Korrieri
---------
Pese sozite e Enver Hoxhes
Kush ishin njerezit qe gjate 40 viteve, luajten rolin e dytesit, per te ruajtur jeten e Diktatorit gjate udhetimeve te tij jashte Tiranes. Te cilet, beheshin "mbreter per nje udhetim". Rrefehet nje nga njerezit me te afert te sigurimit te eskortes: Dy autokolonat dhe pse Sekretari i Pare, nuk udhetoi asnjehere ne makinen e tij, por ne ate te Nexhmijes?
Ka patur apo jo sozi Enver Hoxha? Pyetja qe ka munduar prej kohesh shqiptaret, ka marre pergjigje nga me te ndryshmet. Por ne vend qe te sqaronin, ato e kane dendesuar edhe me teper mjergullen rreth temes intriguese. Vetem tashme, pas 18 vjet pas vdekjes se njeriut qe udhehoqi me dore te hekurt Shqiperine, nje deshmitar pranon te flase. Eshte rrefimi i njerit prej njerezve te sigurimit te aftert te jetes se Hoxhes, ai qe duket se ka shkundur pluhurin qe mund te varroste perfundimisht enigmen e madhe. Historia e tij dhe e sozive te Hoxhes, eshte e thjeshte. Enver Hoxha jo vetem ka patur dytes, por njerezit ne nje rol te tille, mesohet te kene qene plot kater. Madje per te qene edhe me te sakte, pese. Ky i fundit, madje eshte bere publik per here te pare ne mediat perendimore e me pas edhe ne ato shqiptare, por qe fotoja apo rrefimi i deshmive te drejtperdrejta nuk eshte bere kurre publike.
Nga kater te paret, sy prej tyre tashme kane vdekur, ndersa ish koleget e tyre vazhdojne te shtyjne ditet e pleqerise ne apartamentet prane ish Bllokut te udheheqjes, vendit ku vec detyres se pjestarit te eskortes, ata kane luajtur edhe rolin e sozise (dytesit) se tij.
Si ruhej Enver Hoxha
Njeriu qe rrefen, ka sherbyer prej afer tri dekadash ne skuadren speciale te sigurimit te jetes se Enver Hoxhes. Si te gjithe ata qe kane punuar prane Dikatorit komunist, ai pranon te tregoje historine, por kundrejt anonimatit. E bej per hir te se vertetes thote duke bere publik edhe nje nga sekretet me te medha te punes dhe jetes se tij: Pergatitjen e sozise gjate udhetimeve ne sherbimet jashte Tiranes.
"Ishin vitet '70 kur u emerova ne grupin e shoqerimit. Pas pak kohesh ne Shqiperi do te zbuloheshin njeri pas tjetrit, shume grupe armiqesore. Per kete, masat e sigurmit te jetes se njerezve te udheheqjes, fircuan te forcoheshin dhe te sufistikoheshin. Sterviteshim ne kushtet e lojes imagjinare te nje atentati te mundshem, duke improvizuar skena nga kaseta te specializuara ose filma perendimore me kete teme. Per kete zhvillonin grumbullime 3 mujore ne vende te posacme si ne Kune (Tale) te Lezhes, vilat e Bllokut ne Plazhin e Durresit, ose ne ambjentet e Gardes se Republikes.
"Sterviteshim per ruajtjen e udheheqesit, nga atentate klasike gjate daljeve ne publik, ose ne vendet gjate vizitave jashte ambjenteve te perditshme te punes",- rrefen njeriu i afert i Hoxhes. I cili sakteson se zhvillonim stervitje edhe per kushte specifike ne ruajtje ne kushtet e realizimit te atentateve te sofistikuara qofte nga forma e organizimit, por edhe nga mjetet dhe metodat e perdorura: "Arrinim te zhvillonim ushtrime qe ne raste pritash terroriste ne rruge, te mund te hidheshim jashte makines ne ecje e siper, duke zene pozicione luftimi me arme automatike. Vec kesaj, u modernizua edhe nderlidhja dhe menyra e sigurimit te rrugeve gjate gjithe levizjes",- thote ai.
Per sigurimin e jetes se Enver Hoxhes, ne udhetimet jashte Tiranes, sidomos gjate pushimeve ne malin e "Dajtit", ne vilat e Plazhit te Durresit, ne Vlore, Pogradec ose vizita te ndryshme te vendit, mobilizoheshin Drejtoria e dyte ose drejtoria e "sigurimit te Udheheqjes", Garda dhe grupi i sigurimit te afert. Byroja Politike kishte hartuar nje rregullore te posacme e cila detyronte te gjitha Deget e Puneve te Brendshme ne rrethet ku do te kalonte autokolona, te qendronin ne gadishmeri numer nje, 24 ore perpara dhe per disa ore me pas, bllokohej qarkullimi i automjeteve ne rruge.
Garda kryente detyren e ruajtjes se objektit ku do te pushonte ose do te qendronte Enver Hoxha. Kjo kishte te bente me ate qe ne gjuhen teknike, qe njihej si "ruajtje e afert". Ndersa ruajtja e larget e godines sigurohej nga forcat e rendit dhe Sigurimit te Shtetit te rrethit. Ne udhetimet jashte kryeqytetit, Drejtoria e Dyte organizonte dy autokolona makinash. Ne mesin e te pares e perbere nga 4 - 5 makina, qe ishte edhe autokolona me e gjate, qendronte gjithmone "Mercedes Benzi" i famshem me ngjyre te zeze, i Enver Hoxhes. Ndersa autokolona e dyte, me e paket ne automjete pak e zhyrmshme se e para, kalonte pas nje intervali prej nje ore me te paren. Ne te udhetonte zakonisht makina tip "Fiat" i thjeshte i bashkeshortes se diktatorit, Nexhmije Hoxhes.
Supermasa e sigurise
"Plani me te gjitha detajet e levizjes se autokolonave perpilohej nga komandanti i grupit te sigurimit te udheheqesit, Sulo Gradeci", vazhdon rrefimin ish njeriu i afert i Hoxhes. Detajet e tij beheshin te njohura vetem pak caste para fillimit te udhetimit nga Vila Numer 31 ne Bllokun e udheheqjes, per ne destinacion. Bashke me to, percaktohej edhe detyra e secilit prej pjestareve te eskortes.
Vetem tani, pas afro 2 dekadash mesohet nje fakt teper intersant, si mase sigurie qe perdorte diktatori shqiptar, i cili nuk kishte si te bente perjashtim nga rregulat qe kane perdorur te gjithe diktaotret e shoqerise njerezore, duke nisur nga faronet e Egjiptit te Lashte e deri tek Sadam Hyseini. "Enver Hoxha per arsye sigurie, thuajse asnjehere nuk ka udhetuar ne makinen e tij personale jashte kryeqytetit",- deklaron njeriu shume i afert i tij. I cili sakteson se "ai zakonisht udhetonte ne autokolonen e dyte, ne makinen e Nexhmijes".
Qe kjo skeme te funskiononte ne te gjitha detajet, duhej qe te gjithe njerezit te pershendesnin ne makinen e zeze te autokolones se pare, "udheheqesin". Por, ne te njejten kohe, Enver Hoxha ne te vertete te mos ishte aty. Ne kete moment dilte ne plan te pare, domosdoshmeria e njereze te dyfishte, dytesave, sozive qe do te zevendesonin kreun e shtetit ne udhetimin e tij. Per shkak te kesaj detyre speciale, ata duhet te kishin edhe cilesi antopometrike sa me te peraferta me te. Pikerisht per kete, gjendeshin njerez me moshen, shtatin, pamjen e jashtme fizike te perafert. Por nga ana tjeter, sekreti i ketij veprimi duhej te ruhej, aq sa dhe jeta e tij. Dhe zgjidhja duhej bere me sa me pak rrisk, nga te gjitha pikepamjet.
"Sozite"
Ndoshta per kete kishte ndihmuar vete Enver Hoxha, qe ne 10 korrikun e larget te vitit 1943. Atehere, kur ne Labinot te Elbasanit do te zhvillohej mbledhja per krijimin e Shtabit te Pergjithshem te Ushtrise Nacionalclirimtare te Shqiperise dhe ai do te zgjidhej komisari i kesaj ushtrie. Por ato dite do te krijohej edhe grupi i sigurimit te jetes se njeriut qe do te drejtonte per mbi 40 vjetet e ardheshme Shqiperine komuniste. Enver Hoxha do te zgjidhte per kete detyre speciale, partizanet Halim Zano dhe Axhem Abazi. Krejt rastesisht ata kishin te njejten moshe me njeriun qe do te ruanin. Nje detaj qe ne ate kohe dhe per ate detyre, nuk kishte aspak rendesi. Madje, Halim Zano kishte te njejtin fizik dhe lartesi trupore me komisarin e ushtrise partizane.
Ky fakt qe nuk kishte dhe aq rendesi ne ate kohe, do te hynte ne pune shume vite me vone. Atehere kur si ne te gjithe vendet e lindjes komuniste, masat per sigurimin e jetes se udheheqesit sa vinin dhe forcoheshin. E si te gjithe diktatoret, edhe Enver Hoxha do te kishte nevoje per sozine e tij. Jo ne kuptimin praktik te perdorimit te njerezve te emertuar me kete fjale ose, me ate qe ne fjalorin e gjuhes shqipe njihet me emrin DYTESHOR, ose KIPC.
Dy njerezit qe prej kohesh ruanin Enver Hoxhen, do te luanin here pas here kete rol, duke qendruar ne sediljen e pasme te vetures se zeze. E qe skema te funksiononte duke mashtruar "armiqte e partise dhe te popullit" qe mund ti benin atentat udheheqesit, por edhe njerezit te mos zhgenjeheshin, ata duhet te dukeshin edhe si ai. Per kete, Sulo Gradeci mesohet te kujdesej deri ne detaje duke i veshur sozite me petkun e Hoxhes. Prapa shpejtesise se makines, xhamave te erret te Mercedesit, perdes dhe efektit psikologjik, mjaftonte qe Zano ose Abazi te mbanin veshur nje pallto te zeze, nje kapele rrepublike e size te erreta qe te krijonin efektin e duhur. Here pas here, atyre i duhej qe te pershendesnin njerezit e shumte ne te dyja anet e rruges me dore, sipas menyres "alla Enver": me pellemben gjysem te mbyllur, qe lekundje pertueshem nga lart- poshte. Busti i tyre si i Enver Hoxhes, mosha dhe ngjyra e njejte e flokeve ndihmonin qe trukimi te thjeshtezohej dhe efekti te funksiononte perfekt.
Ka vazhduar keshtu deri ne vitet '70 kur Zano e Abazi dolen ne pension, megjithese edhe pas kesaj periudhe "per arsye madhore", thirreshin qe te ushtronin profesionin e papaguar. Pas tyre, kete rol mesohet ta kene luajtur here pas here edhe dy persona te tjere. Te cilet si edhe dy te paret benin pjese ne grupin e shoqerimit te Sekretarit te Pare te Komitetit Qendror te Partise se Punes se Shqiperise...
- vijon neser -
Neser do te lexoni: Kush jane dy sozite e tjere te Enver Hoxhes nga rradhet e eskortes se tij. Dhe zbulimi i nje gazetari te se perjavshmes britanike "Sunday Times": Si e takova ne Saver te Lushnjes, Peter Shapllon, ish dentistin tropojan qe pas operacioneve kirurgjikale, u be per shume vjet, sozia e Enver Hoxhes. Dhe si e perdori Diktatori sozine ne diten qe dhkoi ne Kongresin e Bashkimeve Profesionale, ne kohen e Bandes se Xhevdet Mustafes.
Korrieri
----
Pak fjale...
Sinqerisht veshtire e ka psur shoket Kadri e Llamb Pecin e Sulo te gjejne gjatovino elegante si Enveri.
Sot Nano-Meto mjafton nje xerr te beje me celulare e i paraqiten menjeher plot shal-trashe e bark -by-the-medhej te ngjashem si sozi...plus dhe pagesa eshte e mire..
lol.
Krijoni Kontakt