Mesimi ne Kosove

[Brari]

--------
gazeta shekulli


Një sugjerim dashamirës Institucioneve Arsimoe Kosovare.

Nga Prof.As.Dr.Aleksandër Kocani


Në karrierën time të gjatë mësimdhënëse më ka rastisur që të kem të bëjë edhe me studentë nga treva e Kosovës. Pavarësisht nga degët ku ata kanë qenë, në ato të mjekësisë, të psikologjisë, punës sociale apo të filozofi-sociologjisë, vëreja një dukuri të përbashkët. Ishin studentë seriozë, punëtorë, me një komunikim mbresëlënës nga pikëpamja etike, këmbëngulës në arritjen e rezultateve sa më të mira, por që në përgjithësi nuk arrinin ato vlerësime që donin në përputhje me punën e bërë. Vetë ata konstatonin se studentët nga Shqipëria me më pak angazhim e punë merrnin nota më të larta se ata. Dhe kjo i vinte në sedër e i nxiste që të kërkonin më shumë edhe nga vetja, por edhe nga pedagogu. Natyrisht, këtu nuk ishte puna se kishte ndonjë vlerësim diskriminues nga pedagogu. Jo, thjesht formimi i mëparshëm shkollor i tyre kishte boshllëqe të tilla që i pengonte ata që të jepnin rendimentin maksimal.
Nisur thjesht nga vëzhgimet e rastit, por dihet se këto në shkencë përbëjnë një nga burimet kryesore të informacionit për të shpjeguar me anë të hipotezave, kam konstatuar se si në diskutimet në seminare, por sidomos në përgjigjet në provimet në arsyetimet e tyre kishte defekte kryesisht të karakterit logjik. Ata e kishin të vështirë që të ndërtonin arsyetime korrekte me shkallë relativisht të lartë të ndërlikueshmërie. Mendoj se këta studentë e ndienin që diçka nuk shkonte, sepse në mjaft raste ma kanë shprehur edhe mua duke më kujtuar se ata janë nga Kosova, se ata kanë patur probleme etj. Një pjesë prej tyre madje kanë bindjen, gjë që edhe e kanë shprehur haptazi, se problemet vijnë nga diferencat e dialekteve në të folur. Me sa kam kuptuar me intuitë, ata duan të thonë me këtë që pedagogët edhe gjatë vlerësimit nuk arrijnë t’i kuptojnë mirë ata për shkak të dallimeve që ekzistojnë në gjuhën shqipe të folur në trevën e Kosovës dhe asaj në Republikën e Shqipërisë. Mirëpo dallime të tilla gjuhësore në të folur ekzistojnë edhe për studentët shqiptarë që vijnë nga krahina të ndryshme të Republikës së Shqipërisë, por nuk ka patur, ose unë nuk kam dëgjuar të flitet për probleme të ngjashme. Kështu që mendoj se faktori “dialekt” do të mund të përjashtohej nga përpjekja për shpjegimin e problemit në fjalë. Ka të ngjarë që probleme moskuptimi të ketë, por në kahen e kundërt. Domethënë, mundet që ata të hasin në vështirësi për të kuptuar shpjegimin e pedagogëve. Dhe kjo vështirësi mund të ketë lidhje me gjuhën, por jo nga pikëpamja e variacionit dialektor. Në se u referohemi antropologëve të specializuar në linguistikë si, psh, Lee Worf dhe Sapir, ata këmbëngulin në rolin themelor të gjuhës në krijimin e atij arsenali mjetesh (skema automatike, programe lidhëse, programe që rrisin nivelin e formalizmit në arsyetim etj.) që në tërësi programojnë vetë mendimin. Pra, një kulturë gjuhësore e pasur do të thotë gjithashtu edhe mundësi të mëdha për t’u kulturuar me sukses edhe në fusha të tjera të dijes. Dhe anasjelltas, defektet në arsimimin në gjuhën amtare janë “shkopinj në rrota” për shkollim cilësor në profesione të ndryshme. Kështu që mund të supozohet se defekte të sistemit të formimit gjuhësor, sidomos në nivelet e ulëta të shkollimit në Kosovë, të jenë një nga faktorët që ka penguar formimin e një “makine logjike të shpjegimit” (nëse i referohemi termit të përdorur nga Ajnshtajni) të efektshme tek studentët që vijnë nga Kosova. Vihet theksi tek nivelet e ulëta, sepse sistemi i shkollimit në një farë kuptimi, i ngjan një “piramide të kthyer përmbys”. Kështu që sa më herët të dëmtohet ai, aq më të rënda janë pasojat negative në ecurinë dhe efektshmërinë e mëtejshme të tij. Kjo bie më në sy veçanërisht për ato disiplina, mësimdhënia e të cilave është e ndërtuar në vite sipas një strukture ngjitëse vijëdrejt. Më të spikatura në këtë drejtim janë lëndët matematike, që, ndërmjet disiplinave të shkencave ekzakte, kanë një peshë shumë të madhe në ndërtimin e arsenalit të mekanizmave të arsyetimit logjik në të gjithë sistemin e shkollimit, por sidomos në atë elementar. Do të mjaftonte që vetëm në formimin matematik dhe atë gjuhësor (“matematika e shkencave sociale”, siç e quajnë ndonjëherë) të kishte defekte serioze, sidomos në fillesat e tyre dhe do të sabotohej në këtë mënyrë ndërtimi i një “makine logjike të të kuptuarit” aq të nevojshme për të patur kulturim cilësor të përgjithshëm dhe profesional. Në të mirë të këtyre përsiatjeve flasin edhe përshtypjet e mjaft arsimtarëve, sidomos të shkollave të mesme të Tiranës, për dallime të dukshme në formim midis nxënësve, të ardhur nga Kosova gjatë ngjarjeve të dhimbshme të eksodit të vitit 1999, dhe atyre vendas. Krahas ndjenjave të natyrshme të dhimbjes e solidaritetit me vëllezërit kosovarë, të indinjatës ndaj egërsisë çnjerëzore të pushtuesit serb, në qarqet arsimore e intelektuale të Tiranës dhe më gjerë u fol me keqardhje edhe për konstatimin e mangësive serioze në formimin shkollor të nxënësve të ardhur nga Kosova.
Kështu që sugjerimi dashamirës që do t’u bëja institucioneve arsimore të Kosovës është që të shikojnë mundësinë për të bërë objekt të një studimi serioz sistemin shkollor primar dhe elementar të tyre (që do t’i korrespondonte atij fillor dhe 8 -vjeçar në Republikën e Shqipërisë), duke patur si fokus lëndët matematike dhe gjuhën shqipe për rolin e tyre të veçantë në formimin e mendimit logjik. Le të mos harrojnë se kanë qenë për një periudhë të gjatë nën pushtimin serb, një nga më të sofistikuarit nga pikëpamja e dinakërisë, forcës dhe efektshmërisë së veprimit asimilues.



---------

marre nga Shekulli.

[Zorraxhiu]

Nuk kam se si te mos pajtohem me profesor Kocanin, kurse nje nder shkaqet mjafte te rendesishme eshte edhe gjendja e arsimit ne 12-14 vjet e fundit.E dijme te gjithe se si ka qene, psh. femijet e mi per here te pare mesuan c'eshte shkolla ketu ne Kanada e kam fjalen per shkolle te mirfillte e jo te improvizuar si ne Kosove ku mesohej me fletore mbi gjunje. Ajo makina logjike e shpjegimit u eshte demtuar shum gjeneratave te kosovareve te vegjel ne peridhen 90-2003 dhe vazhdon prap tu demtohet....