Operacioni "Valuable" per te rrezuar Enver Hoxhen

[RaPSouL]

Deshtimi i operacionit “Valuable” per te rrezuar Enver Hoxhen


Operacioni “Valjuebël”, siç e mori emrin aksioni kundër Shqipërisë së Hoxhës, ishte një operacion i SOE-s, ose më saktë, një operacion i MI (R)-it, që pasqyronte aventurën e pasuksesshme të vitit 1941 dhe që kishte karakteristikat e një numri aventurash të Seksionit D. Fillimisht, dora drejtuese ishte ish-drejtori i SOE-s, gjeneral-majori Sër Kolin Gabëns, perceptimi i qartë dhe i veçantë i të cilit për komunizmin vetëm përforconte pozitën e tij ndaj detyrës së marrë. Në janar të 1948-s ai mbajti një leksion në Institutin e Shërbimeve të Bashkuara Mbretërore mbi sukseset e kohës të luftës së Operacioneve Speciale. Shefi i MI16-s, Sër Stjuart Menis, me sa duket nuk ishte aspak entuziast rreth fillimit të operacionit të madh paraushtarak, por ai ra dakord si një mënyrë për t’i mbajtur të kënaqur ish-njerëzit e SOE-s që kundërmonin, ishin të neveritshëm e kishin vrull, të cilët akoma gëzonin një farë influence në rrethinat e zbulimit 26). Dega e Operacioneve Speciale që drejtohej nga Harëld Përkins dhe e përbërë nga personeli i SOE-s, që akoma ishin të fshehur brenda MI6-s, ishte themeluar pikërisht për këtë situatë, por shpejt u bë e qartë së mungonin burimet për realizimin e një operacioni kaq të madh. Duke e kuptuar se një gjë e tillë mund të realizohej kur lufta mori fund, Gabëns caktoi Xheri Holdsuorthin në një detyrë të re, që të krijonte një shoqatë me operativë të SOE-s. Shqetësimi urgjent i Gabënsit ishte që të vendoste një sistem, me anën e të cilit persona me një kualifikim të veçantë të mund të kontrolloheshin menjëherë në rast të një lufte të re, ose situate të jashtëzakonshme. Holdsuorthi, i cili kishte qenë anëtar i Seksionit D dhe në fund të luftës ndiqte operacionet në Itali dhe Ballkan nga qyteti i Barit, ndihmoi që në vitin 1947 të themelohej në Najtsbrixh Klubi i Forcave Speciale. Klubi vepronte si pikë kontakti për ish-operativët e SOE-s dhe si bazë rekrutimi për operativët e ardhshëm 27). Megjithëse zyrtarisht i dalë në pension, Gabëns mbante marrëdhënie me MI6-n dhe më 1948-n, ai dhe shokë të tjerë hynë në bisedime me Emerin me idenë për realizimin e një operacioni në Shqipëri. Emeri, që në atë kohë po bënte përpjekje të pasuksesshme për të hyrë në Parlament si kandidat konservator, u zgjodh nga Gabënsi dhe Menzisi jo për shkak të së kaluarës dhe lidhjeve të tij gjatë luftës, kishte shumë njerëz që shërbenin si ushtarakë të rregullt, sepse ai ishte i vlefshëm dhe i angazhuar 28). Në atë kohë Shqipëria po kalonte një periudhë ndryshimesh rrënjësore politike, shumë pak prej të cilave ishin të njohura prej Perëndimit. Në kundërshtim me propagandën perëndimore, marrëdhëniet ndërmjet Tiranës dhe Moskës pothuaj nuk ekzistonin dhe Stalini ishte i kënaqur që për Shqipërinë të kujdesej Titoja, i cili e trajtonte atë si një shtet klient. Nga mesi i vitit 1947 Hoxha mori takim me Stalinin, takim i cili i dha shpresë të distancohej nga Titoja, por Koçi Xoxe, personi numër dy i PKSH-së dhe ministër i Brendshëm, me zell punonte me jugosllavët. Përjashtimi i Shqipërisë nga Byroja Informative, i vetmi vend komunist që u trajtua në këtë mënyrë, u interpretua nga Ambasada Britanike në Beograd si një shenjë se Shqipëria shpejt do të aneksohej nga Titoja. Udhëheqësit komunistë shqiptarë që vizituan Beogradin përshkruheshin nga zyrtarët britanikë si të parëndësishëm ose absurdë. Kur Koçi Xoxe spastroi një numër përkrahësish të Hoxhës, u duk se federimi i Shqipërisë me Jugosllavinë dhe ndoshta edhe me Bullgarinë, nuk ishte shumë i largët. Çarja e Stalinit me Titon dhe mbështetja që Shqipëria i dha Byrosë Informative, në vitin 1948, e lejoi Hoxhën të ndryshojë rolet me Koçi Xoxen, i cili për pak sa nuk e eliminoi atë. Lajmet e papritura për përjashtimin e Jugosllavisë u pritën me festime të mëdha nga Hoxha dhe bashkëpunëtorët e tij, dhe Shqipëria ishte kështu në gjendje të dilte nga influenca jugosllave 29). Prishja me Beogradin e la ekonominë shqiptare në një gjendje të pasigurt dhe gjeografikisht të izoluar. Ajo ishte pa miq në Ballkan dhe nuk pati një angazhim të sigurt të sovjetikëve në mbrojtje të saj, pasi Jugosllavia prishi aleancën me të. Një ndjenjë paranoje në rritje u pasqyrua në propagandën që bëhej nëpërmjet një serie gjyqesh model me spiunë. Diplomati francez Menant raportonte për një shqetësim të përgjithshëm në vend dhe për spastrime zyrtarësh që kishin ndonjë lidhje me Jugosllavinë. Sigurimi, Shërbimi i Fshehtë Shqiptar, kontrollonte çdo aspekt të jetës së përditshme. Gjatë shtatorit Menant raportonte se në radhët e fiseve në Shalë dhe Hot, në Veri të vendit, ishte bërë kryengritje dhe aktivitet gueril të frymëzuara nga jugosllavët 30). Titoja më 1948-n pa dyshim donte të rrëzonte Hoxhën në mënyrë që të mund ta fuste Shqipërinë në federatën jugosllave. Hoxha e dinte këtë dhe dyshonte se Titoja ishte i lidhur me Britaninë, armiken tradicionale të Shqipërisë. Gjatë atij viti një shqiptar pranoi se një ish-oficer i Shërbimit të Posaçëm Ajror, SAS, Ficroni Meklein, e kishte paguar për të vrarë Hoxhën. Meklein konsiderohej në Shqipëri si një kriminel lufte nga më të kërkuarit, mbi bazën se ai kishte organizuar kalimin e Titos në Perëndim, duke ndryshuar drejtimin e tij. Reixhinëld Hebërt ka mendimin se meqë Ficroi ishte aleat i Titos, Hoxha duhet të kish ardhur në deduksionin se Britania po manipulonte Titon për të realizuar qëllimin e saj për të destabilizuar Shqipërinë. Hoxha e kishte nxjerrë përfundimin. Ai e dinte se britanikët ishin prapa tij dhe se Titoja po ndiqte një rrugë të ndryshme. Më e natyrshme se kjo ishte që ai t’i lidhte këto dy anë dhe të shikonte Ficroi Meklein si një emines gris. Ka mundësi gjithashtu, shton Hebërt, që shqiptarët ngatërronin Ficroin me Billi Meklein, i ngjashëm kaq shumë me Ficroin në shumë drejtime, i cili kishte qenë mjaft kohë në vend 31). Xhuliën Emeri filloi punën për krijimin e një grupi ekspertësh në emër të MI6-s, që e siguroi atë se në dispozicion të tij viheshin fonde të mjaftueshme. Mbas kthimit në Londër nga një vizitë që bëri në Greqi, Emeri kishte embrionin e një plani. Unë e kisha kuptuar sa pranë ishin komunistët në rrëzimin e qeverisë greke. Unë kisha bërë një farë studimi të lëvizjeve guerile nga 1939-a deri më 1945-n dhe ishte e qartë se e vetmja mënyrë për të shpartalluar atë ishte të godisnim në strehët e sigurta që ata kishin në anën tjetër të kufirit, ose duke i ndjekur këmba-këmbës, gjë që është më normale, ose duke nxituar një lëvizje guerile kundër qeverisë që furnizon strehimet.

[PLAKU]

Dëshmitë e spiunëve, loja e agjenturave me Shqipërinë komuniste

Nga Kim Filbi te Fulvio Martino. Loja e dyfishtë e Filbit që shpëtoi jetën e Enver Hoxhës dhe krenaria pse evitoi gjakderdhjen me dekonspirimin e aksioneve të deversantëve.

Rrëfimi i ishdrejtorit të SISM-it Italian për shqetësimet mbi bazën e nëndetëseve në Pashaliman dhe zgjidhja e krizës së familjes Popa që kishte hyrë në ambasadën italiane në Tiranë


Në vendet ballkanike të pushtuara, agjenturat ishin ndarë gjatë Luftës II Botërore për vende që konsideroheshin, si aleatët e gjermanëve dhe vende që ishin armiq të saj. Gjermanët e konsideronin, Shqipërinë dhe Kosovën, si aleate të saj dhe këtë vlerësojnë edhe mjaft zbulimet e vendeve kundërshtare.


Sandor Rado, hungarez, gjatë Luftës II botërore, ka qenë përgjegjësi i një rrjeti spiunazhi "orkestra e kuqe", që ka vepruar në Zvicër në favor të Bashkimit Sovjetik. Mbas Luftës II Botërore, ka shkruar librin "Emri i luftimit -Dora". Esenca e këtij libri për Shqipërinë, flet në lidhje me aktivitetin e tij në qytetin e Vlorës.


Mario del Pero, në librin e tij "CIA - historia e shërbimeve sekrete amerikane", lidhur me operacionet klandestine në Shqipëri, i vënë në zbatim menjëherë, pas Luftës II Botërore, u quajt operacioni "Valuable", i planifikuar në fund të vitit 1948 dhe i vënë në zbatim midis viteve 1949-1951, përbënte një operacion klandestin të llojit paraushtarak. Parashikoheshin infiltrime të grupeve të vogla të armatosura në territorin shqiptar.


Të koordinuara dhe drejtuara nga jashtë vendit, ato duhet të kryenin aksione ushtarake për të destabilizuar vendin dhe të përmbysnin liderin komunist Enver Hoxha Drejtori I i OPC (Office of Policy Coordination), Frank Ëisner, e quajti një "eksperiment klinik" (clinical experiment), me të cilin mund të verifikonte kapacitetin e perëndimorëve për të reduktuar zonën e influencës së BRSS.


Zgjedhja e Shqipërisë, si teatri i këtij eksperimenti u diktua kryesisht nga arsyeja gjeografike: Britania e Madhe dispononte bazat e saj në detin Mesdhe, dhe Shqipëria territorialisht nuk ishte ngjitur me pjesën tjetër të bllokut komunist duke u kufizuar vetëm me dy shtete kundërshtare të Moskës (Greqinë dhe Jugosllavinë).


Operacioni "Valuable" u zgjidh me një disfatë të zhurmshme nga shumë drejtime, ku u dyshua se brenda shërbimeve sekrete perëndimore ishte një informator i sovjetikëve. Ky spiun ishte Kim Filbi, para pak kohësh i emëruar, oficer ndërlidhës midis MI 6 dhe CIA-s në Uashington dhe një nga dy anëtarët britanikë të komisionit SHBA-Britani e Madhe, përgjegjës për operacionin klandestin në Shqipëri.


Në fund operacioni shqiptar u anullua.. Kim Filbi, nga ai pozicion i dha Moskës informacione të rendësishme operacionet klandestine, në veçanti, për operacionin "Valuable"në Shqipëri.


Kim Filbi


Në librin e tij "Lufta ime e fshehtë" Kim Filbi, ndër të tjera shkruan: "Shumë shpejt, pas mbërritjes time në Uashington, qeveritë amerikane dhe angleze sanksionuan në parim kryerjen e operacioneve të fshehta që kishin për qëllim të shkëpusnin një nga vendet e Europës Lindore nga blloku socialist. Sipas arsyes, radha ra mbi Shqipërinë. Kjo ishte më e vogla dhe më e dobëta nga shtetet socialiste.


Në Jug, ajo kufizohet me Greqinë, më të cilën, Anglia dhe SHBA, mbanin marrëdhënie aleate dhe që formalisht ende ndodhej në gjendje lufte me Shqipërinë. Shqipëria, dukej e izoluar në interesat tona, dhe përveç kësaj, atje mund të hyej lehtë nga Malta nëpëmjet ajrit dhe detit.


Duke llogaritur mundësinë e ndërlikimeve të shumta me karakter politik, lidhur me këtë projekt, departamenti i shtetit dhe ministria e Punëve të Jashtme, ngulnin këmbë në kontrollin e rreptë të këtij operacioni nga ana e tyre. Zbatimi i planit, iu ngarkua SIS-it dhe drejtorisë së koordinimit politik.


Si amerikanët, ashtu edhe anglezët, mbanin lidhje me grupet dhe emigrantët shqiptarë, prandaj të dy palët filluan të mobilizojnë njerëzit e tyre, për zbatimimin e përmbysjes kundërrevolucionare. Anglezët, dhanë Maltën, si bazë të përparuar për operacionet, si dhe anijet e vogla, të domosdoshme për zbarkimin e agjentëve.


Amerikanët e siguruan operacionin më tepër me të holla e materiale, si dhe caktuan aerodromin e Uilus-fild në Libi, me cilësinë e bazës së prapavijës dhe pikës së furnizimit., Mbretit Ideriz nuk ia treguan të fshehtën, dhe në këtë kohë ai ishte vetëm emir. Me diskutime të pafundme anglo-amerikane të mëvonshme, Malta, ishte streha e jonë kryesore.


"Ne duhet të mendojmë diku ndonjë operacion subversiv, -më tha njëherë mua Ëisner, -kur këtu zbulojmë, se anglezët, kanë pranë një ishull". Diskutimet i përkisnin çështjes për udhëheqjen politike kundërrevolucionare.


Në këtë kohë, epoka e Dallesit, ende nuk kishte filluar dhe SHBA trembeshin të vepronin hapur në përkrahjen e regjimeve shumë reaksionare., Prandaj, departamenti i shtetit synonte ta rrethonte kundërevolucionin me atributet "demokratike".


Për këtë qëllim, departamenti i shtetit, duke na paraprirë neve detyroi një grusht të arratisurish shqiptarë në Neë Jork, që të krijonin të ashtuquajturin Komitet Kombëtar, e në krye të tij të zgjidhinin një farë Hasan Dosti.


Dosti ishte jurist i ri, i cili sipas drejtorisë së koordinimit politik, kishte reputacion pa njollë të demokratit, megjithëse, unë nuk munda të gjej ndonjë provë të drejtësisë së kësaj pikëpamjeje. Megjithë, kërkesat e mia të përsëritura, unë nuk munda ta arrija të takohesha me Dostin. Drejtoria e Koordinimit Politik, siç më thanë mua, duhet të sillej me të me shumë delikatesë, sepse, ai ishte shumë frikacak. Kandidat i mirë për rolin e udhëheqësit!


Në qoftë, se Komiteti Kombëtar në Neë York, ngjallte dyshime, atëherë kandidati anglez për udhëheqës, me të vërtetë, mua më bregoste. Ky ishte prijësi i një klani të vogël me emrin Abaz Kupi, mik i vjetër i Xhulian Emerit. Duke gjykuar nga fotografia, ky njeri mbante mustaqe dhe ishte i armatosur deri në dhëmbë, ishte produkt tipik i kujdestarisë britanike.


Unë, nuk dyshoja se ai ishte i aftë, njësoj si stërgjyshërit e tij të kryente sulme mbi karvanet e paarmatosura, ose të qëllonte tinëz ushtarin turk të çmendur nga vapa, të lodhur e që fliste përçart në ndonjë Qafë Mali, por, unë asnjëherë nuk ndaj entusiazmin e xhentelmenit britanik, me pamjen e përfaqësuesit të fisit të egër.


Meqë ra fjala, në qoftë, se Dosti ishte një njeri i dobët, ateherë, Abaz Kupi, ishte kopuk i vjetër. Diskutime pa fund të anglezëve me amerikanët për meritat e të dy rivalëve, në qoftë, se lihen jashtë anët e tjera të çështjes, e ta shikosh vetëm si garë, problemi ishte, se kush duhej të zgjidhej, (?)- anglezët apo amerikanët, sepse do të përcaktonin politikën e qeverisë (në Shqipëri), në rast, se ajo do të formohej.


Kur më në fund, si njëra palë, ashtu dhe tjetra, u lodhën nga diskutimet dhe filluan të kërkojnë zgjidhje kompromisi, doli, se Dosti dhe Abaz Kupi, nën ndikimin e përkrahësve të tyre, zinin pozicione aq të ashpëra, sa asnjërit prej tyre, nuk do t'i mbushej mendja, që të shërbente nën udhëheqjen e tjetrit. Kontrolli i përditshëm për operacionin ishte në duart e komitetit të politikës speciale, i cili mblidhej në Uashington.


Ai përbëhej nga 4 anëtarë, të cilët përfaqësonin departamentin e shtetit, Ministrinë e Punëve të Jashtme, drejtorinë e Koordinimit Politik dhe SIS-in.


Departamenti i shtetit caktoi në komitet Bob Xhojsi-n, djaloshin e shoqërueshëm, që kishte eksperiencë në problemet e Ballkanit, Erl Xheliko, nga ambasada angleze, gjithashtu, një djalosh simpatik, i cili përfaqësonte Ministrinë e Punëve të Jashtme; djaloshi i tretë ishte Frenk Lindsei, nga drejtoria e Koordinimit Politik dhe në fund anëtari i katërt i komitetit isha unë.


Nuk është e vështirë ta marrësh me mend, se në sajë të kësaj përbërjeje, takimet tona ishin shumë larg karakterit jo formal. Lindsei, jepte tonin duke deklaruar në takimin tonë të parë, se të vetmin shqiptar që ai kishte parë, qëndronte varur në paralele me kokën poshtë. (?)...


Bile në momentet më serioze, ne aglosaksonët, nuk harronim, se, agjentët tanë, vetëm para pak kohësh, binin nga pemët. Megjithëse unë thashë, se Komiteti i Politikës Speciale ushtroi kontroll mbi operacionin, ne asnjëherë nuk mundëm të vepronim si njerëz të lirë.


Shefat e mi në Londër, nuk më lejonin mua të harroja angazhimin e SIS-it, në lidhje me Abaz Kupin, ndërsa pas shpinës së shefave të mi, gjithmonë, dukej së largu formula e Bevinit: "Unë këtë nuk e duroj", të cilën ai e përdorte kur donte të ndalonte diçka. Frenk Lindsei, gjithashtu, padyshim ishte i lidhur me kufizime të tilla.


Ndoshta e çuditshme, por megjithatë, operacioni filloi edhe në këto kushte. Më në fund SIS, arritit të zbarkojë një grup jo të madh agjentësh në bregun shqiptar me detyrë, që të depërtonte në thellësi të vendit, të grumbullonte të dhënat e duhura e duke lëvizur për në Jug, të dilte në Greqi. Anglezët, besonin se të dhënat e mbledhura rrugës nga agjentët, ndihmonin pastaj për të realizuar plane më të gjera.


Operacioni, kuptohet, ishte pa shpresë që në fillim. Agjentët e SIS-it, do mund të arrinin diçka vetëm duke depërtuar në qytete. Por qytetet ndodheshin nën kontrollin e fortë të autoriteteve shqiptare.


Prandaj, që të mbeteshin gjallë, agjentëve, ju duhej që të fshiheshin në male, ku ata mund të nxirrnin ndonjë përfitim në rast se vendi do të përfshihej nga kryengritja. Ndoshta në bazë të aventurës tonë, qëndronte pikërisht shpresa e pashprehur për kryengritje...


Si përfundim, megjithatë, disa agjentë mundën të kalonin në Greqi, ku ata me vështirësi shumë të madhe arrinin të shpëtonin nga putrat e shërbimit të sigurimit grek, i cili mund t'i pushkatonte si pa gjë të keq. Informacioni që ata sillnin pothuajse gjithmonë ishte negativ.


Të paktën ishte e qartë, se ata, në asnjë vend nuk i prisnin më krahëhapur. Me kalimin e kohës, pa bërë zhurmë operacioni u harrua, pa ndikuar dukshëm, zadopak në gjendjen e shqiptarisë.


Ndoshta doli për mirë për qeveritë angleze e amerikane, që përpjekja e tyre pësoi disfatë. Në rast të suksesit, ato do të kishin telashe të pafundme me njerëzit e rinj që mbronin, pa folur më për vështirësitë serioze me Greqinë e Jugosllavinë, e ndoshta edhe me Italinë. ..".


Në intervistën që i ka dhënë gazetarit Filip Naitli, në janar të vitit 1988, lexojmë: "Naitli - dhe Ju, nuk ndjeni asnjë vrarje të ndërgjegjes për vdekjen e njerëzve, të cilët ju i ndihmuat? P.Sh. operacioni shqiptar? (filmi koordinoi operacionet e përbashkëta të CIA-s dhe SIS-it për futjen në fund të viteve '40 dhe në fillim të viteve '50 të agjentëve në Shqipëri, me qëllim, për nxitjen atje të një kryengritjeje. Për këtë operacion, Filbi, njoftoi KGB-në dhe agjentët pasi zbriznin në tokë, kapeshin e pushkatoheshin).
Filbi: - Keqardhje nuk duhet të lindte.


Po, unë luajta rol vendimtar në prishjen e planit të përpunuar nga Perëndimi për kasaphanë të përgjakshme në Ballkan. Por, ata kush mendoi dhe planifikoi këtë operacion, si edhe unë, lejuan mundësinë e gjakderdhjes për qëllime politike. Agjentët që ata dërguan në Shqipëri ishin të armatosur dhe plot vendosmëri, që të kryenin akte sabotimi dhe vrasjeje. Prandaj, unë nuk ndjej keqardhje që ndihmova zhdukjen e tyre, ata nuk e dinin se ku shkonin.


Mos harroni, se më parë unë, gjithashtu isha përzier në likuidimin e një numri të rëndësishëm hitlerianësh, duke dhënë në këtë mënyrë kontributin tim modest në fitoren mbi fashizmin". (to risky...!).


Librin "Spiunët e Kuq", autori Italian Fabio Giovannini, në kapitullin për zbuluesin rus Kim Filbi, midis të tjerave shkruan: "...sigurisht pati një rol vendimtar në eliminimin e disa guerilierëve antikomunistë shqiptarë.


Në fakt, në fund të viteve '40, Filbi, i ofron një ndihmë të papritur Enver Hoxhës, shef i partisë komuniste. Shërbimet sekrete angloamerikane kishin vendosur që të tentonin një aksion force për të përmbysur regjimin e Tiranës, dhe kishin organizuar një patrullë të armatosur të disidentëve të mërguar.


Në Uashington, Filbi, është komandant, pikërisht i komitetit anglo-amerikan për të koordinuar përmbysjen e qeverisë shqiptare, por i jep autoriteteve të Tiranës, të gjitha të dhënat për tentativën e grushtit të shtetit. Informatatat e Filbit, i lejojnë Hoxhës, që të shpartallojë komplotin: "13 të akuzuar, dënohen me vdekje pas një procesi të përshpejtuar në kinema "17 nëntori" në Tiranë, "me njerëz, të cilët, të grumbulluar përpara "gjykatës" dhe në sheshe, ndiqnin procesin gjyqësor nga altoparlantet".


Filbi, megjithatë, nuk do të deklarohet kurrë i penduar për këto pasoja të veprimeve të tij. Do të mbetet i bindur, se e "ka evituar një derdhje gjaku deri në gjunjë në Ballkan....". Kështu që, duke gjykuar nga natyra e operacionit, ajo që të bën përshtypje është bërja publike e tij nga vetë Filbi dhe organizata adresuese.


Rendësia, përcaktohet pikërisht, në këtë mënyrë, ku duket, se ngjarjet marrin vlerë logjistike, më shumë se operacionale me analizimin në detaje të një veprimtarie, të "mbrojtur" politikisht, e cila, po të lexohej në kohët e sotme, do të formulonte, padyshim, një "Top Sekret" të organizuar, ose një "danger area", sikurse, ato mbi çështjet e ushtrimit të ndikimit terrorist, apo torturave profesionale për këtë qëllim.


Kjo, pasi për një çështje të tillë, kasaphane, me kopukë e dallkaukë, e me motive të paqendrueshme, deri më sot, nuk ka mbajtur askush përgjegjësi. Sepse, dihet, që çdo ngjarje në kohë lufte dhe paqe, e shoqëruar me viktima, autorizohet dhe përmendet, si e justifikuar në model. (Clinical experiment...?!).


Në librin "Historia sekrete e KGB-së", botuar në vitin 1995, dhe ribotuar në vitin 2001, në Itali, autorët C. Andrejev, dhe Oleg Gordievskij, shkruajnë: "Suksesi i parë i madh i MGB-së (ministria e Sigurimit të Shtetit) në luftën sekrete me UDB-në jugosllave ishte përgatija e një grushti kundër Titos në Shqipëri. Deri në momenin e prishjes me Titon, Stalini, ishte dakord që Shqipëria të mbetej një satelit jugosllav.


Në Luftën II Botërore "këshilltarët" jugosllavë, kishin riorganizuar partinë Komuniste shqiptare nën udhëheqjen e Enver Hoxhës, sekretar i përgjithshëm dhe të Koçi Xoxes, i cili u bë ministër i Brendshëm në qeverinë e kontrolluar nga komunistët. "Pa betejën e popujve të Jugosllavisë, -pohoi Hoxha, pas konfliktit, rezistenca e popullit të vogël shqiptar do të ishte e pamundur".


Nën presionin e OZNA-s partia shqiptare u spastrua nga "disidentët" dhe nga "trockistët": ndër këta ishin Anastas Lulo, shef i organizatës së rinisë komuniste, i pushkatuar për "devijacionizëm nga e djathta"; Llazar Fundo, një nga themeluesit e partisë, që u kthye i zhgënjyer nga mërgimi sovjetik më 1944 dhe u vra përpara misionit ushtarak britanik të tmerruar; dhe Mustafa Gjinishi, anëtar i byrosë politike i ekzekutuar, se kishte krijuar një front të bashkuar antifashist me grupet "borgjeze". PKSH-ja që doli nga lufta praktikisht, ishte një filiale e partisë jugosllave.


Shërbimi i sigurimit shqiptar, "sigurimi", kontrollohej nga OZNA me të njëjtën rreptësi me të cilën pjesa më e madhe e shërbimeve të sigurimit të Europës Lindore kontrollohej nga NKGB (komisariati i popullit për sigurimin e shtetit).


Hoxha, u bë gjithnjë e më i acaruar, kur pa pozitën e tij të kërcënuar nga rivali i tij Xoxe, i cili, si ministër i Brendshëm, ishte shef i sigurimit, dhe gëzonte simpatinë e Titos. Në maj të vitit 1947, organizoi një proces fars, kundër 9 anëtarëve antijugosllavë, të kongresit të populit; të gjithë të dënuar me burgime të renda për "veprimtari subversive".


Në gusht të vitit 1947, në asamblenë për krijimin e byrosë informative, shqiptarët u përfaqësuan nga partia jugosllave. Katër muaj më vonë, Stalini i tha Gjillasit: "Duhet ta gëlltisni Shqipërinë, sa më shpejt aq më mirë".


Konflikti ruso-jugosllav i 1948, i ofroi Hoxhës mundësinë të mundte Xoxen në luftë për pushtet, ndërsa këshilltarët sovjetikë tërhiqeshin nga Beogradi, Tirana, u pushtua nga njerëzit e MGB-së.


Pas prishjes së Titos me Moskën, Hoxha urdhëroi dëbimin e menjëhershëm të të gjithë personelit jugosllav, dhe sulmoi rivalin. Më kot, Xoxe u përpoq të shpëtonte duke deklaruar besnikërinë e tij ndaj Bashkimit Sovjetik.


U arrestua bashkë me idhtarët e tij dhe u zëvendësua në Ministrinë e Brendshme nga filo sovjetiku Mehmet Shehu, i cili futi në dikaster shumë konsulentë të M.G.B-së, për të spastruar dhe riorganizuar sigurimin.


Pas 5 muajsh hetimi e tortura nga ana e sigurimit, nën kontrollin e MGB-së, Xoxe dhe miqtë e tij, dhanë rrëfime të hollësishme. Në mars të vitit 1949, Hoxha, shkoi në Moskë për të diskutuar për përgatitjet për proçesin publik të "Koçi Xoxes dhe bandës së tij", që filloi 2 muaj më vonë.


Xoxe, tregoi se ishte rekrutuar gjatë luftës nga shërbimi sekret britanik, ashtu dhe nga ai amerikan. Tregoi, se në vitin 1943, shefi i misionit ushtarak anglez, e kishte informuar, se Tito, ishte një agjent britanik. Pranoi, se kishte marrë pjesë në një komplot të organizuar bashkërisht nga Tito, dhe nga SIS (shërbimi sekret britanik), për t'i aneksuar Shqipërinë, Jugosllavisë. U pushkatua në korrik të vitit 1949, për këto krime të pakryera.


Procesi, dhe dënimi i Koçi Xoxes ishte preludi i një sërë proçesesh farse për bashkëpunëtorë të Titos, të vërtetë, ose më shpesh, imagjinarë, të inskenuar nga M.G.B praktikisht në të gjithë Europën Lindore. Deri në vdekjen e Stalinit, Tito, morri me vehte njollën e heretikut të madh, që kishte qenë e Trockit. Por, në ndryshim nga Trocki, Tito doli i pacënuar dhe fitimtar për 5 vjet, në një luftë kundër M.K.B-së-


Në librin e tij "Jeta ime në CIA", Ulliam Colby, ish drejtor i CIA-s, ndër të tjera, shkruan edhe për Shqipërinë: "Gjithmonë kam pyetur veten, nëse "stay-behind nets", të krijuara prej nesh do të funksiononin nën dominim sovjetik. Mësuam, se tratativat e kryera në momentin e fundit për të organizuar rrjete të tilla kishin dështuar në Kinë në 1950, dhe në Vietnamin e Veriut më 1954.


Mësuam, se tentativat për t'i organizuar nga jashtë u zbuluan dhe u ndëshkuan nga policia sekrete në Poloni dhe në Shqipëri në vitet '50..."; "ishte në zbatim, një përpjekje e madhe për të shkëputur Shqipërinë nga perdja e hekurt, duke nxitur një revoltë kundër regjimit komunist..."; "revolucioni hungarez, pati për CIA edhe një kuptim tjetër.


Pas krijimit të OPC-së, të drejtuar nga Frank Ëisner, CIA, kishte patur, ose të paktën kishte besuar se kishte detyrën, për të ndihmuar ushtarakisht, sipas traditës së O.S.S-së, grupet e rezistencës, grupet e luftëtarëve për liri, në rastin e Hungarisë, që kërkonin të përmbysnin regjimet totalitare komuniste. Pa dyshim, kishte kërkuar ta bënte në Shqipëri në Kore dhe në Kinë".


"Edhe publiciteti i dhënë rasteve, të disfatave të CIA-s, nuk ndryshonte në thelb kuadrin e përgjithshëm. Akuzat në lidhje me operacionet e spiunazhit dhe të sabotimit kundër Kinës, Shqipërisë dhe Europës lindore, interpretoheshin si retorikë e paevitueshme e "luftës së ftohtë".


Admirali italian Fulvio Martino, drejtor i shërbimit sekret, të zbulimit italian (S.I.S.M.I), ka qenë për shumë vjet në këtë detyrë, dhe në librin e tij "Nome in codice: Ulisse" emri i koduar: Uliksi, i botuar në vitin 1999, midis të tjerave, ai përmend edhe Shqipërinë dhe disa detyra që kanë kryer ndaj vendit tonë.


Konkretisht në faqen 33 të librit origjinal, Martino shkruan: "Bëra shërbim, (punova) pranë shërbimit informativ të marinës, deri në vitin 1962. Ndërkohë, isha graduar kapiten korvete.


Në S.I.O.S (shërbimi informativ i marinës) bëja pjesë në njën grup, që merrej me marinën sovjetike, të vendosur në Detin e Zi e në Mesdhe dhe mbaja nën kontroll marinën shqiptare, atë jugosllave, dhe disa marina arabe".


Në faqen 34, thuhet: "Në vitin 1958, ishim në mes të luftë së ftohtë. Italia, me zgjedhjen e saj të lirë, ishte futur në aleancën atlantike dhe bënte pjesë nën reshtimin perëndimor. Ekspansionizmi sovjetik, po fillonte të ishte konkret dhe i dukshëm në Azi e në Afrikë.


Ne kishim edhe problemin e Shqipërisë, sepse ai vend, atëherë komunist ortodoks, mbante një bazë detare sovjetike, e cila, duke u ndodhur përtej Kanalit të Otrantos, ishte një kërcënimn për lundrimin, si në Adriatik, ashtu dhe në Mesdheun lindor".


Në faqen 35, shkruan: "Sovjetikët, kishin filluar të pajisnin me komar (mushkonja në rusisht) (motosiluruese), disa marina arabe. Edhe jugosllavët e shqiptarët ishin të interesuar për armatimin e ri dhe i'a kishin kërkuar Moskës...".


Në faqen 144, admirali, shkruan: "Një tjetër rast i vogël, por i çuditshëm "paradiplomatik", u zgjidh prej nesh në Shqipëri.


Në 12 dhjetor të vitit 1985, vëllezërit Popa (4 gra dhe 2 burra), bijë të një borgjezi të njohur të konsideruar kolaboracionist i italianëve arritën, duke i shpëtuar kordonit të sigurimit, e të futeshin në ambasadën italiane në Tiranë, ku kërkuan strehim politik. Për 18 vjet, vëllezërit Popa ishin mbyllur në një komunë bujqësore.


Midis, Italisë dhe Shqipërisë shpërtheu, një grindje diplomatike që zgjati deri më 16 maj 1990, ku vëllezërit Popa më në fund u autorizuan të largoheshin nga atdheu dhe të shkonin në Kanada, ku kishin të afërmit.


Sigurimi i njohur famëzi tentoi 2 herë që të vriste Popat, duke helmuar ushqimet e destinuara për ta. Nga sigurimi u vunë në zbatim edhe operacione të tjera, si përpjekja për të futur mikrofona, duke i vendosur në brendësi të bishtit të fshesës.


Pasi shteruan tentativat diplomatike, problemi na u kalua ne. Duke përfituar, edhe nga shembja e murit të Berlinit, vendosëm me sigurimin një kontakt në Zvicër. Zbuluam, se parku i tyre automobilistik ishte një sektor shumë i dobët. Me disa vetura e disa pjesë këmbimi çështja Popa u zgjidh...".

Albert Kotini
19/05/2010

[Albo]

INTERVISTA/ Flet ish i përndjekuri politik Agim Musta

Ja përse dështoi operacioni "Valuable"

Albert ZHOLI

“VALUABLE” mbetet dhe sot një ndër operacionet desantuese (në periudhën e regjimit komunsit) më të shumë diskutuar dhe më shumë i dhimbshëmnë historinë e desantimeve për përmbysjen e Enver Hoxhës në periudhën e luftës së ftohtë. Ppër dështimin e tij ka shumë hipoteza për vetë faktin se në këtë operacion mori pjesë indeirkt dhe agjnti me famë botërore Harold Philbi i mbiquajtur Kim Filbi Djali i një familje aristokrate angleze, i rekrutuar nga spiunazhi sovjetik, qysh kur ishte stu*dent në Universitetin e Kembrixhit, në vitin 1930.
Përse të gjithë bien në një pikë për dështimin e operacionit të famshëm “VALUABLE” ku indirect merte pjesë dhe Harold Philbi i mbiquajtur Kim Filbi?
Oficerë të lartë të zbulimit anglez dhe amerikan, krerë të emigracionit shqiptar në mërgim, historianë, analistë dhe gazetarë, që kanë trajtuar operacionin, për rrëzimin e qeverisë komuniste të Tiranës, bashkohen të gjithë në fajësinë e Filbit, për dështimin e operacionit VALUABLE.

Po kush ishte Kim Filbi?

Djali i një familje aristokrate angleze, i rekrutuar nga spiunazhi sovjetik, qysh kur ishte stu*dent në Universitetin e Kembrixhit, në vitin 1930. Ai shquhej për inteligjencë, vendosmëri dhe aftësira të pakufizuara. Me këto cilësira Filbi, i ngjiti shpejt e shpejt shkallët e zbulimit britanik dhe ishte kandidati i mundshëm, për t'u bërë Drejtor i Pëgjithshëm i zbulimit anglez. Pinte shumë alkool, por kurrë nuk dehej. Diku paraqitej shumë i këndshëm në biseda shoqërore, diku i hidhur, sarkastik dhe plot arrogance intelektuale. I merrej pak goja, por edhe këtë mangësi, e kthente në dobi, duke dhënë përgjigje të vonuara, por të menduara mirë. Gjatë Lunës së Dytë Botërore, shërbeu në Turqi dhe u njoh me krerë të emigracionit nga vendet ballkanike. Në vitin 1945, vizitoi qytetin e Bant, ku ndodheshin kampet e emigrantëve politikë shqiptarë. Në gusht të vitit 1949, emërohet sekretar i I i Ambasadës Britanike në Uashington. Gjatë muajit shtator para se të shkojë në Sh.BA. takon në Londër shumë hcrë, agjentin e K.G.B.- së sovjetike, "Maks". Në Uashington caktohet nga zbulimi britanik, si përfaqësues i MI-6 pranë Komitetit Spe*cial Politik, që drejtonte operacionin VALUABLE. "Filbi ishte ai që merrte gjithë vendimet operative në Komitetin Spe*cial Politik", pohon oficeri i lartë i zbulimit britanik, Xhorxh Xholis. Drejtuesi i operacionit shqiptar, oficeri i lartë i CIA-s, Robert Lou, pohon: "Unë kam luajtur poker, duke pasur pasqyrë mbas kokës". Dhe pasqyra ishte agjenti i zbulimit sovjetik, Kim Filbi. "Ai kishte bërë shumë punë për sabotimin e operacionit për rrëzimin e qeverisë komuniste shqiptarë. Ai kishte njoftuar K.GB. për zbarkimet nga deti, nga toka dhe nga ajri të desantëve shqiptarë", pohon Nicho*las Bethell në librin "Tradhëtia e madhe". "Nuk ka asnjë dyshim se Filbi tradhëtoi operacionin për rrëzimin e pushtetit komunist në Shqipëri, por të mos harrojmë, se spiunazhi rus kishte depërtuar shumë kohë përpara Filbit në organizatat shqiptarë në emigracion" pohon oficeri i lartë i zbulimit britanik, Dick Vhit.

Krahas këtyre pohimeve, ka dhe zëra, që janë munduar të vogëlojnë rolin e Filbit, në dështimin e operacionit VALU*ABLE?
Po! Eshtë e vrëtetë. Krahas këtyre pohimeve, ka dhe zëra, që janë munduar të vogëlojnë rolin e Filbit, në dështimin e operacionit VALU*ABLE. Misionari britanik, Hibbert, që ka qenë me shërbim në Uiqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore, shkruan: "Operacioni shqiptnr do të dështonte edhe sikur Filbi të mos kishte iradhëtuar". Botimet e fundit në Rusi, në lidhje me eprimtarinë e spiunazhit sovjetik pohojnë se: "Filbi nuk raportonte ndonjë gjë me rëndësi të jashtëzakonshme". .Gazetari amerikan Sulzberger pohon: "K.G.B.-ja sovjetike i dinte hollësitë deri në pikëpresje per operacionin shqiptar, para se të shkonte Filbi në Uashington". Vetë Filbi, në kujtimet e tij shkruan: "Operacioni shqiptar, kishte qenë i kotë që në fillim. Guerilet mund të arrinin diçka, po të vepronin në qytete. Planifikuesit e tij kishin bërë një gabim madhor qyshnë fillim, duke mos e vlerësuar drejt gjëndjen në vend".

Po vetë Filbi çafrë mendimi kishte për shqiptarët?
Filbi kishte një urrejtje patologjike për shqiptarët. Ai i quante desantët shqiptarë: 'majmunë shkurtabiqë, që dinin të fshiheshin guvave" Hasan Dostin, Kryetarin e Komitetit shqiptar e quan “Ngodhësirë e re", kurse Abaz Kupin, Kryetarin e Komitetit Ushtarak e . quan "Rrufjan i vjetër". Në vitin 1963, Filbi arratiset në Bashknnin Sovjetik. Ai pritet në Moskë si hero i Bashkimit Sovjetik dhe u trajtua me të gjitha nderimet e një heroi, deri sa vdiq më 1988. S'ka dyshim, se tradhëtia e Filbit, ishte një nga shkaqet parësore të dështimit të operacionit shqiptar. Nicholas Bethell pohon: "Pamvarësisht nga tradhëtia e Filbit, njerëzit e MI-6 duhet të kishin parë më me seriozitet, se si shkonin punët në operacionin shqiptar. Ata duhet ta kishin abortuar projektin, duke shpëtuar jetën e njerëzve të implikuar".

Cilit spiunazh i takone merita e madhe për dështimin e këtij operacioni?

Merita e,madhe për dështimin e operacionit Valuable, i përket spiunazhit sovjetik. Ai mblodhi informacionet qysh në embrion të operacionit dhe me anën e këshilltarëve sovjetikë, pranë Ministrisë së Punëve të Brendëshme shqiptarë, ndërtoi një seri planesh, për dështimin e operacionit. Më dëmprurësi, ishte plani për futjen e oficerëve të Sigurimit shqiptar, në organizatën klandestine "Fronti i Rezistencës". Nën drejtimin e Kadri Hazbiut, zv/Ministër i Punëve të Brendëshme (1949- 1954), u krijuan disa "banda" me ofierët më besnikë dhe me përvojë të Sigurimit të Shtetit. Me anën e këtyre "bandave", u arrestuan shumë nga të arratisurit, që vepronin në Shqipërinë e mesme dhe verilindore. Në grackën e "bandave", ranë dhe shumë desantë të ardhur nga jashtë shtetit. Për një periudhë 4 vjeçare (1949-1953), "bandat" provokuan disa mijëra familje shqiptarë, që dyshoheshin, se mund të ktheheshin në strehë për të arratisurit dhe për desantët që vinin ngajashtë. Si rezultat i operacionit të "bandave", u pushkatuan 300 shqiptarë të pafajshëm, u dënuan me dënime të rënda 1200 veta dhe u internuan 500 familje. Terrori i padëgjuar komunist, i ushtruar nga Sigurimi i Shtetit dhe organet e tjera të diktaturës, tjetërsuan njeriun shqiptar. Trimëria ishte kthyer në frikë. Mikpritja dhe besa tradicionale e shqiptarit ishte zëvendësuar me tradhëtinë. Frika detyrontë nënën, të kallzonte birin e vetëm, vëllai denonconte vëllain dhe gruaja burrin. Spiunlliku, i quajtur "vigjilencë", u shndërrua në virtyt. Atij i këndoheshin hymne, i thureshin poema dhe i ngriheshin monumente. Në këtë "klimë" u organizua operacioni VALUABLE, që ishte i destinuar të dështonte. Një nga krerët e emigracionit shqiptar, Abaz Ermenji, ka pohuar: "Desantët shkonin në Shqipëri, si cjapi te kasapi. Aleatët tanë donin ta përdornin Shqipërinë, si kafshë eksperimentale, pa u shqetësuar fare, për humbjen e njerëzve".

Çfarë solli dështimi i këtij operacioni famëkeq?
Drejtori i përgjithshëm i CIA-s, Alem Dalles, kur u njoftua për dështimet e operacionit VALUABLE, u përgjegj: "Të paktën jemi duke fituar përvojë, për luftën e ardhshme". Në fillim të vitit 1954, shefi i CIA-s Xhon Harrison, shkoi në Londër dhe njoftoi MI-6 britanike se: "Operacionet për rrëzimin e pushtetit komunist në Shqipëri, do të merrnin fund menjëherë". Po në këtë vit, u mbyll "Kompania shqiptarë 4000" me bazë afer Mynihut dhe "Shlosi" i Heidelbergut. Gjithashtu u mbyll, baza e CIA-s në ishullin Panagias, afër Korinthit, ku stërviteshin desantët shqiptarë. Xhon Kegan, një specialist britanik i mbrojtjes, duke folur për operacionin VALUABLE, e quan atë: "Një tregim makabër, në dritën e perceptimit të sotëm".