Palestra e trurit
08/10/2010
Ja sekretet pėr ta mbajtur nė formė
Muzika dhe joga janė mė mirė se sudoku
Mė shumė sesa fjalėkryqet tė bėn mirė njė shėtitje nė ajėr tė pastėr. Ėshtė mė mirė tė mėsosh ti biesh njė instrumenti sesa tė luash sudoku. Por nėse joga stėrvit trurin, edhe njė gotė verė nuk qėndron pas. Receta vėrtet tė thjeshta pėr trajnimin e trurit, por pas tė cilave qėndrojnė kėrkime tė shumta. Nėse do tė marrim nė konsideratė efektet e kėtyre veprimeve, pėrmirėsohen edhe kapacitet konjektive. Palestra e trurit, qė na ndihmon tė qėndrojmė tė kthjellėt dhe aktivė pėr njė kohė tė gjatė, kalon nga gjashtė rrugė qė sipas kėrkimeve tė fundit tė bėra nė fushėn e neuroshkencės, duken mė efektive se tė ashtuquajturat brain training games. Kėshtu sugjeron revista New Scientist, duke sqaruar se nėse lojėrat pėrmirėsojnė vetėm performancėn e atij qė i bėn, kėto aktivitete ndikojnė dukshėm mbi lėndėn gri nė tru. Ushtrimet fizike dhe njė dietė e ekuilibruar kanė njė efekt mbrojtės dhe reduktojnė humbjen e performancės cerebrale, konfirmon Stefano Cappa, profesor i neuropsikologjisė nė Universitetin San Raffaele tė Milanos. Secili duhet tė zgjedhė palestrėn mė tė pėrshtatshme tė trurit sipas nevojave tė tij. Njė nga fijet e kėrkimit mė premtues rrotullohet rreth muzikės. Nga gjuha, ashtu si nga kujtesa, kapaciteti i pėrqendrimit, madje edhe koeficienti i inteligjencės mund tė nxirren efekte pozitive. Dėgjimi i muzikės, sidomos nėse kjo nis qė fėmijė mund tė ndikojė pėr mirė te mbajtja e trurit nė gjendje aktive. Kėshtu, kėrkuesit e Universitetit tė Ruhrit nė Gjermani kanė treguar se truri i atyre qė studiojnė piano apo i bien trumbetės ėshtė mė elastik pavarėsisht nga mosha. Po ashtu, ekspozimi ndaj dritės ndikon nė orėn biologjike dhe sekrecioni hormonal tashmė thellohet, sepse ndihmon kapacitetet logjike e ato matematike dhe shkurton kohėn e reagimit ndaj stimujve. Mjaftojnė pak sekonda ekspozim nė dritė, ka treguar rezonanca manjetike, pėr tė rritur aktivitetin e trurit. Por, truri mbahet nė formė edhe me ushqim. Nėse pak vite mė parė mendohej se burimet kryesore pėr mirėqenien e tij ishin acidet yndyrore Omega 3, tani vėmendja ėshtė spostuar nė njė tjetėr grup tė pėrbėrė nga kimikė natyrale: flavonoidėt e pranishėm te boronicat, te ēaji jeshil dhe vera e kuqe. Grupi i udhėhequr nga Jeremy Spencer i Universiteti tė Reading nė Britaninė e Madhe nė disa eksperimente tė bėra te minjtė e laboratorit ka verifikuar se njė dietė qė parashikon konsumin e rregullt tė kėtyre produkteve pėrmirėson kujtesėn dhe mbron kundėr degjenerimit tė saj. Kėto elemente kanė efekte mbi sistemin qarkullues dhe pėrmirėsojnė performancat mendore. Pėrbėrėsit qė rrjedhin nga ushqimi mund tė pėrdoren nė tė ardhmen pėr tė krijuar ilaēet, sugjeron Spencer. Premtues janė edhe efektet e magnezit, qė thuhet se ndihmon kujtesėn. Njė studim i bėrė nga Mit ka treguar se magnezi favorizon prodhimin e neuroneve tė reja nė tru. Edhe aktiviteti fizik ngadalėson plakjen cerebrale. Kėrkuesit e Universitetit tė Illinoisit kanė ecur mė tej duke treguar se njė shėtitje nė ajėr tė pastėr nė ditė ka efekte pozitive mbi mendimet. Joga ėshtė njė tjetėr rrugė qė duhet ndjekur pėr tė mbajtur mendjen nė formė: tė paktėn 20 minuta nė ditė pėr tė pėrmirėsuar memorien vizive. Truri mund tė stimulohet edhe me impulse tė lehta elektrike, duke pėrdorur njė teknikė jo invazive qė ndihmon disa zona tė tij tė punojnė mė shpejt. Kėrkuesit e Universitetit tė Oksfordit tė udhėhequr nga Cohen Kadosh kanė demonstruar se kėto impulse pėrmirėsojnė kapacitetet matematike, sepse rrisin punėn e neuroneve dhe bėjnė qė tė punojnė mė shpejt disa zona tė trurit.
Lojėrat
Studime tė ndryshme sugjerojnė se loja ka rolin thelbėsor nė kapjen e shpejtė nga ēdo moshė: me anė tė lojėrave mund tė mėsohesh me rregullat, emocionet, idetė e mendimet, si dhe me drejtimin e situatave tė paparashikueshme. Filozofi Johan Huizinga, tregon se njeriu ėshtė njė kafshė qė ėshtė krijuar pėr tė luajtur dhe se bota e njerėzve ėshtė shumė ekspresive dhe e gjallė. Ndėrsa shkrimtari gjerman, Jean Paul, nė aformizmėn e njohur tregon "loja ėshtė diēka shumė serioze, madje jashtėzakonisht serioze". Me anė tė lojėrave vihet nė lėvizje gjithė truri, kėshtu qė nėse ushtrohet si duhet, qėndron gjithmonė i stėrvitur dhe nė formė. Historia e lojėrave logjike ėshtė e ēuditshme. Janė ideuar fillimisht nga njė arkitekt i dalė nė pension nė vitin 1979 dhe mė pas janė publikuar edhe te disa revista italiane nė vitet 80 nė tė cilat ėshtė anashkaluar dhe nuk i ėshtė dhėnė asnjėherė rėndėsia e duhur, por kjo ndodhi deri nė vitin e kaluar. Kėshtu qė kėto lojėra (sudoku) tė cilat janė tė bazuara nė logjikėn e pastėr janė duke konkurruar fjalėkryqet klasike. A mjaftojnė kėto lojėra pėr tė mbajtur trurin nė formė? Sipas ekspertėve nuk janė tė mjaftueshme.
Fleksibiliteti
Nė trurin tonė ėshtė pothuajse njė botė e tėrė qė transformohet dita-ditės. Ne jemi ata qė vendosim nėse ky transformim do tė bėhet pėr mirė ose pėr keq. Nė kėtė pikė lind natyrshėm njė pyetje: nėse truri ėshtė kaq fleksibėl, ėshtė e mundur qė ta mbash tė trajnuar (ashtu siē bėhet me trupin) duke e bėrė atė mė efikas dhe duke shmangur nė kėtė mėnyrė plakjen e motorit kryesor tė jetės? Dihet pėr shembull se kujtesa arrin eficencėn e saj maksimale rreth moshės 20 - 25-vjeēare e mė pas fillon tė reduktohet. Sė bashku me kujtesėn, me kalimin e kohės reduktohet e ashtuquajtura inteligjencė "fluide", qė nėnkupton aftėsinė pėr tė krijuar strategji tė reja dhe pėrballjen me eksperienca tė reja.
shqip.
Krijoni Kontakt