbardh]

Qytetërimi shqiptar dhe besa

Nikolle Loka

Një trajtesë për librin e studiuesit të njohur, Mësuesit të Merituar Isa Halilaj “Besa është kushtrim”.

Libri i studiuesit të njohur Isa Halilaj

Të jesh mësues, pavarësisht shkencës ku je diplomuar, bëhesh së pari edukator, por edhe sociolog, studiues i dukurive shoqërore. Nuk është rastësi që pas pasionit të mësuesit dhe vlerësimit për një karrierë të shkëlqyer në mësimdhënie, tek shumë mësues të njohur del në pah edhe natyra e tyre e studiuesit, një akumulim dhjetravjeçar me vlerë që kurorëzohet me botime interesante. Njëri ndër këta është Isa Halilaj, mësues i respektuar, drejtues i arsimit në rrethin e Kukësit, i cili ka botuar kohët e fundit një libër interesant etno-historik për besën shqiptare.

Studiuesi lumjan, Mësuesi i Merituar Isa Halilaj, si intelektual, kërkon të japë ndihmesën e tij, duke gërshetuar me sukses përvojën e gjatë, njohjen e gjërë të traditës dhe fakteve historike, me njohjen e gjerë si studiues. Duke analizuar situatën në të cilën kalon vendi ynë, ai mendon se ka ardhur koha e një besëlidhje shqiptare. “Besë burra! Besa-besë vëllezër e motra” e titullon ai librin që u botua para pak kohësh. Dhe jo vetëm titulli, por edhe lënda që përmbahet në libër e merr shtysën nga tradita, historia, besëlidhjet e njohura lumjane që i lejuan kësaj krahine t’u mbijetojë ekspeditave osmane dhe barbarizmit të serbëve, ku siç dihet Luma ka shënuar një ndër faqet më të ndritura të historisë sonë kombëtare.

Studiuesi Halilaj e fillon librin e tij me kuptimin e besës, duke bërë ndoshta trajtimin më të gjërë që i është bërë deri më sot në studimet shqiptare. Dihet se besa është testamenti moral i shqiptarëve qysh prej periudhave mitologjike. Dy baladat më të rëndësishme të folklorit shqiptar, me motivin e murimit dhe motivin e ringjalljes (flijimi për ngritjen e një kalaje dhe ngritja e vëllait nga varri për të kthyer motrën në familje) lidhen me mbajtjen e fjalës së dhënë.

Në librin e studiuesit Isa Halilaj merret në analizë e kaluara e popullit shqiptar, të gjitha momentet historike kulmore të historisë sonë kombëtare, të cilat janë shoqëruar me besëlidhje. Aty ideali kombëtar, bashkimi kombëtar dhe besa shihen si hallka të pashkëputura të një zinxhiri të vetëm. Nuk ka ideal pa besë dhe as besë pa ideal kombëtar. Pra besa shqiptare lidhet drejtpërdrejt me atdhetarizmin e popullit tone dhe mbijetesën e tij. Autori ka mundur të nxjerrë dobinë e besës, rezistencën në kohën e Skënderbeut, ngritjen e shqiptarëve për mbrojtjen e trojeve të tyre në vitet e Lidhjes së Prizrenit, besën e shpalljes së shtetit të pavarur në Vlorë e të tjerë. Isa Halilaj nxjerr përfundimin: “Pa besë nuk ka ideal, nuk ka bashkim… Pikërisht si nevojë jetike mendimtarët e Rilindjes, drejtuesit e Rilindjes Kombëtare Shqiptare, drejtuesit e Lëvizjes Kombëtare që me Skënderbeun e sidomos me Lidhjen Shqiptare të Prizrenit përqendruan të gjithë punën dhe luftën e tyre për realizimin e bashkimit kombëtar me anën e besës dhe besëlidhjeve historike”.

Besa është e nevojshme edhe në ditët e sotme, në kohë paqeje për mirëqeverisje. Shqiptarët e kanë përdorur besën për të eleminuar dhe pakësuar dukuritë negative në shoqërinë e tyre si lakmia, smira, egoizmi. Njeriu me tipare shqiptare është patjetër edhe njeri i besës, pra beson në vlerat kombëtare që janë trashëguar brez pas brezi, i çmon këto vlera, udhëhiqet prej tyre dhe betohet për to. Njerëzit e besës pra janë edhe atdhetarë, edhe familjarë të mirë, drejtues të duhur të institucioneve shtetërore, qytetarë të denjë të vendit, e të tjerë. Sipas autorit besa dhe besëlidhja fillojnë me veten. Qytetari i gjendur përballë problemeve të ndërlikuara shoqërore duhet t’i kërkojë zgjidhjet shqiptarisht “me besë” dhe mos të udhëhiqet nga e keqja, ligësia, të mendojë që mos t’ia bëj kujt atë që nuk do ta dëshironte për veten e tij, e të tjerë. Natyrisht që realiteti na jep edhe shembuj të mungesës së kësaj bese, prandaj vërehen edhe dukuri negative në shoqëri që fillojnë me zyrtarët e lartë dhe politikanët dhe përfundojnë me qytetarin e thjeshtë.

Isa Halilaj krejt shoqërinë e sheh si bashkim individësh bestarë,që japin familje bestare dhe nga familja që ka rëndësi shumë të madhe në edukim në bashkëpunim me institucionet shtetërore kalohet në besën e madhe që i jepet Atdheut si garanci për të ecur përpara.

Mësuesi i Merituar Isa Halilaj, që është marrë tërë jetën e tij me shkollën, auditorin dhe edukimin vëren me keqardhje se në emër të modernitetit po shkallmohen disa vlera shumë të çmuara të shoqërisë shqiptare. Kështu sipas tij “besa, nderi e burrëria po quhen të vjetëruara dhe si tregues të prapambetjes shoqërore”(!) Dhe duke goditur me fakte dukuritë negative që vëren në shoqërinë e sotme, autori kërkon që shkolla, institucionet e tjera edukative në Shqipëri e në trojet shqiptare, të këmbëngulin për t’u mësuar të rinjëve qytetërimin shqiptar, atë traditë shekullore që e trashëguam brez pas brezi dhe që na e vlerësoi e gjithë bota. Sipas tij besa si institucion i përshtatet shumë mirë natyrës së shqiptarëve dhe mund të përdoret fare mirë si çelësi i zgjidhjeve të problemeve shoqërore. Në këtë nismë duhet të marrin pjesë sociologë, etnologë, politologë, shkrimtarë e studiues të tjerë të fushave të albanologjisë, si dhe intelektualë të tjerë të shquar vendës dhe të huaj.

Libri i studiuesit të njohur, Mësuesit të Merituar Isa Halilaj bën edhe një trajtim të plotë të besës, duke analizuar të Drejtën Zakonore Shqiptare, mendimet e albanologëve të huaj dhe të studiuesve më të mirë vendës, por duke sjellë këndvështrim të ri, duke analizuar besën shqiptare në rrethana të ndryshme historike të së djeshmes dhe të sotmes. Përmes këtij libri dhe librave të tjerë të studiuesit Isa Halilaj mësohet shumë për historinë e popullit tonë, për kulturën e tij shpirtërore, për vlerat kombëtare që kemi si popull, prandaj ia vlen që ky libër, krahas librave të tjerë të autorit, të jetë në bibliotekat e studiuesve të shkencave shoqërore, juristëve, misionarëve të pajtimit, mësuesve e pedagogëve, si një ndihmesë me vlerë në ruajtjen e traditës së vyer të popullit tonë.

[Kulmini]

Une mund te ju them nje tregim nga Gjyshja ime qe edhe ajo e kishte degjuar nga te paret:
Populli yne thoshte ajo ne kohe te largeta jetonte ne 24 fise ,tani kan mbetur 12 fise. Te gjitha keto 24 fise shquheshin per bujari ,mikpritje por sidomos per fjalen e dhene. Fisi qe e kishte te shenjet fjalen e dhene ishte fisi i quajtur BESET, keta nuk e shkelnin fjalen edhe nese ju kushtonte edhe me jete. Me kalimin e kohes fiset tjera kur donin te ishin bindes se nuk do ta shkelin fjalen e dhene thojshin te jap fjalen e Bsit ,e me von kjo u reduktu ne TE JAP BESEN.
Fisi BESET sipas tregimit gjindej ne nje rajon jo larg detit, ata 2-3 muaj te Dimrit i kalonin ne breg det ku klima ishte me e but ,Nga pikpamja fizike ishin te gjat dhe bjond.
Me vone ne bregdet filluan te paraqiteshin disa njerz me shtat dukshem me te shkurter dhe me ngjyr me te erret ,keta me shum rrinin ne uji sesa ne toke dhe ushqeheshin kryesisht me produkte te detit . Gjat veres kur Beset jetonin me ne thellesi te tokes dhe ne male sepse mirreshin kryesisht me blegtori ,keta te rinjet qe erdhen i shfrytzonin shtepit e tyre derisa nje dite u shumuan dhe e muarren brezin bregdetar. Me vone ndodhen edhe lufa tjera dhe BESET u zhduken si fis , por emri i tyre mbijetoj me BESEN Shqiptare.

[fegi II]

Ibish Mulaku - Kenga Qyqes (Dylber Fatimja)
nje kenge per Besen shqiptare
nje vella qe ja dha besen motres, dhe u zgjua nga varri ................


Video kenga e dylberes► 21:16► 21:16
www.youtube.com/watch?v=gg8VRoT4h2Y




21:16

[sirena_adria]

''KODI SHQIPTAR''

BESA… përkushtimi i regjisores izraelite!

Vjen me një maratonë shfaqjesh në Shqipëri, filmi dokumentar “The Albanian code” (“Kodi shqiptar”), prodhim nga ‘Katzir Production’ i Yael Katzir e Gady Castel për Konferencën mbi Rivendikimet. Rrugëtimi nis nga kryeqyteti, Tirana (4 dhjetor), për të vazhduar në Shkodër (6 dhjetor), Krujë (7 dhjetor), Vlorë (8 dhjetor) dhe Durrës (9 dhjetor).

Dokufilmi “Kodi shqiptar” është shfaqur në 2019 në Shqipëri në praninë e Presidentit të Republikës së Shqipërisë, 5 ministrave e 12 ambasadorëve dhe ngjalli një duartrokitje të zgjatur 5-minutëshe të publikut, i cili asistoi në një shfaqje emocionuese. Me atë rast lindi ideja e Klodiana Çukas për vendosjen e nëntitujve italisht (shërbim përmbushur nga Integra Onlus) për ta kthyer dokufilmin në të shikueshëm në Itali, nën një binjakëzim ideal të rrugëtimit historike e ngjarjeve të lidhura që shohin dy vendet e Adriatikut të lidhur jo vetëm gjeografikisht.

Për herë të parë filmi dokumentar duhet të shfaqej në Romë të Italisë në 24 shkurt 2020, pranë sallës prestigjioze të Diskotekës së Shtetit. Shfaqja do të mundësohej nga bashkëpunimi me ”Integra Onlus”, drejtuar nga italo-shqiptarja Klodiana Çuka, me Lidhjen Italiane të të Drejtave të Njeriut (LIDU Onlus), Integra solidale, Ambasadën e Shqipërisë në Romë, shoqatën kulturore Ipathia, TMP, Meditenere, PoloBiblo Muzeal i rajonit të Puljas, Ministria e Kulturës së Shqipërisë, Akademia e Minervës. Fatkeqësisht përputhja e datës me nisjen e mbylljes së mjediseve publike në Itali prej pandemisë Covid-19 e bëri të pamundur shfaqjen.

Për filmin

Viti 1943: Italia kapitullon para Aleatëve me armëpushimin e 8 shtatorit dhe nazistët nisin të vrasin ushtarët italianë, konsideruar si dezertorë, kudo që i gjejnë. Popullsia shqiptare refuzon t’i përmbahet urdhrave të pushtuesit nazist për të dorëzuar hebrenjtë rezidentë brenda kufijve të vendit. Merr shkas prej kësaj historie filmi dokumentar “The Albanian code” (“Kodi shqiptar”) prodhuar nga Katzir Production i YaelKatzir e Gady Castel për Konferencën mbi Rivendikimet.

Shqipëria, me një popullsi prej gati më shumë se 70 për qind e fesë myslimane, i bindet një kodi nderi të quajtur “besa”, sipas të cilit, vdekja është më e preferueshme sesa t’i kthesh kurrizin një njeriu në nevojë. Besa shtrihet deri në faktin se shqiptari ndihmon këdo që paraqitet në nevojë para derës së tij, edhe kur ky është armiku i tij më i madh. Në atë çast historik, vetë mbreti Zog ndërhyri personalisht. Duhet kujtuar se bashkësia hebraike në Shqipëri ishte shumë e vogël (rreth 200 vetë) dhe numri i hebrenjve të shpëtuar ishte shumë më i madh. Mijëra të tjerët që u shpëtuan kishin mbërritur në Shqipëri nga Serbia, Maqedonia, Kroacia e Mali i Zi, të ndërgjegjshëm se në këtë vend kishin shpresë t’i mbijetonin persekutimeve naziste.

Në Shqipëri hebrenjtë nuk u trajtuan si refugjatë por si miq. Janë mbi 2000 hebrenjtë (numri përfshin edhe ata që mbërritën në vend) që u mbrojtën e u shpëtuan nga vdekja e sigurt. Me aq sa dimë, asnjë çifut i vetëm në Shqipëri nuk iu dorëzua nazistëve. “Besa” përshkruhet në një kod të shkruajtur në shekullin XV por ka rrënjë historike më të thella. Fjalë për fjalë do të thotë “të mbash një premtim”. Kush vepron sipas besës është dikush që mban fjalën e dhënë, dikush të cilit mund t’i besohet jeta vetjake dhe ajo e familjes. Gjatë Holokaustit kodi shqiptar i besës u zbatua nga ata që ndihmuan e mbrojtën më pak fatlumët, mes të cilëve mijëra hebrenj. Ky film dokumentar ofron një këndvështrim të gjerë të këtyre heronjve pak të njohur dhe në të njëjtën kohë jep perspektiva në vetën e parë përmes rrëfimit të të shpëtuarve e të shqiptarëve që i ndihmuan. “Kemi të bëjmë me një udhëtim për t’i thënë faleminderit popullit shqiptar, i cili u soll ndryshe krahasuar me gjithë Evropën” pohon regjisori.

Ky akt shpëtimi përbën një shembull unik solidariteti njerëzor, tepër aktual edhe sot,i cili shkon përtej besimit fetar dhe nuk ka homologë në krejt globin. Përveç çifutëve, popullsia shqiptare, mbështetur prej autoriteteve civile, fshehu e mbrojti dhjetëra mijëra ushtarë italianë e refugjatë.


Për regjisorin

Gady Castel është një izraelit me origjinë italiane. Regjisor e producent prej 50 vjetësh, ka mbi shpinë një seri të gjatë mbi 65 dokumentarësh e nismash serish televizive, mes të cilave përmendim dokumentarin “Shtëpia e fëmijëve”, nga i cili është frymëzuar seria transmetuar në RAI “Lufta ka mbaruar”. Dokumentari i tij “Të rilindësh në Pulja” është paraqitur me sukses në shumë lokalitete të Puljas (mbi 20) e qytete të tjera italiane (Romë, Milano, Torino, Xhenova mes të shumtave). Dokumentari i tj “Shtëpia e fëmijëve” vazhdon të paraqitet në lokalitete të ndryshme të Italisë dhe të transmetohet në rrjetin TV Rai Storia. Për veprimtaritë kulturore mes Italisë e Izraelit është nderuar me titullin e Kavalierit të Republikës Italiane nga presidenti Napolitano. Jeton e punon në një kibutz në Izrael.

Me rastin e Panairit të 27-të Ndërkombëtar të Tiranës, në Vendin e Shqiponjave filmi rikthehet bashke me ”Gady Castel” me dashuri te madhe për publikun në një bashkëpunim mes ”Integra Onlus”, Fondacionit shqiptar ”Ura për të Ardhmen”, mbështetjes financiare të ministrisë së Jashtme izraelite e mbështetjes institucionale të Ambasadës së Izraelit në Tiranë.

Shfaqjet:

Tiranë – 4 dhjetor 17.30 Pallati i Kongreseve, KlikExpo

Shkodër – 6 dhjetor pranë Auditoriumit 3 REKTORAT të Universitetit të qytetit

Krujë – 7 dhjetori ora 11.00 pranë Muzeut Historik të Skënderbeut

Vlorë – 8 dhjetor ora 18.00 Salla Pallati i Kulturës

Durrës – 9 dhjetor ora 18.30 Pallati Kulturës


Konica.al

https://konica.al/2021/12/besa-perku...res-izraelite/