Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 1
  1. #1
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    25-02-2010
    Postime
    72

    Trimi i pamposhtur Kapidan Marka Gjoni (1861-1925)-Nga Tomė Mrijaj

    Trimi i pamposhtur Kapidan Marka Gjoni (1861-1925) pėrballoi ēdo sulm tė armiqve kundėr Mirditės

    Ngaomė Mrijaj

    Dera e Gjomarkut nė krahinėn e Mirditės pėrbėn njė rast unikal nė historinė e lavdishme nė tė gjitha trojet e Shqipėrisė etnike, pėrsa i pėrket origjinės sė lashtė tė saj, e cila ėshtė e dokumentuar qė nga koha e Pal Dukagjinit (babait tė Lekė Dukagjinit), bashkėkohės i Skėnderbeut e deri nė ditėt tona.
    Gjithashtu ėshtė e rėndėsishme tė theksohet se Mirdita i pėrket pėriudhės sė gjatė tė trashigimisė sė Dinastisė Princore, e cila kishte zgjedhur Gjon Markun I, qė nė vitin 1500, d.m.th. 32 vjet pas vdekjes sė Gjergj Kastriotit - Skėnderbeut.
    Kjo dinasti e Gjomarkajve e udhėhoqi pėr afro 500 vjet Mirditėn, me dinjitet dhe me nderė, duke ruajtur besėn, fenė, bujarinė e Autonominė e krahinės, ku nuk shkeli e nuk sundoi kurrė kėmba e huaj.
    Njė ndėr kėto prijsa tė mėdhej, qė u dallua pėr urti e trimėri ishte edhe Marka Gjoni, djali i dytė i Gjon Mark Lleshit (lindur mė 1861), nga njė nėnė fisnike, qė ishte e bija e Gegė Pėrgegės, Bajraktar i Kryeziut.
    Vėllai i madh Llesh Gjoni, qė kishte trashėguar postin e Kapidanit tė Mirditės e Turqia, duke parė nė personin e tij njė Kapidan tė radhės sė parė, njė udhėheqės tė shkėlqyer e trim; hartoi planet e veta pėr t’a eleminuar fizikisht njė orė e mė parė. E, me tė vertetė Llesh Gjoni u vra nga besniku mė i ngushtė i tij (roja personale), Preng Mar Kolė Tusha prej Mesulit tė Spaēit, tė cilin pastaj e pushkatoi fisi i tij (fisi i Vathajve pėr kėte prerje nė besė qė i bėri Llesh Gjonit, shėnimi im T.M.).
    Nė vitin 1883 Preng Bibė Doda, kapet pabesisht dhe internohet pėr herė tė dytė nė Kastamuni. Mirdita zaptohet dhe shtėpia e Gjomarkut nė Orosh digjet. Me kėte akt, Lidhja e Prizrenit (1878) konsiderohet e eliminuar. ?Kjo gjendje e vė Deren e Gjomarkut nė vėshtirėsi tė mėdha. Mė i madhi nder vėllezėrit e Llesh Gjonit ishte Marka Gjoni 22-vjeēar. Arsyeja ekonomike dhe rrethanat e tjera politike tė kohės e detyrojnė atė tė largohet nga Oroshi dhe tė vendoset nė Ndėrfan.
    Duhet vėnė nė dukje, se varfėria e tejskajshme tek shqiptarėt malėsorė ka qenė asokohe armiku me i madh i tyre.
    Turqia, me qėllim pėr t’a pėrēarė dhe sunduar sa mė shumė Mirditėn, e pau tė nevojshme dhe tė domosdoshme tė ripėrtėrijė edhe njė herė tarafin (pushtetin) e vet.
    Pėr kėtė arsye kthei nė Mirditė Dodė Gegėn si bimbash me njė batalion ushtarėsh vendas. Kėsisoj ai emėroi ish-bashllarė Ndoc Ndrecėn nga Spaēi dhe Ndue Kolė Skanen nga Oroshi, ndėrsa si kajmekam emėroi Preng Kolė Prengen nga vėllezėria e largėt e Marka Gjonit. Ata qe e kanė njohur nga afėr e kanė ruajtur nė kujtesė si njė burrė i moshuar, i qetė, i zgjuar, i urtė dhe shumė i mirėnjohur, si bujar e mikpritės.
    Megjithatė duhet theksuar fakti historik, se pėr arsye tė moshės sė thyer, ai nuk kishte mundėsi tė ushtrojė nė vend influencėn e Derės sė Gjomarkut.
    Kėsaj radhe u gjend me tė vėrtetė nė rrezik tė shuhej Dera e Gjomarkut dhe Autonomia e Mirditės. E sa mė shumė tė zgjaste kjo gjendje, aq mė e zymtė bėhej gjendja pėr tė ardhmen.
    Dodė Gega (Bimbashi), filloi tė sundojė nė Mirditė sipas urdhėrave tė Valiut tė Shkodrės. Pėr Derė tė Gjomarkut jo vetėm qė s’pyeste fare, por s’donte tė ia dėgjojė as zėrin.
    Ai pandehte se me Preng Bibė Dodėn e internuar dhe me Marka Gjonin nė moshė tė re dhe nė varfėri tė madhe, paria e Mirditės i kishte kaluar atij tashmė si trashigim. E, duke parė se edhe tarafi i Derės sė Gjomarkut ishte tronditur sė tepėrmi dhe demoralizuar, Bimbashi shtonte guximin edhe mė shumė e s’kishte gjė qė t’ia ndalonte vrullin.
    Kėshtu filluan tė kalojnė vitet mė tė vėshtira e pakurrfarė perspektive, pėr tė ardhmen e Mirditės dhe Derėn e Gjomarkut. E sa mė shumė zgjaste kjo kohė, aq mė shumė forcohej pozita dhe influenca turke nė Mirditė. Por as Mirdita dhe as Dera e Gjomarkut nuk flinin dhe nuk ishin shuar ende.
    I riu energjik Marka Gjoni, kishte filluar tė burrėrohej dhe bluante pandėrprerje nėpėr mend, se si do tė mundte me e rimkėmbė Derėn e tij dhe tė bashkojė Mirditėn.
    Megjithėse nė kushte tepėr tė vėshtira ekonomike, vendosi me hy nė veprim “pa le tė dalė ku tė dalė”. Kėshtu hartoi planin e detajuar me zhdukė fizikisht Bimbashin Dodė Gegėn. Nė kėtė mėnyrė, duke e eliminuar atė, batalioni i Mirditės do tė demoralizohej dhe influenca turke do tė dobėsohej dhe mė vonė do tė zhdukej. Kjo ishte rruga e vetme dhe tjetėr alternativė nuk kishte. Dhe me tė vertetė Bimbashi Dodė Gega u vra nė Malin e Shenjtė, nė verėn e vitit 1892 nga Ndue Gjoni, vėllai i Marka Gjonit. Me kėtė akt atdhetar, Marka Gjoni doli haptas kundėr Perandorisė Otomane me qendėr nė Stamboll.
    Ky lajm i mirėseardhur politik dhe shumė i rėndėsishėm pėr Mirditėn dhe tė gjithė Shqipėrinė Veriore e posaēėrisht pėr Derėn e Gjomarkut, u pėrhap me shpejtėsi tė madhe nė tė gjithė trojet etnike shqiptare. Tarafi i Derės sė Gjomarkut, ndjeu njė gėzim tė papėrshkrueshėm.
    Nė kėtė mėnyrė, asokohe doli nė pah ndjenja e lirisė, u ringjall edhe njė here fryma kombėtare, e bashkė me tė edhe e gjithė Mirdita.
    Por Markagjoni, nuk e kishte tė lehtė tė qetėsojė gjendjen, mbasi bashkėpunėtorėt e pushtuesve otomanė: yzėbashllarėt Ndue Ndreca e Ndue Kolė Skana me batalionin e tyre iu kundėrvun Derės sė Gjomarkut dhe mbarė Mirditės.
    Trimat fisnik liridashės mirditorė si Marka Gjonin me bashkėluftėtarėt e tjerė qėndruan burrėrisht nė istikame dhe po tė mos kishte qenė kjo vendosmėri e udhėheqėsit sypatrembur Kapidan Mark Gjonit, me tė cilėn e pėrballuan atė gjendje shumė tė rrezikėshme, Turqia nė pak kohė do t’a kishte shkatrruar gjithė Mireditėn, por duke parė fuqinė e tij mė luftėtarė dhe bashkimin e popullit tė Mirditės rreth tij, hoqi menjėherė Preng Kolė Prengėn nga kajmekamlleku dhe njohu Marka Gjonin kajmekam tė Mirditės.
    Marka Gjoni, rindėrtoi shtėpitė qė kishin qenė sarajet e Lleshit tė Zi nė Grykė tė Oroshit, tė djegura prej turkut mbas Lidhjes sė Prizrenit nė vitin 1883 dhe u vendos aty perfundimisht. Emėri dhe zėri i Marka Gjonit u pėrhap nė tė gjithė Veriun e Shqipėrisė, nga ku, miqtė e vjetėr tė Derės sė Gjomarkut nuk vonuan t’a pėrgėzojnė, t’a mbėshtesin dhe tė kėrkojnė tė takohen me te pėr bisedime.
    Dhe Marka Gjoni nuk e ndėrpreu mė pėr asnjė moment veprimtarinė e vet kundėr turkut. Madje gjithėnjė vinte duke e shumfishuar aktivitetin patriotik nė shėrbim tė Atdheut tė vet.
    Nė kėtė kohė ishte kthyer nė Atdhe mbas njė internimi tė gjatė Dom Prend Doēi (emėruar me 25 Tetor 1888) nė rangun e Abatit nė Abacinė Nulius tė Mirditės, qė ishte njė ndėr mė tė pregatiturit e klerit katolik shqiptar, por me porosinė qė tė mos pėrzihej mė nė politikė aktive kundėr turkut. Njė porosi tė tillė ia kishte dhėnė edhe Vjena.
    Abat Doēi, me mendjehollėsinė e tij kishte kėrkuar nga Selia Shejte, qė Abacia e Oroshit tė, varej nga Vatikani e tė mos ishte mė nėn juridiksionin e Arqipeshkvisės sė Shkodrės. Kjo kėrkesė pėr indipendencė iu njoh Abacisė sė Oroshit nga Vatikani.
    Marka Gjoni, vendosi menjėherė kontaktet me Abatin e Mirditės Prend Doēi. Sėbashku gjithnjė ata shqyrtonin problemet e Mirditės. Por as Abati nuk e kishte tė lehtė tė rregullojė klerin e tė bashkojė famullitė e Mirditės, sepse njė shumicė e tyre vareshin administrativisht nga dioēezat e Lezhės dhe tė Sapės sė Zadrimės.
    Kjo gjendje e brente gjithnjė pėrbrenda Abat Doēin, i cili, mendonte se si mund t’i tėrhiqte ato famulli dhe t’i pėrfshinte tė gjitha me Mirditėn nėn njė juridiksion tė vetėm kishtar. Dhe me urti, hollėsi mendje e me kėrkesa tė justifikuara, me 30 qershor 1889, Roma ia hoqi dioēezės sė Lezhės (famullitė e Gomsiqės e tė Mnelės) dhe i bashkoi me Abacinė e Oroshit. Me 31 mars 1890 i bashkoi gjithashtu famullitė e Kaēinarit (Shėn Gjergjin), Ungrejt, tė Kashnjetit dhe tė Kurthpulės. Dhe nė vitin 1906 i bashkoi Mirditės edhe Grykėn e Gjadrit.
    Kėshtu Mirdita me Abat Doēin arriti deri nė 13 famulli me 13 kisha, tė cilat janė:
    Abacija e Oroshit – Kisha e Shėn Lleshit (San Alessandro), Kisha Fanit – Shėn Marku,? Kisha e Kalivarės,? Kisha e Gziqit; Kisha a Shmes,? Kisha e Blinishtit -Shėn Pali, Kisha e Kaēinarit Shėn Gjergji, Kisha e Kashnjetit,?Kisha e Ungrejt, ?Kisha e Kurthpulės, Kisha e Mnelės, Kisha e Gomsiqės, Kisha e Vigut.
    Abat Doēi, me bashkimin e famullive tė Mirditės synontė t’a bėnte Mirditėn jo vetėm njė qendėr katolike tė rėndėsishme fetare, por edhe t’a forconte ushtarakisht, sepse bashkimi rreth njė prijėsi tė vetėm: Kapedanit Marka Gjonin, e bėnte tė aftė tė pėrballonte ēdo sulm tė armiqve pėr pushtimin e saj. Pikėrisht kėtu qėndron edhe fuqia e mendjes sė tij dhe lufta e ashpėr, qė i bėnte Turqisė nė mėnyrė indirekte.
    Marka Gjoni, nė vazhden e angazhimit tė tij total nė veprimtarinė kundėrturke, me kėrkesėn e disa katolikėve shkodranė i propozoi Mons. Doēit tė bashkohet me te pėr hapjen e Kishės “Zoja e Kėshillit tė Mirė” (Zoja e Shkodrės) nė Baēallek, e cila kishte mbetur e mbyllur qė me rėnien e Shkodrės nė duar tė turqvet nė vitin 1479.
    Mons. Doēi mbas njė hezitimi tė arsyeshėm mbasi ai ishte nė sy tė qeverisė turke, pėr veprimtari kombėtare qysh para Lidhjes sė Prizrenit, e madje, ishte edhe internuar pėr kėte arsye, por duke gjykuar rėndėsinė e madhe thjeshtė fetare pranoi dhe me 26 Prill 1889, plot pas 410 vitesh ai tha Meshen e Parė.
    Kėtė vepėr, Abati i Mirditės e paraqiti si njė mision i mirėfilltė fetar, duke shpieguar me hollėsi, se: “Kur dhe kudo tė mė kėrkohet nga populli me celebrue ndonji Meshė Shejte, unė, si prelat fetar nuk mund tė refuzoj.”
    Vrasja papritur e dy miqve bashkėluftėtarė Zef Markut dhe Nikollė Mrijaj (1838-1907) nga Lugu i Drinit nė Kosovė, vend i cili ishte nė pėrkujdesin e Kapidanėve tė Mirditės, nė vitin 1907 Kapidan Mark Gjoni, merr inisiativėn dhe udhėton pėr nė Lugun e Drinit, pėr tė ndaluar mė tej vllavrasjen mes shqiptarėve tė dy besimeve fetare. Ai ndėr tė tjera u shpreh, se: “Ky asht nji plan i dy anmiqve shekullor qi t’na fusin nė vllavrasje. E ēdo hap i joni i pamatun ēon ujė nė mullinin e arnmiqve.”
    Dy personalitet e njohura tė kohės nė Lug tė Drinit, kanė marrė pjesė nė shumė luftra dhe pėrpjekje liridashėse kundėr Portės sė Lartė tė Perandorisė Otomane. Ata pėr mė tepėr i janė pėrgjigjė gjithnjė thirrjeve lirdashėse pėr atdhe, qė Kapidanėt e Mirditės u bėnin shqiptarėve pėr t’i dalė zot vendit nga kėrcėnimet grabitēare tė tė huajve dhe nėnshtrimin qė Porta e Lartė kėrkonte ti bėnte Mirditės heroike.
    Sėbashku sėrisht ata gjenden pėrkrah Kapidanit tė Mirditės Preng Bibė Dodės, nė datėn historike tė 10 qershorit 1878 nė Lidhjen e Prizrenit. Vrasėsi i dy bashkėatdhetarėve Zef Markut dhe Nikollė Mrijaj, ishte trathtari Adem Zajmi (asokohe xhandar i Perandorisė Osmane), i cili, mė 18 gusht 1902 kishte vrarė pabesisht edhe babain e kombit Haxhi Zeka, patriotin e flaktė tė Lidhjes sė Prizrenit dhe Kryetar i Besėlidhjes “Besa Besė” (23-29 Janar 1899) tė Pejės.
    Nė kėte kohė, kajmekamlleku i Mirditės ishte vendosur nė fshatin Mjedė, afėr Vaut Dejės, njė fshat ky i pėrbėrė tėrėsisht nga njė popullsi myslimane, por njė fshat i fortė dhe nė harmoni me katolikėt, ku Marka Gjoni kishte shumė miq e dashamirė.
    Valiu i Shkodrės, kishte marrė urdhėr tė prerė nga Stambolli, qė tė pėrdorė ēdo mjet pėr tė likuiduar Marka Gjonin. Pėr kėtė arsye, ai shtyri izbashllarėt mirditas tė futnin derrin nė xhaminė e Mjedės, me qellim qė tė prishte miqėsinė e mjedasorėve me Marka Gjonin, duke e paraqitur kėte tė fundit si njė anti mysliman. ?Por mjedasorėt e kuptuan se ajo vepėr e fėlliqur nuk ishte e Marka Gjonit, por e yzbashllarėve mirditas, prandaj nuk ēfaqėn asnjė ankesė kundėr Marka Gjonit. Duke parė Turqia, se me ato intriga kundėr Marka Gjonit nuk mund tė arrinte asnjė rezultat, hartoi njė plan tė ri...
    Disa vite mė vonė njė rast i tillė sikurse nė Mjedė ndodhi edhe nė krahinat e Prizrenit, Gjakovės dhe Pejės nė Kosovė. Si pasojė e vendosjes sė mishit tė derrit nė xhaminė e Smolicės afėr Gjakovės (natėn e Bajramit tė Madh, vendosur tinėzisht nga serbėt), kishte shumė mundėsi qė tė shpėrthente konflikti ndėrfetar. Sėrisht klerikėt katolik dhe musliman me shumė burra tė urtė tė dy palėve, duke e kuptuar veprimin armiqėsor tė kolonizatorėve serb, menjėherė skjaruan popullin e krahinave, qė tė mos bijnė pre e provokimeve dhe veprimeve tė kurdisura tė armiqve tanė shekullorė. Dhe njė muaj mė pas u vėrtetuar se ky akt i shėmtuar ishte kryer nga serbėt e fshatit Gorazhdec, rrethina e Pejės. (Dr. Mehmet Rukuqi, “Tahir Berisha”, Instituti Albanologjik i Prishtinės, Prishtinė 2008, f.77)
    ...Kėshtu pushtuesit turq dhe shėrbetorėt e tyre besnik, mendonin pėr t’a shtyrė Marka Gjonin nė aksione tė hapta kundėr Turqisė. Nė mėnyrė tė pabesė njė ditė prej ditėsh yzbashllarėt, me 24 qershor 1896 vranė trathtisht vėllain e vogėl Dedė Gjonin nė moshėn 25-vjeēare, nė Qafė tė Valmarit. Kjo trathti vinte nga fakti se ishin pikėrisht kėto dy yzbashllarėt, tė cilėt po e pėrcillnin ata vetė pėr nė Orosh.
    Kjo vrasje ra si njė rrufe mbi Marka Gjonin, i cili nuk e kishte parashikuar njė trathti tė tillė, por ai e mblodhi veten dhe filloi tė ruhet. Nė verėn e vitit 1897, i thirrur urgjentisht prej Valiut tė Shkodrės, gjoja pėr bisedime tė rėndėsishme politike u gėnjye. Porsa shkoi nė Shkodėr, befasisht e trathtisht e arrestojnė dhe e nisin me njėherė nė Shėngjin dhe prej aty, me njė vapor pėr nė Stambollė. Nga Stambolli e internuan nė Mosul tė Irakut nė kufi me Persinė (Iran), ku ka qėndruar pesė vjet.
    Mbas pesė vitesh, Marka Gjoni, i ndihmuar nga disa murgesha franceze, mundi tė arratisej nga Mosuli dhe duke kaluar veshtirėsi tė panumurta mbėrrijti nė Kotorr, qė nė atė kohė ishte nėn sundimin e Perandorisė Austro- Hungareze. Aty gjeti shumė miq shkodran, tė cilėt e pritėn me pėrzemėrsi dhe i siguruan jetesėn pėr sa kohė do tė qendronte nė Kotorr.
    Lajmi u pėrhap me shpejtėsi dhe mbrrijti deri nė Vjenė. Ministria e Jashtme Austriake dėrgoi nė Kotorr njė nėpunės tė saj, Z. Tef (Stefan) Curani nga Shkodra, qė ishte mik i Marka Gjonit, pėr t’a ftuar nė Vjenė pėr bisedime, por Markun e kishte kėputur malli pėr familjen dhe Mirditėn dhe tė dy bashkė (me Tefen) u nisėn me njė vapor austriak pėr nė Durrės.
    Por me tė njejtin vapor u kthyen pėrsėri nė Kotorr, sepse nė vapor e kishin njohur disa shtegtarė dhe nuk mund tė kalonte as doganėn pa u njohur, gjė kjo qė pėrbėnte njė rrezik pėr jetėn e tij. Vetėm pas gjashtė muajsh mundi tė nisej nga Kotorri me njė motorbarkė shqiptare dhe tė zbresė nė Breg tė Matės, nga ku kaloi Lezhėn dhe hyri nė Mirditė. Porsa u pėrhap lajmi i kthimit tė tij nė Mirditė, grykat e malėve ushtuan nga krizmat e pushkėve, qė zbrazeshin nė shenjė nderimi dhe gėzimi si nė njė ditė feste tė madhe.
    Mbas pak ditėsh, Marka Gjoni, i pėrcjellur nga njė shumicė e madhe mirditasish mbėrriti nė Orosh, ku ishin mbledhur shumė miq tė ardhur edhe prej krahinave tė ndryshme tek shtėpitė e Kapidanit pėr t’a takuar, pėrshėndetur dhė pėrgėzuar.
    Tarafi i Gjomarkut u ringjallė, u entuziazmua dhe u organizua pėr tė filluar menjėherė aksionet kundėrturke.? Nė shkurt tė vitit 1903 Kapidani i Mirditės, ngriti nė kėmbė Mirditėn, tė cilės iu bashkua edhe Puka. Kryengritėsit bllokuan rrugėn Shkodėr-Prizren, kėputėn telat e telefonit nė rrethin e Lezhės dhe kėrcėnuan qytetin.
    Nė Shėn Pal mblodhi popullin dhe prijėsit nga ku i dėrgoi njė Memorandum Valiut tė Shkodrės dhe gjithė Konsujve tė Fuqive tė mėdha nė Shkodėr, duke kėrkuar edhe kthimin e Preng Bibė Dodės.
    Memorandumi mbyllet me kėto fjalė: “Sulltani nuk do tė njihet kurrė si prijsi ynė. Flamuri i hėnės nuk do tė valvitet mė nė Malet tona. Ne duam tė jemi tė lirė, duam qė kombėsia e jonė tė njihet si kombėsitė e popujve tė tjerė. Flamuri ynė mbas sodit do tė jetė vetėm ai i Gjergj Kastriotit, Skėnderbeut, i cili ka filluar tė fluturojė nė erėn e Lirisė”. (Kėtė telegram e kishte pėrpiluar vetė dora e mendja e Abat Doēit.? Nė bazė tė kėtij Memorandumi, del nė shesh fare qartė se Flamuri i Shqipėrisė ka qenė ngritur nė Mirditė dhe pikėrisht nė katundin Vinjollė nga Ndue Gjoni, vėllai i Marka Gjonit, mė 25 prill 1902 (ditėn e Shėn Markut), por qė u publikua vetėm me anė tė kėtij Memorandumi.
    Ishte Marka Gjoni, ai qė gjithashtu e detyroi Stambollin tė lirojė Preng Bibė Dodėn, sepse nė verėn e vitit 1910 (kur duel Konstitucioni i Ri, me pėrfaqsues xhon-turqit e rinj), u pėrpoqėn me ēdo mjet qė tė pengonin lirimin e tij, por Kapidan Marka Gjoni ngriti nė kėmbė tėrė Mirditėn dhe u bė gati pėr luftė.
    Nė kėto rrethana, Stambolli e liroi Preng Bibė Dodėn. Ai kur mbėrrijti nė Shėngjin iu bė njė pritje entuziaste jo vetem nga paria e popullit tė Mirditės, por edhe nga banorėt tė Kėthellės, Malėsisė sė Lezhės dhe Zadrimės. Njė pritje e tillė iu bė gjithashtu edhe nė Shkodėr, me njė darkė madhėshtore e me fjalime tė zjarrta nga Mons. Doēi, Hilė Mosi e Luigj Gurakuqi.
    Nė verėn e vitit 1912, Mit’hat Frashėri, duke u kthyer mbas njė udhėtimi nga Kosova, hyri nė Mirditė dhe shkoi nė Orosh tek Kulla e Kapidanit tė Mirditės Marka Gjonit, ku biseduan dhe ranė dakord me ngritė Flamurin.
    Pėr kėtė qėllim u vendos, qė Mit’hat Frashėri me pėrhapė idenė e Lirisė dhe ngritjes sė Flamurit nė Shqipėrinė e Mesme dhe tė Jugut, kurse Marka Gjoni nė veri tė Shqipėrisė. Kėshtu Marku u lidh me Elez Isufin e Dibrės dhe me 15 maj lidhėn itifakun (besėn) dhe proklamuan bashkimin e tė gjitha forcave nė luftė kundėr turkut, pėr shpalljen e lirisė sė Shqipėrisė.
    Por kjo iniciativė e Mit’hat Frashėrit dhe Marka Gjonit, nuk arriti suksesin e dėshiruar, sepse Ismail Bej Qemali bashkė me Luigj Gurakuqin tė nisur nga Vjena mbrrijten nė Shqipėri bashkė me njė program tė caktuar, dhe nė kėtė mėnyrė u pezullua ēdo lėvizje tjetėr.
    Me 10 Gusht 1912, u mblodh nė Shkup Paria Shqiptare, Nė kėtė Kuvend u paraqitėn shumė propozime. Por ai qė u pėlqye mbi tė gjitha, ishte Memorandumi i Marka Gjonit i pėrmbledhur nė Tetė Paragrafe, i pregatitur nga kleri katolik nė Kallmet dhe qė u pranue pa asnjė ndryshim. Por mjerisht ky Kuvend nuk dha rezultat, sepse aty u shfaqėn tendenca pro turke e pėr babėn mbret.
    Nė pėrfundim tė kėtyre shenimeve, pėr aktivitetin e dendur tė Marka Gjonit, qė zhvilloi qė nga momenti kur trashėgoi nė njė moshė fare tė re 22-vjeēare trashėgiminė e Parisė sė Derės sė GJOMARKAJVE, e deri nė fund tė jetės, plot pėr 42 vite me radhe, nuk e pushoi pėr asnjė moment luftėn pėr MIRDITĖN, pėr njė Mirditė tė bashkuar, tė fortė dhe tė aftė, pėr tė pėrballuar edhe ushtritė turke.
    Kėshtu nė vazhdėn e kėsaj beteje tė pandėrprerė, nuk mund tė mos pėrmendim edhe faktin, se kur nė vitin 1920 Ahmet Zogu filloi tė sundoi shumica konservatore paraqitej si Parti Popullore, por opozita e quante “klikė”. Kjo klikė pėrbėhej me njerėz tė Jugut dhe kishte nė krye Eshref Frashėrin si politikanin mė tė aftė.
    Ky i fundit u lidh me Zogun si “njeriu me dorė tė fortė”, pėr tė mbajtur nėn sundim Shqipėrinė e Veriut. Mirėpo Krerėt e Shqipėrisė sė Veriut e nuhatėn shpejt se Zogu synon tė sundojė si diktator, ē’ka mė vonė edhe u vėrtetua. Porsa u bė Ministėr i Brėndshem, filloi fushatėn kundėr Mirditės pėr t’i marrė tre bajrakėt e Kėthellės me qėllim qė t’a nėnshtronte pėrfundimisht dhe t’a shpartallonte Mirėditėn edhe politikisht, pasi kėtė ai e konsideronte si qėndra mė e fortė e nacionalizmit shqiptar.
    Marka Gjoni me krerė tė Mirditės shkoi nė Tiranė te Ministri i Brėndshėm pėr t’u ankuar pėr gjendjen e rėndė qė kishte pllakosė Mirėditen, e cila ndodhej nė zi buke, por Mehdi Frashėri e priti me arrogancė: “Mirėdita duhet t’i nėnshtrohet diktaturės sė Zogut” i deklaroi ai. Por Marka Gjoni, pas 500 vjet historie tė Mirėditės sė panėnshtruar, nuk mund tė pranonte tė pėrulej e t’i nėnshtrohej njė diktatori, ashtu siē nuk pranoi t’i nėnshtrohej jo shume vite mė vonė as diktaturės komuniste pa luftė e pa gjak.
    Kryengritja qė u zhvillua me 1922, kundėr Ahmet Zogut, nėn udhėheqjen e Bajram Currit dhe Elez Isufit provoi plotėsisht se pėr tė nenshtruar Shqipėrine e Veriut ofensiva ushtarake duhej filluar nė Mirėditė, pėr tė mos i lėnė kėta tre krerė – Marka Gjonin, Bajram Currin dhe Elez Isufin sepse nė kėte raste, ata mund tė formonin njė fuqi tė madhe dhe tė fortė qė nuk mund tė mposhtej me ekspedita tė kufizuara. (Ndue Gjon Marku, “Mirdita Dera e Gjomarkut, Kanuni”, New York, 2002). Pra gjithmonė, sa ishte gjallė, Marka Gjoni konsiderohej si njė pengesė e pakapėrcyeshme pėr tė gjithė ata qė synonin sundimin e Mirėditės.
    Me vdekjen e Marka Gjonit nė Fan mė 1925, Gjon Marka Gjonit, djalit tė tij tė vetėm i kaloi paria e Derės sė Gjomarkut, i cili, edhe pse nė njė moshė relativisht tė re 37-vjeēare, por i burrėruar, u tregua nė lartėsinė e misionit tė vet.
    Kėsisoj krerė e popull u bashkuan rreth tij si rrallė ndonjė herė.
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga lek-p : 02-09-2012 mė 14:41 Arsyeja: Tomė Mrijaj

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •