Kosova ne marredheniet nderkombetare
Nga Hashim THACI/ Klithet per pavaresi me tendenca privatizimi dhe primati nga politikane te caktuar, e ne te njejten kohe, te tillet, vec konsumit te brendshem, nuk kane guximin intelektual e njerezor, qe madje nje here ne emer te institucionit qe perfaqesojne, te bejne kerkesen zyrtare per njohje "formale" te saj
Ne boten e lire e te integruar, nuk ka ceshtje ekonomike, politike, shoqerore, apo ne fushat e edukimit, sigurise, mbrojtjes, informacionit, shendetesise, sportit, turizmit etj., e cila nuk eshte e lidhur me politiken e jashtme. Kosova sot, nuk ka politike te jashtme. UNMIK-u, ne baze te Kornizes Kushtetuese, e ruan te drejten e rezervuar qe te angazhohet ne rrafshin e marredhenieve nderkombetare, sigurise, mbrojtjes, gjykates kushtetuese, buxhetit, drejtesise etj. Duke i anashkaluar institucionet kosovare, po krijohet nje hendek i panevojshem, por me pasoja midis administrates se OKB-se dhe perfaqesuesve legjitime te Kosoves. Pasojat me te medha po i bartin kosovaret.
Gjendja e sotme eshte ne kontrast paradoksal me te kaluaren jo te larget (larg dhe e pa qene qofte cdo nostalgji per ate periudhe). Kosova me Kushtetuten e vitit 1974, kishte disa lidhje deri diku bashkepunimi direkt me komunitetin nderkombetar, por jo autonom nga Beogradi. Nga fillimvitet e nentedhjeta shenohet fillimi i nje kontakti direkt me mekanizmat e bashkesise nderkombetare nga perfaqesuesit e formacioneve politike te Prishtines.
Megjithate, rezistenca politiko-ushtarake e UCK-se, diplomacia aktive dhe efektive e perfaqesuesve te saj dhe e personaliteteve te tjera publike dhe politike ne Kosove, SHBA dhe Evrope, i dha Kosoves dimensionin e rendesishem te te konsideruarit te saj si faktor me rendesi ne marrjen e vendimeve ne lidhje me te ardhmen e saj. Shembulli me i mire dhe me i qarte i ketij faktorizimi eshte organizimi dhe pjesemarrja e kosovareve ne Konferencen e Rambujese. Ne Rambuje, ndodhi pjesemarrja e drejteperdrejte dhe per here te pare nga Perendimi u njoh e drejta e perfaqesuesve te Kosoves per te dialoguar dhe vendosur per fatin e saj. Nderkombetaret respektuan perfaqesuesit e Kosoves si pale te barabarte e partnere ne marrjen e vendimeve kyce ne lidhje me te ardhmen e Kosoves.
Baze e te gjithe dokumenteve te tjera qendron Platforma e Rambujese, e cila percakton qarte kete te drejte te Kosoves per te vendosur per vete. Nuk them se marreveshja e nenshkruar ne Rambuje - Paris ishte e perkryer, por ajo ishte zgjidhja me e mire per kohen. Pa ate marreveshje nuk do te ndodhte bombardimi i Aleances Veriatlantike. Liria e Kosoves do te vonohej. Perendimi do te largohej nga kosovaret. Me apo pa vetedije, do te vetizoloheshim. Pasojat, do te ishin tragjike per qytetaret e Kosoves dhe perspektiven e saj.
Por, gjate gjithe periudhes se pasluftes, Kosova vazhdon te mbetet vendi me i paperfaqesuar, i anashkaluar dhe izoluar ne rajon. Pse ndodh keshtu? Kosova, e cila u pyet per fatin e vet, nuk po pyetet me tej per gjera qe jane jetike per te? Kujt i intereson kjo gje? Eshte e sigurte, kjo nuk i sherben Kosoves dhe procesit demokratik.
Kosova, me e paperfaqesuara ne rajon
Kosova nuk ka institucione te cilat e perfaqesojne ate ne marredheniet nderkombetare. Ajo ka prezencen me te madhe nderkombetare ushtarake dhe humanitare ne rajon, por nuk ka mekanizmin e duhur per t'i rregulluar marredheniet midis Kosoves e kesaj prezence dhe shteteve nga vijne ato kontigjente, organizatave joqeveritare etj. Mungesa e ketyre instituticoneve behet e ndjeshme kur shihet se Kosova nuk flet me nje ze dhe nuk ka koordinim te veprimeve dhe te pozicioneve politike.
Ky problem ka dale shume me teper ne drite pas zgjedhjeve te pergjithshme dhe pasi Parlamenti dhe qeveria u konstituuan. Parlamenti po hesht. Te gjitha shtetet perreth po zhvillojne kontakte direkte bashkepunimi dypaleshe, tripaleshe e shumepaleshe. Bartesit e institucioneve tona ose kane frike per bashkepunim me fqinjet ose jane te paafte per te punuar ne kete drejtim. Edhe kur marrin pjese, niveli i perfaqesimit eshte aq sa ai i nje perfaqesuesi te ndonje organizate joqeveritare.
Kosoves i duhet politika e jashtme me vendet ne rajon. Ajo gjithashtu nuk ka bashkepunim direkt me asnje shtet te Evropes Juglindore e as atyre perendimore.
Kosoves i duhet politika e jashtme per ekonomine. Ne kemi rreth 700.000 bashkatdhetare "ekonomike" e "politike", te cilet jetojne e punojne ne boten perendimore. Asnje institucion apo dikaster qeverises nuk punon per t'u ndihmuar e ofruar sherbime te mjaftueshme atyre. Tregtia e dendur dhe e gjalle me vendet e tjera eshte e demtuar rende nga mungesa e institucioneve, te cilat do te rregullonin dhe mbronin qytetaret e Kosoves ne vendet e caktuara, duke u krijuar mundesi bashkepunimi e afarizmi.
Duke u kthyer ne nje problem shume te ndjeshem, i gjithe aktiviteti i zhvilluar ekonomik deri me tani eshte bazuar ne import dhe tregti. Eshte momenti i ktheses kyce, ku edhe bashkepunimi ekonomik i Kosoves duhet te ngrihet ne nivele me te larta te investimeve dhe bashkepunimit perendimor. Zhvillimi ekonomik nuk duhet te jete peng i mendesise provinciale te dikujt, qe synon ta lidhe ate me statusin e papercaktuar te Kosoves.
Jostabiliteti ekonomik eshte burim i krizave. Dihet pervoja e vendeve kudo ne bote, aty ku mungon mireqenia ekonomike lindin kriza politike, ekonomike dhe dukuri te rrezikshme negative per vendin dhe shoqerine. Kahet e zhvillimit ekonomik duhet te shihen si shtigje per te ndjekur mundesine e anetaresimit te Kosoves ne mekanizmat dhe institucionet nderkombetare, te cilat me politiken e tyre do te kishin mundesuar qe Kosova te aftesohet ne proceset e integrimeve, qe e karakterizojne kete periudhe te integrimeve dhe globalizimit.
Perparesi per integrimin nderkombetar
Aplikimi dhe pranimi i Kosoves ne Organizata Nderkombetare duhet te jete nje politike prioritare e institucioneve te Kosoves. Partia Demokratike e Kosoves po i ndihmon institucionet e perkohshme dhe UNMIK-un, per te gjetur rruge legjitime per realizimin e kesaj politike, ne dobi te banoreve te Kosoves dhe ne perputhje me Rezoluten 1244, me objektiv per krijimin e realiteteve me te avancuara politike dhe qytetare.
Kosova dhe institucionet e saj duhet te shqyrtojne ne menyre emergjente rruget per t'u anetaresuar ne Organizaten Boterore te Tregtise. Pjesemarrja e Kosoves ne OBT eshte nje domosdoshmeri per zhvillimin e plote ekonomik. Kjo pjesemarrje mundesohet nga Marreveshja e Pergjithshme per Tarifat dhe Tregtine, e cila ne menyre specifike lejon pranimin e territoreve doganore. UNMIK-u ne Kosove ka vite qe ka krijuar dhe administron nje territor te njesuar doganor. Bazuar ne kete realitet, Qeveria e Kosoves duhet te kerkoje dhe te realizoje anetaresimin ne OBT.
Ne kemi zyrat e Bankes Boterore ne Prishtine, por duhet kerkuar qe te njihet identiteti i Kosoves dhe te jemi ne gjendje te perfitimit te drejtperdrejte nga projektet e kredite e Bankes Boterore. Fondi Monetar Nderkombetar (FMN), si institucion per perkrahje financiare vendeve ne zhvillim dhe atyre ne kriza, eshte shume i rendesishem per Kosoven dhe sistemin e saj bankar - ekonomik. Banka Evropiane per Rindertim dhe Zhvillim (BERZH), mundeson huazimin dhe kreditimin e vendeve ne zhvillim per rindertimin dhe ringjalljen ekonomike.
Kycja ne te gjitha segmentet e veprimit te Paktit te Stabilitetit eshte me rendesi te vecante, sepse ky Pakt kuptohet si gjenerator i iniciativave dhe zhvillimeve per stabilizimin e rajonit.
Kosova duhet te shqyrtoje ne menyre te shpejte dhe serioze rruget per t'u njohur si vezhguese ose si partnere e OSBE-se ne kushtet e paqartesise lidhur me statusin perfundimtar te Kosoves. E vleresoj me shume perparesi statusin e vezhguesit te perhershem. Statusi i partnerit u eshte akorduar zakonisht vendeve jo-evropiane, por mendoj se nje rruge e tille mund te shfrytezohet per t'i mundesuar Kosoves nje pjesemarrje aktive ne proceset e OSBE-se dhe per t'a integruar Kosoven ne menyre kuptimplote ne proceset evropiane.
Kosova do duhej te pranohet me statusin e vezhguesit ne dy institucione te Keshillit te Evropes: ne Keshillin e Ministrave te Keshillit te Evropes dhe ne Asamblene Parlamentare te Keshillit te Evropes.
Kosova duhet te pranohet si anetare e plote ne nje institucion te trete te Keshillit te Evropes: ne Kongresin e Autoriteteve Lokale dhe Rajonale, institucion ky qe ka dhene ndihmese te rendesishme ne Kosove, lidhur me punen e komunave. Ne perspektiven jo te larget, Kuvendi i Kosoves duhet te shqyrtoje te gjitha mundesite e pranimit te Kosoves si vezhguese ne Asamblene Parlamentare te NATO-s. Statusi i vezhguesit do te ishte nje fillim i mbare per Kosoven ne procesin e integrimit te saj te plote ne strukturat euro-atlantike te sigurimit, fillimisht ne Nismen e Partneritetit per Paqe.
Cfare duhet bere?
"Paqja ne bote permes paqes, bashkepunimit dhe zhvillimit ekonomik".
Premisa mbi te cilen duhet t'i afrohemi problemit te politikes se jashtme eshte se Rezoluta 1244 nuk nenkupton izolim, por interpretim per hapje dhe integrim te Kosoves. Nuk duhet lejuar komoditeti i vetizolimit, ne shikim te pare te pahetueshem sot, por mjaft te rrezikshem per te ardhmen.
Parimi themelor i angazhimit ne kete fushe duhet te jete respektimi i maksimes PAQJA NE BOTE PERMES PAQES, BASHKEPUNIMIT DHE ZHVILLIMIT EKONOMIK. Ne kete kontekst permes kohes se moratoriumit (afatizimit) nga institucionet duhet te ndertohet, perpunohet dhe aprovohet strategjia e mendimit dhe veprimit konkret politik te Kosoves. Si subjekt i vecante - larg hijes se krijeses se Bashkimit Serbi dhe Mal i Zi apo bashkimeve te tjera, duhet te filloje beteja e hapave te ndertimit te shtetit te Kosoves dhe marrjes se pergjegjesive unike politike nga tere potenciali politik, intelektual dhe njerezor i vendit ne realizimin e tij, duke pasur parasysh rolin primar te faktorit unik vendor dhe partneritetit taktiko-strategjegjik me bashkesine nderkombetare - qendrat vendosese, duke i bindur permes rolit te brendshem unik ne marrjen e pergjegjesive dhe realizimin e detyrimeve, qe dalin nga kjo njohje.
Ne te njejten kohe do duhej pasur parasysh edhe ndertimin e raportit te afrueshem dhe arsyeshem me fqinjet. Keto relacione te jene me teper bindes dhe imponuese me rrethana reale, qe do te ndikojne ne rrezimin e hipotezave negative dhe ne demaskimin e paragjykimeve sipas taktikes se ankesave per gjoja mossiguri, duke shtensionuar keshtu situaten e sigurise ne Kosove.
Udheheqesit e institucioneve duhet te kerkojne nga te gjithe mekanizmat e rendesishem nderkombetare pranim te bashkepunimit reciprok prej niveleve baze te grupeve punuese, keshillave perfaqesuese e deri te prania fuqiplote e Kosoves ne ato mekanizma, ne menyre legjitime dhe zyrtare. Deri me sot, per nevoja marketingu politik, klithet per pavaresi me tendenca privatizimi dhe primati nga politikane te caktuar, e ne te njejten kohe, te tillet, vec konsumit te brendshem, nuk kane guximin intelektual e njerezor, qe madje nje here ne emer te institucionit qe perfaqesojne te bejne kerkesen zyrtare per njohje bile "formale" te saj, e mos te flasim per hapa konkrete ne jetesimin e ndonje segmenti te shtetesise se Kosoves.
Ne rajon flitet dhe punohet shume ne kuader te stabilitetit per marreveshje te tregtise se lire dhe liberalizim tregtar, mirepo ajo qe po ndodhe eshte anashkalimi i Kosoves.
Kosova ka perfituar nga mekanizma ekonomike nderkombetare dhe duhet te jemi vazhdimisht mirenjohes ndaj Shteteve te Bashkuara te Amerikes, Bashkimit Evropian dhe ndihmave te shteteve, vec e vec. Por, vendi nuk prosperon vetem me ndihma. Per te ndodhur zhvillimi ekonomik i Kosoves duhet te behet institucionalizimi i marredhenieve midis institucioneve te ndryshme ndershteterore, private nderkombetare dhe institucioneve te zgjedhura vendore.
Kosova eshte gatshme per pergjegjesi demokratike
Rreziku me i madh per rendin demokratik vjen nga ata (vendore), qe deshirojne te ndalin hyrjen e vendeve te rajonit (Ballkanit) ne strukturat perendimore, dhe ne anen tjeter, nga ata perendimore, te cilet ngadalesojne integrimin e rajonit ne realizimin e standardeve te civilizimit boteror. Kosova eshte gatshme per pergjegjesi demokratike dhe per integrim.
Per integrim ne strukturat euro-atlantike rolin me te rendesishem mund t'a luaje puna e qeverise, administrata dhe opinioni publik.
Kosova deri me sot, nuk ka asnje marreveshje bashkepunimi me asnje shtet fqinje apo te rajonit me perjashtim te deklaratave mosbesuese ndaj tyre, madje disa (ne Prishtine) kooperimin fqinjesor e shohin edhe si kapitullim. Per fat te keq, ky mentalitet i frikes (paranojes) apo hezitimit, ishte i pranishem vetem para disa vitesh, edhe kur shtrohej ceshtja e bashkepunimit me Perendimin, pa dashur te beje ndonje krahasim.
Sot institucionet e Kosoves do duhej te angazhoheshin per bashkepunim dhe pjesmarrje efektive me shtetet e Bashkesise Evropiane ne zbatimin e kritereve perendimore, si parafaze per hapjen e rruges per Marreveshjen Stabilizim-Asociimit dhe me vone hapjen e negociatave per integrim te plote ne BE. Procesi i integrimit te rajonit ne mekanizmat perendimor-eshte ireversibil, te gjithe jane (duhet te jene) te barabarte para kritereve, varet se kush i permbush ato me shpejt apo me ngadale. Duhet te thyhet status-quoa-ja.
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt