HALIL XANI - "Gjuha e zemrës"

[projekti21_dk]

SHPALOSJA E BOTËS FËMIJËRORE PËRMES VARGUT POETIK


Halil Xani: “GJUHA E ZEMRËS”, vjersha për fëmijë, Prishtinë, 2012

Nga, Xheladin Mjeku


Halil Xanin prej vitesh e kemi të njohur me veprimtarinë letrare dhe përkushtimin e palodhur në krijimin e unit të tij krijues. Ai ka synim ngritjen e vlerave të letërsisë dhe zbërthimin e enigmës prej krijuesi të etur për dituri, duke u përpjekur që të transmetojë mesazhin tek lexuesi i të gjitha zhanreve letrare që i kultivon. Këto produkte të prodhimtarisë së tij intelektuale i ka përcjellë në vazhdimësi tek lexuesi i sinqertë, të përmbledhura në librat me tregime humoristike, me satira, fabula, anektoda dhe vjersha për fëmijë. Kjo e fundit konsiderohet dashuria e tij e veçantë e krijimtarisë letrare. Adhuruesit të kësaj shkrimtarie letrare po i dhuron përmbledhjen e tretë me vjersha për fëmijë, që vjen si prodhim i vazhdueshëm i punës këmbëngulëse në zbrazjen e “zjarrit poetik” që e provokon muzën e tij krijuese edhe në këtë zhanër letrar, krahas shkrimeve tjera të ndryshme.

Halil Xani që në përmbledhjen e parë të vjershave për fëmijë “Ndal Drenushë” dëshmon vullnetin e tij që ta sjell botën fëmijërore me entuziasmin prej krijuesi, përballë rrezikut me ekzistencën fizike, duke pasur parasysh kohën dhe situatat në të cilat krijoi, për të prekur ndieshëm dhe me përkushtim probleme nacionale, politike dhe sociale, por gjithnjë duke e skalitur mirë me vargun e tij të virgjër botën e fëmijës, i cili pavarësisht këtyre, vazhdon ta kuptoj dhe ta dëshiroj jetën ashtu të bukur, me lojërat, me gëzimin për lulet, gjallesat, natyrën e bleruar, etj. Këtë rrugëtim e vazhdon edhe në librin tjetër për fëmijë “Unë e babi mjeshtër”, ku përmes poezisë sjell botën e virgjër fëmijërore në aspektin letrar më të pasur me mjete dhe tema të reja, gjithnjë duke shpalosur të fshehtat e jetës dhe ndryshimet kohore të përgjithshme, në korrelacion me zhvillimet ekonomike dhe sociale të kohës, që padyshim se reflektojnë edhe në jetën e fëmijëve, përpjekjet e gjetjeve të reja në shtjellimin e ngjarjeve me tematikë përshtatjen e kushteve dhe mundësive të jetës dhe argëtimit të tyre, në rrethana të ndryshme kohore.


“Grerëza” thumbuese dhe mjalti poetik

Halil Xani me përmbledhjen e tretë me vjersha për fëmijë “Gjuha e zemrës” ka vënë në sprovë gjithë krijimtarinë e tij poetike për fëmijë, duke sjellur vargje e vjersha të motivuara, pothuajse nga çastet jetësore të përjetuara, në momente të caktuara, në situata të krijuara gjatë përditshmërisë dhe aktiviteteve të jetës fëmijërore. Te krjimtaria e këtij krijuesi takojmë afinitetin prej poeti për fëmijë, që me fjalën e mprehtë arrin t’iu qaset në formën thumbuese problemeve të ndryshme, deri në prekjet e urtive popullore të transponuara në vargun që e përcepton shqisa e fëmiut kurreshtar. Nërlidhjet e kohës së një fëmijërie të ikur me kohën që e “fotografon” poetikisht dëshmon angazhimet pa shkëputje të përcjelljes kujdesshëm të ndrrimeve dhe shtjellimin e temave e ngjarjeve në vazhdimësi. Ngjashmëria e tyre sjell freski në mbajtjen në kujtesë të një historie të kaluar me jetën që takojmë këtu, si dy kohëra në bashkëjetesë dhe përkrahje të ndërsjellë.

Ndërtimi i kësaj përmbledhje vjershash për fëmijë me ciklet e mirëorganizuara, që secila syresh paraqet një periudhë apo një botë të veçantë imagjinative dhe emocionale të fëmijës, nis me ciklin “Alfabeti i dëshmorëve”, për të vazhduar me “Gjyshi ka një hall“, „Paska thënë…” dhe “Prej nga është dallëndyshja“, që në brendinë e vet pasqyrojnë mesazhin e fuqishëm për një jetë të re edhe tek fëmijët, me synimet që ta kuptojnë të vërtetën e ndryshimeve të mëdha globale, që tashmë janë të pandalshme. Këtu takojmë zhvillimet e botës në shkencë, kompjuteristikë, mundësinë e afrimit me botën në hap me ndryshimet dhe arritjet e shpejta që po ndodhin çdo ditë. Derisa në „Alfabetin e dëshmorëve“ autori paraqet disa nga heroizmat e shumë çlirimtarëve, duke i rrjeshtuar me radhë sipas shkronjave, që në esencë ka kuptimin e shpjegimit të fëmijës se nga çdo shkronjë kemi aq shumë dëshmorë, sa liria që gëzojmë ne është e ndërtuar nga një numër i pafund i trimave që i dolën zot atdheut.

„Alfabetin që unë e fillova
Ta dini se nuk e përfundova
Bashkë me Ju do ta vazhdojmë
Trimat tanë do t`i kujtojmë”.

(“Alfabeti i dëshmorëve”)


Përfundimi i kësaj vjershe hap mundësinë që edhe ju të kërkoni emra tjerë dëshmorësh që ta plotësoni “Alfabetin” me dëshmorët e atdheut tonë, për çka edhe autori pretendon në vazhdimësi, duke manifestuar vetëdije krijuese dhe imagjinatë edukuese tek lexuesi.

„Gjyshi ka një hall“ e shtyn Halil Xanin që ta ankojë gjyshin e nipërve dhe mbesave gjithandej kah jeton e frymon dashuria për të, si një nga më të dashurit e fëmijëve. Bashkëveprimi, loja, bisedat, dhe gjithçka që e preokupon fëmijën, sikur e gjen zgjidhjen në shoqërim me gjyshin, që si askush tjetër e kupton nipin a mbesën e vet. Këtu takojmë edhe mallin e gjyshit për nipërit e mbesat që çdo natë i flasin në internet nga mërgimi derisa ai i pret me padurim. Ai flet me mbesën Elsa në internet: „Në Gjermani, je mërzitur më kanë thënë/Nuk të kanë bërë përshtypje lodrat, shumë/Kam dëgjuar as bukë si duhet s’ke ngrënë/Besa si duket atje nuk ke bërë as gjumë.” Këto brenga e prokupojnë gjyshin çdo natë derisa ti kthehen nipërit dhe mbesat në vendlindje. Të shumta janë shqetësimet, dëshirat deri te gëzimi për rritën e fëmijëve, që shtron autori në poezitë si: “Kush kë e do më shumë”, “A hiqet malli me internet”, “Kur ndahet zemra”, “Gjyshi e këlyshi”, etj. Përveç kësaj tematike, autori nuk ngurron të sjell për lexuesin edhe gëzimin për librin, që edhe kur gjyshi do të jetë pjesëmarrës i lindjes së saj, në promovim, sikur bën një spektakël me personazhe jo të rëdomtë, por që imagjinata e fëmijës këtu gjen lojën e bukur me botën e gjallesave tjera, që synim kanë paqen në universin e krijimtarisë së autorit. Në vjershën “Dua paqe në çantën time”, ku miku dhe krijuesi i mirënjohur Adem Berisha, në një komentim të kësaj poezie thotë:”Sipas meje ky do të duhej të ishte model i krijimit të poezisë moderne e të stilit të vargut të lirë e cila ngërthen në vete gjithë elementet që poezia duhet të ketë për të qenë poezi”, që nënkupton se Halil Xani nuk pushon në kërkimin e gjetjeve dhe shprehjeve të reja në krijimtarinë e tij letrare.

Vjersha “Gjuha e zemrës” vjen si këshillë për mirëkuptimin dhe respektimin e fjalës së mirë. Titulli i librit sipas kësaj poezie, që simbolikisht prek mesazhin si tërësi dhe mbulon pothuajse në formën më të qëlluar gjithë synimet e veprës letrare të Halil Xanit, i cili ka qëllimin e ngritjes së nivelit të mirëkuptimit dhe besimit mes njerëzve, duke dhuruar mjaltin e fjalës së mirëkuptimit dhe besimit ndërnjerëzor, përkundër “grerëzës” thumbuese të peripetive jetësore.

“Kur gjuha e gjuhës
Mund të jetë e thartë,
Gjuha e zemrës
Është sikur mjaltë”.


Edhe shumë ngjarje e ndodhi që e preokupojnë unin krijues të autorit, kanë shpërthyer si lulet në pranverën e hershme, duke i kënduar vendlindjes, stinëve dhe gjithëçka që ia shton hijeshinë atdheut, si kopshtijeve me rrush e mollë që sjell vera, e kënaqësive të babadimrit, etj. Në asnjë çast nuk harron të takoj edhe bashkëveprimtarët e tij-poetët për fëmijë, duke iu kënduar për kohën dhe krijimet e tyre, që përherë janë udhërrëfyes për brezat e ardhshëm.

Një veçanti tek krijimtaria e tij hetohet edhe në prekjen e një teme, që kohëve të fundit është bërë tepër e ndieshme. Fjala është për migrimet e brendshme fshat-qytet, ku për pasojë kanë harresën me njerëzit e vendlindjes. Kjo tematikë shqyrtohet mirë tek vjersha “Xhela jam unë”, që, siç pretendon ta paraqes autori është një rrëfim autentik i ndodhur, e që këtu vjen pa asnjë improvizim.

Në ciklin e fundit „Prej nga është dallëndyshja“ na bëhet se ndodhemi në kopshtin zoologjik, ku secila nga shpezët dhe kafshët që takon aty, synojnë të demonstrojnë shkathtësitë dhe të shfaqin veset e tekat e tyre. Kjo vjen si një rrëfim i mirë për fëmijët, që sadopak ta njohin botën shtazore, që për çdo ditë e takojnë në ekranet televizive, në libra e revista të ndryshme, por në përshtatje të ngjarjeve me botën urbane. Si duket, autori e ka menduar këtë ndryshim duke synuar ta përcjell një pjesë të realiteteve të kësaj bote, për t’ua kujtuar fëmjëve se duhet mësuar jetën e gjallesave të pyllit në mënyrën si ato e jetojnë në realitet.


“A plaken vargjet”


Halil Xani është poet me plotë kuptimin e fjalës. Ai për aq sa ka dhënë për lexuesin, sidomos nga krijimtaria e tij për fëmijë, dëshmon se i qëndron besnik fjalës dhe përkushtimit të tij që nga fillet e paraqitjes në letrat tona. Gjatë gjithë mbledhjes së “nektarit” në përmbledhjen e vjershave për fëmijë “Gjuha e zemrës” takojmë një çasje të çliruar nga temat e përkushtimeve me çdo kusht të lojës, këngës, jetës shkollore, etj. Ato tema e ngjarje i takojmë edhe këtu, por me një rrjedhje spontane, të prekura ashtu pa ndonjë shtytje të domosdoshme e të imponuar. Përkundrazi, imponimi i botës reale, me vlerat dhe karakteristikat e kohës e gjen vendin e vet në çdo varg e çdo strofë të poezive të Halil Xanit. Ai që në nismë e ka kapur fillin e ngjarjeve ashtu të virgjëra, duke i transmetuar tek lexuesi me kujdesin prej mjeshtri, gjithnjë duke ua ruajtur ngjyrën poetike dhe frymën edukative në përgjithësi. Këtu nuk takojmë improvizime e shtrembërime prej realiteteve që zhvillohen në kohë dhe ngjarje. Peisazhi poetik del origjinal dhe i kapshëm për imagjinatën e çdo lexuesi.

Inspirimet poetike të akumuluara prej dekadash, ndërtimi i lirikës përmes metrit dhe rimës, që e përshkojnë pothuajse gjithë lëndën poetike të përmbledhur këtu, fshehtësia shpirtërore dhe përjetimet e brendshme të autorit, që shpërthejnë në vargje, në masë të konsiderueshme e çlirojnë energjinë e akumuluar krijuese prej dekadash, duke sjellur vlerat dhe mesazhin e qëndrueshëm, e bëjnë këtë përmbledhje të dashur për lexuesin e pasionuar.

Në përmbyllje të mbresave nga leximi i këtij libri, konkludoj se Halil Xani edhe tash kur “rritet” me nipër e mbesa, e gjen veten të rinuar aq sa edhe bashkëjetuesit e tij të dashur, që ia përtrijnë ditën e jetën. Për moto të vullnetit dhe dëshirës së tij që parreshtur të shkruaj e të edukoj brezat shkëputëm vargje të poezisë “A plaken vargjet”, ku përshkruan rrjedhjen e shkrimeve që nga fëmijëria e hershme, për të vazhduar edhe tash me po të njëjtin synim duke ruajtur “rininë poetike” në kohën e tashme:

“Në vargjet e mia
Tash ka më shumë
Nipër e mbesa
Përralla më shumë ka
Por edhe lojë qe besa”.

(“A plaken vargjet”)


Dhe vërtet fryma poetike e Halil Xanit vazhdon të jetë gjithmonë aktuale, me durimin dhe guximin e kapjes së temave që i trasojnë rrugën e lumturisë brezave që po rriten në vendlindjen e tij, me gëzimin, mallin dhe ëndrrën e përbashkët për jetën dhe lirinë.

[projekti21_dk]

foton po e posoj këtu, meqë po munguaka një komandë tjetër!

[projekti21_dk]

. .