Anijet shqiptare

[Brari]

'Eksodi 91' ja si çova me anije 20 mijë refugjatë në Itali"
» Dërguar më: 03/08/2011 - 16:27





Komandanti i anijes "Vlora", Halim Milaqi e sheh nga larg Barin, porti afrohet, bregu është i ashpër, kontrollon manovrat me kujdes. Ai kujton. Vetëm se anija tashmë është një traget normal i linjës Durrës-Bari dhe ai është thjesht një pasagjer e që nga ai zbarkim tragjik e monumental i 8 gushtit 1991 kanë kaluar 20 vjet. Është kthyer në Bari për xhirimet e një dokumentari të Daniele Vicarit, prodhuar nga Indigo Film, me mbështetjen e Komisionit të Filmit në Puglia. E shoqëron gruaja e tij, Tatjana, gjatë shëtitjes pasdite vonë përgjatë bregut të detit. "Çdo hap që hedh në këtë qytet ka domethënie të caktuar", - rrëfen ndërsa i vijnë ndër mend një varg kujtimesh dhe emocioni është i njëjtë me 20 vjet më parë. "Kujtimet e asaj përvoje e kanë ndryshuar tërësisht jetën time", - thotë ai.
Kapiten, ju drejtuat anijen "Vlora" në atë udhëtim që u bë pjesë e historisë bashkëkohore, a ishit i ndërgjegjshëm për këtë?
Duhet të them se e kuptova më mirë më pas, kur pashë fotot e anijes, lexova gazetat dhe mbi të gjitha kur u përballa me italianët. Atë ditë, megjithatë, e kuptova menjëherë se po ndodhte diçka që mund të dilte jashtë kontrollit. Ishte mëngjesi i 7 gushtit të vitit 1991 dhe në portin e Durrësit po shkarkonim sheqerin që kishte ardhur nga Kuba. Papritur vura re se mijëra vetë po vinin drejt anijes, hipnin si të mundnin. Zinxhirët ishin hedhur poshtë e nuk kishte policë që ta kontrollonin portin. Tentova t'i ndaloja duke u folur, por ishte e kotë.
Çfarë u thatë atyre njerëzve?
Të vërtetën. Kishim avari në motorin kryesor, por disa prej tyre me kërcënuan me armë. Donin të iknin, të niseshin drejt Italisë, donin një jetë më të mirë. Nëse do ta kisha lënë anijen në dorën e tyre do të kishte ndodhur diçka e rëndë, tentuam të riparonim motorin dhe e vendosëm në punë, por kushtet teknike ishin të tmerrshme. Edhe më keq, njerëzit në bord nuk kishin ujë apo ushqime, ndërsa në anije, siç themi ne, nuk kishte vend për të hedhur kokrrën e mollës.
Nisi kështu ai që ju e quani "eksodi i dytë"...
Po, i pari kishte qenë në mars dhe kishte sjellë shumë bashkëkombës të mi në Brindisi. Nuk kishte krahasim me të dytin për shumë arsye. Në Brindisi arritën mijëra vetë, por në grupe më të vogla. Në Bari erdhën ndoshta 20 mijë, një valë emigrantësh që shteti italian mendoi t'i kthente menjëherë më pas, në fillim duke i mbyllur në stadium, e më pas duke i hipur në avionë dhe anije.
Çfarë mendoni për atë vendim?
Nuk mund të kritikoj, por as të bëj komplimente.
Cila ishte frika juaj më e madhe ndërsa drejtonit anijen?
Në ato moment nuk ke kohë për të menduar gjatë. Doja vetëm që t'i çoja shëndoshë e mirë ata njerëz në port. Jeta e njeriut është gjëja më e rëndësishme dhe një gabim çfarëdo mund të shkaktonte një tragjedi në det. Qëndrova në vendin tim, në timon për një ditë të tërë, derisa arritëm. Drejtoja një anije pa radar, njerëzit pengonin funksionimin e tij, ngarkesa ishte shumë e madhe. Evituam edhe një përplasje. Për fat të mirë, kushtet e motit ishin të shkëlqyera.
Në Brindisi, kapiteneria ju pengoi të hynit. Si e bindët kapitenerinë në Bari?
U thashë se kisha në bord shumë fëmijë, gra dhe të moshuar që rrezikonin jetën. Kishte në bord një të plagosur që po vdiste, duhej absolutisht ta ankoroja anijen në port.
Flitet edhe sot për mbërritjen e refugjatëve nga vende të tjera dhe imazhet e anijes "Vlora" na kthehen në kujtesë...
Mendoj se një eksod i atyre përmasave nuk do të jetë e lehtë të përsëritet.
Çfarë ka ndryshuar në Shqipëri që atëherë?
Shumë gjëra kanë ndryshuar. Kjo, falë të ardhurave dhe ekonomisë së nxitur edhe nga dërgesat e refugjatëve të parë dhe atyre që pasuan në Itali.
Çfarë ndodhi me anijen "Vlora"?
Unë qëndrova bashkë me anijen në portin e Barit për 45 ditë atë verë, më pas e ktheva atë bashkë me ekuipazhin tim në Shqipëri dhe vazhduam të bënim transportin e mallrave deri në fund të vitit 1994. Anija ka bërë edhe disa udhëtime të tjera në vitin 1995, por nuk e di se ç'u bë më pas me të. Në vitin '91 kishte 30 vjet në funksion, por ishte e fortë, e ndërtuar në vitin '61. në Xhenova.
Pra, ishte një anije italiane...
"Vlora" ishte një anije e bukur italiane.

Eksodi në Bari në vitin '91,
leksioni që nuk mund të harrohet
Kujtesa, ndonjëherë mund të jetë një ushtrim kolektiv. Kjo do të ndodhë në Bari, në përvjetorin e njëzetë të mijëra shqiptarëve që duke tentuar arratisjen nga pluhuri ballkanik i 'vendit të shqiponjave', arritën në Bari më 8 gusht 1991, nën bordin e anijes "Vlora". Ishin rreth 20 mijë, por një numërim i saktë nuk është bërë asnjëherë. Një situatë emergjence humanitare e paprecedent që u përballua nga qyteti i Barit dhe kryebashkiaku i tij, Enrico Dalfino, para se qeveria të niste të imagjinonte se çfarë kishte ndodhur. 8 gushti i vitit '91 bëri që Bari të ishte rruga e një kthese të madhe në gjeopolitikën e Ballkanit, dëshmitar dhe pjesëmarrës në një fluks emigracioni që nuk është ndërprerë më. Pikërisht e gjithë kjo do të kujtohet në një sërë nismash në javët e "Misioni Vlora", fryt i një projekti të financuar nga komuna dhe shoqata 'Italia', e drejtuar nga Antonio de Cicco. Pamjet televizive do të kujtojnë atë eksod dhe rrugën e gjatë të anijes "Vlora", në bordin e së cilës ishte edhe balerini Kledi Kadiu, që jo rastësisht do të jetë më 5 gusht në aktivitetin që do të organizohet me këtë rast në Bari, në praninë e presidentit shqiptar, Bamir Topi. Jo vetëm kaq, por për herë të parë është theksuar se gjatë javëve të "Misionit Vlora", Shqipëria do t'i japë medaljen e mirënjohjes një qyteti të huaj. Koj medalje do t'i dorëzohet në Bari kryebashkiakut Michele Emiliano. Do të ketë një sërë aktivitetesh, ndërsa më 6 gusht, pikërisht nga porti i Barit do të nisë maratona Al. Ba., që ka për qëllim të kujtojë atë ditë. Vrapuesit do të përshkojnë perimetrin e ish-stadiumit për të shënuar kuptimin e integrimit, duke arritur në qendër të qytetit.


gsh

-

[Albo]

INTERVISTA/ Flet ish-komisari i anijes tregtare “Vlora”, Sadik Sukaj për një nga krenaritë tona detare

Ju rrëfej enigmat e anijes Heroinë

Albert ZHOLI

Ai fliste për anijen “Vlora” dhe lotonte. Kujtimet e tij me këtë anije ishin nga më të ndryshmet. Me të i kishte rënë botës rreth e qark që nga Kina e Vietnami dhe deri në Poloni dhe Detin e Veriut. Mbi të gjitha, ai flet për shoqërinë dhe vëllazërinë që ekzistonte mes marinarëve, miqësi e cila sot është zbehur. Problemet në rrugët e largëta kanë qenë nga më të ndryshmet, por ata me kurajo dhe me solidaritet i kanë kaluar me sukses. Por ajo që e shqetëson më shumë se çdo gjë, është fati i sotëm i anijes me të cilën lidhi jetën. Sot ajo anije nuk ka vendndodhje, nuk ka një vend ku të gjendet orientimi.
Në ç’vite keni qenë komisar i anijes së madhe tregtare “Vlora”?
Kam qenë rreth 8 vjet, nga viti 1982 deri në vitin 1989. Ishin vite kur ekonomia jonë shënonte rënie, por ne gjithmonë ishim në lëvizje. Ishte një anije krenari e flotës sonë tregtare.
Çfarë tonazhi ka pasur anija “Vlora”?
Kjo anije shumë moderne ka pas një kapacitet mbartës deri në 12 700 tonë. Pra, ishte një anije transoqeanike me të gjitha komoditet e nevojshme. Ishte një ndër anijet krenari e flotës tregtare shqiptare.
Cili vend e ka prodhuar këtë anije transoqeanike?
Anija ishte një prodhim italian i vitit 1961. Në kohën që u prodhua ishte një ndër anijet më moderne dhe më luksoze në rajon. Të gjithë marinarët e huaj që hipnin në anijen tonë habiteshin me komoditetin e saj. Mund të them se për kohën dhe anijet postale nuk i kishin ato komoditete në atë kohë. Që nga sallat e shplodhjes, kabinat e fjetjes, kuzhina dhe deri tek frigoriferët, gjithçka ishte perfekte. Më qan zemra kur e kujtoj.
Emri i saj ka qenë i dëgjuar?
Po, për vetë lëvizjet e kryera, për detyrat e realizuara kjo anije mori titullin “Heroinë e Punës Socialiste”. Dhe në atë sistem ky titull ishte një vlerësim i madh. Pak anije apo njerëz e merrnin këtë titull. Duhej shumë punë për të arritur deri aty.
Cilat ishin lëvizjet kryesore të kësaj anijeje?
Kryesisht ne lëviznim në Kinë dhe në vendet ish-komuniste aziatike si Vietnami, Koreja etj…Por veçoj lëvizjet në Kinë. Thuajse të gjitha ngarkesat kryesore me këtë vend i bënte kjo anije duke pasur parasysh se me Kinën ne zhvillonim pjesën dërrmuese të tregtisë.
Po në vendet europiane, cilat ishin vendet që lëviznit më shumë?
Kryesisht Polonia, por edhe Franca dhe Italia. Por pas Kinës, Polonia ishte shteti i dytë ku ne lundronim më shumë.
Në Poloni çfarë mallrash apo pajisje merrnit?
Kryesisht pjesë metalike, pjesë ndërrimi automjetesh, por më shumë shkonim për qymyrin kok me të cilin punonte Metalurgjiku i Elbasanit. Këtë rrugë e bënim më shpesh, pasi Metalurgjiku hante shumë dhe s’duhej të ngelej kurrë pa rezerva. Por në këtë vend merrnim dhe shumë lokomotiva dhe vagonë treni.
Të gjithë vagonët e trenit në Poloni janë marrë?
Jo. Janë marrë dhe në Marsejë të Francës. Në këto dy vende ne merrnim vagonë. Ishin vagonë ndër më të mirët për kohën, shumë luksozë. Pastaj filluam të prodhojmë dhe vetë.
Cilat kanë qenë udhëtimet më të rrezikshme?
Kur shkonim në Poloni në dimër. Duhet të kalonim detin e ngrirë të Veriut. Ishte i ftohtë i madh në dimër. Këto udhëtime zgjasnin 22 ose 23 ditë. Kalonim edhe nëpër akullnaja.
A e kanë vizituar udhëheqësit e kohës anijen tuaj heroinë?
Po. Pjesa dërmuese e udhëheqjes së kohës e ka vizituar anijen. Më shumë kanë ardhur kur sillnim vagonët e parë nga Marseja. Si duket i jepnin shumë rëndësi cilësisë dhe mallrave të huaja për të parë korrektësinë në marrëdhëniet tregtare. Në fakt ishin vagonë shumë të mirë. në atë kohë na vizituan Hekuran Isai, Hajredin Çeliku, Besnik Bekteshi, etj…na përgëzonin për punën.
Ju vetëm me këtë anije keni punuar?
Jo kam punuar edhe me anijen “Arbëria” ku kam bërë dhe një udhëtim në Kinë me të, por punën më të madhe me këtë anije e kam bërë. Këtë udhëtim e kam bërë kur kapiten i saj ka qenë sërishmi Qemal Hate.
Kur ka qenë dita më e vështirë në udhëtimet tuaja?
Kur na vdiq një ndër shokët më të mirë, Qemal Sharkiqi. Na vdiq në Lisbonë. Ishte një shok shumë i mirë. Vuante nga pankreasi. Ne e çuam në spital dhe i bëmë të gjitha çka duhej. Pastaj trupin e tij e sollën me avion. U ndjemë shumë keq. Ishte 40 vjeç. Shumë i ri. Kemi qenë si vëllezër, si një familje në anije. Shoqëria e detit është e pazëvendësueshme. Atë rrugë ne u kthyem bosh.
Po avari ju ndodhnin shpesh?
Mbaj mend njëherë në detin Mesdhe. Na u prish motori. Të të prishej motori, dihej që ishte një problem shumë serioz. Çdo defekt edhe eliminohej, por motori është zemra e anijes. Në fillim u hutuam. Por kishim një kryemekanik të shkëlqyer. Ai e mori përsipër defektin. Hapi skicat dhe e gjeti menjëherë. Ne ishin në ankth. Por njohjet e tij bënë që defekti të eliminohej.
A kanë qenë të privilegjuar ju detarët?
Unë do të them më shumë të respektuar se të privilegjuar. A e di se çdo të thotë të rrish 6 muaj në det. Të ikësh me anije dhe kur të kthehesh të gjesh fëmijën 6 muajsh. Të jetosh larg halleve dhe shqetësimeve të familjes. Ne s’kishim ndonjë rrogë shumë të mirë, por nuk na mungonte asgjë në anije. Ushqimi ishte special dhe nuk kishim mangësi në mish, peshk, pije, fruta etj..Norma e ushqimit ishte normë, sepse ishte punë rraskapitëse.
Në atë kohë sigurisht ju sillnit edhe ndonjë mall që nuk gjendej në Shqipëri?
Sigurisht sillnim, dhe njerëzit mezi na prisnin. Atëherë të rinjtë ishin të uritur për një pako çamçakëz, apo një bluzë deve, ndërsa pleqtë për letra bixhozi. Kur i jepje dikujt një sapun me erë të huaj apo një çamçakëz sikur i jepje botën. Njerëzit e rrethit familjar e quanin nder kur u bëje dhurata të tilla.
Po sot a ndiheni të vlerësuar?
Aspak. Të gjithë na kanë harruar, na mungon një muze për detin për detarët. Ne kemi histori mijëravjeçare për tregtinë dhe për detin. Por nuk kemi asnjë muze. Jemi i vetmi vend në botë që qyteti me port ndër më të vjetrit në botë, apo si i thonë, i katërti në botë që nuk ka një muze. Ne jemi pa histori.
Po sot ku ndodhet anija “Vlora”?
Nuk e di. Se di se ku ka përfunduar. Më qan zemra për të. Ishte një anije që dhe sot duhej të ishte në lundrim. Iku me eksodin dhe s’dihet se ku ka përfunduar. Do Zoti jo për skrap.

Hysni Kapoja dhe Ramiz Alia, gjashtë muaj në det për në Kinë

Në vitin 1962 kjo anije ka çuar në Kinë, Hysni Kapon dhe Ramiz Alinë. E kam lexuar në ditarin e anijes këtë udhëtim të vështirë për kohën. Ky udhëtim ka zgjatur rreth 6 muaj. Në atë kohë në Kinë zhvillohej revolucioni kulturor. Dy udhëheqësit tanë kishin shkuar për të marrë eksperiencë. Është një nga udhëtimet më karakteristike të anijes “Vlora”. Qemal Hate ka qenë kapiten i vaporit. I ndjeri ka qenë një detar i regjur dhe shumë i zoti. Ai ishte kapiteni i parë i kësaj anije të lavdishme.

Absurdi, një vend me histori detare, nuk ka një muze
Sot të gjithë na kanë harruar, na mungon një muze për detin, për detarët. Ne kemi histori mijëravjeçare për tregtinë dhe për detin. Por nuk kemi asnjë muze. Jemi i vetmi vend në botë që qyteti me port ndër më të vjetrit në botë, apo si i thonë, i katërti në botë, që nuk ka një muze. Ne jemi pa histori. Ja p.sh, unë nuk e di ku ndodhet anija “Vlora”. Ishte një anije që dhe sot duhej të ishte në lundrim. Iku me eksodin dhe s’dihet se ku ka përfunduar. Do Zoti jo për skrap.