Egoizmi teatral i nje panairi

[fadil lushi]

Fadil LUSHI

EGOIZMI “TEATRAL” I NJË PANAIRI!?

Ju, lexues të nderuar të faqes së “FORUMIT” të KOHËS, po deshët të shfletoni Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, atë botim nga “vakti i diktaturës së Enverit”, do të gjeni shpjegime më të hollësishme për këto tri fjalë: 1. URI-a f. dëshirë e nevojë e theksuar për të ngrënë, ndjenja që kemi kur jemi pa ngrënë..., të pangrënët për një kohë të gjatë.., fig. Pangopësi e madhe për diçka..., Uria e pushtimeve..., uria për pushtet.., 2. VARFËRI f. 1. Të qenët i varfër, gjendja e atij që është i varfër..., mungesë e mjeteve më të nevojshme për jetesë. 2. Të qenët jopjellor a joprodhues. 4. fig. Mungesë vlerash mendore e shpirtërore..., të qenët me përmbajtje të varfër. Varfëri mendore. Varfëria shpirtërore, dhe 3. VLERË f. 1. çmimi. Vlera e një sendi..., 4. Sende e pasuri të çmueshme për një popull ose për një vend. Vlera shpirtërore (kulturore, letrare, artistike, estetike, historike)... Krijues i vlerave të mëdha e tjerë.
Këto tri nocione në përdorimin dhe semantikën e tyre, si duket, kanë shumë të përbashkëta, kështu që mua do të më lejohet që ato t’i shfrytëzoj në vështrimin tim gazetaresk të radhës me qëllim që të mos e ngarkoj me frazeologji boshe a me fjalë të tjera, për të mos e fshehur a shtrembëruar të vërtetën e një meseleje të koklavitur që ditë më parë u përhap në Tiranë!
Tregtarët kur hetojnë se një malli a prodhimi të tyre po i bie vlera në “pazar”, atëherë “bëjnë hyxhym” për t’u bërë publicitet, qoftë në mediet e shkruara a elektronike, qoftë nëpër rrugët e qyteteve ose edhe në “mexhliset” e fshatrave. Për këtë qëllim ata organizojnë edhe gjithfarë të ashtuquajturish “panaire”! Si, bie fjala, zhvillohen panaire veturash, kuajsh, panaire homoseksualësh, qensh, patatesh, panaire kombëtare, ndërkombëtare, provinciale, panaire librash, universitetesh, antikitetesh e të tjera. Sot edhe pronarët e bordeleve më të njohura të botës, gjegjësisht kontrabandistët holandezë me “mish të bardhë”, nëpër rrugët me drita të kuqe të Amsterdamit organizojnë “panair” ku defilojnë femra gjysmëlakuriqe. Thonë se ato rrugë të Amsterdamit ka kohë që janë shndërruar në vathë dhensh, dhish, lopësh, edepsëzësh dhe prostitutash me gjithfarë ngjyrash. Është e drejtë e çdokujt që ta vizitojë ose jo atë vend, një hapësirë ku ka më shumë zhurmë dhe rrëmujë dhe ku nuk merret vesh se kush shet e kush blen “mall me afat të skaduar, gjegjësisht të pamjaftueshëm”!?? Realisht, asnjeri as që paragjykon se ç’po ndodh atypari..., për ta nuk është me rëndësi cilësia e mallrave, po me rëndësi është të mësojnë a të marrin vesh diç më tepër se kush dhe për ç’qëllim sillet në ato hapësira.
Një “panair” dedikuar universiteteve maqedonase, vite më parë u organizua në një qytet të shtetit dhe atëherë ideatorët e atij “evenimenti arsimor” atë e pagëzuan “panair i universiteteve”!? Në të u “prezantuan” të gjitha programet studimore ku mund të studiohet, mandej diplomat që përgatisin, cilësia si dhe aspektet materiale të tyre. E gjithë kjo sfilitë e tyre kishte për qëllim kërkimin dhe gjetjen e “myshterinjve, gjegjësisht kandidatë për student të ardhshëm!?” “Gojëkëqijtë, sehirxhinjtë, sherrxhinjtë, hazërxhinjtë a edhe shtrembëruesit” e kësaj meseleje, atëherë mëtuan të thonë, po edhe e than me gojën plot se e gjithë kjo ishte një përpjekje për të “shitur dhe për të blerë padijen e arsimimit të lartë”! Se të rinjtë në atë “vakt a e blenë a jo këtë mall” unë nuk e di, thjeshtë nuk është në kompetencat e mia që ta them, nga fakti se nuk dua që të konceptohem si i PËRGOJUARI më i madh i telasheve “të të gjithë qytetarëve” të këtij nënqielli “historikisht të ngatërruar” si politik, social,ashtu edhe arsimor! Në këtë paragraf dedikuar “panairit të universiteteve” mes rreshtash do të hetohet fjala Uri-a. A mos vallë vizitorët ishin të uritur e të “pangopur” për padije, a mos vallë ishin të ngopur me dije cilësore dhe tani u duhej dija jocilësore!?? Unë do të them vetëm një të vërtetë se universitetet prestigjioze, siç janë ai i Sorbonës, Kembrixhit, Oksfordit, Harvardit dhe ca të tjerë, asnjëherë në historinë e tyre nuk kanë pasur nevojë për instrumentin e marketingut.
Në krahasim me “panairin” e lartpërmendur gjegjësisht me atë të universiteteve, i cili u trajtua si “një marketing denigrues dhe komercial”, një i “tillë” u hetua ditë më parë në kryeqytetin e shqiptarëve të Republikës së Shqipërisë politike. Bëhet fjalë për Panairin e librit 2011, një “panair” që do të shquhet më shumë me egoizmin “teatral”, sesa me atë pozitiv a edhe me atë egoizëm profesional. Ishte një “panair” ku “shkrimtarë të rinj” mundoheshin të imitojnë veprat e mirëfillta letrare, në një “panair” ku u terrorizua lexuesi i letrave të mirëfillta shqip. Ky rebelim i politikanëve dhe gazetarëve të “uritur për emër” nuk i provokoi e as nuk i sikletosi autorët dhe vizitorët e mirëfilltë, sepse në instancë të fundit në këtë “panair” u parodizuan të metat e ca titujve. Thjesht, ishte një imitim i zbehtë, i verbër dhe komercial. Dhe ata që kohë më parë vizituan hapësirat e Panairit të librit në Tiranë, kësaj radhe vërejtën a edhe u ballafaquan me “një të ngjarë a dukuri” paksa më të veçantë. Nuk bëhej fjalë vetëm për frekuentimin e madh të panairit, por për “prezencën” e veprave të shkruara nga ana e ca politikanëve dhe gazetarëve të medieve elektronike dhe të shkruara. Para se të organizohej ky “panagjyr”, autorët e titujve tok me sekserët e tyre, që u prezantuan në të, kushedi sa mjete materiale kishin derdhur, kushedi se sa orë televizive kishin harxhuar në reklamimin e tyre, kushedi sa e sa faqe publicitare gazetareske u dedikuan titujve të librave të tyre, kushedi sa e sa emisione të posaçme (debative) televizive u organizuan ndaj veprave para se ato t’u binin në duar lexuesve të tyre !??..., qofshin ata të jenë njerëz që preferojnë të lexojnë letërsinë artistike, shkencore po edhe atë politike.
Gjatë e gjerë u lakuan disa tituj të ca politikanëve dhe gazetarëve që ka kohë që kanë ndërtuar emër si në rrafsh të politikës, të medieve të shkruara, po edhe elektronike, emra këta relativisht të rinj në të shkruarit e letrave shqipe. (vë mënjanë librin e zonjës Helena Kadare dhe atë të avokat Spartak Ngjelës) Deri këtu nuk ka kurrgjë të keqe. Kishte vizitorë të të gjitha kategorive arsimore të cilët me shumë “kollajllëk” iu vardisën më kot titujve që ishin prezantuar në atë “panair” vetëm e vetëm sa për t’i blerë dhe kur do t’u bien në dorë nuk do mëtojnë t’i lexojnë me përkushtim.
Andaj, askush prej vizitorëve të këtij “panairi” nuk ka të drejtë t’i kontestojë vlerat e titujve në fjalë, para se ata t’i lexojë dhe t’i vlerësojë qoftë në aspekt të kulturës gjuhësore, përmbajtjesore, po edhe në aspekt të dhuntisë së tyre letrare. Por ama, po ata vizitorë nuk kanë të drejtë të mëtojnë që me titujt në fjalë, ashtu padrejtësisht të bëjnë krahasime me veprat e kolosëve të letërsisë shqipe, siç janë Ismail Kadare, Dritëro Agolli, Rexhep Qosja, Agron Tufa, Fatos Kongolli, Lasgush Poradeci, Fan S. Noli, At Gjergj Fishta, Naim Frashëri, Faik Konica, Mit’hat Frashëri e shumë të tjerë si ata. Ndoshta disa që parapëlqejnë mendimin alternativ do të thonë se ato vepra (me përmbajtje politike, personale po aq edhe familjare) që u dukën atypari hapësirave të “evenimentit kulturor dhe komercial” do të ishin më në nivel sikur pas tyre të mos qëndronin emra të njerëzve që merren me politikë dhe gazetari gjurmuese.
Është e drejtë e çdo autori se çka do të zgjedhë për (krye) ngjarje a për kryepersonazh në veprën e tij, a do të zgjedhë një dukuri, një kohë, një mik, një diktator apo edhe një retrospektivë, qoftë ajo personale a kolektive..., por nuk ka të drejtë që atë ta konceptojë si vepër letrare, nëse ajo këmbë e krye është e ngjyrosur politikisht. Këtij “standardi dhe kriteri letrar” nuk arriti t’i shmanget as Edi Rama, i cili librin e tij “KURBANI” e kishte të “vërshuar” me ndjenjën e hidhërimit dhe trishtimit, me sentimentalizëm, mandej me “përdorim të tepruar e pa nevojë të fjalëve”, një vepër e shkruar me një gjuhë sa kundërshtuese, vajtuese, po aq edhe intime, një vepër “letrare” ku dukej “ashiqare” pretendimi i tij për të forcuar pozicionin e të qenit i pari i Partisë Socialiste. Ata që e kishin shfletuar këtë libër do të thonë se Rama ra në ujërat e frazeologjisë boshe dhe të verbalizmit politik. Nga ana tjetër, vepra e Blendi Fevziut, në krahasim me “Kurbanin”, ka më shumë karakter narrativ dhe arkivor sesa letrar, është një përshkrim i fakteve të dala nga një periudhë e caktuar kohore. Tekefundit, libri i tij është shkruar duke u bazuar në biografinë dhe në dokumentet e arkivave personale të Enver Hoxhës dhe në rrëfimet e atyre që e njohën dhe që pësuan nga mynxyrat e tij diktatoriale.
Për këtë katrahurë dhe denigrim të panairit komercial të Tiranës, Gjergj Meta, në një shkrim të tij do të thotë, ndër të tjera: “Kjo shkon shumë mirë për shumë prodhime, por kur kjo ndodh me librin, është një fatkeqësi dhe mjerim kulturor. Përnjëmend është një mjerim”!

Për ta përfunduar këtë shkrim mua do më duhet të them se, sipas disa dashamirësve të veprave të mirëfillta, e ardhmja po edhe jetëgjatësia e këtyre “panaireve universitare dhe të librit” do të duhet të vihen në dyshim ose para pikëpyetjesh shqetësuese. Kjo e thënë ose ky “parashikim me afat të gjatë” mund të mbështetet në një gojëdhënë të lashtë “dedikuar” padishahut, i cili në sarajin e tij kishte pasur një duzinë hanëmesh,“dylberash Stambolli” dhe konkubinash të ardhura nga provincat e Anadollit.., dhe kur padishau kishte “dështuar” kishte ftuar në ndihmë Abdylin!
Mbase do të ishte më mirë që organizatorët e këtij “panairi” të niseshin nga e vërtetë se kostumi kombëtar nuk mund të qepet me arna, madje as edhe kostumi i këtij “panairi”!