Hekuran Halili

[EDLIN]

Hekuran Halili


VETMIA

I trembem për vdekje Vetmisë zuzare
Që si nepërka helmisur përgjon ndën gurë
Në restorant me pirun shpoj kohën
Si kokërr ulliri që se mbërthej kurrë

[EDLIN]

Misioni (Tregim i jetuar)


- Azbiu, Azbi Borrua, të paraqitet në vendkomandë! – dëgjova përgjumsh.
Sapo isha kthyer nga një udhëtim triorësh i vështirë malor, mes një të ftohti që të sharronte, pas një dite pune të lodhshme.
Pesë muaj kishte kaluar nga dita e çlirimit dhe komanda e vendit kishte shumë punë.
Kisha rrufitur një çaj të ngrohtë, kisha përtypur një fetë misërnike të verdhë me një copë djath të bardhë bërë nga qumësht dhie, isha zhveshur e futur në krevat, kisha zënë ngrohtë dhe po përhumbesha në gjumin përrallor që vjen bashkë me lodhjen deri në rraskapitje.
Vendkomandën partizane e kishim në shtëpinë e Beshajve, në Markat.
Ishte aq e madhe ajo shtëpi sa që na shërbente për zyra, për mencë dhe për fjetore.
Ashtu përtimthi u ngrita, u gjysmëvesha dhe u paraqita te komandant Ramadani, gjitoni ynë e mik i babait, i cili, kur më nisi partizan, e kishte porositur Ramon (kështu i fliste që nga vogëlia Ramadanit):
- Të ma kesh kujdes djalin, si djalin tënd!
Dhe vërtet, isha në moshë sa djali i tij. Pas një jave mbushja njëzet e tre vjeç…
Komandant Ramadani, kur më pa të lodhur e të rraskapitur, më mori në qafë e hezitonte të më jepte detyrën.
Nga kjo ngrohtësi, gati prindërore, u ndjeva mirë. M’u duk sikur më mori në qafë babai dhe kaq mjaftoi të çlodhesha e të çelesha.
Ishte i rreptë Komandanti ynë, por poshtë asaj rreptësie flinte një ngrohtësi e një butësi që kur zgjoheshin, lum kush i gëzonte.
- Biu, – më foli me përkëdheli, siç më flisnin në mëhallë, – zgjidh pesë shokë të fortë e të këmbës, se do të veni në Filat, maleve. Merrni me vete edhe ushqime, edhe fishekë me bollëk, se nuk i dihet…
Komandanti heshti një hop, u kapërdi me vështirësi dhe pastaj vazhdoi:
- Misioni juaj është shumë i vështirë dhe shumë i rrezikshëm, prandaj po ta besoj ty drejtimin. Do shkoni në Filat e do nxirrni nga thonjtë e egërsirave zerviste, dyqind e pesëdhjetë vajza, nuse, gra me fëmijë e plaka, të cilat i kanë mbyllur në xhami e në shkollë dhe po i përdhunojnë e i torturojnë që para dy muajsh kur janë rikthyer me familjet në shtëpitë e tyre. Me sa dimë, burrat e djemtë ua kanë vrarë e masakruar ata xhelatët e Zervës.
Komandant i tyre është ai, rrufjani, Shozho Kitua, nga Talambaja.
Më mbeti fryma prej atyre që dëgjoja. Jo se nuk i dija mizoritë e krimet e atyre egërsirave, që nga qershori i dyzetekatrës, mbi popullsinë e pafajshme e të pambrojtur të Çamërisë, por sikur mu zu fryma nga barra e rëndë e këtij misioni kaq delikat për moshën time.
- Që të lirohen ato gra, duhet tu bëhet një presion shumë i madh atyre egërsirave, sidomos Shozho Kitos që bën ligjin, – tha si nëpër dhëmbë Komandanti.
Ia ngula sytë fytyrës së tij të rrudhur aq shumë si prej sikletit të atij misioni.
- Me armë nuk mundemi, se do të merret si sulm i vendit tonë, Shqipërisë, ndaj një vendi të huaj, Greqisë, besoj se më kupton?…
Tunda kokën në shenjë miratimi.
- Për këtë arsye kemi menduar një lloj zgjidhjeje. Pak e vrazhdë, por nuk kemi udhë tjetër. Do të kaloni nga Talambaja. Do të shkoni në shtëpinë e Shozhos dhe do t’i merrni vajzën. Si tip pengu… Maria e ka emrin. Pasi ta merrni, do të udhëtoni me të për tërë natën për në Filat. Në të gdhirë Maria do t’i flasë të atit dhe do t’i thotë që të lirojë gratë e vajzat që i mbajnë mbyllur, se përndryshe do ta pësojë edhe ajo dhe e gjithë familja… Vajzën do ta mbani në vëzhgim të rreptë se mos u ikën, por nuk do t’i prekni asnjë fije floku. Do të përgjigjeni me kokë po i ndodhi gjë asaj apo familjes së Shozhos… Dakord?…
- Nuk diskutohet llafi yt, Komandant, – thashë unë gjithë siguri.
- Bukur! Kur vajzat, gratë, plakat, fëmijët që do të lironi, të kenë kaluar gjysmën e udhës për në Vërvë, do ta lini të lirë vajzën, Marien, të shkojë tek i ati. Edhe njëherë të porosis që të bëni presion sa të doni për t’i liruar ato fatzeza, por mbi të nuk do të vini dorë.
Tunda përsëri kokën në shenjë pohimi.
- E ke të qartë se si do të veproni?! – e mbylli fjalën Komandanti
- Po, – theksova me një zë që as vet nuk e njoha.
Kur u ktheva në fjetore dhe u tregova shokëve për misionin, të gjithë donin të vinin.
Shumica jonë ishin me origjinë nga Çamëria dhe e dinin se nuk kishte mbetur familje pa u prekur nga masakra e madhe, kush më shumë e kush më pak.
Nuk i dihet, mbase ndonjë nga ato robina që po i shpërdorojnë në Filat mund të jetë edhe nga fiset tona, mendoja teksa shokët diskutonin se si do të vepronim.
U bëmë gjashtë vetë, u veshëm, u furnizuam mirë me materiale luftarake e me ushqime, morëm një fener për dritë dhe u nisëm.
Rrugën e dinim symbyllur.
U drejtuam për në Ninat, kaluam poshtë Janjarit, ecëm përgjatë luginës së lumit Pavël dhe për dy orë e gjysëm arritëm në Talamba.
Greqishten e kuptonim të gjithë, por më mirë nga ne e fliste Sejkua nga Spatari që kishte mbaruar edhe pesë klasë greke.
Pyetëm një çoban për shtëpinë e Shozhos dhe e gjetëm menjëherë.
Trokitëm në derë.
E hapi një burrë plak pak i trembur, mesa duket i ati i Shozhos.
Nuk vonoi dhe te dera doli edhe gruaja, pastaj vajza e Shozhos, Maria. Dukeshin të trembura.
U thamë të mos shqetësoheshin se nuk do tu prekej asnjë fije floku.
Ndërkohë Sejkua u shpjegoi se çfarë po bënte Shozhua në Filat dhe pse do ta merrnim me vete Marinë.
Ato u tronditën aq shumë saqë nuk u delte llaf nga goja, por nuk kundërshtuan.
Gjatë gjithë rrugës për në shtëpinë e tyre kisha menduar disa variante se si do ta prisnin veprimin tonë, bile isha përgatitur edhe për ndonjë të papritur, ndaj i kisha porositur shokët të qëndronin rreth e qark në pozicione të ndryshme. Në derë të shtëpisë u duka vetëm unë e Sejkua.
U çudita që nuk bënë as gëk as mëk.
Gruaja, si e mori veten pak nga ajo befasi, seç mërmëriti ca sharje nën buzë.
Ishte bërë si meit ngaqë do merrnim me vete Marinë për ta detyruar të atin, Shozhon, të lëshonte robinat çame.
- Do të vij edhe unë me ju, nuk e lë vetëm vajzën, – u hodh befas ajo me një mosbesim të dukshëm në fytyrë. – Nuk do të rri pa ia thënë edhe nja dy fjalë atij maskarai, burrit tim e atyre zagarëve të tjerë.
Ne u stepëm për një çast.
- Do të lirohen, do të lirohen menjëherë ato të gjora gra, ndryshe unë do ia marr shpirtin me duart e mia burrit tim. Ja me këta thonj do ia shkul gurmazin, – shfryu gruaja dhe zgjati duart në ajër si ta kishte aty para syve burrin e saj.
Ishte aq e besueshme dhe e vendosur për ato që thosh, sa na befasoi e mu duk sikur na çarmatosi.
Urdhërin e kishim të merrnim vetëm vajzën, por aty për aty vendosa ta marr edhe gruan e Shozho Kitos. Mbase do të ishte më mirë kështu dhe ai maskara do të dorëzohej më lehtë
Nënë e bijë u bënë gati shpejt e shpejt dhe u nisëm. Për siguri i vumë mes nesh.
Rrugës i porosisja shokët vazhdimisht të bënin sytë katër se mos u ndodhte gjë grave. Ku i dihej? Kalonim nëpër një udhë të vështirë dhe vende-vende detyroheshim t’i mbanim për krahu nënë e bijë.
Ato ecnin pa u ankuar dhe pa nxjerrë zë.
Dukej sheshit që ndiheshin të frikësuara, sadoqë mundoheshin të mos e shfaqnin. Po t’i vëreje me kujdes kuptoje se ndiheshin edhe ato fajtore për prapësitë që bënte njeriu i tyre me të tjerët. Dhe kishin arsye. Dukej që ishin dy qenie njerëzore… me shpirt njeriu…
Ishte fundi i marsit dhe koha ishte ngrohur. Qielli as me yje, por as errësirë e plotë. Të çanin hundët aromat e pranverës, por kush e kishte mendjen te lulëzimi i natyrës, kur ca njerëz ishin bërë bisha për të tjerët? Si Shozhua dhe zagarët e tij zervistë për ne, çamët…
Ashtu pa kuptuar u tërhoq nata dhe agu na zuri mbi Filat. Aty, nga frika se mos na iknin nënë e bijë, u thashë shokëve të ndaleshim. I lidhëm të dyja bashkë dorë për dore me shamitë e tyre të kokës dhe i porositëm të mos nxirrnin zë pa leje, por të vepronim si t’u thoshnim ne.
U afruam dhe ca dhe zumë pozicione në ca shkëmbinj mbi një kodër rreth dyqind e pesëdhjetë a treqind metra mbi qytet, nga ku zotëronim të gjithë hapësirën përpara: sheshin, xhaminë, shkollën ku mbaheshin gratë e burgosura, si dhe korofillaqinë.
Pothuaj kishte zbardhur dita e re dhe objektet dalloheshin mirë. Zemra më rrihte fort e sikur më hidhte përpjetë nga pozicioni ku isha shtrirë. Armën e shtërngoja fort instiktivisht, megjithëse besoja në një zgjidhje pa gjak.
Ndihesha i çuditur me veten. Nuk më kishte ndodhur kështu as kur rashë në betejën e parë me italianët në Qafë të Dishatit, e as kur u ndeshëm për herë të parë me gjermanët në Qafë të Botës. Eh!…
I kisha para syve ato beteja. Për gjermanët kishim dëgjuar shumë gjëra. Më kujtohet se disa na thoshnin se ishin aq trima sa që nuk i zinte as plumbi. Mbaj mend se na erdhën me triçiklat e tyre pothuaj përsipër, aq afër sa që edhe ngjyrën e syve ua dalluam. Por zemra nuk më kishte rrahur kështu, si në këtë moment përballë vendit ku mbaheshin të burgosura nënat çame me fëmijët e tyre.
Në kokë më përziheshin lloj-lloj mendimesh. Isha si mëdyshaz…
Kë do të vija t’i fliste Shozho Kitos, vajzën apo gruan?
Po sikur ai të mos pranonte për t’i liruar të burgosurat dhe të na hidhej përsipër me ushtarët e tij?… Do të hapnim zjarr apo do të tërhiqeshim?… Si do vepronim me gruan e vajzën, do t’i lironim apo do t’i merrnim me vete?!…
Isha vërtet në tension dhe po më mundonte një dilemë e madhe si kurrë më parë në jetë.
Ah, ç’mision më ngarkoi edhe ky, komandant Ramadani, mua një djaloshi që si kisha mbyllur ende njëzet e dy vjet!…
Urdhërova dy shokë të merrnin gratë dhe t’i largonin nja dyqind metra më tutje, atje tej në një përrua nga ku nuk mund të shikoje e dëgjoje asgjë.
Me shokët e tjerë zumë të diskutonim si të bënim për të mos dështuar misioni ynë.
Më në fund e vendosëm. Do nxisnim vajzën, Marinë që t’i fliste të atit e ta detyronte që të lironte menjëherë të gjitha të burgosurat. Shozhua duhej të urdhëronte të gjithë ushtarët e vet të dilnin te sheshi pa armë në dorë dhe do të lëviznin prej andej vetëm kur t’u thoshte Maria. Pra, vetëm kur ne të ishim larguar me të gjitha gratë e liruara. Për tu siguruar nëse ishin liruar të gjitha ato fatzeza të marra peng, do pyesnim disa prej tyre. Dhe vetëm pasi të bindeshim plotësisht do të merrnim udhën e kthimit…
Pritëm edhe ca sa doli dielli, pastaj i thamë Marisë t’i thërriste të atit.
E kam para syve edhe sot atë skenë. E verdhë dyllë, duke u dridhur nga frika, ankthi, por edhe nga turpi e poshtërimi për ato që bënte i ati, Maria nuk kundërshtoi.
Besoj se nuk është e lehtë për një vajzë të mirë si ajo të dëgjojë se si babai i vet ishte duke përdhunuar e masakruar gra e fëmijë të pafajshëm.
Maria u mbush me frymë dhe i thiri fillimisht në emër.
- Shozho Kito, Shozho Kito, o Shozho Kito!…
Pastaj sundoi një heshtje e rëndë, që u thye nga zëri i përsëritur i vajzës.
- Baba, o baba!… Jam unë, vajza jote!… Jam Maria, që mos qofsha, që po të flas!… Jam këtu me gjithë mamanë…
Heshti pak dhe vazhdoi:
- Merr ushtarët e dil në shesh, por pa armë!…
Befas, në shesh u duk një ushtar që vishte xhaketën në ecje e sipër. Vështroi pak nga vinte zëri, pastaj u fut përsëri brenda e nuk vonoi e në shesh doli vetë Shozhua me gjithë ushtarët e tjerë, të gjithë pa armë, gjysëm të zhveshur…
Maria vazhdoi:
- Baba, ca partizanë shqiptarë na kanë marrë peng që mbrëmë. Jeni të rrethuar… Jemi këtu mbi ju…
Maria pushoi pak sa u mbush me frymë dhe ia nisi përsëri:
- Nuk na kanë prekur me dorë, por duan që të lironi menjëherë të gjitha gratë që mbani mbyllur në shkollë e xhami… Dëgjon?!… Do të lëvizni prej andej kur t’ju them unë… Po nuk i liruat e po lëvizët nga vendi, do ta pësojmë ne të dyja më keq se ç’u keni bërë ju atyre grave…
Mua më hidhej zemra si qengj në thikë, por i mbaja sytë sa andej këndej që të zotëroja situatën. I pashë mirë gjithë lëvizjet. Nuk ishin më shumë se nja njëzet ushtarë. U ngroha. Edhe po të sulmonin nuk do na bënin dot gjë. Ne i hanim të gjallë. Kishim armë të mira, municion të shumtë, pozicione dominuese…
Ra një heshtje që na e shtoi ankthin.
Vura re se ata po bisedonin të alarmuar. Me siguri që ishin zënë në befasi e nuk dinin ç’të bënin…
Pas pak erdhi përgjigjia. Shozhua i foli të bijës në emër sikur desh të sigurohej, nëse ishte ajo apo jo.
U dhashë urdhër të ngriheshin të dyja në këmbë dhe të afroheshin pak sa për tu dukur më mirë.
Dolën në një pozicion të dukshëm. Ndenjën dy tre minuta në këmbë dhe përsëri i ulëm poshtë.
Shozho Kitua u foli përsëri dhe i pyeti nëse u kishim bërë ndonjë gjë të keqe.
Në zërin e tij dallohej shkoqur shqetësimi, frika, alarmi, meraku, por edhe paksa të qënurit fajtor për ato që u kish bërë grave çame dhe për atë që mund tu ndodhte vajzës e gruas së vet.
Maria i dha edhe njëherë përgjigje që nuk u kishte ndodhur asgjë, por ai duhej të bënte çfarë i kërkonin partizanët shqiptarë, se ndryshe ato të dyja nuk do t’i shihte më as të gjalla, as të vdekura.
Kështu i thashë unë Sejkos, kështu u tha ai atyre, kështu i thanë ato Shozhos.
Heshtja u përsërit. Ishte një heshtje e frikshme, plot mister.
Befas disa ushtarë u shkëputën dhe u futën brenda në godinën e korofillaqisë. Lëvizja e tyre më shtoi ankthin dhe dyshimin.
I thashë Marisë, jo pa shqetësim, që ta thërriste edhe njëherë babanë e t’i thoshte të dilnin menjëherë te sheshi të pa armatosur, të mos lëvizte këmbë njeriu për ndonjë djallëzi, se përndryshe do hapnim zjarr mbi ta.
Gruaja e Shozhos, papritur e pa urdhër, u ngrit vetë dhe zuri të thërriste sa kishte në kokë në vend të vajzës. I futi një të sharë vendçe burrit dhe gjithë të tjerëve me një egërsi aq të madhe sa që të ngjallte frikë e imponim.
- O bëni siç u thonë partizanët, o do ta pësojmë edhe ne, edhe juve që e keni hak nga një plumb në lule të ballit, mor derra!… E keni hak jo nga këta, por nga ne, njerëzit tuaj, mor qenër, palo qenër, zagarë rrugësh! – shfryu ajo, pastaj u ul, zuri në qafë vajzën, e të dyja ia plasën të qarit, e qarë që dëgjohej deri në shesh, ku rrinin Shozhua me ushtarët, të poshtëruar…
Gruaja vetëkuptohet u foli greqisht, por të gjitha këto na i përktheu Sejkua, i cili, kur mbaroi përkthimin, i hodhi një shikim miqësor asaj mesogruaje në moshë që ende mbahej e fortë në dukje…
Ushtarët që u futën brenda, dolën jashtë. Nga turma u shkëputën dy ushtarë dhe u drejtuan njëri nga shkolla, tjetri nga xhamia.
U hapën dyert e tyre e filluan të dalin një nga një e dalëngadalë plaka, vajza, nuse e gra me fëmijë në duar.
Fëmijët qanin. Plaka e gra e vajza, të gjitha, mezi hidhnin këmbët, mezi lëviznin.
I mblodhën në shesh e diç u thanë që ne se dëgjuam. Pastaj ato morën udhën drejt kodrës për nga ne. O Zot, do të iknim të gjithë bashkë për në Shqipëri!…
Pasi kishin bërë nja njëqind hapa Sejkua ngriti zërin e u foli grave:
- O njerëz, a ka më njerëz të tjerë brenda, u liruat të gjitha apo jo?!…
- Na liruan të gjithave! – na erdhi përgjigjia.
Plasi hareja midis nesh.
Ushtarët grekë rrinin pa lëvizur e shikonin se si shtyhej tutje vargu i atyre të mjerave që i kishin katandisur në atë gjendje.
Mezi ecnin. Dukej menjëherë se ato kërkonin në vetvete edhe pikën e fundit të fuqisë që të shpejtonin hapin, të largoheshin një sekond e më parë nga ai vend ku ishin lindur e ishin rritur, ku kishin gjënë e pasurinë shekullore që ua kishin marrë, ku u kishin vrarë baballarët, djemtë e burrat, ku i kishin dhunuar, përdhunuar, masakruar, poshtëruar…
Më të rejat mbanin plakat nga krahët, mbanin njëra-tjetrën, shtrëngonin fëmijët në gji dhe të dukej se tërë ajo kolonë ishte bërë një trup njerëzor që ose do të vazhdonte të ecte i gjithi, ose do të binte e më nuk do të ngrihej.
Mezi e mbanim veten kur i shihnim si ishin katandisur ato gra çame. Edhe gruaja e Shozhos me të bijën, dukej se qanin edhe për fatin e zi të atyre grave, qanin të poshtëruara prej veprës së njerëzve të tyre, qanin edhe nga frika se ndoshta ndienin që çfardo dënimi që mund tu bëhej atyre si shpagim, ishte i merituar…
Kur kolona kaloi përroin dhe nuk dukej më nga sheshi, u dhashë urdhër katër shokëve që të shkonin e t’i ndihmonin për të shtuar ritmin e ecjes.
Kur të arrinin afër përroit të Koskës, as një çerek ore për në Vërvë, për në Shqipëri, të shtinin tri herë me pushkë me qëllim që të tërhiqeshim edhe ne.
Ata morën ushqimet e ujin tonë, na lanë municion nga i tyre dhe u sulën me një frymë për t’i ndihmuar.
Dielli ishte ngritur lart dhe ngrohte mirë, pavarsisht se ishte fund marsi. Aromat e këndshme pranverore vazhdonin të më mbushnin mushkritë.
Në pozicione, mbi kodër, prej nga vëzhgonim ushtarët grekë, mbetëm unë dhe Sejkua.
Gruan e Shozhos dhe të bijën, Marien, i kishim siguruar më mirë se mos na iknin tani që qemë vetëm dy vetë, pavarsisht se na vinte edhe keq për to.
Ushtarët grekë ishin ulur në shesh e pinin duhan me vështrim drejt nesh. Shozhua pothuaj çdo dhjetë-pesëmbëdhjetë minuta u fliste grave dhe i pyeste se si ishin.
Ato përgjigjeshin shkurt e gjithë inat:
- Jemi mirë!…
Kaloi gati gjysëm ore qëkur kolona e grave ishte vënë në lëvizje në drejtim të kufirit të Shqipërisë, drejt fshatit Vërvë.
Nuk e kisha hapur gojën, por edhe Sejkua nuk kishte folur.
Ishim shokuar nga ato që pamë e mundoheshim të mblidhnim veten…
Dalëngadalë ndjeva se po qetësohesha. Misioni doli me sukses, kështu që i gjithë tensioni sikur më ishte shkarkuar në dheun e mbuluar nga bari i gjelbër pranveror ku isha shtrirë.
Edhe gratë, veç përgjigjes që i kthenin Shozhos kur i pyeste se si ishin, nuk e kishin hapur gojën.
Herë-herë i shihja me inat, sikur edhe ato të kishin faj për plagët që kishin vuajtur shpirtrat e grave dhe vajzave çame, prej ligësisë së njeriut të tyre; herë-herë më vinte edhe keq për to.
Edhe ato herë-herë më shikonin me mosbesim e me frikë se do tu ndodhte hataja, sikur e ndienin se kushdo të ishte do të hakmerrej për tërë ato tmerre që kishin bërë njerëzit e tyre mbi gratë çame, e herë-herë më shikonin me një ngrohtësi e besim se ne nuk ishim si ata, banditët e tyre grekë, që rrinin të poshtëruar aty në shesh të Filatit.
Befas e ëma e Marisë iu drejtua Sejkos:
- Amani, mos na ngani!… Keni të drejtë të bëni çfarë të doni, po ju lutem, jo me vajzën. Bëni me mua çfarë të doni, por mos ma ngani vajzën… Ai, maskarai, që rri aty në shesh bashkë me zagarët e tij, që rri si qen i rrahur, ta dini se nuk do ta kapërcejë më pragun e shtëpisë sonë. Unë s’e dua për burrë, vajza nuk e do një baba të tillë, – theksoi ajo plot vendosmëri dhe u kthye nga Maria, sikur priste edhe fjalën e saj.
- Po mama, po, ke të drejtë. Më vjen turp që jam vajza e tij! – u përlot Maria.
Ne vështronim të habitur sa Marinë dhe nënën e saj.
- Kurrë nuk do të them më në jetë të jetëve që unë jam vajza e Shozho Kitos ! – u përbetua Maria.
Sejkua më përktheu ato që thanë gratë.
Ndjeva sesi mu ngrohën e mu njomën sytë prej atyre fjalëve. Hodha vështrimin dhe dallova një shkrepëtimë të ngrohtë vajzërore te sytë e Marisë. Dhe u ndjeva i dhembshur e tejet njerëzor atë çast.
Ndoshta ishte ky shkëmbim vështrimesh që më bëri të shihja se ç’vajzë me vlera ishte Maria.
Nuk ia ndava sytë një copë herë. Nga mosha nuk i vije më shumë se tetëmbëdhjetë vjeç. Ishte një bukuri e rrallë, nuk kisha parë në jetë time një vajzë të tillë më parë…
“Si Vasiliqia e Aliu Pashës!” – më shkrepëtiu në mëndje.
Mu kujtua se edhe Vasiliqia ishte nga fshati i Marisë…
Për tu shkëputur nga këto mendime ktheva kokën nga sheshi ku rrinte grumbulli i atyre ushtarëve, të dorëzuar nga meraku për fatin e njerëzve të tyre, të atyre burrave-bisha, burrecë, arrogantë e gjakatarë, që bëhen pula kur e ndiejnë se ato që bënë në kurriz të të tjerëve, mund tu bien edhe mbi kokën e tyre, mbi njerëzit e tyre…
Me vështirësi, por minutat kalonin. Koha që kalonte, ndërsa sillte gëzim për ne, rëndonte gjithnjë e më shumë si Shpata e Drejtësisë mbi kryet e burrecëve-bisha aty në shesh.
Papritmas jehuan tri krismat që prisnim. Vargu i grave po ngjitej grykës së Kokotrafit.
Erdhi çasti që duhej të largoheshim edhe ne.
Pa folur pashë në sy Sejkon. Nuk e kishim biseduar fare se çdo të bënim me gratë pas marrjes së sinjalit me krisma.
Do tu lidhnim gojën me shami që të mos mundeshin të flisnin e ashtu gojëmbyllur do t’i lidhnim te trungu i prrallit që të mos lëviznin deri sa të vinin e t’i kërkonin apo t’i linim të lira sapo të iknim?… Isha ende mëdyshas…
Kisha frikë se u flisnin ushtarëve te sheshi e ata mund të na viheshin pas me kuaj e na rrezikohej jeta.
Sejkua sikur të ma kishte lexuar mendimin edhe pa e hapur gojën unë, më tha:
- Po i lëmë të lira, tu themi të presin nja një orë e pastaj të zbresin poshtë te sheshi, ku i presin.
Gruaja e Shozhos kur na pa duke biseduar, ra në gjunjë e iu lut Sejkos:
- Aman! Ju thashë, bëni çfarë të doni me mua, po ma lini të shkojë vajzën. Po të doni më merrni me vete, veç Marinë mos ma ngani.
Në sytë e saj shkrepëtinte një frikë e madhe që më ligështoi të tërin.
- Thuaji që nuk i prekim me dorë, nuk jemi si soji i bishave të tyre. Thuaju që nuk do i gjejë gjë, thuaju që do t’i lemë të lira, por të presin ca, sa të largohemi ne, e pastaj të zbresin tek Shozhua i tyre, – iu drejtova shokut me keqardhje.
Sejkua ua përktheu në greqisht ato që thashë.
Gruaja, e çliruar prej frikës së madhe, duke qarë e duke folur, filloi të lutej me duar nga dielli.
Sejkua më përkthente lutjet e saj.
Lutet për ato gra, vajza e fëmijë që vuajtën aq shumë, lutet për ne dhe na uron fat e mbarësi në fis e në farë, lutet për Shën Marinë, vajzën e saj… Lutet që vajza e saj të gjejë një burrë të mirë, të bukur, të ndershëm e të drejtë, ja, kështu si ti… Lutet që Perëndia të ndëshkojë me gjithë fuqinë e vet ata njerëz të përbuzur e të turpëruar që rrinë pa nder te sheshi i Filatit. Na siguron se do të rrinë pa folur jo një orë, sa të largohemi ne, por një ditë po deshëm. Thotë se këtë histori mirësie e këtë qëndrim burrëror që na karakterizon ne, do tua tregojë të gjithëve sa do, sa njeh e sa do takojë në jetën e vet…
Ajo lutej, Sejkua përkthente, por edhe pa përkthyer ai, kuptoja çdo gjë që i shprehte fytyra e që i thoshte goja asaj gruaje që nuk rreshtëte së foluri, sepse dukej që fliste me zemër, e gjuha e zemrës është e njëjtë për të gjitha vendet, për të gjithë njerëzit. Gjuha e zemrës nuk ka nevojë për përkthyes…
Befas Maria u shkëput nga e ëma dhe erdhi e qëndroi para meje, afër, shumë afër…
Me hodhi krahët në qafë dhe më puthi ngrohtë, siç më puthte motra ime, Mira, kur veja në shtëpi me leje.
Edhe unë përqafova ashtu si motrën time, e putha si vëlla, ndonëse ishte vajza e parë e huaj që më puthte dhe e puthja…
Pas gati dy orësh, Sejkua para e unë mbrapa, ramë në përrua të Koskës e pas pak u gjendëm në Vërvë, brenda kufirit shtetëror të Shqipërisë. Misioni i përmbushur më kishte përmbushur tërë trupin e shpirtin dhe prej një gëzimi të dalldisur më dukej sikur nuk po ecja, por pluskoja në ajrin pranveror si një bletë punëtore e rënduar prej nektarit…

Hekuran Halili
Shkrimtar