Kush ėshtė Boko Haram?
Grupi militant nigerian, Boko Haram, ka qenė nė titujt kryesorė tė lajmeve pasi ka rrėmbyer qindra vajza nė pjesėn veriore, qė ėshtė edhe rajoni mė i dhunshėm i Nigerisė.
Incidenti i parė ka ndodhur mė 14 prill, kur Boko Haram ka kidnapuar mė shumė se 300 vajza, 276 nga tė cilat mbeten nė robėri. Tė dielėn janė rrėmbyer edhe 11 tė tjera.
Kidnapimet kanė shkaktuar zemėrim ndėrkombėtar, zotime pėr ndihmė nga vende tė ndryshme dhe shpėrblim pėr informacione, prej 300,000 dollarėsh, nga Qeveria nigeriane.
Por, kush ėshtė Boko Haram?
Ai ėshtė njė grup militant islamik me bazė nė veri tė Nigerisė. Grupi ekstremist lufton pėr tė rrėzuar qeverinė dhe pėr tė krijuar njė shtet islamik. Ai ka bėrė kėrdi nė vend me bombardime, vrasje dhe rrėmbime masive.
Emri zyrtar i Boko Haramit ėshtė Jama'atu Ahlis Sunna Lidda'awati wal-Jihad, qė nė pėrkthim nga arabishtja do tė thotė: Njerėz tė angazhuar pėr pėrphapjen e mėsimeve tė Profetit dhe xhihadit.
Megjithatė, ai njihet gjerėsisht si Boko Haram, qė nė pėrkthim nga gjuha lokale Hausa do tė thotė Edukimi perėndimor ėshtė i ndaluar.
Grupi ka bazėn nė qytetin verilindor Maiduguri, i cili ėshtė kryeqyteti i shtetit Borno.
Ai ka njė lloj mbėshtetjeje nė pjesėn veriore tė Nigerisė, tė banuar me myslimanė, veēanėrisht nė zonat rurale.
Intepretimi i tij fundamentalist i Islamit e bėn haram ose tė ndaluar pėr myslimanėt qė tė marrin pjesė nė ēdo aktivitet social, politik dhe arsimor, qė lidhet me Perėndimin. Kjo pėrfshin pjesėmarrjen nė zgjedhje, arsimin laik dhe veshjen perėndimore.
Qėndrimet e tilla kanė bėrė qė disa ti quajnė militantėt e Boko Haramit talibanė nigerianė.
Cilat janė origjinat e grupit?
Ai ėshtė formuar nė vitin 2002 nė Maiduguri nga Mohammad Yusuf, njė klerik islamik. Yusuf ka udhėhequr njė grup tė tė rinjve radikalė islamikė nė vitet 1990. Ai fillimisht ka qenė i interesuar nė arsim, ndėrtimin e njė xhamie dhe medreseje, ku familjet e varfra myslimane mund tė dėrgojnė fėmijėt e tyre.
Pamje nga protesta nė kėrkim tė vajzave tė rrėmbyeraPamje nga protesta nė kėrkim tė vajzave tė rrėmbyera
Yusuf nuk ka pasur qėllime pėr tė pėrmbysur dhunshėm qeverinė. Por, kjo ka ndryshuar nė vitin 2009, kur policia ka marrė masa tė ashpra ndaj grupit, pėr shkak tė refuzimit tė tij pėr tė zbatuar ligjin, i cili i bėn helmetat e motoēikletave tė detyrueshme.
Masat kanė ēuar nė pėrleshje midis mbėshtetėsve tė Boko Haramit dhe shėrbimeve tė sigurisė.
Mbi 800 njerėz janė vrarė, pėrfshirė qindra pėrkrahės tė Boko Haramit. Policia ka uzurpuar selinė e grupit, ndėrsa Yusufin e ka dėrguar nė paraburgim, ku edhe ka vdekur.
Qė atėherė, Boko Haram ka kryer njė seri sulmesh vdekjeprurėse, duke qėlluar institucionet e sigurisė, kishat, shkollat dhe duke vrarė pa dallim civilė.
Dora e djathtė e Yusufit, Abubakar Shekau, ka marrė vendin e tij dhe i ka ndryshuar drejtimin grupit. Pa themeluesin e tij karizmatik, grupi ėshtė ndarė gjithnjė e mė shumė. Nga ai kanė dalė fraksione tė ndryshme, pėrfshirė disa nė Niger dhe Kamerun.
Nga viti 2009, grupi ka ndryshuar dinamikėn e tij. Dhuna qė ai ka pėrdorur ėshtė bėrė gjithnjė e mė e guximshme. Ata janė duke u bėrė mė guximtarė, armėt e tyre mė tė sofistikuara dhe taktikat e tyre mė flagrante , thotė Sola Tayo, analiste nė Institutin Chatham tė Londrės.
Boko Haram ėshtė fajėsuar pėr vdekjen e mė shumė se 3,000 personave qysh nė vitin 2009. Amnesty International thotė se grupi ka qenė pėrgjegjės pėr vdekjen mė shumė se 1,500 njerėzve vetėm kėtė vit.
Grupi ka nė shėnjestėr forcat nigeriane tė sigurisė, anėtarėt e komunitetit tė krishterė, si dhe udhėheqėsit dhe klerikėt myslimanė tė cilėt i akuzon pėr bashkėpunim me qeverinė. Ai po ashtu sulmon tė huajt dhe turistėt, edhe pse nė njė shkallė mė tė vogėl. Njėri nga sulmet e tij mė tė guximshme ka qenė ai kundėr selisė sė Kombeve tė Bashkuara nė kryeqytetin Abuja, i cili ka vrarė mbi 20 njerėz nė vitin 2011.
Shtetet e Bashkuara, tė cilat e kanė shpallur Boko Haramin organizatė terroriste, kanė thėnė se grupi mund tė ketė lidhje me Al Kaidėn. Njė raport i Kongresit mė 2011 ka paralajmėruar se grupi ėshtė njė kėrcėnim nė zhvillim pėr Shtetet e Bashkuara.
http://botasot.info/bota/296397/kush-eshte-boko-haram/
Krijoni Kontakt