Xhevat Oena, aktori zeshkan me shpirt te bardhe

[fisnik]

PORTRET AKTORI

Xhevat Oena, aktori zeshkan me shpirt te bardhe

Xhevat Qena, ka arritur që për këto dyzet vite te krijimtarisë se tij, te përçojë "bardhësinë" e shpirtit te tij krijues, t’ia përçojë emocionet me te sinqerta publikut, i cili vazhdon ta respektojë dhe ta dojë.

Jeton Neziraj

Xhevat Qena ka lindur me 5 tetor 1932, ne Mitrovicë. Ka luajtur ne mbi 150 shfaqje teatrore, si: "Besa", "Halit Gashi", "Mita", "Duart e ndyra" (Slobodan Popiq), "Mbreti Edip" (Veselin Llukiq), "Sinkopa", "Dashuria", "Perkolgjinajt", "Gjenerali i ushtrisë se vdekur" (Piro Mani), "Ora","Othello", "Erveheja" (Muharrem Qena), "Garderoberi", "Babai" (Selami Taraku), "Zhorzh Dandeni", (Muharrem Qena), "Dhëndrri nga Parisi", "Halili e Hajria" (Qemajl Lila), "Dervishi dhe vdekja" (Vllada Milqin). "Era dhe lisi" (Ljubisha Giorgievski), "No pasaran" (Fadil Hysaj), "Lavirja e denjë për respekt", "Revizori" (Besim Sahatçiu), "Peripetitë e kohës" (Kristë Berisha), "Studentët e përjetshëm", "Vinetu", "Tartufi", "Përqafimi" (Tomislav Durbeshiq), "Ushtari i mire Shvejk" (Abdurrahman Shala), "Profesori Mamio". "Oda e errët", "Ora", "Brazat e palavruara" etj.

Ka luajtur ne filmat artistik: "Si te vidiset", "Sulmi i kuq", "Uka i bjeshkëve te nemuna", "Fidani", "Proka" etj., si dhe ne dhjetëra videokomedi televizive, ne shumë radiodrama e emisione televizive. Për rolin e tij episodik ne shfaqjen "Tartufi" është shpërblyer ne Festivalin e atëhershëm te ish-jugosllavisë "Takimet e Joakim Vujiqit".

Si fëmijë, nëna i kishte thënë: "Të kam gjetur ne oxhak, prandaj edhe je kështu je i zi". Xhevat Qena, si duket, i kalitur ne atë "oxhakun" ku ishte "gjetur", padyshim mund te konsiderohet si një prej aktorëve shumë te suksesshëm te teatrit kosovar, veçanërisht i suksesshëm për rolet e tij ne komedi. Tradita e tij famiijare prej bukëpjekësish, siç duket, i kishte lënë atij trashëgim zanatin me te cilin ai për mbi dyzet vjet te krijimtarisë se tij artistike, "do te gatuajë" personazhet e tij, që kanë lënë gjurmë ne teatrin kosovar. Xhevat Qena fillon te punojë si aktor ne vitin e hershëm 1952, me energjinë dhe elanin rinor, i cili shpejt do t’ia hapë rrugën drejt suksesit... Para po gati 50 vjetësh, ai, duke shëtitur pranë xhamisë se Sinan Pashës ne Prizren, ishte ndalur dhe kishte shikuar një fotografi ne vitrinën e një fotografl te qytetit. Shokut që po e shoqëronte i kishte thënë: "Qyre, Bajram, nëse e gjej këtë çikë, pa u martu me te s'e la...!". Leze Qena, vajza e atëhershme e fotografisë se asaj vitrine, tash e që nga ajo kohë është gruaja dhe partnerja ne shumë shfaqje ku ka luajtur Xhevat Qena.


Portreti i aktorit

Xhevat Qena ka luajtur qindra role ne teatër. Rolin e pare kryesor e ka luajtur ndërmjet viteve 1956-19957. Sensi i tij për komiken si dhe profili i tij i veçantë kanë bërë që ai te jetë një prej aktorëve me te kërkuar ne komedi, megjithëqë, sic pohon ai ne një intervistë te tij, me tepër e ka dashur dramën: "Une e kam dashur dramën se e kam ne vete njëfarë dramaciteti, e kam njëfarë fuqie për drame... P.sh., roli që me ka lënë mbresa shumë ka qenë një rol episodik i një avokati, i një te çmenduri, ne dramën "Oda e errët". Gati jam çmendur edhe vete, duke u thelluar ne atë rol". Kolegët dhe njerëzit që njohin potencialin e tij, mendojnë se është mëkat që ai është shfrytëzuar shumë pak ne drama. Xhevat Qena ka luajtur shumë, edhe role kryesore edhe role te dyta apo madje edhe te treta. Aktori Dibran Tahiri pohon se kur ne ndonjë shfaqje teatrore ka partner Xhevat Qenën, ndien siguri te madhe. Xhevat Qena mund te përshkruhet si aktor që ka një aftësi te jashtëzakonshme te mbajë te përqendruar vëmendjen e publikut. Është shumë sugjestiv, aktor që, siç shprehet ai vete, është përpjekur gjithmonë te jetë "përdhesë", i "tokës". Krijon improvizime, por gjithmonë ne kontekst te batutës se partnerit, ne kontekst te situates ne te cilën ndodhet personazhi që ai luan.. ."Edhe nëse Xhevati ka luajtur vetëm ne një skenë te vetme, nuk ka qenë e mundur te kalojë 'pa u hetuar' prej publikut. Xhevati është aktor që di t'i krijojë hapësirë vetes...", shprehet aktorja Igballe Qena.

Rolet me te suksesshme

Një prej roleve me te suksesshme te Xhevat Qenës është padyshim ai ne shfaqjen "Përqafimi", i autorit Ranko Marinkoviq, me regjisor Tomislav Durbeshiqin, ku kishte partner Dibran Tahirin. Shfaqje tjetër, ku potenciali i Xhevat Qenës si aktor del i plotë, është "Duart e ndyra", te Sartrit, ne te cilën luan edhe bashkëshortja e tij Leze Qena, pastaj shfaqja "Ushtari i mire Shvejk", ne regji te Abdurrahman Shalës, ku Xhevat Qena luan rolin e Shvejkut, një personazh tragjikomik. Mandej, ne shfaqjen "Vinetu" (vitet e 60-ta), ne te cilën luan rolin kryesor, atë te Vinetus, personazh i njohur i filmave uestem te asaj kohe....

Dyzet vjet...

Për mbi dyzet vjet ne skenë, Xhevat Qena hyn ne radhën e aktorëve cilësor, me merita te pakontestueshme për teatrin kosovar. Rolet e tij, por edhe te bashkëshortes se tij Leze Qena, për këto vite kanë rrezatuar te publiku subtilitetin që ofron bota artistike a teatrit dhe flimit... Aktori "zeshkan", Xhevat Qena, ka arritur që për këto dyzet vjet te krijimtarisë se tij, te përçojë te publiku "bardhësinë" e shpirtit te tij krijues, t’ia përçojë emocionet me te sinqerta publikut, i cili vazhdon ta respektojë dhe ta dojë.

Faruk Begolli: Për rolin e tij ne filmin artistik "Sulmi i kuq" te Predrag Golluboviqit, prodhim i Kosovafilmit, ne te cilin kan luajtur edhe aktorë te njohur si: Bata Zhivojnoviqi, Abdurrahman Shala, Istref Begolli, Boris Dvomiku, Olivera Katarina etj, Xhevat Qena, ne një festival te atëhershëm, është shpërblyer si aktori me i mire... Xhevati është një aktor sharmant, një aktor i cili nuk i le hapsirë asaj « rampes » që shpesh krijohet mes shfaqjes dhe publikut...

Igballe Qena: Shfaqja e pare që kam luajtur me Xhevatin është "Sinkopa" e Anton Pashkut, ne regji te Slobodan Popiqit, e realizuar ne vitin 1969, shfaqja e dytë është "Perkolëgjinajt". Si aktorë e re ne atë kohë, kisha një respekt te madh për Xhevatin dhe për punën e tij. Këto vitet e fundit kam luajtur ne shumë projekte me Xhevatin, sidomos ne videoprojektet e Adem Mikullovdt. Ne një shfaqje ku ke partner Xhevatin, shumçka është me lehtë, pasi ai nuk mendon vetëm për veten, por edhe për partnerin me te dlin luan.

Drita Krasniqi: Shfaqja e pare ku kam pasur partner Xhevatin është "Perkolëgjinajt". Xhevati luante njërin nga vëllezërit e mi. Pastaj kam luajtur edhe ne shumë shfaqje me te, por edhe me Lezen... Xhevati është aktor me shumë imagjinatë dhe me plot sharm. Aktor që di te bëjë trasnformime te befasishme, te bëjë kalime interesante nga situata ne situatë... Aktor që di te krijojë atmosferë ne shfaqje dhe ta mbajë te përqendruar vazhdimisht vëmendjen e publikut... Xhevati është aktor me shpirt poetik, i lindur si i tille...

Adem Mikullovci: Xhevat Qena është aktor shumë i veçantë. Ka diçka te posaçme ne artikulimin vokal te tij, ne nuancat, akcentin logjik, me lartësinë e zërit dhe me shikimin e gjestin. Ai është aktor që vazhdimisht hulumton kur krijon rolin. Me kujtohet kur gjatë provave te shfaqjes "Gjenerali i ushtrisë se vdekur", ne te cilën une isha si asistent regjisor, i thashë Xhevatit, që luante një prej roleve te rëndësishme ne shfaqje: Pse Xhek nuk po e mëson tekstin?, ai ma ktheu: "Nëse është problemi vetëm te mësimi i tekstit përmendësh, atëherë merre rolin tim dhe jepja një nxënësi, ai e mëson për dy dite. Xheku është aktor që nuk i do teprimet, ekzagjerimet, çirrjet... Ai te bën te jesh i relaksuar para çdo shfaqjeje. Ai mua me ka mësuar që "mjeshtria e interpretimit është te mos interpretohet".

Dibran Tahiri: Xhevat Qenën si aktor e njoh që nga viti 1969. Për here te pare me te ne skenë kam luajtur ne shfaqjen "Revizori" te regjisorit Besim Sahatçiut… Prandaj, ne atë shfaqje te pare, ne atë ballafaqim timin te pare me Xhevatin, me është dashur shumë punë që te bëjë njëfarë "nivelizimi" te lojës sime karshi te tijës... Xhevat Qena është aktor që me shumë sukses ka interpretuar edhe nëpër komedi edhe nëpër drama. Është shumë i përshtatshëm si partner. Ne një turne ne Gusi, ku ishim me shfaqjen "Halili e Hajria", Xhevatit i ndodhi te harronte një pjesë te tekstit... Shfaqja po luhej ne një oborr. Ai duhej te thoshte: "Shtëpia e 'filanit' nuk po qet me tym, por ne vend te kësaj ai tha: "Shtëpisë se 'filanit' i dual flaka..". Publiku që po shikonte shfaqjen, u kthye te vështronte rrotull, se dlës shtëpi po i del flaka...! Ne aktorët e tjerë te shfaqjes ndërsa shpërthyem ne gaz...

Leze Qena: "Për here te pare ne Krushë te Madhe shkuam për te luajtur një shfaqje. E, kur e filluam shfaqjen ne salle pa karriga, ata ishin ulur rrafsh e neve na u qit njëfarë gazi. Xhevati e luante rolin kryesor, e ne hynim ne skenë me radhë, por secili duke qeshur, s'mund flisnim... Atëherë Xhevati na thonte: "Hë, çka erdhe? Çka po don me thanë? E di këtë, e këtë, e këtë... Hajt, dil jashtë!" Kështu që Xhevati na nxuar duke i thënë tekstet e te gjithëve. Ne vetëm hynim e dilnim. Publiku u ter duke qeshur. Qesh na e qesh ata. Edhe kur dolëm, ata na thanë: 'Jaaa, na keni kënaqur! Sa mire, bre, po dishi me keshë. Si po mundeni ashtu?!". Mandej, tashti vonë, ishim ne Gjermani me një komedi, por na mungonin disa aktorë, nuk na i lëshuan prej teatrit. Mbasi nuk i lëshuan, u detyruam t’i marrim tre aktorë ne Shkup, te cilët i kishin bajagi do role kryesore e që tekstet s’i dinin. U munduan t'i mësojnë gjatë udhëtimit, po kot. Kur mbërrimë ne Munih, shkuam drejt ne skenë. Publiku tashmë ishte aty. Kur filloi shfaqja, shkupjanët hynin ne skenë, por nuk e dinin tekstin, por Xhevati i nxirrte, duke u thënë: "A ti erdhe, a? A mos deshte këtë te ma thuash...? "Regjisor ka qenë Atdhe Gashi. Ai rrinte dikund ne fund te salles kurse Xhevati e thërriste: "0 Atdhe, ku na prune kështu hë...!", duke dashur ta shajë, e publiku duartrokiste si përmendej emri "atdhe". "Bravo, bravo!...", i thonin...

(Marre nga shtojca "Jeta")