Zbulohet letra për Enverin: Kadare i influencuar nga revolucioni seksual.

[benseven11]

Në debatin e bujshëm për romanin “Dimri i vetmisë së madhe”, Enver Hoxha ka ndërhyrë
për herë të parë (madje dhe për herë të fundit) më 15 mars 1973. Atëherë kur shumëkush
priste grushtin dërrmues për Ismail Kadarenë, Hoxha, nga një aktiv partie në Elbasan,
artikulonte mesazhe që në thelb mbështesnin veprën e debatueshme.


ISMAIL KADARE (MAJTAS) LETRA E DASHNOR MAMAQIT PER ENVER HOXHEN
Përkundër terrorit dhe fushatës denigruese që kryqëzonte Kadarenë për qasje antisocialiste
dhe armiqësi ndaj diktaturës së proletariatit dhe luftës së klasave, kreu i regjimit bënte
thirrje për një gjykim objektiv të romanit që, sipas tij, në tërësinë e vet, është një vepër
pozitive dhe pse ka ndonjë pjesë që duhet korrigjuar. Nga ky moment pastaj është
fashitur si me komandë (nuk kishte si të ndodhte ndryshe) zhurmnaja e jashtëzakonshme
që kishte shpërthyer për muaj me radhë që nga botimi i “Dimrit të vetmisë së madhe”.


Me këtë sjellje të çuditshme Hoxha, si rrallëherë tjetër, zinte në befasi jo vetëm
kritikët e Kadaresë, por edhe vetë bashkëpunëtorët e afërt të tij, madje edhe krahun
liberal të tyre. “Kthesa”, “mëshira”, apo “zemërgjerësia” e udhëheqësit, për këta të fundit,
tingëllonte sa e pashpjegueshme, aq edhe tronditëse. Sidoqoftë, falë “bekimit” të tij nga
ajo foltore partie në Elbasan, “Dimri i vetmisë së madhe” u shit në pak ditë 25 mijë kopje
dhe u rihodh vrullshëm në treg në formën e “Dimri i madh”, që në tërësi s’ndryshonte
gjë nga varianti i parë, me ndonjë korrektim të pjesshëm që pretendonte reflektimin
ndaj vërejtjeve të adresuara nga “masat punonjëse” dhe “klasa punëtore”.
Precedenti i krijuar me ndërhyrjen e njeriut më të fuqishëm të Shqipërisë komuniste,
përveç paqartësive, linte dhe një shije të pakëndshme te nostalgjikët e regjimit, por
jo vetëm. Fantazia e tyre, as atëherë e as më vonë, nuk mund të shkonte tek arsyet
që e detyronin idhullin e tyre shpirtëror të bënte një lëshim të tillë, kur për gjëra shumë
më të vogla ishte treguar i pamëshirshëm.
Në fakt, motivet e vërteta që e shtynë Hoxhën t’i hapte rrugën “Dimrit të vetmisë…” kanë
preokupuar debate të shumta, madje deri në ditët tona. Studiues e kritikë të njohur vendës
dhe të huaj, kanë hedhur hipoteza të ndryshme në përgjigje të “pse”-ve të forta për këtë
sjellje të veçantë të Hoxhës. Ndërhyrja e tij për të shuar zërat kundër “Dimrit…” për pjesën
më të madhe të tyre ka të bëjë me profilin e Hoxhës si personazh kryesor i veprës, madje në
një sfidë historike, siç vlerësohej asokohe divorci me Moskën.
Ndalimi i romanit, sipas tyre, do të fashiste imazhin e heroit të pavarësisë së Shqipërisë në
përballjen e jashtëzakonshme me revizionistët sovjetikë. Kjo për Hoxhën e joshur në këtë rast
edhe nga shfaqja për herë të parë në një vepër letrare, merrte rëndësi të dorës së parë.
Ka studiues të tjerë që qëndrimin e diktatorit ndaj Kadaresë e lidhin me popullaritetin e këtij të fundit në Perëndim.
Një qëndrim sfidues ndaj tij, do ta vinte udhëheqësin përballë reagimit të perëndimorëve
që ishin tejet të ndjeshëm në kësi rastesh. Po si e argumentonte Hoxha kundërshtimin ndaj
kritikëve që këmbëngulnin për ta hequr nga qarkullimi “Dimrin e vetmisë së madhe”.
Gazeta “Panorama” publikon sot fjalimin e Enverit në mbledhjen e Byrosë së Partisë së Rrethit
të Elbasanit më 15 maj 1973, ku shfaq për herë të parë vlerësimet e tij për romanin e Ismail Kadaresë
“Dimri i vetmisë së madhe” dhe një pjesë të relacioneve kritike për shfaqjet dekadente e antisocialiste
të kësaj vepre adresuar për KQ në pranverë të vitit 1973…
DOKUMENTI I PLOTE
Disa mendime të shokut Enver mbi romanin e Ismail Kadaresë “Dimri i vetmisë së madhe” më 15 maj 1973, gjatë pushimit pas seancës së dytë të mbledhjes së Byrosë të KP të rrethit të Elbasanit. Gjatë seancës së dytë të mbledhjes së KP, kandidati i KQ, Hajredin Çeliku, që merrte pjesë në këtë mbledhje, preku në diskutimin e tij çështjen e vërejtjeve e kritikave që po bëhen nga masat rreth romanit të fundit të shkrimtarit Ismail Kadare, “Dimri i vetmisë së madhe”, disa nga të cilat janë botuar dhe në shtyp. Në pushimin që u bë, shoku Enver dha mendimet e mëposhtme mbi vlerën e këtij romani.
ENVER HOXHA: Shumë nga ju e kanë kënduar romanin e Ismail Kadaresë “Dimri i vetmisë së madhe”. Lidhur me këtë dhe meqenëse kjo çështje u ngrit në mbledhje nga shoku Hajredin Çeliku, unë doja të thoja së pari atë që Partia, me njerëzit dhe anëtarët e saj, duhet të jetë kurdoherë e matur, në mënyrë që çdo gjë ta gjykojë me kujdes, drejt dhe me objektivitet.
Kështu duhet të gjykojmë ne edhe shokun Ismail Kadare si shkrimtar, si dhe veprën e tij të fundit. Ismaili është një shkrimtar me talent. Si në veprat e tjera që ka shkruar gjer tani, edhe në romanin “Dimri i vetmisë së madhe” ka anë të mira pozitive, natyrisht në to gjen edhe pjesë të dobëta, që janë për t’u kritikuar dhe korrigjuar. Prandaj për të dhënë një gjykim të drejtë e objektiv të veprës së tij të fundit, ashtu si kurdoherë, edhe në rastin konkret, duhen parë të dy anët e medaljes, në mënyrë që kritika që i bëhet të mos jetë e njëanshme. Duhet gjykuar pra si puna dhe veprimtaria e shokëve të ndryshëm, që në aktivin e tyre kanë anë të mira, por që në punë bëjnë edhe ndonjë gabim. Edhe ne vetë kur bëjmë ndonjë raport, marrim mendimet e kolektivit, mbi të cilat bëjmë korrigjimet e nevojshme në boshllëqet e punës sonë, ua japim përsëri masave, që bëjnë dhe ato vërejtjet e tyre dhe së fundi bëjmë korrigjimet përfundimtare.
Sipas mendimit tim personal, romani “Dimri i vetmisë së madhe” ka një kapitull të rëndësishëm që përbën pjesën kryesore të veprës. Kjo është lufta që ka bërë Partia kundër revizionistëve sovjetikë. Këtë pjesë unë mendoj se autori e ka trajtuar mirë, e ka shkruar në mënyrë artistike, jo me himne e plot mburrje, por në bazë të realitetit.
Sigurisht lufta për të cilën flet në romanin e tij Ismail Kadareja përfaqëson vetëm një periudhë, ajo nuk përfaqëson tërë luftën e gjatë që ka bërë Partia që në fillim kundër revizionizmit modern, siç mund të pretendojnë disa. Duhet pasur parasysh se kundër revizionistëve sovjetikë Partia jonë e ka filluar luftën që pas vdekjes së Stalinit. Ju këtë nuk e dini, këtë as Ismaili nuk e di, por e di Byroja Politike dhe Komiteti Qendror. Udhëheqja e Partisë sonë ka qenë prej kohësh thikë më thikë me klikën e Hrushovit.

Parullat “Rroftë Bashkimi Sovjetik” dhe të tjera si kjo hidheshin nga Partia, por brenda e dinim se çfarë bënin revizionistët sovjetikë dhe si qëndronim ne. Prandaj kryesorja, që nuk duhet harruar në këtë vepër, është kjo luftë.
Disa thonë se në roman del si çështje kryesore mosdhënia e bukës, e grurit nga ana e hrushovianëve, por nuk është kështu, gjë që kuptohet, po të këndohet me kujdes teksti. Ne nuk grindeshim me revizionistët vetëm për çështjen e grurit, kundërshtimet i kishim në radhë të parë për çështje ideologjike, megjithëqë edhe çështja e grurit, e marrë veças, nuk është diçka e vogël.
Përkundrazi, në atë kohë edhe ajo ishte një çështje e madhe, se përbën fillimin e bllokadës nga ana e revizionistëve që përpiqeshin të mposhtnin Partinë tonë dhe për këtë mundoheshin me të gjitha mënyrat që të nxisnin popullin tonë për t’u ngritur kundër saj. Në atë kohë vetëm për 15 ditë kishim bukë për popullin.
Këtë gjendje të rëndë e dinte mirë klika e Kremlinit, prandaj ajo u përpoq që ta shfrytëzojë me çdo mjet për të arritur qëllimet e saj armiqësore kundër Republikës Popullore të Shqipërisë dhe Partisë sonë të Punës. Por siç dihet, ajo dështoi me turp. Pikërisht këtë çështje Ismaili e ka ngritur në një nivel mjaft të mirë si artist. Në roman ai ngre edhe kundërshtime të tjera që kemi pasur ne me revizionistët sovjetikë, si atë të bazës së Vlorës etj.
 Të gjitha këto ngjarje si shkrimtar Ismail Kadareja i ka vënë në një ambient të caktuar shoqëror dhe tamam këtu ka vend për t’i bërë atij kritika, pse ka gjëra që nuk shkojnë, që nuk përfaqësojnë si duhet realitetin tonë shqiptar. Është fakt se në atë kohë, pati disa elementë tradhtarë që zhvilluan aktivitet kundër Partisë, bile deri anëtarë të Byrosë Politike e të Komitetit Qendror si Liri Belishova e Maqo Çomo, si dhe Koço Tashko e të tjerë.
Thurjen e gjithë këtyre ngjarjeve, ç’është e drejtë autori duhet ta ndërtonte në një ambient shumë revolucionar, ku të delte mirë në dukje vendosmëria dhe fryma e pamposhtur luftarake e popullit tonë në atë kohë. Çështja nuk qëndron tek ajo pse u nda apo pse nuk u bashkua Besniku me Zanën, por në roman ka vend që të hiqen disa gjëra të tepruara, siç është midis të tjerash edhe ai i një grupi të rinjsh që kryejnë akte vagabondazhi.
Prandaj edhe unë mendoj se ka vend për t’i bërë kritikë romanit, po këto duhet të jenë të tilla që të mos e thyejnë autorin, t’i bëhen në mënyrë shoqërore që ta ndihmojnë për ta përpunuar më mirë botimin e ri. S’duhet harruar me këtë rast edhe çështja që midis shkrimtarëve ka disa që kanë smirë, kur ndonjë shoku i tyre, bën diçka pozitive dhe duan ta denigrojnë. Këta e kemi për detyrë t’i korrigjojmë dhe t’i vëmë në rrugën e drejtë.
vazhdon.....posti tjeter

[benseven11]

Me sa e njoh unë, Ismaili, si njeri i zgjuar, i pranon vërejtjet dhe kritikat konstruktive që i bëhen dhe kam besim se do t’i realizojë ato. Tani ai është duke bërë stazhin e kandidatit të Partisë në uzinën “Traktori”, do të reflektojë mbi të metat e dobësitë e romanit dhe do t’i ndreqë. Por të mbahet parasysh se me gjithë të metat që vihen re, këto nuk mund të ulin vlerën pozitive të veprës, e cila e paraqet drejt e realisht luftën e popullit, luftën parimore që ka bërë Partia jonë kundër tradhtarëve të marksizëm-leninizmit e që nuk është diçka e izoluar.
Rëndësi të dorës së parë në roman ka qëndrimi i Partisë sonë në Moskë, që aty është paraqitur mirë dhe pikërisht kjo si pjesa më e rëndësishme duhet vënë në dukje që në fillim, pastaj mund të flitet për anët e tjera, për dobësitë e veprës. Kjo anë duhet pasur mirë parasysh, pse pikërisht armiqve tanë revizionistë u intereson shumë dhe dëshirojnë që ky roman që demaskon qëndrimet e tyre, të hiqet nga qarkullimi dhe ca më mirë u intereson që të jemi ne ata që të themi nuk bën dhe ta hedhim në ujë.
Revizionistët sovjetikë pikërisht këtë duan, pse çështja thelbësore e kësaj vepre është lufta që ka bërë dhe vazhdon të bëjë Partia jonë kundër tyre, gjë që në roman del mirë. Po ta bëjmë ne këtë, revizionistët sovjetikë nuk do ta vënë aspak theksin në atë që romanin ne e hoqëm nga qarkullimi për arsye se nuk u bashkua Besniku me Zanën dhe për çështje të tjera si këto të dorës së dytë e të tretë, por do të flasin me të madhe për atë që atyre u leverdis aq shumë: Partia e Punës e Shqipërisë u tërhoq nga lufta kundër tyre. Prandaj kritika kundër të metave e dobësive që ka ky roman duhet bërë me vend e me mjaft kujdes.
Unë jam dakord dhe është e drejtë të kritikohet Ismaili për të meta e dobësi si ato që përmban romani i tij dhe që i vihen në dukje nga mjaft lexonjës, por gjithashtu jam i bindur se si shkrimtar me talent që është ai do t’i ketë parasysh të gjitha kritikat e drejta që i bëhen me qëllim konstruktiv dhe do t’i realizojë.
Kritika i bën mirë njeriut. Edhe Ismailit, si kujtdo, i bëjnë mirë këto kritika. Ai si njeri me talent dhe i zgjuar do t’i rregullojë të metat e romanit, ndërsa çështja kryesore, që është shumë therëse për revizionistët sovjetikë, duhet të mbetet, të mos lëvizë as një çikë, se është goditur mjaft mirë. Ismaili nga ana subjektive ka një stil të veçantë të shkruari. Kështu, p.sh., kur tregon për varrosjen e Nurihanit, ndonjë shkrimtar tjetër mund ta kishte paraqitur ndryshe ngjarjen, kurse ai vë në dukje se, në kohën që të afërmit e përcillnin për ta varrosur këtë bejlereshë, kalon pranë kortezhit funebër makina e ambasadorit sovjetik.
Me këtë ai do të thotë që çështja që përfaqëson në vepër ky personazh negativ, ambasadori sovjetik, do varroset si Nurihani dhe klasa që përfaqëson ajo. Ose në Moskë, me tregimin e aviatorit për pilotin që është vrarë, të cilit i vë një buqetë me lule në varr, Ismaili përpiqet të demaskojë hipokrizinë e revizionistëve duke lënë me këtë të kuptohet se ata kështu e kanë zakon të veprojnë, nga një anë të vrasin, pastaj të vënë lule. Ky është stili i të shkruarit të tij. Është gjithashtu i shpejtuar dhe jo i drejtë mendimi i disave që thonë se Ismaili është revizionist.
Po të qe i tillë, ai nuk mund të nxirrte drejt luftën e Partisë sonë kundër revizionistëve. Duhet pasur pastaj parasysh se nuk ka qenë punë aq e lehtë për të që ta trajtonte në mënyrë të përsosur këtë temë, e para e këtij lloji që trajtohet në letërsinë tonë artistike. Pra, ka gjëra që duhen kritikuar në roman, sigurisht ku duhet dhe me siguri që kritika do t’i bëjë mirë autorit, po pjesa kryesore, siç e thashë, qëndron e duhet të qëndrojë. Si mendoni ju, është I drejtë ky mendimi im mbi këtë roman të Ismail Kadaresë?
Vërejtet për romanin nga sekretari i KP Tiranës, Dashnor Mamaqi
NGA SHKOLLA E PARTISË “V. I. LENIN”
1-Autori shtrembëron të vërtetën historike kur si fillim të divergjencave të PPSH me revizionistët hrushovianë vendos vitin 1960 dhe kur këto divergjenca i redukton vetëm në problemet e grurit dhe për çështjen nacionale në përgjithësi. Po ashtu shtrembërohet e vërteta mbi domosdoshmërinë e marrëdhënieve shqiptaro-sovjetike e të bazës ushtarake të Vlorës duke i paraqitur këto si gabim qysh në krye të vendosjes së tyre. 2—Situata e brendshme e vendit, marrëdhëniet shoqërore e lufta e klasave gjatë periudhës së bllokadës nuk janë pasqyruar drejt e me vërtetësi jetësore. Atmosfera është dhënë e zymtë dhe romanin e përshkon një lloj ankthi ekzistencialist. 3-Lufta e klasave pasqyrohet pa vërtetësi dhe nga pozitat e humanizmit abstrakt. Autori e quan si luftën më të egër (më tej se luftën e klasave) luftën midis të aftëve dhe të paaftëve në socializëm dhe aq më keq kur shpreh idenë se konsekuentë dhe triumfatorë janë të paaftët. 4-Në vepër propagandohet lufta midis brezave. Moto e kësaj lufte paraqitet egoja, ambicia etj. 5-Për sa u përket heronjve ndihet fryma e deheroizmit. Personazhet negative janë më të shumtë dhe paraqitja e tyre zë vendin kryesor. Përfaqësuesit e brezit të luftës janë dhënë në dekadencë shpirtërore, fizike e deri psikike. 6-Në vepër paraqiten plagë të tilla shoqërore si alkoolizmi e prostitucioni, të cilat nuk kanë qenë e nuk janë karakteristikë e shoqërisë sonë.


7-Në roman ndihet influencimi i autorit nga teoria e sotme borgjeze e “revolucionit seksual” dhe nga filozofia ekzistencialiste. Propagandohet deideologjizimi për të cilin flitet në Perëndim. Tek përshkrimet ndihet influencë e surealistëve dhe e dekadentëve të tjerë. Romani nuk është shkruar sipas shijes së publikut shqiptar. Prandaj do të ishte mirë që ky roman të hiqej nga qarkullimi.
Vërejtet për romanin nga sekretari i parë i KP të Elbasanit, Jashar Menzenxhiu 
NGA KP RRETHI ELBASAN
1-Në roman paraqitet një jetë e zymtë, shqetësim i madh, pasiguri pas prishjes së marrëdhënieve me BS. 2-Jepet ideja sikur ka një kundërvënie për disa kuadro të vjetër që shprehet nëpërmjet personazheve si shefi i kuadrit, veterani Struga, prindërit e Zanës etj. 3-Bllokada dhe presioni i revizionistëve sovjetikë ndaj vendit tonë minimizohet vetëm nëpërmjet mosdërgimit të sasisë së grurit dhe nuk shtrihet në gjithë sektorët e jetës, nuk del i plotë shkaku i ndarjes sonë, kontradiktat parimore në fushën ideologjike. 4-Në roman ka pjesë që tregojnë shthurje morale të rinisë, tendenca feministe etj. 5-Nuk është ndërtuar drejt lidhja midis Besnikut dhe Zanës. Pse shkatërrohet kjo familje, mos ndoshta bëhet aluzion se dimri i vetmisë së madhe ka arritur edhe në familjet tona? Akoma më keq, shkrimtari e fut këtë vajzë me prejardhje dhe qëndrim të mirë politik në marrëdhënie me një pjesëtar të familjes së deklasuar dhe për Besnikun jepet ideja që shkon pas fustaneve. 6-Në marrëdhëniet intime midis personazheve bëhen disa krahasime me vend e pa vend, duke përdorur shprehje të tilla si “Mos je nëna e Maksim Gorkit?”, “Mos je Mao Ce Duni që i di të gjitha?”, “Kriza e përgjithshme kapitaliste” etj. Për t’i rritur vlerën këtij romani kanë qarkulluar zëra të papjekur se këtë roman e ka lexuar dhe aprovuar shoku Enver. Këto janë disa të dhëna fillestare dhe të shkëputura për vlerën e këtij romani. Mendojmë që të analizohet më thellë përmbajtja ideore e tij, sepse kemi mendimin që nuk ka vlerën e duhur edukative dhe nuk i përgjigjet realitetit në shumë drejtime. Propozojmë të hiqet nga qarkullimi. 
Afrim Imaj 
Panorama

[benseven11]

Nje nga arsyet pse Enveri nuk e persekutoi
denoi/vrau Kadarene,ishte sepse Enveri e
pelqente Kadarene si person dhe pelqente edhe
shkrimet e tij,metaforat e tij shume origjinale
dhe futuristike.Ne syte dhe mendjen e Enverit Kadareja
ishte nje intelektual i cmuar inteligjent,
me shume simpati ne popull dhe shume patriotik.

[martini1984]

Me sa e njoh unë, Ismaili, si njeri i zgjuar, i pranon vërejtjet dhe kritikat konstruktive që i bëhen dhe kam besim se do t’i realizojë ato. Tani ai është duke bërë stazhin e kandidatit të Partisë në uzinën “Traktori”, do të reflektojë mbi të metat e dobësitë e romanit dhe do t’i ndreqë. Por të mbahet parasysh se me gjithë të metat që vihen re, këto nuk mund të ulin vlerën pozitive të veprës, e cila e paraqet drejt e realisht luftën e popullit, luftën parimore që ka bërë Partia jonë kundër tradhtarëve të marksizëm-leninizmit e që nuk është diçka e izoluar.
Rëndësi të dorës së parë në roman ka qëndrimi i Partisë sonë në Moskë, që aty është paraqitur mirë dhe pikërisht kjo si pjesa më e rëndësishme duhet vënë në dukje që në fillim, pastaj mund të flitet për anët e tjera, për dobësitë e veprës. Kjo anë duhet pasur mirë parasysh, pse pikërisht armiqve tanë revizionistë u intereson shumë dhe dëshirojnë që ky roman që demaskon qëndrimet e tyre, të hiqet nga qarkullimi dhe ca më mirë u intereson që të jemi ne ata që të themi nuk bën dhe ta hedhim në ujë.
Revizionistët sovjetikë pikërisht këtë duan, pse çështja thelbësore e kësaj vepre është lufta që ka bërë dhe vazhdon të bëjë Partia jonë kundër tyre, gjë që në roman del mirë. Po ta bëjmë ne këtë, revizionistët sovjetikë nuk do ta vënë aspak theksin në atë që romanin ne e hoqëm nga qarkullimi për arsye se nuk u bashkua Besniku me Zanën dhe për çështje të tjera si këto të dorës së dytë e të tretë, por do të flasin me të madhe për atë që atyre u leverdis aq shumë: Partia e Punës e Shqipërisë u tërhoq nga lufta kundër tyre. Prandaj kritika kundër të metave e dobësive që ka ky roman duhet bërë me vend e me mjaft kujdes.
Unë jam dakord dhe është e drejtë të kritikohet Ismaili për të meta e dobësi si ato që përmban romani i tij dhe që i vihen në dukje nga mjaft lexonjës, por gjithashtu jam i bindur se si shkrimtar me talent që është ai do t’i ketë parasysh të gjitha kritikat e drejta që i bëhen me qëllim konstruktiv dhe do t’i realizojë.
Kritika i bën mirë njeriut. Edhe Ismailit, si kujtdo, i bëjnë mirë këto kritika. Ai si njeri me talent dhe i zgjuar do t’i rregullojë të metat e romanit, ndërsa çështja kryesore, që është shumë therëse për revizionistët sovjetikë, duhet të mbetet, të mos lëvizë as një çikë, se është goditur mjaft mirë. Ismaili nga ana subjektive ka një stil të veçantë të shkruari. Kështu, p.sh., kur tregon për varrosjen e Nurihanit, ndonjë shkrimtar tjetër mund ta kishte paraqitur ndryshe ngjarjen, kurse ai vë në dukje se, në kohën që të afërmit e përcillnin për ta varrosur këtë bejlereshë, kalon pranë kortezhit funebër makina e ambasadorit sovjetik.
Me këtë ai do të thotë që çështja që përfaqëson në vepër ky personazh negativ, ambasadori sovjetik, do varroset si Nurihani dhe klasa që përfaqëson ajo. Ose në Moskë, me tregimin e aviatorit për pilotin që është vrarë, të cilit i vë një buqetë me lule në varr, Ismaili përpiqet të demaskojë hipokrizinë e revizionistëve duke lënë me këtë të kuptohet se ata kështu e kanë zakon të veprojnë, nga një anë të vrasin, pastaj të vënë lule. Ky është stili i të shkruarit të tij. Është gjithashtu i shpejtuar dhe jo i drejtë mendimi i disave që thonë se Ismaili është revizionist.
Po të qe i tillë, ai nuk mund të nxirrte drejt luftën e Partisë sonë kundër revizionistëve. Duhet pasur pastaj parasysh se nuk ka qenë punë aq e lehtë për të që ta trajtonte në mënyrë të përsosur këtë temë, e para e këtij lloji që trajtohet në letërsinë tonë artistike. Pra, ka gjëra që duhen kritikuar në roman, sigurisht ku duhet dhe me siguri që kritika do t’i bëjë mirë autorit, po pjesa kryesore, siç e thashë, qëndron e duhet të qëndrojë. Si mendoni ju, është I drejtë ky mendimi im mbi këtë roman të Ismail Kadaresë?
Vërejtet për romanin nga sekretari i KP Tiranës, Dashnor Mamaqi
NGA SHKOLLA E PARTISË “V. I. LENIN”
1-Autori shtrembëron të vërtetën historike kur si fillim të divergjencave të PPSH me revizionistët hrushovianë vendos vitin 1960 dhe kur këto divergjenca i redukton vetëm në problemet e grurit dhe për çështjen nacionale në përgjithësi. Po ashtu shtrembërohet e vërteta mbi domosdoshmërinë e marrëdhënieve shqiptaro-sovjetike e të bazës ushtarake të Vlorës duke i paraqitur këto si gabim qysh në krye të vendosjes së tyre. 2—Situata e brendshme e vendit, marrëdhëniet shoqërore e lufta e klasave gjatë periudhës së bllokadës nuk janë pasqyruar drejt e me vërtetësi jetësore. Atmosfera është dhënë e zymtë dhe romanin e përshkon një lloj ankthi ekzistencialist. 3-Lufta e klasave pasqyrohet pa vërtetësi dhe nga pozitat e humanizmit abstrakt. Autori e quan si luftën më të egër (më tej se luftën e klasave) luftën midis të aftëve dhe të paaftëve në socializëm dhe aq më keq kur shpreh idenë se konsekuentë dhe triumfatorë janë të paaftët. 4-Në vepër propagandohet lufta midis brezave. Moto e kësaj lufte paraqitet egoja, ambicia etj. 5-Për sa u përket heronjve ndihet fryma e deheroizmit. Personazhet negative janë më të shumtë dhe paraqitja e tyre zë vendin kryesor. Përfaqësuesit e brezit të luftës janë dhënë në dekadencë shpirtërore, fizike e deri psikike. 6-Në vepër paraqiten plagë të tilla shoqërore si alkoolizmi e prostitucioni, të cilat nuk kanë qenë e nuk janë karakteristikë e shoqërisë sonë.


7-Në roman ndihet influencimi i autorit nga teoria e sotme borgjeze e “revolucionit seksual” dhe nga filozofia ekzistencialiste. Propagandohet deideologjizimi për të cilin flitet në Perëndim. Tek përshkrimet ndihet influencë e surealistëve dhe e dekadentëve të tjerë. Romani nuk është shkruar sipas shijes së publikut shqiptar. Prandaj do të ishte mirë që ky roman të hiqej nga qarkullimi.
Vërejtet për romanin nga sekretari i parë i KP të Elbasanit, Jashar Menzenxhiu 
NGA KP RRETHI ELBASAN
1-Në roman paraqitet një jetë e zymtë, shqetësim i madh, pasiguri pas prishjes së marrëdhënieve me BS. 2-Jepet ideja sikur ka një kundërvënie për disa kuadro të vjetër që shprehet nëpërmjet personazheve si shefi i kuadrit, veterani Struga, prindërit e Zanës etj. 3-Bllokada dhe presioni i revizionistëve sovjetikë ndaj vendit tonë minimizohet vetëm nëpërmjet mosdërgimit të sasisë së grurit dhe nuk shtrihet në gjithë sektorët e jetës, nuk del i plotë shkaku i ndarjes sonë, kontradiktat parimore në fushën ideologjike. 4-Në roman ka pjesë që tregojnë shthurje morale të rinisë, tendenca feministe etj. 5-Nuk është ndërtuar drejt lidhja midis Besnikut dhe Zanës. Pse shkatërrohet kjo familje, mos ndoshta bëhet aluzion se dimri i vetmisë së madhe ka arritur edhe në familjet tona? Akoma më keq, shkrimtari e fut këtë vajzë me prejardhje dhe qëndrim të mirë politik në marrëdhënie me një pjesëtar të familjes së deklasuar dhe për Besnikun jepet ideja që shkon pas fustaneve. 6-Në marrëdhëniet intime midis personazheve bëhen disa krahasime me vend e pa vend, duke përdorur shprehje të tilla si “Mos je nëna e Maksim Gorkit?”, “Mos je Mao Ce Duni që i di të gjitha?”, “Kriza e përgjithshme kapitaliste” etj. Për t’i rritur vlerën këtij romani kanë qarkulluar zëra të papjekur se këtë roman e ka lexuar dhe aprovuar shoku Enver. Këto janë disa të dhëna fillestare dhe të shkëputura për vlerën e këtij romani. Mendojmë që të analizohet më thellë përmbajtja ideore e tij, sepse kemi mendimin që nuk ka vlerën e duhur edukative dhe nuk i përgjigjet realitetit në shumë drejtime. Propozojmë të hiqet nga qarkullimi. 
Afrim Imaj 
Panorama

Afrim Imaj ka qene sekretari i rinese ne ministrine e mbrojtjes per nderlidhjen.
Me komunist nuk ka si behet(qe ushtaret i linte ne shi sepse nuk zbatonin detyrat e partise).
Dhe sot ben analiza.....o tempora o mores.