Momente nga LIIB (Debate mbi forcat pjesemarrese ne te)

[ALBA]

Nju Jork (SHBA), 12 korrik 2003 / Nga Tomë MRIJAJ

Gjithnjë në jetën time në vendlindje dhe New York, më ka shqetësuar origjina e hershme e zhvendosjeve apo shpërnguljeve të të parëve të mi nga Mirdita dhe vendosja në pjesën perëndimore të Kosovës. Kështu gjatë shekujve të historisë, kemi përqendrimin e banorëve katolikë në Kosovë me prejardhje jo shumë të largët nga Mirdita, të cilët quhen Fandë. Mbi këto banorë ardhacakë të së njëjtës kombësi, gjuhe, zakone e tradita, por të larguar për arsye ekonomike apo gjakmarrjeje do të shkruajnë, udhëtarë të huaj, kronistë, klerikë katolikë të shkolluar, albanologë, studiues e diplomatë të ditur të kohës. Një ndër autorët, që trajton si përsonazh real banorët e Fandës, është edhe gjeniu me origjinë mirditor “poeti kombëtar” at Gjergj Fishta (1870-1940). Disa vargje poeti ua përkushton banorëve të njohur të Fandës në kryeveprën e mirënjohur “Lahuta e Malcis”.

* * *

Mirdita, gjatë shekujve të kaluar ka nxjerrë burra të shquar që me jetën dhe veprën e lavdishme kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në historinë shqiptare dhe më së shumti në Shqipërinë e Veriut.

Shpesh herë njerëzit kanë qenë të interesuar të njohin nga afër ecurinë interesante të Derës së Madhe të Gjomarkut të mirënjohur si Dera e Kapidanit të Mirditës, që nga zanafilla (shek.XV) e deri më sot, duke u mbështetur nga të dhënat historike, gojëdhëna popullore dhe literatura e pasur sot. Dera e Kapidanit të Mirditës me vullnesën e popullit kanë udhëheqë Mirditën, me urti, maturi, politikë e jetë normale për komunitetin shqiptar, me sjellje të denjë burrërore dhe një guxim të madh në mbrojtje të interesave të popullit, duke punuar me përkushtim për bashkimin e fiseve, vëllazërimin dhe bashkëpunimin reciprok të familjeve, nxitjen dhe përkrahjen e idealeve kombëtare, kundër pushtuesve të huaj, që gjatë shekujve kanë shkelur trojet shqiptare.

Në këtë udhë pozitive, në të mirë të krahinës zëmadhe të Mirditës, ka udhëheqë Dera e Kapidanit që nga shekulli XV. Gjomarku I-rë, i ftuar nga populli, për t’i udhëhequr si kryeprijës i tyre, u është shprehur hapur dhe në mënyrë demokratike Midritës se: “Nëse më pranoni për udhëhjeksë, un dhe pasardhësit e mijë do ta sundojmë e do ta drejtojmë popullin e Mirditës pa kurrfarë të drejte të dhetash, taksash, gjobash, xhelep, etj., por vetëm në bazë të së drejtës kanunore dhe do të respektojmë të drejtën familjare e prones private të caktueme me gurë e kufi. Ju premtoj gjithashtu se kam me vuejtë, me sakrifikue, me u djegë, me luftue e me dekë për Mirditë e bashkë me mirditas”(fq. 60).

Gjatë viteve gjithnjë më ka shqetësuar seria e pyetjeve enigme, se cila është prejardhja e Principatës apo Derës së Gjomarkut, a kanë ato lidhje me Derën e Dukagjinve, qysh nga periudha e lavdishme e Gjergj Kastriotit të kohës së Arbërit, si paraqitet shtrirja gjeografike e tyre, cila është ecuria e qendresës kundër Portës së Lartë Otomane gjatë shekujve të sundimit turk në Arberi, jeta dhe sundimi i Kanunit të maleve kreshnike, pse respektoheshin këto kode më së shumti në Shqipërinë e Veriut, luftrat e njëpasnjëshme që kanë zhvilluar Mirditorët për të ruajtur Autonominë e saj, lufta titanike kundër komunizmit dhe sherbetorëve të saj, organizimi i rezistencës së armatosur nëpër malet e Veriut të Shqipërisë, aktiviteti i pasur patriotik i Kapidanit të Mirditës në diasporën Evropiane, aktiviteti i Kapidanit të Mirdites Ndue Gjon Marku dhe drejtimi i “Blokut Indipendent” në ShBA etj., etj.?!

Këtyre pyetjeve dhe shumë të tjera, që i përkasin gjashtë shekujve të fundit të mijëvjeçarit të dytë (shek.XX), u jep përgjigje objektive juristi i mprehtë, aktivisti e patrioti i palodhur shqiptar Kapidani i Mirditës Ndue Gjon Marku, përmes librit jetëshkrimor me titull: “Mirdita, Dera e Gjomarkut, Kanuni”, botuar në Nju Jork (New York) në vitin 2002.

* * *

Me Palin dhe më pas me Lekë Dukagjinin vijon vargu i djemve, që zë fill me djalin Gjon Mark Kolë Pali (Marku i parë) me të cilin u bart dhe merr emrin Dera e mirënjohur e Gjomarkut. Kështu djemtë bëhen trungu, ndera dhe zemra e Mirditës. Pema e familjes së Principatës së Mirditës si Dera e Gjomarkajve ose Kapidani i Mirditës, vijon me Marka Gjoni I-rë, që është djali i Gjon Markut II-të të vrarë prej turqve, duke i lënë vendin barkut të parë të pasardhësve që zë fill me Preng Lleshin I-rë. Më pas vijnë Dodë Prenga, Bibë Doda. Përveç këtij të fundit që ka lënë trashëgimtarë, Principata e Mirditës - japin drejtim dhe zhvillim pemës së Derës të Gjomarkut. Dhe më pas vijon brezi i meshkujve që vijnë nga barku II-të dhe III-të, duke ruajtur e trashëguar më tej nderen e fisme dhe emrin e mirë të Derës së Gjomarkut ose Kapidanit të Mirditës brez pas brezi. Respekti dhe autoriteti trashëgohet dhe përcillet me mirënjohje nga të gjithë banorët autoktonë të Mirditës, jehona e famës së Principatës së Mirditës pasurohet me përvojë dhe histori të lavdishme, që ruhet e regjistruar thellë në kujtesën e historisë së krahinës me merita të shumanshme burrërie, trimërie, bujarie, besnikërie, të ushqyer nga tradita e hershme e Kanunit të Maleve të Lekë Dukagjinit.

E parë në planin e mbijetesës origjinale me të gjithë elementët e ruajtjes të pastër të traditës të mirëfilltë shqiptare, kjo Dinasti, ka mundur të mbijetojë ndaj furtunës së egër të pushtuesve barbarë turq, serbo-malazezë dhe regjimit antishqiptar e ateist komunist.

Autorë të ndryshëm, si: albanologë, udhëtarë e vizitorë të huaj, francezë, italianë, anglezë, austriakë, hungarezë, serbë, malazezë, grekë, maqedonas, kroatë, sllovenë etj., kanë cekur në fletët e historisë, duke lënë të shkruar përshkrime udhëtimi, relacione derguar Vatikanit, takime me banorë mirditorë, historitë e dioqezeve dhe jetën e aktivitetin baritor të udhëheqësve të devotshëm shpirtëror të kishës katolike, historinë dhe traditën e Principatës së Mirditës - Dera e Gjomarkajve - Kapidani, marrëdheniet ekonomiko-sociale dhe urëlidhjet kulturore e zakonore të krahinës me simotrat e tjera brenda territorit të Arberit, lëvizjet mekanike të popullsisë në drejtim të qendrave të reja të banimit dhe shpërnguljet në drejtim të zonave më pjellore e të përshtatshme për ekonominë bujqësore, blektorale dhe artizanate, të cilat kanë qenë ushtruar si traditë në tërë krahinat shqiptare, etj.

Nëse do të citonim disa nga autorët më të njohur asokohe, mund të shtonim se shumë të rëndësishme kanë mbetur shënimet dhe vlerësimet shumë domethënëse të shkruar nga albanologu i mirënjohur asokohe francezi Amy Bue, i cili në veprën “La Turque d’Europa” (Paris, 1880), ndër të tjera thotë se krahina, ka përfaqësues të denjë që njihen dhe respektohen nga të gjithë dhe ajo është Dera e njohur e Dinastisë së Kapedanëve të Mirditës. Principata ka gëzuar dhe gëzon respekt e autoritet, mbasi përdor me përpikëmëri burimet e traditës vendase që mbështetet tek ligjet e njohura ndër brezni të Kanunit të Lekë Dukagjinit, që rregullon jetën e brendshme të banorëve me shtrirje në të gjithë Shqipërinë e Veriut e deri në Kosovë. Meshtari që njihte shumë mirë doket e zakonet shqiptare dhe jetën e Kapidanit, ka qenë Don Stefano Gaspari, një prift katolik shqiptar, i dërguar prej Vatikanit (Selia e Shenjtë) në Shqipëri në vitin 1671, ku në shënimet e tij përshkruan me hollësi gjendjen e mjerë të klerit katolik në krahinë. Kleriku midis të tjerave cekë edhe marrëveshjen me pesë pika, të nënshkruar midis Perandorisë pushtuese Turke me përfaqësuesin e Principatës së Mirditës pinjollin e denjë të Derës së Gjomarkut - Kapidanin Gjon Marku I-rë. Sipas shumë burimeve arkivore të hulumtuara deri në ditët tona, del se marrëveshja në fjalë ka qendruar në fuqi për afro 3 shekujve, duke respektuar me besnikëri çdo pikë të rëndësishme të saj.

Ndërsa më vonë historiani Freng Poqeville (albanolog), Konsull i Napoleonit I-rë në Janinë (1806 - 1816) përmend për herë të parë, se: “Mirdita në vjetin 1550 ka zgjedhë Dinastin princore në përsonin e Gjon Marku I...”, e cila ka mbërritur 82 vjet pas vdekjes së heroit kombëtar Gjergj Kastriotit.

Historikisht Dera e Gjomarkut, mundi që të trajtojë me mjeshtëri të rrallë gjithçka që ishte me ligjin tradicional të Kanunit, ku siguroi paqen, bashkimin, vëllazërimin dhe nivelin e admirueshëm të mirëkuptimit të popullit të Mirditës. Edhe albanologu tjetër Dometrio Camarda, në veprën e vet të titulluar: “Gramatologia Comparata” (1866), shkruan se malësorët qendruan të bashkuar përballë pushtimit otoman, duke respektuar gjithnjë Princin e Mirditës me seli në Orosh, duke mos e ulë kurrë Bajrakun dhe Fenë e të parëve. Gjomarkajt kanë qenë shumë të kujdeshëm dhe të përpiktë në të gjitha lidhjet martesore që kanë bërë, duke mos u martuar asnjëherë me tre bajraqet e fisit, që gjithnjë konsideroheshin si vëllezër, si: Orosh, Spaç e Kushne, duke krijuar një Dinasti në pastërtinë e gjakut dhe forcuar e zgjeruar edhe më shumë influencën e prestigjin e saj zëmadh edhe në krahina të tjera të Shqipërisë Veriore.

Mirdita dhe Principata e Derës së Gjomarkut ishte pararoja e qendresës kundër Portës së Lartë Turke asokohe, rrugë në të cilën vijuan edhe Dukagjini dhe Kelmendi në Malësi të Madhe, si një dritë e pashuar në të mirën e të drejtave kombëtare. Ajo ishte e përgatitur për sifida të reja. Dera e Kapidanit të Midritës, kishte një fuqi të fortë ushtarake në përbërje të të cilit bënin pjesë mbi 1500 luftëtarë shumë të zot dhe besnikë të Kanunit dhe Derës që përfaqësonin, duke iu përgjigjur çdo thirrje me armë në dorë. Respektin ndaj Kapidanit e kanë shpreh gjithnjë në kuvende burrash, delegacione shqiptarësh për çështje të ndryshme sociale dhe kombëtare, apo kur ka qenë çeshtja e paris së maleve në Shqipërinë e Veriut. Midis shumë përsonaliteteve që kanë lënë emër të mirë në historinë e popullit shqiptar janë edhe figura të njohura të atdhedashurisë, sikurse është trimi i maleve Dedë Gjo’ Luli etj.

Një shembull klasik i besnikërisë ndaj Principatës së Mirditës - Dera e Gjomarkut - Kapidani, ka mbetur historia e lavdishme dhe e rëndësishme e skalitur në figurën e paharruar të Lleshit të Zi, një pinjoll i përkushtuar i Dinastisë së Derës së Gjomarkut. Trimëria e tij veçohet më së shumti në planin e thekshëm atdhetar. Nga burimet historike dhe përmes veprës së Kapidanit të Mirditës Ndue Gjon Marku me titull: “Mirdita Dera e Gjomarkut, Kanuni” (Neë York, 2002), ndër të tjera mësojmë, se ishte koha kur Turqia kërkonte që të dorëzoheshin të gjithë luftëtarët mirditorë, që kishin marrë pjesë aktive më armë në dorë e ndërgjegje atdhetare në Luftën e Kalasë (Rozafa) së Shkodrës ose në të kundërt dotë fillonte ndëshkimin fizik me ekspedita ushtarake në të gjithë krahinën, duke vrarë, djegur shtëpi, sipas zakonit të përhershëm si pushtues në shekuj. Mirëpo Lleshi i Zi falë zgjuarësisë së trashëguar e kuptoi veprimin dinak të çallmave të Bosforit, që nga çasti në çast po i kërcenohej Mirditës, prandaj lajmëroi Stambollin se: “pergjegjjesia ishte e tij, se vetëm ai (Lleshi i Zi) duhej të dorëzohej, me kusht që Mirdita të mos prekej”.

Nga ana e tjetër Perandoria Otomane, nuk e njihte mirë Lleshin e Zi, emrin dhe burrërinë e madhe të tij. Turqia e befasuar nga trimëria dhe përgjgegjësia për të marrë mbi vete të gjithë barrën e rëndë të sakrificës deri në flijim që po bënte Lleshi i Zi, pranoi kushtet, i vuri prangat Lleshit të Zi dhe e plandosi për 9 vjet me radhë në burg dhe sugjerime të njohura të Janinës. E vlerësuar sot pas shumë shekujve, Mirdita i është shumë mirënjohëse përpara historisë birit të saj të flaktë për gjestin e sakrificës që mori përsipër, ku me burrëri të pashoq u vetësakrifikua në emër të gjithë krahinës që e donte si dritën e syve të ballit. Por nga ana e tjetër Zoti i gjithpushtetshëm me mrekullinë e Tij e ruajti me përkujdesje Kapidanin e Mirditës dhe dëshminë historike për brezat që do të vijnë si shembull pozitiv.

Pas shumë kalvareve e peripecive që iu desht të kalonte nëpër burgjet e ftohta anadollake, Lleshi i Zi u rikthye nga internimi. Një fatkeqësi kishte pllakosur Derën e Principatës së Gjomarkajve. Vrasja e tre djemve të tij nga nipi i vet (djali i vëllait), i nxitur drejtpërdrejtë nga djallëzitë e pushtuesve turq përmes politikes “përça e sundo” e ligshtoi në zemër humbja e djemve, por nuk e mposhti urretjen ndaj pushtuesve që jo vetëm e surgjinosën, por i futën në shtëpi vrasjen brenda gjakut. Ky akt e lëndoi rëndë Mirditën dhe Lleshin e Zi, të cilin Turqia e liroi nga burgu, për të “pajtuar” gjakrat nga konfliktet e të cilave ishin vrarë 22 vetë vetëm prej dy lagjeve. Kjo mbetet tragjedia më e madhe e gjakmarrjes së kobshme në Derën e Gjomarkut e shkaktuar nga fitilat e pushtuesve turq. Në këtë mënyrë, pushtuesi mundi të jetë më në brëndësi të të gjithë intrigave që gatuante vetë, për të dobësuar dhe çoroditur sa të jetë e mundur Derën më me influencë të Kapidanit të Mirditës në Orosh. Politika e intrigave të kurdisur e luajtur me një skenar të parapërgatitur shumë mirë kishte mundur të depërtonte dhe të shkaktonte plagë të rënda në Derën e Madhe të Principatës në fjalë. Megjithë këtë fatkeqësi, gjatë kohës së sundimit të Lleshit të Zi, ai mundi të rishëronte plagët e thella, zgjeroi dhe shtriu emrin, respektin dhe prestigjin e Derës së Gjomarkut dhe tek njerëzit me influencë në Shqipërinë e Veriut dhe Jugut. I tillë ka qenë Ali Pashë Tepelena.

Në arenën e politikës shqiptare kishin filluar dhe mbajtur gjithnjë të ndezura kryengritjet e njëpasnjëshme antiosmane. Lëvizjet çlirimtare kundër pushtuesve të huaj shumë shekullorë u nxitën dhe përkrahën nga grupi i patriotëve katolikë shkodranë, të cilët e kishin përqendruar të gjithë përkujdesin në krahun e lëvizjes kombëtare të Mirditës dhe përpiqej t’i jepte asaj rëndësi të veçantë politike, përmes synimeve konkrete të paracaktuar për dobësimin dhe gradualisht largimin nga toka arbërore një herë e mirë të pushtuesve barbar turq.

Dera e Gjomarkut, gjithnjë kërkonte që të reflektonte kuptimin politik të kryengritjes së Mirditës dhe në të gjithë Shqipërinë e Veriut, të stimuluar drejtpërdrejtë nga Dera e Gjomarkut. Ata krijuan ITIFAKU-n (Lidhja e Besës) në verë të vitit 1876, ku u bashkuan në Shën Pal krerët e 12 bajrakve të Mirditës. Më pas këtë shembull pozitiv e ndoqi edhe Puka, Dibra, Krasniqja, Mati etj. Preng Bibë Doda, më 15 qershor 1877, i dërgoi një telegram Kongresit të Berlinit, duke e lajmëruar se Mirdita, kërkon të ruaj Statusin e vet dhe se bajrakët nuk pranojnë kurrëfarë zgjidhjeje tjetër përveç atyre që do të kenë për bazë respektimin e Autonomisë së Mirditës. Një fakt të tillë e përsërisin në një letër të dytë, ku nënshkruajnë krerët e 15 bajrakëve të Mirditës, të cilat shtriheshin prej lumit Mat deri thellë në Kosovë, ku bënin pjesë 11 bajrakë.

Në këto ngjarje historike që kanë përfshirë Derën e Gjomarkut bën pjesë edhe figura e prelatit të lartë të kishës katolike në Orosh Abatit të Mirditës imzot Preng Doçi, i cili gjatë sundimit shpirtëror apostolik në famullitë e tij në Mirditë tregoi pjekuri dhe aftësi për të ruajtur të bashkuar të gjithë besimtarët shqiptarë dhe respektuar gjithnjë Derën e Kapidanit të Mirditës. Abacia e Mirditës përbehej nga 13 famulli, që në qendër të aktivitetit baritor kishte ruajtjen e besimit në fenë e Jezu Krishtit, traditat më të mira të Kanunit të Lekë Dukagjinit dhe respektimit si përherë të Principatës së Mirditës - Dera e Gjomarkajve - Kapidani. Deri asokohe kishat dhe kleri ishin në gjendje të mjerueshme. Figura e prelatit të lartë Imzot Doçi u rrit edhe më shumë falë respektit që ai gëzonte për Principatën e Derës së Gjomarkajve, që i ndihmuar nga këto të fundit nisi të bëj menjëherë rigjallërimin e ripërtëritjes së traditës fetare në popull, organizimi kishtar, meremetimi dhe rindërtimi i kishave të reja bëri që të sheshoheshin disa mosmarrëveshje të vogla midis klerikëve, lartësoi deri në nivelin e Abacisë dhe krijoi selinë administrative apostolike.

Turqia duke përfituar nga mosha e madhe e Kapidanit Gjon Mar Lleshit dhe nga mungesa e përkrahjes së tij asokohe, mundi me dredhi që të penetrojë në Mirditë, ndonëse krahina me luftë rezistoj për të ruajtur Autonominë e saj. Edhe gjatë luftës kundër turqisë në vitet 1872 - 1873 mirditasit u përfshinë në lëvizjet antiturke, ku spikati Llesh Gjoni, si një prijës i pashoq, me virtyte burrërie dhe drejtues i aftë e trim. Ai mbeti i vrarë si trimat dhe shmbulli i tij përmendet me respekt në vendlindje. 3 vjet më vonë më 1876, dhe në vitet që pasojnë 1877, 1878, Mirdita, përsëri ngrihet me armnë në dorë kundër Portës së Lartë, duke u bërë arenë e përleshjeve dhe filloi në këtë mënyrë serinë e pandërprerë të luftrave liridashëse të prirë si gjithnjë nga Dera e madhe e Kapidanit brez pas brezi. Nuk ka ngjarje historike të Mirditës ku të mos ndihej prania dhe autoriteti i Derës së Kapidanit, mençuria, aftësia e shkathtësia e zgjidhjeve me pushkë e mend të të gjithë problemeve kundër pushtuesve shumë shekullorë turq.

Në lidhje me “Lidhjen Shqiptare të Prizrenit” të vitit 1878 ka pasur shumë keqinterpretime nga historianët para dhe pas diktaturës komuniste në Shqipëqri dhe në kohën e sundimit të serbve në Kosovë. Për këtë ngjarje është anashkaluar roli dhe kontributi që ka luajtur krahina e mirënjohur e Mirditës dhe qytetarët e nderuar shkodranë. Ndryshe e ka analizuar dhe trajtuar këtë ngjarje Kapidani i Mirditës Ndue Gjon Marku, i mbështetur tërësisht nga burimet historike autentike shqiptare dhe joturke sikurse shpesh është referuar e ashtëquajtura historiografia komuniste në Tiranë e Prishtinë. Duke shfletuar me kujdes librin e juristit dhe Kapidanit të Mirditës Ndue Gjon Marku në veprën e vet, ku, ndër të tjera lexojmë një realitet shumë të vërtetë historik se: “Shqiptarët i shpejtuen kontaktet dhe në fillim të qershorit 1878, gjithë parija e Shqipnis u mblodh në Prizren. Aty u vu Itifaku (Lidhja e Beses) simbas Kanunit të Lek Dukagjinit dhe krijoi (lidhjen shqiptare për mbrojtjen e tokave komtare) e që ma vonë u quajt “Lidhja e Prizrenit”. Me 13 qershuer 1878, Lidhja e Prizrenit dergoi nji Memorandum Kongresit të Berlinit me pika të caktueme mbi të drejtat e popullsis shqiptare. Në Shqipni të Veriut moren pjesë edhe katolikët dhe Shkodra u ba qendra e rezistencës prej së cilës doli Komiteti shkodranë i Lidhjes i përbamë prej 12 antarë katolik e 12 musliman... Tue marrë parasysh zgjimin kombtar për mbrojtjen e tokave shqiptare prej Malit të Zi, Preng Bibë Doda, pa ngurrim u vu në dispozicjon të Lidhjes. Në krye të 10.000 luftarve, ra në Tuz e aty bani qendren e komandës. Mjerisht gjendja u turbullue me qendrimin antikomtar te Abdullah Drenit i cili, megjithse ishte antar i Lidhjes e aj vetë bestar i Intifakut përbujti Mehmet Ali Pash Maxharrin të cilin Lidhja e konsideronte anmik të Shqipnis...” (Fq. 27 - 28).

Veprimtaria antiturke vijon dhe zgjerohet nga viti në vit. Në fillim të shekullit XX (viti 1903) tarafi i Gjomarkut si gjithnjë i ripërtërirë nën kryesinë e Kapidanit të Mirditës Marka Gjoni merret shumë me çështjen kombëtare, duke ngritur në këmbë ndërgjegjen atdhetare të mirditorëve. Falë respektit dhe autoritetit që gëzonte prijësi i parisë së Derës së Kapidanit Marka Gjoni Mirditës i bashkangjiten edhe trimat e Pukës, të cilët përmes disa aksioneve antiturke në një mbledhje të përbashkët i dërgojnë një Memorandum Valiut të Shkodrës dhe Konsujve të Fuqive të Mëdha me rezidencë në Shkodër, duke i kërkuar kthimin e Preng Bibë Dodës. Dhe Memorandumin e përpiluar nga Abati i Mirditës imzot Preng Doçi dhe për herë të parë e zbardhë në librin e vet Kapidani Ndue Gjon Marku, që në mbyllje ka këto fjalë: “Sulltani nuk do të njifet kurr Prijsi ynë; flamuri i hanës nuk do të valvitet ma në malet tona, na duem të jemi të lirë, duem qi kombsija e jonë të njifet si kombsija e popujve tjerë. Tash e mbrapa Flamuri ynë do të jetë ai i Gjergj Kastriotit Skanderbegut, i cili ka fillue tue fluturue n’eren e Liris.”

Është e rëndësishme të dihet nga historiografia shqiptare dje dhe sot, se përveç 6 Prillit 1911, ku trimat e Dedë Gjo’ Lulit përmes një luftë të lavdishme ngritën Flamurin e Gjergj Kastriotit dhe më 28 nëntor 1912 Ismail Bej Qemali në Vlorë ngriti Flamurin kuq e zi, edhe më përpara datave të sipërcituar në Mirditë dhe më saktë në katundin Vinjollë, prej patriotit Ndue Gjoni që është vëllai i Kapidanit Marka Gjonit, më 25 prill 1902 është ngritur Flamuri i Shqipërisë në Ditën e Shën Markut. Memorandumi pati një rëndësi të madhe se për herë të parë tronditi në themel rrënjët e kalbura të Perandorisë së “pathyeshme” turke, e cila mendonte se pas kryengritësve të prirë nga mirditorët e Kapidanit, fshihej Austro - Hungaria. Edhe ardhja e xhonturqve nuk solli ndonjë ndryshim në strategjinë të ashtëquajtur liberale të turqve të rinj të cilët ishin më fanatik dhe konservator se etërit e tyre. Ata nuk morën asnjë hap për të qetësuar zemërimin e banorëve të Mirditës të udhëhequr nga Marka Gjoni, kërkonin lirimin pa asnjë kusht të prijësit të tyre Preng Bibë Dodës. Në situatën e re të krijuar dhe pasi filloi t’i çjerret maska xhonturqve të rinj që erdhën në pushtet, për të treguar se janë “liberalë” u detyruan të lirojnë Preng Bibë Dodën, i cili u prit në qytetin bregdetar të Shën Gjinit me një pritje shumë të madhe nga popullsia e Mirditës, Këthellës, Malësisë së Lezhës dhe Zadrimës. (fq.39). Ardhja e Preng Bibë Dodës në vendlindje solli një ripërtëritje të re të krahinës dhe rriti edhe më shumë moralin dhe shtrëngimin e radhëve rreth Derës së Kapidanit të Mirditës. Ky përsonalitet ndërmori një sërë masash të domosdoshme, falë eksperincës politike, kulturore dhe frymës së shëndoshë fetare e atdhetare që kishte gëzuar nga të parët e tij të Principatës së Derës së Gjomarkut - Kapidani.

Edhe vitet 1910 - 1911 janë vite të mbarsura me ngjarje dhe episode interesante historike që në mënyrë të njëanshme dhe me shumë tendenciozitet janë trajtuar pa asnjë frymë reale historike nga studiuesit e vjetër dhe për fat të keq edhe ndonjë i ri i painformuar dhe i paliruar nga kompleksiteti i historiografisë së kaluar që ka marrë si bazë “faktet” historike. Më së miri “historianëve” u jep përgjigje Kapidani i Mirditës Ndue Gjon Marku kur thotë se: “Kush thotë se Dedë Gjo’Lulin e kan pre Kapidani i Mirditës e Mirdita, aj asht anti kombtar, komunist e malazias me qëllim me mbajtë gjallë shkëndin e dasisë në mes Mirditës e Malsisë, me cenue nderin e prestigjin e Kapidanit të Mirditës e me ligshtue krahinën katolike ma të fortën e Shqipnis. Ket pohim temin e përforcon fakti se ata që përgatisin përkujtimin e Dedë Gjo’ Lulit ftojnë historiqenin e rastit nji ndër ma të korruptuemin komunist të Enver Hoxhës, me qëllim me përforcue tezën e tyne përkundrejt Kapidanit të Mirditës e, ky asht Pal Doçi. vëllau i famkeqit Mhill Doçi, i cili ka ngarkue vedit e shpis vet 14 gjaqe pse, në Qafë Valmerit, mu bash aty ku asht vra komunisti Bardhok Biba, Mehmet Shehu ka ekzekutue për hakmarrje të Bardhok Bibës 14 burra të pafajshëm...” (fq. 43).

“Dera e Gjomarkut në kohët e vonshme”, përbën pjesën tjetër interesante të librit të shkruar nga Kapidani i Midritës Ndue Gjon Marku. Periudha më e zezë dhe më e rëndë që ka kaluar Dera e Gjomarkut është ajo e komunizmit, ku liritë dhe të drejtat e njeriut nuk kishin asnjë vlerë përballë bishës së egër të hurit dhe litarit me të cilën sundoi për 50- vjet sistemi komunist i diktatorit antishqiptar Enver Hoxha. Mirditës dhe Derës së Kapidanit i vëhet nofka “qendër e reaksionit”, “trathtarë”, “agjentë të CIA-s, Vatikanit” etj., fjalë të denja vetëm për hartuesit e kuzhinës së sistemit që i lindi dhe i rriti shërbetorët servilë të komunizmit.

Dr. Mark Gjomarku, është një ndër përfaqësuesit më të denjë të Derës së Kapidanit të Mirditës, që iu kundërvu me armë në dorë me bashkëluftëtarët e tjerë antikomunistë regjimit të Enver Hoxhës. Ai dallohej për cilësi të spikatura në fushën politike, duke qenë Ministër i Punëve të Brendshëm në kohën kur Kryeministër ishte z. Mustafa Kruja gjatë vitit 1942 - 1943, e pas tij mbajti të njëjtën detyrë. Më 10 qershor 1944 Dr. Mark Gjomarku i dërgon një letër të vëllaut të vet Ndue Gjomarku, që ndodhej asokohe në Shkodër në lidhje me dhunën që po përdorin komunistët, duke i bërë thirrje që të bashkojë mirditorët në luftë kundër komunistëve. Ai ndër të tjera i shkruan: “Ndue, që me sot fillon kthesa e re politike, jo vetëm për vendin tonë (Mirditën) por për tanë Shqipnin. Fuqija përdhunuese komuniste na kërcenon. Ajo poshtëron, dhunon, njollosë gjithçka të shejtë ka shqiptari: ndjenjat e njeriut të thjeshtë, emrin e tij, vetitë e tija, vërtytet e pastra morale, familjen, besën, burrërinë e Zotin e Madh nuk e njeh për Zot e, ne s’na mbetet tjetër veçse me e kundërshtue me ato fuqina që kemi në dispozicjon. Del në Mirditë i pari e filloja rezistencës. Në ty, sot mbështetet fillimi i luftës për liri e ardhmeni. Tu priftë e mbara!” (fq. 66).

Dhe Ndue Gjomarku shkon në Mirditë dhe jep kushtrimin për rrezikun që e pret krahinën nga të pafetë, që do të rrënojnë çdo gjë shqiptare. Menjëherë trimat rrokin armët dhe marrin malet për t’u organizuar. Edhe partitë nacionaliste si Balli Kombëtar dhe Legaliteti i bashkohen thirrjes së atdhetarëve që në bashkëpunim me Kapidanin e Mirditës. Shqipëria e Veriut me në krye Mirditën e njohur për sa e sa luftra kundër pushtuesve turq zgjohet dhe është e gatshme për të flijuar jetën për idealet e pastra shqiptare dhe lirinë nga pushtuesit e rinj komunist, që po vinin në pushtet përmes një ideologjie mashtruese, duke i hedhur “trutë e gomarit” naivëve të rinj. Nga ana e tjetër Princi i Derës së Gjomarkut Kapidani i Mirditës Dr. Mark Gjomarku i bindur në besimin e tyre u mbështetë në vendosmërinë e luftarëve besnikë, që ishin gati me shpirtin e sakrificës për të bërë gjithçka, për Kapidanin e tyne, nuk ngurroi që të fillojë aktivitetin politik e ushtarak (luftarak) kundër regjimit komunist që kishte filluar të shkallmojë në themel ndërtesën kombëtare (fq. 72).

* * *

Libri i shkruar nga Kapidani i Mirditës Ndue Gjon Marku, mbetet një vepër e rëndësishme në ndriçimin e historisë së Mirditës, krahinë me një rrugë të lavdishme në historinë e popullit shqiptar. Kjo krenari e respekt për këtë popull është shprehur në të gjithë faqet e librit jetëshkrimor të autorit shumë të mirënjohur në Shqipëri dhe ShBA, përsonalitetit dhe burrit me besë e mençuri, urti e traditë të hershme të Principatës së Mirditës - Dera e Gjomarkut, një pinjoll i së cilës Kapidani Ndue Gjon Marku mbeti deri në ditët tona.

Autori me një shpirt fisniku dhe gjuhë të pastër shqipe të mësuar në trojet e të parëve në Orosh, ndonëse ka kaluar 80 vite mbi supe, ai është i freskët dhe krenar për historinë e popullit të Mirditës gjatë shekujve të historisë dhe me një modesti të trashëguar nga Dera e Gjomarkut autori thotë se i lashë popullit tim, vendit tim dhe të parëve të mi këtë vepër, nëpër të cilën kaloi Dera e Kapidanit, duke gdhendur thellë në kujtesën popullore historinë e vërtetë pa pasione e emocione politike, por me gjuhën e fakteve histortike, sikurse dëshmon nëna histori.

Nju Jork, SHBA, 2003

[Zarathustra.]

Autori harron te permende se si Gjon Marka Gjoni eshte autori i levizjes me te madhe separatiste ne Shqiperi me "Republiken e Mirdites" ne 1921, vetem 1 vit e gjysem pas konferences se paqes ne Paris ku shqiperia pothuajse u nda mes fqinjeve. Republike kjo e financuar dhe e njohur politikisht vetem nga Jugosllavia.

Me lejoni tashme te citoj disa fragmente nga libri "Albania at War 1939-1944".

"As minister of the interior, Italians finally succeded in recruting the Mirdita chief Gjon Marka Gjoni, who would demonstrate considerable ruthlessnes in his pursuit against the partizans."

" The cabinet-made primarly of northeners- was, naturally, unsuccessful in controlling the south despite Marka Gjoni's extensive use of represive measures. Pollo and Puto suggest that dozens of villages were burned and hundreds sloughtered."

"On October the chiefs of twelve Geg clans, including Muharrem Bajraktari, with Marka Gjoni of Mirdita as the central figure, joined together in what they called the Mountain League, an organization supported and armed by the Germans. The presence of Marka Gjoni in this organization is not surprising, since he has been cooperating with the occupation authorities since the Italian invasion."

Ne 1995 pas takimit me Berishen Marka Gjoni del ne televizor dhe deklaron me kranari se ishte ai qe vrau "Heroinat e Miridites" sepse ato shkelen kanunin...

Po keshtu eshte kur xhahili mesjetar behet hero.

[Eni]

Pollo & Puto, keta historianeshkrues te historise se kuqe te Shqiperise Enveriane, s'kishin si te shkruanin ndryshe ne ato kohera, pervecse te theksonin "mostruozitetet" antikomuniste te Bajraktarit & Marka Gjonit ndaj partizaneve.....


Mark Gjonmarkaj u vra nga komunistet me 1946, ne kryengritjen qe ky bir i Mirdites kreu kundra tyre, ne Perlat me 14 qershor 1946, kur ishte vecse 30 vjec.

Ketu, leshator,
na ke sjelle nje shkrim historie pa pike vlere, pasi nuk sjell asgje te re, perpos faktit se i bie te njejtit tambur komunist i e ishkon te njejtit avaz, qe jemi mesuar te lexojme ne librat e kohes enveriane.

Muharrem Bajraktari, Mark Gjonamrkaj, Abaz Kupi, etj nacionaliste shqiptare si ne Shqiperi & Kosove luftuan trupat fashiste, dhe nuk eshte e vertete qe gjermanet i financuan ata kundra partizaneve komuniste. Kjo eshte fallco.

Leshator, hap librat e historise & biografite apo monografite objektive e mos u mjafto vetem me ato te historianeve "te dale mode", lexo faktet objektive si ato te shkruar nga englezet pas LIIB, etj, te cilet tregojne mbi ngjarjet ne Shqiperine e viteve 1939-'44.

[Zarathustra.]

"In the first years after the collapse of Osmanli power in Albania in 1912-1913 the tribes acted very independently, the Mirditë now even advocating the creation of a separate Roman Catholic state.
Their major attempt to do so occured in 1921 when, in a bizarre alliance with the Esatists, Greeks from Northern Epiros, Yugoslavs and remnants of Wrangel's White Army, they established a Republic of the Mirditë that lasted some four months (jul
17 to nov 20)

(In 1888 their capital Orosh also became the seat of a separate Roman Catholic jurisdiction for the Mirditë, with its leaders, the Abbots of the Abbey of Orosh as spiritual heads of the tribe. "

Marre nga libraria e Kongresit Amerikan. kapitulli me titulin "Regional Albanian Policies 1871-1945.

"Veçse regjimi parlamentar nuk filloi me fat të mbarë në Shqipëri. Dy muaj pas mbledhjes së parlamentit (i cili u hap në Tiranë më 21 Prill 1921), ngriti krye Kapidani i Mirditës, Marka Gjoni, i shtytur e i ndihmuar prej Jugosllavisë për të përmbysur shtetin shqiptar. Pas tërheqjes s'ushtërisë italiane, Jugosllavia dhe Greqia vazhduan të mos ia njihnin Shqipërisë kufijtë e 1913-ës, dhe i shtuan përpjekjet për t'a shkallmuar këtë nga veriu e nga juga.............

Duke përfituar nga gjendja e brendëshme e Shqipërisë, Jugosllavia desh t'a shkallmonte këtë me anën e Shqiptarëvet vetë dhe t'i tregonte botës së jashtëme, veçanërisht Konferencës s'Ambasadorëvet dhe Lidhjes së Kombevet, se Shqiptarët nuk mund të formonin një shtet. Për këtë qëllim gjeti Kapidanin e Mirditës, Marka Gjonin. Ky pat qëndruar ca kohë në Prizrend, ku ishte marrë vesh me qarqet jugosllave për t'iu shërbyer planevet të tyre. Me të hollat dhe armët që i dha Jugosllavia, u kthye në Mirditë dhe filloi kryengritjen nga mbarimi i Qërshorit 1921. Disa javë më parë, shtypi jugosllav kishte filluar një fushatë kundër qeverisë së Tiranës, të cilën e paraqiste si pasardhëse të Turqve të Rinj dhe përndjekëse të Katolikëvet. Kështu na dolli Jugosllavia "mprojtëse" e katolikizmit.

Nga kjo fushatë, kuptohet se qarqet jugosllave menduan që Marka Gjoni do të mund të tërhiqte rreth tij gjithë katolikizmin shqiptar. Por mbasi Kapidanin, në rrugën e trathëtisë, nuk e ndoqi as e tërë Mirdita, ai u shtrëngua të këthehej përsëri në Jugosllavi ku, nën mprojtjen e Jugosllavëvet dhe i këshilluar prej tyre, shpalli në Prizrend "republikën e Mirditës" më 17 Korrik 1921. Pastaj me anën e Jugosllavëvet iu drejtua Lidhjes së Kombevet, si edhe Jugosllavisë, Greqisë e Italisë që t'a njihnin "republikën" e tij.

Duke i përdorur parullat e politikës si lodrat e majmunëvet në cirkus, qarqet jugosllave ia paraqitën botës "republikën" e Marka Gjonit si një rast i së drejtës së vetvendosjes së popujvet. Dhe mbasi i shtynë punët deri aty, i dhanë Marka Gjonit ushtëri jugosllave, artileri, banda kriminelësh t'arratisur në Jugosllavi, dhe e nisën për në Mirditë.

Kjo ngjarje e shëmtuar e tronditi shtetin e ri shqiptar, përbrenda, dhe ia rrëzoi vleftën përpara botës. Në të njëjtën kohë, nisën edhe Grekët ngacmimet e tyre në kufij, ku kishin prurë forca të reja, dhe komitetet "vorio-epirote" i shtuan ulurimat e bërtimat, n'Athinë, në Janinë e në të tjera qytete të Greqisë.

Ndërkohë, fuqitë shqiptare ishin munduar t'iu qëndronin bandavet të Marka Gjonit. Në Tetor 1921, përfaqësonjësi jugosllav n'Asamblenë e Lidhjes së Kombevet e paditi qeverinë shqiptare se gjoja bënte një politikë fanatizmi mysliman që synonte çfarosjen e të Krishterëvet. Këtë shpifje të ndyrë e përgënjeshtruan me një telegram drejtuar Lidhjes së Kombevet Arqipeshkvi i Shkodrës, Abati i Mirditës dhe grupi i deputetëvet katolikë.

Për të shtypur rebelizmin e Marka Gjonit, qeveria e Tiranës ia ngarkoi kumandën e operacionevet Ahmet Zogut duke i dhënë ndihmës Bajram Currin. Por mbasi Jugosllavia u detyrua t'i tërhiqte trupat ushtarake deri në vijën e re që caktoi Konferenca e Ambasadorëvet, s'kish sesi t'a ndihmonte Marka Gjonin me fuqi t'armatosura. Prandaj ky u shpartallua prej forcavet shqiptare dhe u shtrëngua t'arratisej përsëri në Prizrend. Kur erdhi Komisioni Hetues i Lidhjes së Kombevet, në Mirditë mbretëronte qetësia. "



Marre nga libri "VENDI QË ZË SKËNDERBEU NË HISTORINË E SHQIPERISË" i Abaz Ermenjit.

Per financimine gjermaneve te emrave te mesiperm do bije nje fragment tjeter nga Libri "Albania at War 1939-1945" e Bernd J. Fischer.

[Zarathustra.]

" But Shkodra-particulary important to the Germans, because they planed to leave in that direction- and the area south of line Puka-Kukes were held- since September- by Muharrem Bajraktari, Gjon Marka Gjoni, Halil Alia, elements of BK, and small groups of Kupi supporters, all SUPPORTED by the 181st Infantry Division. Most German observers agreed that without pro-German clans of northern Albania, the northern route- the only way out- would have been closed to the Germans.

[Eni]

Postuar më parë nga Leshator
"Most German observers agreed that without pro-German clans of northern Albania, the northern route- the only way out- would have been closed to the Germans. [/B]

kush jane keta vrojtues qe sipas Fischer-it kane rene dakord qe po mos ishte per malsoret e veriut, gjermanet do na kishin ngelur brenda vendit?

Historia jepet me fakte, emra konrete e jo diskutime ne ajer - sipas disave - ka ndidhur keshtu...!

[Zarathustra.]

Nuk e di pyet autorin, se kush ishin analistet gjermane. Me vjen keq qe nuk eshte konsultuar me zotrote perpara se te botonte librin por nqs nuk e ke ditur mesoje se per opinionin tend autorit dhe lexuesve nuk i kercitka shume. Me siguri ai nuk i ka zene ne goje ata analiste qe ti ta zesh mat e ti mohosh punen si te pavlere. Por po te isha une si ty, do ta akuzoja edhe si komunist.


" As minister of the interior, Italians finally succeded in recruting the Mirdita chief Gjon Marka Gjoni, who would demonstrate considerable ruthlessnes in his pursuit against the partizans.
But Bushati gonvernment lasted only a few weeks. Problems between premier and Marka Gjoni began immediately, principally with regard to the handling of resistance in the south. The government, composed primarily of northerners, had less chance than previous two governments of convincing the southerners to cease their resistance, so the minister of the interior (Marka Gjoni) favored abandoning persuasion for force. Bushati disagreed."

"As a result, Kupi's request for heavy weapons, and significant quantity of ammunition fell on deaf ears.It is possible, however, that Kupi did recieve at least some ammunition and some small arms from the Germans. It seems the Germans were willing to give Kupi just enough to compromise him but not to allow him to either effectively battle the partisans or threaten their own anticipated withdrawal.
There is little question that Kupi was compromised, and as a result, as with BK, his influence began to decline accordingly .

.........On 10 August the partisans also resumed their attack on Mati. Dine and the Germans began a counteroffensive on 18 August, using two German regiments and an assorted group of Albanians - government troops: tribesmen from Mirdita; a nationalist ceta from Dibra led by Halil Alia, who had collaborated with both the Italians and the Germans; units of "Skanderbeg" Division; and eight hundred to one thousand Kupi people, although Kupi once again refused to participate personally.
This operation, called "Fuchsjagd" in Germans documents, was a failure."

Do me per Belulin?!

[Eni]

Nuk e di pyet autorin, se kush ishin analistet gjermane. Me vjen keq qe nuk eshte konsultuar me zotrote perpara se te botonte librin por nqs nuk e ke ditur mesoje se per opinionin tend autorit dhe lexuesve nuk i kercitka shume. Me siguri ai nuk i ka zene ne goje ata analiste qe ti ta zesh mat e ti mohosh punen si te pavlere. Por po te isha une si ty, do ta akuzoja edhe si komunist.

Ate s'e di une, por ti & Fischer.
Hap librin e Fischer-it e shiko ne paragrafin qe ke sjelle ketu, ne ka citime e shkruaji citimet nga cili autor & liber jane marre, ne menyre qe te dime se ku bazohet Fischer ne citimet dhe pohimet qe shkruan ne librin e tij.

Leshator,

ky shkrim i Fischerit nxjerr ne pah vetem nje ane te medaljes se ngjarjeve gjate LIB ne Shqiperi.

Une te ftoj te sjellesh dhe te tjere autore qe kane shkruar mbi Shqiperine e atyre viteve, ne menyre qe te diskutojme mbi ngjarjet nga disa kenveshtrime e jo vetem nga ai i Fischer-it.

Mqs dua akoma më per Belulin, do filloj e une te citoj autore ketu autore, sidomos nga ata qe kane qene deshimtare prezent gjate kohes se luftes.

Abaz Kupi, nuk eshte e vertete qe ka marre arme a municione, sado te vogla nga gjermanet.
Ai ka qene gjithne ne bisedime me englezet per te luftuar kundra gjermaneve, dhe priste nga keta te fundit armatime, duke iu pershtatur deshirave engleze per nje bashkepunim me komunisto-partizanet kundra gjermaneve. Te deshmuara jane perpjekjet e tij kundra gjermaneve, dhe megjithese ne mungese armatimesh ai ka patur luftime kundra tyre, disa me sukses e disa jo aq, pasi ne mos-suksesin e ketyre te fundit ndikoi dhe gjuatja prapa kraheve dhe luftimi i trupave legaliste nga "miqte" partizane te Enverit.
Lexo librin Bijte e Shqipes dhe do bidesh per ato qe them une. E ke dhe ne anglisht, perpos botimit ne shqip.

It is possible, however, that Kupi did recieve at least some ammunition and some small arms from the Germans...

Fischer ketu ia ka futur kot!
Nqs englezet prane shtabit te Kupti shprehen se Kupi ka luftuar kundra gjermaneve, ai madje ka marre disa arka me armatime nga englezet, atehere si ka mundesi qe sipas Fischer-it, Kupi te kete marre arme nga gjermanet?
A do e lejonin englezet kete fakt?
A do te qendronin ne shtabin e Abaz Kupit, ushtarake engleze, duke ditur qe ky ishte i pajisur me armatime nga gjermanet?
Si ka mudesi qe Kupi tok me englezet luftoi kudnra gjermaneve ne Kruje e veri te Shqiperise, sic beri e Muharrem Bajraktari, kur keta te dy ishin te pajisur me armatime nga gjermanet?

Mos valle po u hidhnin hi syve engleze?

[Bel ami]

Qe Abaz Kupi ka luftuar kunder gjermaneve e pohon kolonel anglez David Smiley ne librin "Me mision ne Shqiperi".
Gjermanet mund te kene ndihmuar me armatime xhandarmerine,por kursesi Abaz Kupin.

[Zarathustra.]

Herman Neubacher mantains in his book, that the Germans encountered no unfriendly act on the part of the Albanians. He asserted that the BK, did not resist the Germans, and this is supported by Schliep, who accepted the assurances of Mithat Frasheri that although BK had declared itself against the Axis during Italian occupation, it would take no hostile act against the Germans.
While a British BLO argued that Kupi "Fought like a lion", Neubacher reported that Kupi remained in the woods.


.....The German invasion had helped convince Kupi and most of the northener tribal leaders to adopt a policy that most of the BK had adopted under the Italians: to avoid reprisals and possible distruction, to wait for the defeat of the Axis before encouraging a national uprising, and to preserve military strength for the inevitable confrontation ith the communists. Kupi and some of the chiefs actually succeeded in obtaining weapons and material, usually only in small quantities, from both British and the Germans. But this was their only success.

To complicate matters further, the highly regional northern nationalists stuck to their traditional rules of engagement, the basis of which made it nearly impossible, without a 'besa', for one leader to withdraw his forces into the territory of another. A general uprising was really the only option, but as the occupation grew longer and the conservation of strength became more and more important, Kupi and the northern chieftans, like the BK, slipped slowly into collaboration. Kupi, like Bajraktari, eventually signed a 'besa', a nonaggression pact, with the Germans.


The Germans, including Fitzthum, who had been the most vocal opponent to Zogist integration, were part persuaded by Mehdi Frasheri's guarantee that in case of the need for a rapid German withdrawal, Kupi's Legality Party pledged itself to not only create difficulties, but to actually protect the German withdrawal.Because Kupi at the same time assured Julian Amery that he was about to attack the Germans, this appears to have been part of his traditional strategy of playing both sides.


Sensing that the time was running out, Mc Lean redoubled his efforts to unite the northeners and convince Kupi to fight. McLean finally convinced Kupi to help David Smiley destroy the important Gjoles bridge on the Tirana-Shkodra road on 21 June. This act constituted the first anti-German operation carried out by Kupi since October 1943. The bridge was duly blown up, but the incident did not have the effect desired by Kupi and McLean.

...........In general, however, the Foreing Office continued to push for Kupi, presumably from a strictly political standpoint, but received very little support from the British military or SOE in Bari.


The final blow to Zog's hopes came in early 1944 when the Foreing Office was told by the BLOs that the strenth of Kupi's movement had been significally overestimated.

PS. Herman Neubacher, ish-kryetari i bashkise se Vienes, ishte perfaqesuesi special i Ribbentrop-it per rajonin.

[Dr. JaCkLe]

First of all i would like to cammend you all for reading about our history since in my opinion very little people do, epecialy the young generations.

Second also leshator u stated the following "Most German observers agreed that without pro-German clans of northern Albania, the northern route- the only way out- would have been closed to the Germans. [/B] " I must agrea with Eni, i have read some books on our history and based on what i have read, although i have yet to read Albania at War 1939-1944. Still from what i have ready, the northern clans didn't have any weapons, because of Zogu haveing confiscated the weapons before the second world war, and when Gjon Marka Gjoni pleaded to Zog to be given weapons to protect Albania, Zogu refused fearing that Gjon Marka Gjoni would try and take power. so the northern clans all but the Mati Clan to which Zogu had no way of protecting them self's when ww2 began.

third of all, from what i have read, the Ballista and Zogista, unlike the Commies were no fighting because they wanted to save they full force for the end of the war when all the factions would make a run for the power. Also u said that if the northerners wished to stop the germans they would have. thats not true, because if that was true than why did Merdita one of the most notorious Northern tribes let the Communists destroy the Castle if u will call it of Gjon Marka Gjoni, because they had no weapons to fight with.

my next point is that it was not easy to uprise against the Germans since they had adapted the Italian system of subduing the local popules, which was to kill 500 locals for every german killed. with this law in place the Ballista and Zogista were not willing to jepordize the lives of our people so as to weaken the envidable, which was the reatreat of the germans from Albania. However the Communist party on the other had did not care what happened to the locals, thanks to them several villages were in fact wipped out by the germans.

by the way all my information i got from the book "The Albanians A Modern History By Miranda Vickers." its a great book u recomend it.

[Zarathustra.]

Dr Jackle

Sipas Fischer, Kupi ka lozur nje loje "terhiq e mos e keput". Ka marre ndihma dhe municione nga te dyja anet. Gjithmone sipas tij, anglezet e pelqyen shume Kupin pasi ai ishte i djathte, dhe monarkist, dhe e toleruan ate me shume se cdo toleronin cdo grup tjeter. Ne thelb sipas autorit Anglezet iu luten, iu pergjeruan e bile e moren si ndihmes edhe ne aksionet e tyre sabotuese kunder gjermaneve vetem e vetem qe ai te dukej sikur te luftonte dhe qe ministria e jashtme britanike te jepte Ok-in per nje mbeshtetje masive te Kupit. Kupi kurre nuk i kenaqi dhe nuk i plotesoi kushtet a mbeshtetjes se anglezeve.

Por ai ishte edhe "kopil' e diplomat e i luajti te dyja palet. Sa here qe ai ndihmonte gjermanet, kurre nuk shkonte vet ne krye te njerezve te tij. Edhe ne ftesat qe gjermanet i kane bere per bisedime, Kupi gjithmone nuk eshte prezantuar vet, per tu mosdiskriminuar hapur si bashkpunetor, sic beri Balli.

Markagjoni nuk kishte as kapacitetin dhe as potencialin per te luftuar ushtrine e Hoxhes, por ai kishte arme. Ishte miniter i brendshem ne kohen e Italise dhe bashkpunoi fare hapur me Gjermanin. Ne kohen e italise ai armatosi shume Mirditore e i dergoi ne Jug per te shtypur rezistencen.


"my next point is that it was not easy to uprise against the Germans since they had adapted the Italian system of subduing the local popules, which was to kill 500 locals for every german killed. with this law in place the Ballista and Zogista were not willing to jepordize the lives of our people so as to weaken the envidable, which was the reatreat of the germans from Albania. However the Communist party on the other had did not care what happened to the locals, thanks to them several villages were in fact wipped out by the germans."

This doesnt make any sense. Civilian masacres were mostly in south, where the resistance was strong, and thus they were mostly the families of the partisans,..... and you say that the partisans didnt care about the lives of their families??
Second thing is that, have you seen a war of liberaltion where the enemy was soft and gentle with you?? How much sense does it make to say "Oh i dont want to go to war, cause they are going to kill me and my people". Of course they are, that is war.

This is the theory of Balli and the collaborationists all around the world, who didnt want to fight and sacrifice for their own country.


Do te rekomandoja nje liber tjeter per shqiptaret. "Albanians; From prehistoric times to the present" i Edwin Jacques, studimi ndoshta me i detajuar i shqiptareve dhe i historise se tyre nga nje i huaj. Do shikosh aty se si autori eleminimin e klaneve bajraktare anti-shtet dhe anti-komb sic ishte ai i Markagjoneve e konsideron si nje nga 10 detyrat historike te cilat ngriheshin perballe Hoxhes.

[Orku]

Postuar më parë nga Leshator
Ne thelb sipas autorit Anglezet iu luten, iu pergjeruan e bile e moren si ndihmes edhe ne aksionet e tyre sabotuese kunder gjermaneve vetem e vetem qe ai te dukej sikur te luftonte dhe qe ministria e jashtme britanike te jepte Ok-in per nje mbeshtetje masive te Kupit. Kupi kurre nuk i kenaqi dhe nuk i plotesoi kushtet a mbeshtetjes se anglezeve.

Me fal po keta anglezet sipas Fisherit i bie qe te kene vepruar jo si te derguarit e Anglise ne Shqiperi por si perfaqesuesit e Kupit.

[Dr. JaCkLe]

Leshator

First of all many Albanians such as the ballista and zogista fought with the germans to drive out the communist who they saw as more of a threat, as well as there were merceneries. i have read several books and none mention that merdita sent many warriors to fight for the german. but i will read the book u recomended.

" This doesnt make any sense. Civilian masacres were mostly in south, where the resistance was strong, and thus they were mostly the families of the partisans,..... and you say that the partisans didnt care about the lives of their families?? "
how does it not make sence i'm saying that the ballista were not willing to fight the germans who were going to leave since the war was being lost on all fronts, at the expense of the locals. also u said that the mojority of the people killed were family members of the partisan. My grandfather was a partisan and first of all he didn't think much of them and second of all his family was never harmed nor did he mention of any familys being masacered, but maybe i'm wrong. also my fathers uncle who is dead now and was a partisan against the communists once told me a story of how some one hundred men were killed because a man had killed a german officer. so German just killed indicremently and if this happens how can the mojority of the masacers be that of the families of the partisans.

" Second thing is that, have you seen a war of liberaltion where the enemy was soft and gentle with you?? How much sense does it make to say "Oh i dont want to go to war, cause they are going to kill me and my people". Of course they are, that is war."
True, there are always losses in a war, but this is not a free for all masacer on the local populations, these things are only common to the Slavs, Greeks, and other cowerds and honerless dogs.

also u said this was what the balli and other collabortations around the world said, who didn't want to fight. if it were not for the Americans entering the war an uprising would be suicide in places such as Albania, where one is as good as dead. once America entered the war and the Soviets started fighting it was clear that the war was being won and why losse people pointlessly to idiotic attacks that will not make a difference. Don't tell me you are one of those people who believes that at the end of the war Albania or should i say the communist party had 70,000 soldiers under its cammand. don't make me laugh. that shit is and was nothing more than communist propaganda. trust me i had family fighting for and against the communists.

Another thing why should have Albania have fought against the Germans, ok the Italians but the germans, why fight when the north and Kosova were experinceing freedom, Kosova alone had two SS devisions and was benefiting and revenging the deaths of our forefathers under the help of the Germans.

[Zarathustra.]

Dr Jackle

Ballistat dhe Zogistat mund te shikonin si kercenim ke te kishin qejf ne shqiperi, kjo sdo te thote qe ata i sherbyen atij kombi sidomos duke u kthyer ne pararoje e xhandarit te huaj per te vrare kundershtaret e tyre. Vizioni i tyre i Shqiperise se Madhe nuk e justifikon bashkpunimin me Gjermanin per te vrare shqiptare.
Ballistat dhe ZOgistat nuk mund te fshihen kurre nen rrogozin e pretendimit se Gjermanet po vrisnin civile. Nqs atyre u thimbseshin keta civile, atehere le te mos luftonin fare, por jo te rreshtoheshin krah per krah me Gjermanin. Ky justifikim eshte sa qesharak po aq edhe hipokrit.


Sigurisht qe Shqiptaret nuk e mposhtnin dot Gjermanine te vetem, kjo s'do te thote se ata nuk duhet te rezistonin. Civilet edhe pse te masakruar e te djegur nga gjermani prape mbeshtesnin, ushqenin dhe strehonin ushtrine e Hoxhes.

Shqiptari jo vetem qe tere jeten ka luftuar edhe pse eshte vrare dhe masakruar si ne ate kohe, por ka qene pikerisht rezistenca pertej dhimbjes dhe vuajtjes qe e ka themeluar esencen e ekzistences per ne si komb. Ne vertetuam fare mire me kete lufte, se ne nuk jemi popull qe ekziston per hir te miresise, meshires apo simpatise se tjetrit.

It is true we were no match for the Germans, but we did respond to the historical responsibility of resisting a destructive and regresive order such as nazism, (even though we went through e lot of suffering and sacrifice) and place our people and our country in a winning coalition.

Hoxha nuk kishte 70 mije por me sakte rreth 71 800 luftetare. Kete shifer e pohojne edhe vet Anglezet bile edhe Gjermanet, megjithese pak me te ulet. Sigurisht reth 15 000 nga keta ishin partizane te oreve te fundit qe ushtria e Hoxhes i mobilizoi me force, mbas Kongresit te Permetit. Por nuk duhet te harrojme se kjo ishte ushtria me mbarekombetare, me e organizuar, disiplinuar dhe moderne, qe nga koha e Skenderbeut. Ushtri mosha mesatare e se ciles ishte 24 vjec, e mbushur me patriote, nacionaliste e intelektuale nga e gjithe shqiperia.


"Another thing why should have Albania have fought against the Germans, ok the Italians but the germans, why fight when the north and Kosova were experinceing freedom, Kosova alone had two SS devisions and was benefiting and revenging the deaths of our forefathers under the help of the Germans"


Kjo eshte pyetje esenciale besoj. Shqiptaret kishin pergjegjesi hsitorike te luftonin kunder nazizmit ne kete lufte. Krijimi i ushtrise e Hoxhes dhe rezistenca anti-naziste ishte jo thjesht nje nevoje por domosdoshmeri jetike per ne si komb. Dhe ja pse.

During the WWI Albania was a neutral country. Several armies walked in and out Albania doing as they pleased with its territorial integrity. In essence they considered Albania as an unimportant entity, as a nation non-person. Even though as i said we were neutral, in the 1919 Peace Conference in Paris, Albania was split without any regard, between Greece, Italy and Serbia. It was only the interference of american president Wilson, who vetoed the decision that saved us. Strangely Wilson for this decision was influenced by Albanian lobbyist in America especially from Fan Noli, who today is regarded as "communist". Noli's lobbying was so powerfull and efective that he even had a tate-a-tat meeting with Wilson in Camp David several weeks before Wilson left for Europe.

So historically we were burned once because we vegetated when we should have acted and organized. In this context to think that what happend in 1919 wouldnt happen again is not only naive, but it would have been a dangerous gamble with the fate of a nation. If Albania would have been neutral during WWII, according to history and practical facts, we could have very well turn ourselves into a perfect pray for the Serbians and Greeks who were in the winning coalition. Let alone what would have happened if we would have been considered an Axis ally. So without Hoxha's army, could you tell me what would have stoped Tito's army with 1 million fighters and the Greek army to march to Tirana?? Would have been Balli, Zogista or the "bajraktars". Come on this is rediculous.

And if you think there was no danger, think twice, think 1949, when Greeks attacked in south and were defeated from exactly that army that resisted the Germans during the WWII.

The independet status that Kosova enjoyed under the Nazis was one with no future and no reality. It was something very artifical, just to show the "good intentions" of the Germans. But for people with vision and prespective a Kosova under Nazi protection was only a desperate dream. Who trusted in that was an idealist more stupid than the communists.
Please dont mention the albanian SS cause they are the greatest shame of our nation. Read Fisher and see how Germans thought of these albanians, as a bunch of cowards, ready to attack only if there was something to steal, rob and rape. One German officer went so far to consider its batalions as units filled with pederasts (he uses exactly this word "pedersat"). So problematic was SS Scanderbeg behaviour that the Germans even arrested and jailed in germany several albanian officers of the division.

[Eni]

Leshator:
Do te rekomandoja nje liber tjeter per shqiptaret. "Albanians; From prehistoric times to the present" i Edwin Jacques, studimi ndoshta me i detajuar i shqiptareve dhe i historise se tyre nga nje i huaj. Do shikosh aty se si autori eleminimin e klaneve bajraktare anti-shtet dhe anti-komb sic ishte ai i Markagjoneve e konsideron si nje nga 10 detyrat historike te cilat ngriheshin perballe Hoxhes.

Mqs u permend libri i Jacques.

Ne perkthimin shqip te ketij libri ne fq 460 shkruhet tekstualisht:

Qe prej fillimit strategjia komuniste ishte fshehja e identitetit te tyre marksist prapa nje "fronti" asnjeanes dhe theksimi i nacionaliszmit dhe patriotizmit te tyre. Prandaj me rekomandim te keshilltareve jugosllave, kreret e PKSH thirren me 16 shtator 1942 nje konference te fshehte ne Peze "pikerisht nen hunden e armikut". Qellimi i tyre imediat ishte koordinimi dhe zgjerimi i çetave te shumta qe luftonin kunder italianeve. Nekete menyre ata krijuan njeorganizate fronti, qe e quajten shkurt LNÇ. Aty ishin te ftuar te gjithe kreret nacionaliste te vendit. Ndonese LNÇ perfshiu disa nga kreret jokomuniste per te qetesuar drojen enjerezve, postet kryesore u zune nga komunistet. Shume nga keta krere e shpallnin veten si patriote, duke mohuar me force dhe boterisht çdo lidhje me komunizmin....



Fq 462 - 463:

Deri ne mesin e 1943 pati njefare bashkepunimi mes Ballit Kombetar te Mit'hat Frasherit dhe udheheqjes komuniste te LNÇ, mirepo asnjera uk kishte besim tek njera-tjetra. Balli akuzonte udheheqesit komuniste te LNÇ se ishin agjente sovjetike, se pa pike meshire e kishin shnderruar popullsine civile ne viktime te raprezaljeve fashiste dhe te shkaterrimeve te panevojshme te prones se tyre, dhe se nuk kishin besim tek aleanca me PKJ. Udheheqesit komuniste akuzonin ata te Ballit per bashkepunim me fashistet, perperhapjen e genjeshtrave rreth taktikave te luftes komuniste dhe qellimet e pasluftes, si dhe per dyshimin qe hidhnin rreth moralit te femrave partizane.....

.... Per te zbutur tensionin dhe per te gjetur nje formule per veprime te perbashket kunder armikut te njejte, ne prill 1943 ne Shqiperi hyri nga Greqia nje mision komandosh britanike, i kryesuar nga koloneli Nil Meklin. Ne korrik ky mision organizoi ne Mukje... nje konference te perbashket, ku moren pjese 12 udheheqes nga te dy grupet. Pas nje debati te zjarrte, ata arriten ne nje marreveshje me 1-2 gusht 1943, pikerisht ne kohen kur morren lajmin e rezimit te Musolinit... Marreveshja e Mukjes shprehej per nje aleance kunder trupave fashiste, per nje shtet etnik shqiptar, ku te perfshiheshin krahinat shqiptare te Çamerise ne Greqi dhe ndofta "Kosmet"- i(KOsova e Metohija) qe ndodhej ne Jugosllavi, por qe ndodhej e pushtuar nga italianet qe prej 1941, si dhe per zgjedhje te lira pas lufte, per te vendosur formen e ardhshme te qeverisjes. Anetaret e Ballit u gezuan, kurse keshilltaret e perhershem jugosllave u zemeruan me çeshtjen e Kosoves. Ata i akuzuan negociatoret e LNÇ si tradhetare dhe oportuniste. Enver Hoxha i paditi per kapitullim te plote para Ballit dhe e kundershtoi kategorikisht marreveshjen me nacionalistet.

... Me 4 shtator 1943 LNÇ thirri ne Labinot KOnferencen II NÇ. Aty u hodh poshte mnarreveshja e Mukjes dhe u shpall lufta per asgjesimin e te gjithe anetareve te Ballit, duke i demaskuar keta si "armiq te popullit"

... Enver Hoxha ne tetor nxorri e shperndau nje qarkore ne te gjitha komitetet krahinore te PK. Ne te kundershtohej nderhyrja britanike ne punet e brendshme te Shqiperise. Ai shprehej: "E dime kush jane anglo-amerikanet, dhe per asnje çast mos harroni se ata jane kapitaliste, jane kunder komunizmit, kunder socializmit... "


......Ne nentor 1943 major Abaz Kupi, qe deri ne Mukje kishte qene anetar i Kehsillit Qendror te LNÇ, u terhoq se bashku me disa te tjere per te formuar Legalitetin... Kupi ishte nje prijes i respektuar gege, i cili kishte komanduar trupat e mbretit Zog ne mbrojtje te Portit te Durresit nga pushtimi italian. Pasi u kthye nga mergimi ne Turqi, ai organizoi malesoret ne nje njesi rezistence, e cila u bashkua me LNÇ ne vitin 1942. Ndonese nuk ishte komunist ai u zgjodh anetar i Keshillit Qendror dhe delegat i KOnferences se Mukjes. Pas denoncimit te marreveshjes se Mukjes nga Hoxha, Kupi dhe forcat e tij u terhoqen nga LNÇ dhe ne Zall-Herr ... krijoi Levizjen e Legalitetit. Pervec debimit te fashisteve, ata propozuan edhe rivendosjen e monarkise konstitucionale. Ashtu si Balli dhe keta te ashtuquajturit "monarkiste" u vunen nen shenjestren e zemerimit komunist....


Fq. 464:

... LNÇ klasifikonte si "armiq te popullit" trupat naziste gjermane dhe patriotet shqiptare qe benin pjese ne levizjet e Ballit & Legalitetit. Ne te vertete, shumekush e shihte se mania e LNÇ kishte te bente më shume me asgjesimin e nacionalisteve shqiptare jokomuniste, se sa me debimin e nazisteve gjermane....

..... Njerezit e tij (Meklinit), te te ashtuquajturit Misioni anglez, ne fillim vendosen lidhje me partizanet komuniste te Hoxhes dhe instaluan radiotransmetues per komunikim me shtabin ushtarak britanik. Shpejt ata u binden se partizanet e Hoxhes ishin te interesuar kryesisht per sigurimin e ndihmave ushtarake nga englezet dhe per asgjesimin e grupeve te tjera shqiptare te rezistences. Kjo bindje e tyre ngjalli zemerimin e Hoxhes. Kur ky i fundit mori vesh se me vone ata i kishin caktuar prane nje grupi tjeter (Kupit {shiko Bijte e Shqipes te Julian Emerit} - shen. eni), u xhindos dhe urdheroi trupat e tij te kapnin komandot britanike e , madje, t'i vrisnin, nese benin qendrese.....



Besoj se nga keto rradhe del qarte se sa i "jashtezakonshme" ka qene kontributi i Hoxhes e partizaneve te tij ne debimin e fashisto-gjermaneve.
Pikesynimi i tij kryesore ka qene vrasja prara shpine e nacionalsiteve shqiptare, ne menyre per te siguruar pushtetin pas lufte. Kjo duket qarte nga vendimet qe mori Kongresi i Permetit i 24 Majit 1944, ku u shpall hapur lufta civile dhe fronti na u kthye ne qeveri te perkohshme.
Premtimet per zgjedhje te lira pas lufte kish kohe qe i kish marre era, dhe perfundimi eshte se komunistat shqiptare gjate luftes kishin vetem nje qellim ardhjen ne pushtet me çdo mjet e menyre. Per kete organizuan nje propagande buje-madhe kundra nacionalistave shqiptare si Kupi, Frasheri, etj,.
Propadanda komuniste dhe historiografia e kuqe e periudhes komuniste ne Shqiperi per 40 vjet me rradhe u ka rene tambureve te kolaboracionizmit shqipta duke retushuar figurat patriotike shqiptare apo klerike te nderuar qe kane bere epope ne historine tone, me qellimin e vetem ngritjen ne qiell te kultit te Enverit dhe ç'rrenjosjen e kujeses shqiptare.
Mos harrojme p.sh. se pikerisht pas pushtimit fashist-italian, ne rradhet e organit kryesor françeskan ne Shqiperi, Hylli i Drites, u denua ky pushtim i Shqiperise. Jo me kot italianet e mbyllen revisten me 1941. Ndersa Enveri ne librat e tij denonte si bashkepunetor me fashistet Pater Fishten apo si kuisling, Pater Harapin e te tjera figura te nderuara klerikale si te krishtera e myslimane.

Per te vijuar me tej.
Si ka mundesi qe MacLean i ka derguar disa raporte qendres britanike ne Bari ku theksonte sulmet mbrapashpine te komunistave kundra nacionalisteve me qellim asgjesimin e ketyre te fundit?
Pse MacLean ishte dhe prane shtabit te Kupit, kur ky i fundit nga Fischer - apo Leshatori na cilesohen si mosluftues ne LIIB ndaj gjermanev apo italianeve, kur Abaz Kupi ishte figura kryesore e rezistences qe me 1939 ne Durres?

[Dr. JaCkLe]

Leshator:


your right there is no excuse to fight with the enemy to kill our own people, but if our traditions are to be destroyed as they were by the communists than what is the difference between a forgien invader and a communist with forgien ideology, who destroyes our traditions.
Also u forget that Germany gave Albania all the parts denied by the west and made it into Greater Albania.

you said nazism is regresive to whom?

" Kjo eshte pyetje esenciale besoj. Shqiptaret kishin pergjegjesi hsitorike te luftonin kunder nazizmit ne kete lufte. Krijimi i ushtrise e Hoxhes dhe rezistenca anti-naziste ishte jo thjesht nje nevoje por domosdoshmeri jetike per ne si komb. Dhe ja pse."

what is this even suppose to mean, what history, we have no history against the nazi's till WWII, and the communist were being put on and organized by the slav's for there benefet as much as ours. untill the slavs organized the commies there were no more than 700 fighters, on the commie party.

Fan Noli was a communist, he was the one who made Albania recognise the U.S.S.R. and i believe moren Lenins death.

first of all we burned because there was to much internal prablems with the nation and there were more internal intriegs than external ones. also because Albania and all it governments and rulers have benn plagued by one thing and were being plagued by the very thing at the time and that was no fainancial help by anyone.

Man what you are saying is rediculous. first of all if tito had a million man army than why did he requir 2 Albanian divisions to help him put down the Kosovars, oh because he didn't have a million man and because the Kosovars were well armed by the Germans, also the very same arms that serfaced in the late 90's when the UCK uprose again. so to take on Albania after the war would not have been something that would be considered a walk in the park.
and as for Hoxha parden my French but f*ck him he sold out Kosova at the end of the war when the deal with Tito was to give Kosova back. also if albania would have been nutral it could easly ask fro help from the allies especaily since it would be located in Axis territory, also Albania was part of organization such as the U.N. or League of Nations.

[Zarathustra.]

What traditions were destroyed?? Kanun? and Religion??

These two were responsible for the foundamental separation of Albanian people in centuries. Until Hoxha came to power, Gegs and Tosks, muslim and catholics never mixed anything with each other, because of these traditions. The "Republic Of Mirdita" and the separatis movement of Dom Loro Caka were essentially in the name of this tradition, because both of them couldnt stand being ruled by a Tosk or a myslum. Thats why you have to excuse me when I say f*ck these traditions.
Hoxha preserved the best of it. The worst and most coward part of Kanun was denied, like "hakamrrja" but not its best rules, like "besa", honesty, hospitality were all upheld as the "tip of the sword" morality of Albanians. Folklor, and songs for all heroes were sang everywhere. No exception, Gegs and Tosks.

Germany gave Albania parts of it, but that was a big lie for our reality, a drug effect, just to keep Albanians quite, and those who believed in e Greater Albania realised under a Nazi Germany were "dumber than a load of would", especially when they saw that Germany was fighting against America and England.

Nazism is a regresive system in itself, and to the world reality. There is no future in it, since it predicts a brutal way to achieve a brutal end, the cruel rule of some kind of self-proclaimed "superior" race. Communism was a lot more progresive than this, at least for the time. It did predict a brutal way, but for a peacefull end, where everyone lived in peace, harmony.

Komunistet i organizoi koha dhe sllavet ishin vetem menyra me te cilen ata e arriten kete organizim. Ushtrine e Hoxhes e organizoi, shpirti i rezistences se komunisteve qe luftuan xhandarin e huaj pa kushte.

Hoxha kurre nuk e shiti Kosoven. Jaques ne librin e tij do te thote perseri qe nje nga detyrat historike te kohes ishte lidhja me Jugosllavet per shume arsye. Se pari shefi i Jugosllavise ishte nje Kroat dhe jo nje serb. Se dyti vet ideologjia komuniste sherbente si mburoje per Hoxhen ndaj synimeve grabiqare te nacionalisteve serbe. Se treti Partia Komuniste Jugosllave e kishte miratuar jo nje por dy here panvaresine e Kosoves, ne 1928 dhe ne 1941 ne kongreset e saj. Me vone po keta nenshkruan marrveshjen e Bujanit ku Kosova kishte te drejten e vetvendosjes. Tito nuk iu permbajt ketij premtimi sepse serbet tashme ne kete parti ishin mjaft te fuqishem, por kjo nuk fajeson aspak Hoxhen. Se katerti Tito ashtu sic vrau nacionalistet shqiptare ne Kosove ashtu eleminoi edhe cetniket serbe te Draza Mihailovicit qe kishin terrorizuar kosovaret gjate viteve te luftes.

Cfare duhet te bente Hoxha per kosoven me shume se kaq, sidomos kur as vete shqiperia e sotme nuk i kishte kufijte e sigurte. Si ka mundesi qe Ahmet Zogu qe jo vetem nuk beri asgje per Kosoven, por e shiti fare hapur jo vetem Kosoven por te gjithe shqierine ne marrveshjen e tij, Zog-Pavic, te nderohet si burre i shquar kombi, kurse Hoxhes ti kerkohen qiqra ne hell. Hoxha nuk mund te conte ushtrine ne Kosove te luftonte ushtrine e Titos se ne rast humbje, Tito do marshonte edhe ne Tirane. Brigadad shqiptare kurre nuk luftuan me Kosovaret ne Kosove, dhe ndihma e Hoxhes ishte ne kuadrin e ndihmes reciproke, dhe ideologjise "vellazerore" te komunizmit internacional. Ishte koha e ideologjive, ku ne emer te tyre, patrioti vrau patriotin, bashkatdhetari vrau bashkatdhetarin, babai te birin, etj etj kudo ne bote. Tito nuk kishte nevoje per Hoxhen, "per say" dhe Tito kishte ushtri kaq te fuqishme, te armatosur dhe mireorganizuar saqe ne 44 bente lufte frontale me Gjermanet, ja pse Churchill dergoi djalin e vet si perfaqesusin e Anglise, dhe amerikanet ndihmuan me fushata te tera masive borbandimesh ushtrine e Titos.


Fan Noli nuk ishte sapak komunist, por liberal, i hapur ndaj cdo ideologjie dhe qe pranonte marrdhenie me te gjithe krahet e politikes. Ishte udheheqesi i revolucionit borgjez ne shqiperi, qe aplikoi dhe kerkoi te vinte ne jete mesimet e Revolucionit Francez. Komunizmi ne kohen e Nolit nuk ishte leng groshesh, por ishte ideologjia e shpreses se madhe dhe zgjidhja me progresiste dhe alternativa me e mire e kapitalizmit qe akoma kishte probleme madhore dhe qe shume shpejt do degjeneronte ne krize te thelle sic beri ne 29-31. Ne ate kohe askush nuk mund te parashikonte falimentimin e komunizmit dhe sot ne nuk mund ti gjykojme ata qe zgjodhen apo pranuan komunizmin, qe te pakten teorikisht ishte parajsa vet. You have to think in different terms, that are compatible with time mentality and social development. Noli ishte i diplomuar ne Harvard kur kundershtai i tij qe zbriti nga malet jo me 2 emisare serbe por me nje ushtri te tjere serbe, Ahmet Zogu qe ishte brumosur shkollave te Anatollise. They dont even compare.

[Actec]

Te nderuar mos te largohemi nga tema.
Sipas meje nga ato qe lexova prej jush dhe nga ato pak gjera
qe di mund te konkludoj:

1. Dera e kapidanit te Mirdites eshte nje dere e madhe ne krime.
Eshte qesharake te mendoj njeriu se populli i mirdites e zgjodhi vet kete dere qe ajo ti hipte ne qafe dhe te mos i zbriste dhe per me teper ne menyre demokratike. Kultura demokratike dhe sot
nuk eshte atje ku duhet ne Shqiperi le me kjo ne Mirdite.

2.Duket se nga kjo dere ka dale famekeqi , krimineli KANUN qe
dhe sot po ben hatara ne Shqiperi.Do te thote ndonjeri prej jush
qe ai ka sherbyer si kushtetute per zona te tera ( se per Shqiperine krejt nuk ka sherbyer asnjehere)dhe kjo s'eshte gje e pakte.Ashtu eshte ,por demet qe ai ka shkaktuar mendoj se jane SHUME SHUME here me te medha se te mirat.

3.Dera e kapidanit ka qene vegel here ne duart e serbit here te te tjereve duke mbajtur qendrime ekstreme antikombetare dhe nuk me kujtohet se kush nga patriotet shqiptar ngjarjet e 21-it i quante turpi i mirdites.Me duket se Lumo Skendua a ndonje tjeter.


4.Dhe se fundi kjo dere feudale ,kriminele pergjithesisht e perdori kanunin per qellime politike duke treguar se ç'vlere kishte per te ne te vertet kanuni duke vrare vajza te reja vetem se shkuan ne hekurudhe ,per te ndertuar apo per te mesuar shkrim e kendim
dhe qe ne fakt nuk dinin asgje per komunizmin sic pellasin dhe sot feudalet dhe kriminelet e ketij soji .

5.Dhe se fundi mendoj se kjo dere dhe te gjitha dyert e tjera te medha ne politiken shqiptare qe nga pushtimi osman e ketej jane
fajtore pergjithsisht per te mos thene teresisht
per ate çka vendi perjeton sot i ndare ne 5 shtete me 3 apo 13
fe te ndryshme dhe me nje civilizim oriental qe me keqardhje duhet pranuar qe ka mbytur vlerat autoktone qe me siguri duhet ti kemi pasur para pushtimit osman

[Eni]

(mqs flitet per primitivitetin e familjes kryesore mirditase po ju sjell ca rreshta mbi nje anetare te kesaj dere shqiptare)

-----------------------------------------------------------------------------------

Marta Doda


Midis mijera grave shqiptare te arrestuara, te torturuara dhe te denuara padrejtesisht nga diktatura komuniste, Marta Doda, ze nje vend te veçante. Ajo luajti nje rol te rendesishem ne historine e Shqiperise gjate viteve 1902 – 1939. Kjo Madam de Stal e Shqiperise, lindi me 1884 ne nje nga familjet me fisnike te kombit shqiptar.Mbese e princit Bibë Dodes, u mekua qysh ne djep me dashurine per kombin dhe atdheun. U rrit ne ambjentet me te kulturuara te kohes dhe studimet e mesme i kreu ne Austri. Me 1902 qendis me fije ari flamurin kombetar, duke pasur bindjen e plote, se së shpejti ai do te valevitej ne trojet shqiptare. Njihet me njerezit me te shquar te çeshtjes kombetare shqiptare, si me Gjergj Fishten, Ndre Mjeden, Luigj Gurakuqin, Hil Mosin, etj. Zoteruese e pese gjuheve te huaja, ajo mban korespondence me personalitetet me te shquara boterore, duke perfshire dhe perandorin e Austro – Hungarise, Franz Jozefin. Mike e ngushte e Miss Durhamit, e shoqeron ate ne trojet veriore te Shqiperise dhe ia ben te njohura brengat shqiptare. Banesa e saj ne Shkoder shnderrohet ne nje seli ku beheshin takime jo vetem me eliten shqiptare, por dhe me konsujt e Evropes Perendimore me seli ne Shkoder dhe personalitete te huaja qe vizitonin trojet shqiptare. Atje bisedohej per problemet thelbesore te kombit shqiptar dhe çeshtjet nderkombetare.
Marta Doda ishte nje grua intelektuale e lidhur pazgjithshmerisht me lirine e kombit shqiptar. Ajo vuri ne sherbim te kombit te gjitha mundesite e saj fizike, intelektuale dhe financiare. Mbas shume perpjekjesh, ajo mundi te krijoje ne Shkoder qysh me 1912 te paren organizate te gruas shqiptare. Theu pengesat obskurantiste te kohes dhe u martua me mjekun e nderuar te besimit musliman, Ahmet Sadedinin, krijuesin e Kryqit te Kuq Shqiptar me 1912. Si keshilltare e mbretit Zog, ndikoi mbi monarkun per emancipimin e metejshem te gruas shqiptare. E lidhur si mishi me kocken me Atdheun, Marta Doda hodhi poshte te gjitha propozimet per t’u larguar nga Shqiperia me 1939 dhe me 1944, duke marre parasysh rreziqet qe e kercenonin ate dhe familjen e saj. Terrori i kuq, e kishte piketuar Marta Doden, per ta asgjesuar familjarisht. Qysh ne ditet e para te vendosjes se pushtetit komunist, arrestohet burri i saj 65 vjeçar, vajzes se vet Frida, mbaruar studimet ne Grac te Austrise dhe vete Martes i hodhen prangat ne fillim te 1947-s. Megjithese e moshuar, ate e torturojne mizorisht. Hetuesit e pashpirt, Vango Mitrojorgji, Thoma Karamelo dhe Xhavit Struga, perdoren mbi trupin e drobitur te Martes, torturat aziatike te huazuara nga UDB-ja jugosllave dhe GPU-ja ruse. Me dite te tera e mbajten varur ne çengela dhe te zhytur ne acarin e dimrit ne fuçira me uje te ftohte, per t’i marre pohimin se ishte agjente ne sherbim te zbulimit francez. Armiqte e kombit shqiptar qe ishin ne pushtet, i kishin vene detyre vetes per te zhdukur ata qe bene Shqiperine dhe sakrifikuan çdo gje per hir te kombit. Nente muaj ne qelite e hetuesise, e shnderruan Marta Doden, ne nje kufome te gjalle. Ajo me siguri do kishte vdekur, po te mos ishte kujdesur per te bashkevuajtesja, Jolanda Karbunara (Tafnizi), qe e trajtoi me teper se nje nene. Ate e denuan 12 vjet burgim. Kur pane se Marta Doda i kishte ditet e numeruara, Ministri i Brendshem, Kadri Hazbiu, urdheroi lirimin e saj, per ta kthyer ne simbol frikesimi per intelektualet, qe s’kishin rene akoma ne rrjeten e merimanges se kuqe. Ja ç’me tregon ish bashkevuajtesja e saj, Maria Medinica : “Zoti e kish pajisur Marta Doden, jo vetem me nje inteligjence natyrale, por dhe me nje bukuri te jashtme dhe te brendshme shpirterore. Marta rrezatonte miresi e zgjuaresi. Ajo ishte nderruar ne burg, ne simbol te qendreses per bashkevuajteset e saj. Fjalet e Martes ishin balsam per ne, per ta na mjekuar plaget, qe na dhimbnin. Emri i saj nuk ka per t’u harruar kurre”.


marre nga edsh.org