Pse ndodhi kriza shqiptare
Autori Michel Chossudovsky eshte docent i ekonomise prane universitetit te Otaves ne Kanada. Ka botuar edhe libra te tjere si Globalizimi i varferise, Ndikimi i reformave te FMN dhe te Bankes Boterore.
Tmerri '97, i pare nga jashte
Edhe sot kur e kujtojne, shqiptaret u dridhet mishi. Kjo fjale e urte, eshte me e mira e asaj qe mund te perifrazoje kete situate, ku grotesku bashkejetonte me katastrofen. Dhe, ne kete vorbull, humben miliarda leke te shqiptareve, qe ish presidenti i vendit Berisha i kishte etiketuar si "Parate me te pastra te Botes". Kj situiate e papare, e ka shtyre docentin e ekonomise Michel Chossudovsky, qe te merret me rrenjet e kesaj krize.
Por, autori i shenjestron thelle Banken Boterore dhe FMN-ne, reforma e te cilave ka qene shkaku i shume problemeve ne bote. "Ne rajone te ndryshme te botes ne rrugen e zhvillimit, reformat kane qene shkaku i rishfaqjes se semundjeve infektive si tuberkulozi, malarja dhe kolera. Nga fundi i dhjetevjecarit te shkuar Banka boterore dhe FMN kane imponuar "mjekesine ekonomike" te tyre per Europen lindore, per ish Jugosllavine dhe ish Bashkimin Sovjetik, me pasoja sociale dhe ekonomike shkaterrimtare".
Sipas tij, reformat e Fondit Monetar Nderkombetar dhe te Bankes Boterore kane cmontuar brutalisht sektoret sociale te vendeve ne rrugen e zhvillimit, duke rrenuar perpjekjet dhe betejat e periudhes postkoloniale e duke i bere te kryejne nje hap te madh prapa, "me nje te rene te thjeshte te lapsit", progreseve te bera ne te kaluaren.
Ne kete kontekst, autori, docent ekonomie ne Otave, thote se kudo gjendet nje model konstant dhe uniform:" paketa e reformave te FMN-se dhe te Bankes Boterore perben nje program koherent te kolapsit ekonomik dhe social. Masat e regjimit te kursimit cojne ne disintegrimin e shtetit, ekonomia kombetare rimodelohet, tregu i brendshem shkaterrohet me ane te ndrydhjes se te ardhurave reale dhe prodhimi i brendshem ridrejtohet nga tregu boteror". Edhe kriza shqiptare, nga autori eshte pare ne driten e kundershtive te autorit per institucionet e Bretton Eoods. Politika makroekonomike e saj dhe e zbatuar ne me shume se 100 vende eshte "vdekjeprurese", sipas tij. "Korrieri" do te sjelle integralisht edhe pjeset e tjera qe lidhen, me krizen shqiptare, pergjate diteve ne vazhdim. Kjo, ne nje fare menyre, eshte ne kontekstin e punes, se Komisionit Parlamentar te Fajdeve dhe problematikes ende te pambyllur te fajdeve ne Shqiperi. Gazeta i ka qendruar benikerisht origjinalit, pavaresisht qendrimit te saj redaksional. B.an
Profesori kanadez: Kjo eshte e verteta e krizes se vitit 1997
Rreth nje miliarde e gjysem dollare, nga te cilat nje pjese e konsiderueshme ishte perfaqesuar nga te hollat e derguara nga punetoret shqiptare ne Greqi dhe Itali, ishte depozituar ne "skemat piramidale mashtruese". E megjithate, sasia e te hollave te kaluara ne hyrje e dalje nga fondet e investimeve ishte, ne menyre kuptimplote, me i larte. "Sacra Corona Unita" e Puglies dhe "Kamorra napoletane" i kane perdorur piramidat per te ricikluar sasi shume te medha te hollash te pista, pjese te te cilave jane riinvestuar ne blerjen e pronave shteterore brenda programit te privatizimit te perdorura nga Tirana. "Skemat mashtruese", supozohet, jane perdorur nga kriminaliteti i organizuar italian si pika transiti per te devijuar te hollat e pista drejt strehimeve te sigurta bankare offshore ne Europen perendimore.
KRIZA SHQIPTARE
Mediat perendimore kane kryer nje veprim te shtremberimit te levizjes se protestes shqiptare te shperthyer ne shkurt 1997 si pasoje e shembjes (falimentimit) te fondacioneve mashtruese piramidale*. ( "Sistemi i pjesemarrjes piramidale " eshte perdorur nga nje shoqeri kontrolli per te kontrolluar nje kapital shume me superior nga shpenzimet fillestare te vete shoqerise. Mekanizmi konsiston ne blerjen e 51 % te kapitalit ne aksion te perhershem te nje shoqerie kapitali total i se ciles eshte i ndare pergjysem midis aksioneve te perhershme dhe te privilegjuara [pra merret kontrolli me pak me shume se gjysmen se gjysmes]. Procesi nga ana e tij perseritet ne shkalle me te gjere, keshtu qe ne fund shoqerite e medha, ne fakt, kontrollohen me nje kapital fillestar tejet te reduktuar.)
Mashtrimi financiar, qe ka shoqeruar "planet e pasurimit te lehte" eshte pershkruar nga mediat e te gjithe botes, ne menyre te kufizuar, si shkaku i vetem i permbysjes shoqerore. Ajo qe ka qarkulluar eshte imazhi i nje revolte spontane ne shesh, me ne qender krimet e bandave te armatosura dhe plackitjet e pasurise shteterore. Ndersa grupet e qytetareve, qe i kunderviheshin ish presidentit Berisha jane damkosur si kriminele ordinere, mediat perendimore kane lene pa permendur lidhjet midis shtetit shqiptar dhe kriminalitetit te organizuar italian. Kundershtimi politik nga ana e popullsise civile, perfshire krijimin e "komiteteve te shpetimit", eshte pershkruar si nje tentative e sabotimit te "transicionit" drejt nje shoqerie te karakterizuar nga "tregu i lire". Per ministrin e jashtem italian, revolta kryesohej nga "banda kriminelesh te nxitura nga aktiviste te ekstremit te majte".
Ne qytetin jugor te Vlores, qendrat e policise dhe te ushtrise ne shkurt rane nen kontrollin e Komiteteve te Shpetimit. Nga Vlora, kryengritja u shtri ne qytete te tjera te Shqiperise jugore dhe pati pjesemarrjen e studenteve, te punetoreve dhe te fshatareve. Forcat e armatosura shqiptare dhe policia humben pjesen me te madhe te aftesive te tyre operative; ushtaret, por edhe oficeret, spontanisht u bashkuan me levizjen e qytetareve duke kerkuar doreheqjen e presidentit Berisha : "Ne jug te Shqiperise, ushtria eshte rreshtuar ne anen e popullit" ("La Vanguardia", 10.3.1997). Komandanti i bazes ushtarake te Pasha Limanit, ne rajonin e Vlores, u bashkua me kryengritjen dhe e plotesoi komitetin e mbrojtjes se Vlores me elemente te garnizonit te tij. Ne keshtjellat e rebeleve ne Delvine e Sarande, "situata [ka degjeneruar me shpejtesi ne momentin ne te cilin eshte pare qarte se njerezit e presidentit Berisha nuk kishin mbeshtetjen e policise se tyre [...]" ("The Times", 10.3.1997).
Fuqite perendimore ishin te bindura se kryengritja mund te dilte jashte kontrollit. Keshilltaret ushtarake amerikane zbriten ne Tirane dhe prane fushes se aviacionit ne Gjader u ngrit sistemi i survejimit ajror, bazuar ne avione zbulues spiune te radiokomanduar te teknologjise se larte, me aftesi per te monitoruar kryengritjen ne jug te Shqiperise. Ne shkurt 1997, kryekomandanti i Shteteve te medha te unifikuara, gjenerali Shalikashvili, i bente vizite personelit te aviacionit amerikan me qendrim ne Shqiperi. Asnje rresht nuk eshte shkruar ne shtypin nderkombetar rreth takimeve te Shalikashvilit me zyrtaret qeveritare dhe qarqet ushtarake shqiptare.
Ne mars fillonte nga detyra, sipas keshilles se perendimoreve, nje "qeveri e pajtimit kombetar", e drejtuar nga nje kryeminister socialist i ngarkuar te ushtroje autoritetin e perkohshem. Me presidentin Berisha tashme te diskredituar ne syte e popullit, si Amerika dhe Europa kishin kerkuar me nxitim qe te zhvillonin aleanca politike te reja me lidershipin e partise socialiste. Ky i fundit ishte impenjuar qe te adoptonte "politika makroekonomike te pershtatshme" nen drejtimin e institucioneve te Bretton Eoods. Detyra e pare e qeverise ad interim ka qene per te qetesuar kryengritjen ne jug duke hedhur njekohesisht bazat per carmatimin e komiteteve te shpetimit.
Lideret e partise socialiste (ish komuniste) mbajten ne mars nje sere takimesh me qeverite perendimore dhe me Kombet e Bashkuara per te rreshtuar nje te ashtuquajtur "Forca te mbrojtjes shumekombshe". Ne prill, si pasoje e nje rezolucioni te Keshillit te Sigurimit te Kombeve te Bashkuara, "Forcat mbrojtese shumekombshe", te perbera ne pjesen me te madhe nga trupa italiane e greke, zbarkuan ne plazhet e bregdetit adriatik, me mandatin "per te mbrojtur autokolonat e ndihmave humanitare". Megjithate, me shume se per te siguruar dergimin e furnizimeve te emergjences, veprimi i pare konkret i Forcave shumekombeshe ka qene ajo per t`i ofruar nje mbeshtetje forcave ushtarake dhe te policise.
"Programi i padukshem" qe fshihej pas Forcave shumekombshe ishte qe te mbeshteste forcat e policise dhe te ushtrise shqiptare me optiken per te carmatosur ne menyre efikase popullsine dhe per te shtypur revolten. Sipas gjeneralit italian te Forcave shumekombeshe, Girolamo Giglio, "ndihma jona do te jete per te rritur efikasitetin e forcave te policise, duke vene ne dispozicion mjete speciale dhe asistence profesionale" (njoftim i ATSH, 21.4.1997). Asambleja Parlamentare e Keshillit te Europes i jepte pelqimin e saj mandatit te faktit te Forcave shumekombshe, nepermjet denimit formal te "komiteteve te shpetimit" lokale dhe kerkeses per nje carmatosje te tyre (njoftim i ATSH, 26.4.1997).
Objektivat e Perendimit ishin te qarta: te carmatosnin civilet dhe te siguronin vendosjen e nje regjimi pasardhes "te zgjedhur demokratikisht", qe te vazhdonte te mbeshteste reformat ne drejtim te "tregut te lire" te filluara nen presidentin Berisha ne 1992. Zgjedhjet u zhvilluan ne 29 qershor dhe cuan ne nje fitore dermuese te partise socialiste. Ne gusht, si pasoje e fillimit nga puna te presidentit te ri, i fundit nga 7000 efektiva te Forcave te Mbrojtjes shumekombeshe merrte rrugen e shtepise. Ne vend qendruan keshilltare ushtarake greke dhe italiane, me detyre per te ndihmuar autoritetet ne "rikrijimin e forcave te armatosura te shkaterruara te vendit". ("Jane`s Defence Eeekly", XXVIII, nr.7, 20.10.1997).
Sfondi historik i krizes.
Pas fundit te shtetit komunist, ne 1991, kapitalizmi perendimor, per shume shqiptare, ishte supozuar si simbol i fundit te nje epoke, ashtu si dhe premtimi i pasigurte i nje jete me te mire. Per nje ironi te hidhur, te ardhurat dhe prodhimi kishin rene pingul nen goditjen e reformave per tregun e lire te vendosur nga donatoret dhe nga kreditoret. Duke filluar nga viti 1991, ekonomia kombetare eshte vizituar gjere e gjate nen mbikqyrjen e institucioneve te Bretton Eoods. Me likuidimin e pjeses me te madhe te ndermarrjeve shteterore pati nje vershim te papunesise dhe varferise.
Nje hapje ndaj kapitalizmit perendimor tashme ishte rregjistruar me presidentin Ramiz Alia, zevendesuesi i caktuar i Enver Hoxhes. Marredheniet diplomatike te rivendosura me Bonin ne 1987 kishin cuar ne nje ekspansion te tregtise, me Komunitetin europian te atehershem. Ne 1990, ne Pleniumin XI, Partia e Punes shqiptare adoptoi nje program te reformave ekonomike, qe inkurajonte investimet e huaja dhe u jepte autonomi me te madhe menaxhereve te ndermarrjeve shteterore, reforma keto qe i lejuan edhe eksponenteve te nomenklatures komuniste qe te akumulonin pasuri kombetare. Ne prill 1990, kryeministri Adil Carcani njoftonte plot besim se Shqiperia ishte gati te merrte pjese ne Konferencen per sigurimin dhe bashkepunimin europian duke i hapur rrugen vendosjes se relacioneve te ngushta me institucionet mbrojtese perendimore, perfshire NATO-n.
Presidenti Ramiz Alia u rizgjodh ne maj 1991 nga nje parlament shumepartiak. Partia e punes shqiptare, e vdekur, u ripagezua dhe u formua nje qeveri e koalicionit midis "socialisteve" te rinj dhe opozites te perbere nga partia demokratike. Po ne 1991, u rivendosen marredhenie te plota diplomatike me Eashingtonin dhe, ndersa sekretari i Shtetit James Baker vizitonte Tiranen, Shqiperia kerkonte nenshtetesi te plote ne institucionet e Bretton Eoods.
Nderkohe, ndersa vazhdonte kaosi i hiperinflancionit dhe i revoltave te rruges qe paraprine zgjedhjet e 1992, interesat e botes se afaristeve gjermane, italiane dhe amerikane kishin zene vend me kujdes duke lidhur aleanca politike dhe joint ventures me qarqet ish komuniste. Partia demokratike e opozites (e plazmuar sipas nje modeli qe inspironte demokracine e stilit perendimor), drejtohej nga Sali Berisha, nje ish sekretar i partise komuniste dhe anetar i rrethit te ngushte te Enver Hoxhes. Fushata elektorale e Berishes ishte mbeshtetur bujarisht nga fonde perendimore.
....
Krijoni Kontakt