Njė problem i madh ka shpėrthyer nė Turqinė e Erdoganit: Ėshtė zhdukur kafka e Mimar Sinan ose siē e quajnė ne kėtu nė Shqipėri, Arktiekt Sinani.
Nė fillim tė kėtij muaji Kryeministri turk Ahmet Davutoglu ka filluar njė fushatė pėr tė gjetur kafkėn e humbur.
Kryeministri i sotėm turk ka udhėruar rinisjen enjė hetimi brėnda Xhamsė pėr tė gjetur kafkėn e Arkitektit me nam, i cili ishte krijuesi i xhamisė madhėshtore tė Sulejmanisė dhe tė shumė veprave tė tjera arkitekturore.
Mendohet se varri i arkitektit tė madh i cili iste brėnda kopleksit tė Xhamisė madhėshtore tė Sulltan Sulejmanit (Suejmanie) tė Shek XVI.
Trupi i tij u ēvarros nga vitet `30 pėr tė bėrė analiza AND, dhe ato antropometrike, me qėllim qė tė pėrcaktonin identitetin etnik tė Arkitekt Sinanit.
Qė atėhere kafka e trupit tė ēvarrosur tė Arkitekt Sinanit humbi dhe ėshtė gjetur dhe sot e kėsaj ditė.
Kjo nismė e atėhershme ishte marrė nga orientimi i Presidentit Qemal Ataturk tė atėhershėm pėr tė pėrcaktuar gjithė banorėt e Turqisė si etni turke me qėllim qė tė mos kishte minoritete pėr shkak tė frikės se mos Republika Turke laike e themeluar nga Qemal Ataturku tė mos kishte mė problem me minoritetet brėnda Turqisė sė atėhershme pėr shkak tė prurjeve nga ish Perandoria e Sulltanėve turq.
Kėshtu qė idea ishte se kush banonte nė Turqi ishte me etni turke dhe shtetas turk.
Sipas shkrimit tė analistit politik tė ēėshtjeve tė politikės jashtme tė Uashingtonit, Ishaan Tharor, tė dt. 26 prill 2016 me titull ``Ēfarė do tė thotė pėr Politikėn turke kėrkimi pėr kafkėn e humbur Ottomane`` (https://ėėė.ėashingtonpost.com/neės/...sing-ottoman-s), ēėshtja nuk ėshtė thjesht pėr tė gjetur njė kafkė qoftė ky edhe i njė arkitekti shumė tė nderuar nė Turqi si Mimar ( Arkitekt) Sinani (lindur ? mė1489/1490 – vdekur mė17, 1588), me ermin origjinal Koca Mi'mār Sinān Āğā, por nė fakt nė kėtė problem ėshtė pėrfshirė politika turke.
Historanėt tė gjithė janė dakort qė Arkitekti i famshėm pėr arkitekturėn e tij madhėshtore tė ndėrtuar nė Stamboll dhe Edėrne, ishte konvertuar nė islam por kishte sipas tyre njė origjinė greko-armene.
Pėr shekuj Perandoria Otomane pėrfshintenjė mizėri multietnike tė shumė popujve dhe tė shumė kulturave qė jetonin tė gjitha nėn sovranitetin e Sulltanėve tė atėhershėm.
Sipas teorive me frymėzim racial tė asaj kohe (tė inspiruar nga Qemal Ataturku), njė grup tė ashtuquajtur `shkencėtarė` pėr ta vėrtetuar kėtė teori qė tė gjithė janė turq pra tė superioritetit tė rracės turke, hapėn varrin e Arkitekt Sinanit mė 1935 dhe morėn kafken pėr tė pėrcaktuar nga ana antropologjike se kujt rrace i takonte.
Gazetari turk Mustafa Akyol nė vitin 2010 duke folur pėr kafkėn e humbur tė Arkitetkt Sinanit konfirmon kėtė tendencė tė asaj kohe tė cilėn e karakterizon kėshtu: ``Rregjimi i atėhershėm dėshėrontetė zhdukte trashėgimin Otomane/Islamike dhe ti jepte Republikės sė re turke njė identiet tė ri, dhe pėr pasojė edhe njė burim krenarie tė kombit, kėshtu qė kishte gjetur zgjidhjen pjesėrisht nėpėrmjet racizmit``.
Argumenti se pėrse Kryeministri turk, si konfirmues i Presidentit Erdogan kanė nxitur pėrsėri nismėn pėr tė gjetur kafkėn e humbur qėdron pikėrisht tek idea e vjetėr raciste pėr racėn e pastėr turke duke krijuar nė kohėn e sotme njė neo otomanizėm nacionalist.
Pėr kėtė qėllim, Presidenti Erdogan sė bashku me Kryeministrin Davutogllu si themelonjės tė Partisė AKP e cila ėshtė njė parti islamiste nė thelb (e moderuar), mori pjesė nė lutjet nė xhaminė e Stambollit aty ku dikur, Sulltanėt osmanė kurorėzoheshin nė mėnyrė tradicionale.
Duke e parė me sy kritik mund tė shohėsh nė dinamike se politika e Erdoganit nė ditėt e sotme ėshtė larguar nga laicizmi dhe liberalizmi duke shkelur tė drejtat e njeriut qoftė tė gazetarėve dhe tė shtypit tė lirė mediatik ashtu dhe tė minoritetit kurd i cili pėrbėn mbi 10% tė popullatės sė Republikės sė Turqisė.
Pra retorika e Erdoganit ėsht larg iideve sekulriste tė Ataturkut por bashkohen pėrsa i pėrket problemit etnik duke ngritur rracėn turke si rracė e vetme dhe mė e mirė se tė tjerat pėreth Erdogani i sotėm dhe Ataturku i djeshėm nuk kanė ndryshuar mendim.
Sot Erdogani ėshtė duke i mėshuar faktit qė tė ndryshojė Kushtetutėn dhe tė bėjė njė tė ashtuquajtur `Kushtetutė religjioze`, dhe kjo ka shkaktuar njė valė protestash si brėnda ashtu dhe jashtė vėndit.
Problemeve tė brėndėshme pėr tė forcuar pushtetin e tij nėpėrmjet shkeljes sė tė drejtave tė njeriut, luftėn totale kundėr minoritetit kurd, duke arrstuar gazetarėt, duke u mbėshtetur tek Religjioni islamik pėr tė larguar laicitetin, i janė shtuar dhe problemet e jashtme si: ashpėrsimi i lidhjeve me Rusinė, qėndrimi i kundėrt dhe hipokrit nė luftėn kundėr ISIL ndaj koalicionit Anti-ISIL duke e maskuar kėtė hipokrizi me qėndrimin ndaj rrefugjatėve dhe marėveshjen me Kancelaren Merkel pėr tė mbajtur rrefugjatėt nė Turqi nė kėmbim tė 6 miliard Dollarėve, dhe premtimin pėr tė hyrė nė BE.
E parė nė kėtė aspekt, problem i kafkės sė Arkitektit tė famshėm Sinani, i shėrbėn forcimit tė pushtetit duke u pėrpjekur tė bėjė pėr vehte popullin turk me demagogjinė Goebelsiane tė rracės sė pastėrt turke nė njė amalgamė me islamin, duke e ditur mirė qė populli turk ėshtė fetar shumė sidomos pjesa rurale, por mund tė them se ish perandoria turke nuk ka popullsi homogjene pavarėsisht pėrpejkjeve pėr ta paraqitur si tė tillė vendin. Sipas njė gjenerali turk 3 nė pesė turq tė ditėve tė sotme ka origjinė shqiptare.
Sa pėr Arkitekt Sinanin ne mund tu themi turqve qė Arkitekt Sinani ėshtė mė shumė shqiptar se turk dhe nuk ėshtė saktėsisht greko-armenian i konvertuar nė islam.
Arkitekt Sinani i quajtur edhe `Mikelanxhelo i Orientit`, ra marėzisht nė dashuri me Mihrimarin bijėn e Sulltan Sulejmanit, ka njė origjinė tė diskutuar shqiptare, sepse Vetėm burimet gjermane nxjerrin origjinėn shqiptare tė Sinanit.
Sipas Xhevahir Spahiut njė pėrpjekje kanė bėrė edhe dy studiuesit, Gjergj Frashėri dhe Sul Domi. Studiuesit e nxjerrin Sinanin me origjinė nga Qesarati i Tepelenės. Kundrejt Qesaratit, pėrtej Vjosės, ndodhet pikėrisht fshati Sinanaj, qė sipas studiuesve tė mėsipėrm ka qenė pronė e arkitekt Sinanit.
Nė Shqipėri me emrin e tij ėshtė e lidhur edhe xhamia nė qendėr tė Vlorės dhe me njė kėshtjellė, rrėnojat e sė cilės ndodhen nė vendin ku aktualisht gjendet stadiumi “Flamurtari”.
Njė linjė indirekte qė tregon se Arkitekt Sinani iste me origjinė shqiptare ėshtė se nė oborrin e Sulltanėve pas vdekjes sė tij erdhi njė tjetė arkitekt shqiptar nga Elbasani Mehmet Sedefqari i cili bėri Xhaminė blu.
Pas tij erdhi Arkitekt Kasemi. Kjo ėshtė linja e arkitektėve shqiptarrė nė oborret e Sulltanėve.
Pra pėr mė tepėr vihet nė dyshim nėse turqit nė tė vėrtetė janė turq apo shqiptarė. Kėtė duhet ta ketė ndėrmėnd Kryeministri Davudogllu dhe poeti turk i cili ofendoi shqiptarėt duke thėnė se nė se ka shqiptarė nė turqi atėhere.. le tė ikin nga kanė ardhur, duke dhėnė tė kuptohet qė nuk ka minoritet shqiptar nė Turqi; sidoqoftė kjo treon ndryshimin e politikės turke edhe ndaj miqce tė saj si Shqipėria dhe Kosova apo Bosnja, tė cilat shihen si me `origjinė turke` se sa si etni tė tjera. Kėto politika tė reja tė Turqiė sė sotme, mund tė pengojnė Turqinė tė integrohet nė BE, por mund tė ngadalsojnė edhe integrimin e Shqipėrisė nėse politika shqiptare e sheh Turqinė si tė vetme burim mbėshtetjeje pėrveē BE.