Organizmi ka disa sensore (receptorė ndjeshmėrie), pjesa mė e madhe
e tė cilėve ndodhet nė sipėrfaqe, dhe kanė si "detyre" tė ndjejnė botėn
qė na rrethon dhe tė informojnė qendrat qė pėrbejnė sistemin nervor
(SN). Informacioni pėrēohet nėpėrmjet sinjaleve elektrike qė
deshifrohen nga vetė qendrat dhe perceptohen si "njėsi".
Receptorėt e lėkurės dhe mukozės sė gojės e tė hundės janė tė
ndjeshėm ndaj ngacmimeve tė prekjes, termike dhe tė dhimbjes ; meqė
ato na mbajnė nė kontakt me botėn e jashtme ndjeshmėria e tyre quhet
ekzoceptive. Organizmi ka edhe organe tė specializuar, qė ndodhen tė
gjithė nė kokė, qė janė pėrgjegjės pėr shikimin, dėgjimin, nuhatjen dhe
shijimin.
Disa receptorė tė tjerė ndodhen nė kapsulat e artikulimit, nė muskujt
skeletore dhe nė lidhjet muskul-tendine : janė tė ndjeshėm ndaj
ndryshimeve tė gjatėsisė ose ndja tensioneve tė pėrbėrėsve tė sistemit
muskulor (muskujt, tendinat, ligamentet), pra bėhen aktive kur trupi
lėviz.
Organet e brendshme kanė sensore qė perceptojnė dhimbjen dhe
trysninė (pėr shembull kur mbushet fshikeza, ose ndryshimet kimike
(pėr shembull sasia e dioksidit tė karbonit nė gjak).
Tė gjitha kėto informacione duhet ti dėrgohen qendrave nervore tė cilat i integrojnė me njėra tjetrėn dhe me atė qė
ruajnė nė memorie, dhe e pėrdorin jo vetėm pėr tė na lidhur me botėn e jashtme, pėr tė pasur sensin e vendndodhjes
dhe drejtimit nė hapėsirė dhe pėr tė ditur nėse forca muskulore qė pėrdoret ėshtė e pėrshtatshme pėr rezistencėn qė
duam tė mundim, pėr edhe pėr tė dhėne pėrgjigje tė pėrshtatshme. Kėto tė fundit mund tė jenė somatike (nėse
ndėrhyjnė muskujt skeletore) ose tė brendshme (nėse ndryshohet aktiviteti i organeve tė brendshme).
SN ėshtė njė kompleks pėrbėrėsish nė vazhdimėsi me njeri tjetrin tė pėrbėrė kryesisht nga indi nervor (neurone dhe
qeliza gliale) : ndahet nė dy pjesė tė mėdha, sistemi nervor qendror (SNQ) i cili ndodhet nė kafke dhe nė palcėn
kurrizore, dhe sistemi qendror periferik (SNP) qė ndodhet nė gjithė pjesėn tjetėr tė trupit edhe brenda tė gjithė
organeve. SNP ku bėjnė pjesė tė gjithė receptorėt e ndjeshmėrisė tė lartpėrmendur ka si detyre tė perceptoje
ngacmimet e ambientit dhe ato tė brendshmet dhe tia dėrgojė SNQ dhe me pas ti dėrgojė tė gjithė organeve pėrgjigjet
e SNQ. Ky i fundit ka si detyre deshifrimin e informacioneve qė vijnė nga periferia, ti pėrpunoje dhe ti japė njė
pėrgjigje tė pėrshtatshme.
SNQ pėrbėhet nga palca kurrizore, shtylla e trurit (qė pėrbėhet nga palca e zgjatur, ura dhe truri i mesėm), truri i
vogėl, truri i ndėrmjetėm. SNp pėrbehet nga nervat, nyjet e receptorėve ndjesorė, duke pėrfshirė organet e aparatit tė
shikimit, dėgjimit, ekuilibrit, nuhatjes dhe shijes.