1. Krishterizmi rrjedh prej fjalės greke “Hristianoi” e cila d.m.th. Ithtarėt e Isaut.(2)
2. Pas ngritjes sė Isaut a.s. nga ana e Zotit, pason edhe ndryshimi i kėsaj feje, nė atė formė qė e kemi sot.
3. Libri i cili iu shpall Isaut a.s. (Inxhili) u humb brenda kohės, kurse Ungjillin tė cilin e posedojnė sot tė Krishterėt, ėshtė i shkruar nė mes viteve 60-98 tė erės sonė, kurse sot ekziston Bibla e cila pėrbėhet nga Dhiata e Vjetėr (Tora), Psalmet (Zeburi), Dhiata e Re (Inxhili), e cila po ashtu pėrbėhet nga Ungjilli i Mateut, Markut, Lukės dhe Gjonit. Po ashtu kėtu bėjnė pjesė edhe Letrat e nxėnėsve tė Isait, Veprat e Apostujve, (14) Letrat e Palit, (8) letrat e nxėnėsve tė nxėnėsve tė Isait.(5) Edhe origjinalet e kėtyre nuk ekzistojnė nė gjuhėn Arameje, por pėrkthimi i atyre nė gjuhėn greke. Tė gjitha kėto libra, nuk u shkruan nė kohėn e vet Isaut, nuk ishin kanonike, por mė vonė nė konsiliumin e Nikejės, kėto katėr u shpallėn si kanonike, kurse mbi 60 tjera u shpallėn apokrife.
4. Nė vitin 325, nė Nikejė, (Turqinė e sotme) nga ana e perandorit Konstantin, u organizua njė kongres kishtar, nė tė cilin u desh qė tė sjellin vendime mbi ēėshtjet kryesore tė fesė Krishtere.
5. Shumica e delegatėve nė kėtė kongres, votuan se Jezusi ėshtė vetėm njė i Dėrguar i Zotit, ku me kėtė rast Konstantini u hidhėrua dhe e shpalli kėtė tubim tė pavlefshėm.
6. Pas kesaj Konstantini e vazhdoi tubimin me pėrkrahėsit e mendimit tė tij, ku pėrmes votimit u arrit nė pėrfundim se Jezusi ėshtė zot dhe se zoti ėshtė i pėrbėrė nga tri komponentė (trinitet). Pėrmes votave, Jezusi u shpall zot, edhe pse kjo nuk ishte nga mėsimet e tija.(9)
7. Pas kėtij vendimi, startoi ligji qė ndalon pėrdorimin e ungjijve qė bien ndesh me vendimet e tubimit tė mbajtur, ku ungjijtė tjerė pėrpos katėrve, u konfiskuan dhe u dogjėn.(10)
8. Por Konstantini, asnjėherė nuk iu nėnshtrua besimit tė vėrtetė krishterė dhe parimeve kryesore tė kishės, pėrpos disa elementeve qė i besoi kah fundi i jetės sė tij mė 337.
9. Komuniteti Krishterė edhe pse u forcua me ardhjen e Konstantinit, nuk mundi ta shkul nga rrėnjėt idhujtarinė. Will Durant thotė se krishterimi nuk e luftoi idhujtarinė por e adoptoi atė.
Prej kėtu lindi njė fe e re qė u bė e barabartė me idhujtarinė.
10. Pra, kėta katėr Ungjij zyrtarė qė sot posedon kisha, i zgjodh njė pagan siē ėshtė Konstantini i Madh. Sepse nė kohėn e tij, feja zyrtare romake ishte kulti i Diellit: kulti i Sol Invictus i Diellit tė pathyeshėm, kurse Konstantini ishte kryeprift i tij. Kjo shihet nė ikonat, ku disqet diellore egjiptase u bėnė breroret (Kurorė e ndritshme, e pikturuar pėrqark kokave tė shenjtorėve, pėr tė treguar “shenjtėrinė” e tyre) e shenjtorėve tė krishterė.
11. Shėmbėlltyra e Isidės, qė ushqen me gji tė birin Horus, u bė modeli pėr shėmbėlltyrėn e Virgjėreshės Mari qė mėnd (jep gji) Jezusin fėmijė.
12. Po ashtu edhe mitra, altari, himnet, kungimi dhe “ngrėnia e zotit”, janė marrė nga ritet pagane. Pra, krishterimi nuk ka asgjė origjinale, ku Mitra, qė thirret biri i zotit dhe dritė e botės- kishte lindur mė 25 Dhjetorė (njėjta ditė me tė Jezusit), kur vdiq e varrosėn nė njė varr nė shpellė, e pas tri ditėve mė vonė, u ringjall. 25 Dhjetori ėshtė ditėlindja edhe e Osiris-it, Adon-it dhe Dionis-it.
13. Dita e diel ėshtė po ashtu pagane, pasi tė krishterėt e festonin ditėn e Shtunė, por Konstantini e vendoi ditėn e Diell, pasi paganėt ia kushtonin kėtė ditė Diellit.Edhe nė gjuhėn angleze kjo ditė quhet Sunday, prej Sun-diell, day-ditė; pra, dita e diellit, (ku edhe nė gjuhė tjera si ajo gjermane quhet kjo ditė Sontag- dita e diellit, apo nė gjuhėn tonė shqipe, i themi e diell).Tė krishterėt edhe kur luten nė Kisha, janė tė drejtuar kah lind dielli, si dhe varrezat i kanė tė kthyera kah lindja.
Tė gjitha kėto aludojnė nė atė qė krishterimi ka trashėguar simbole pagane, tė gjitha janė bėrė kėto, qė paganėt tė mos ndjejnė vėshtirėsi nė kthimin e tyre nė fenė e re, qė mos jetė ky kthim aq traumatik, por tė jetė i pėrshtatur me besimin e tyre tė mėparshėm.(15)
14. Romakėt adhuronin edhe perandorėt nė cilėsi tė zotit, tė cilėn e trashėguan nga besimi nė Neptunin dhe Jupiterin, mė pas u bart kjo edhe nė krishterizėm nė hyjnizimin e postit tė Papės si fjala e Zotit.
15. Kryqi u shpall si simbol i shenjtė, kur dihet se kryqi ishte njė mjet pėr dėnim nė perandorinė Romake, kurse si simbol adhurimi, haset nė besimet e vjetra Egjiptase nė kohėn e faraonėve.(17)
16. Babadimri i krishtlindjeve, simbol i kėsaj feste, i cili quheshe Nikolas, i cili nė fillim ishte pagan, pastaj u konvertua nė krishterė, qė mė vonė u bė edhe prift dhe mori titullin Shėn Nikolasi. Ky ka jetuar nė vitin 280 nė Azakaja tė Turqisė, i cili dilte nėpėr rrugė dhe shpėrndante dhurata nėpėr rrugė. Ky personalitet nuk ėshtė dėshmuar si realitet, por mė tepėr mbetet si njė mit. Mė shumė nga kjo figurė, pati pėrfitim kompania e pijeve, “Coca Cola” e cila kėtė figurė e shndėrroi nė person me tesha tėkuqe, qė nė esencė nuk ėshtė ngjyra origjinale e teshave tė tij.
St. Nicholas
The true story of Santa Claus begins with Nicholas
17. Viti ri nuk ėshtė festė ndėrkombėtare apo botėrore, pasi gjithė popujt e kanė vitin e ri tė vetin
a. Myslimanėt e kanė vitin e ri tė tyre qė fillon mė 1 muharrem. Tash jemi nė vitin 1432.
b. Hebrenjtė e kanė mė 23 shtator,
c.Kinezėt e kanė mė 18 Shkurtė,
d.Koreanėt gjithashtu e festojnė nė Shkurt, gjithashtu ata e llogarisin kalendarin me hėnė e jo me diell.
Pra, tė gjitha fetė e kanė kalendarin dhe vitin e ri tė vetin.
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::
1 Shih: “Historia e feve…”, Ekrem Sarikcioglu, fq.444;
2 “Akaidi” pėr vitin e dytė nė Sh.M. “Isa Beu”-Shkup, Prof. Musli Bajrami, fq. 54;
3 “Historia e religjioneve”- pėr vitin e tretė nė F.Sh.I.; Mr. Nashit Mustafi, fq.50;
5 Komparacioni mes katėr ungjijve”- Dr. Muhamed Ali el Havli, fq. 5;
9 Shih: “Komparacioni mes katėr ungjijve”- Dr. Muhamed Ali el Havli, fq. 8; “Akaidi” pėr vitin e dytė nė Sh.M. “Isa Beu”-Shkup, Prof. Musli Bajrami, fq.54; “Historia e religjioneve”- pėr vitin e tretė nė F.Sh.I.; Mr. Nashit Mustafi, fq.8;
10 “Komparacioni mes katėr ungjijve”- Dr. Muhamed Ali el Havli, fq. 8;
11 “Islami dhe Kristianizmi” – Ulfe Azizu Samed, fq. 43;
12 “Bota nė fokusin Islam” Muhamed Kutub, fq. 14-15;
13 “Dialogu shekullor i Islamit dhe Krishterizmit” – Husein Nasr, fq. 33;
14 “Kodi i Da Vinēit”, – Dan Brown, fq. 293-298;
15 “Engjėj dhe djaj”, – Dan Brown, fq. 222-223;
16 “Kush e sundon botėn” – Jim Marrs, fq. 472-473;
17 “Masonski i okultni simboli” Dr. Keti Barns, fq. 173 dhe 227;
Krijoni Kontakt