Intervistė me Bashkim Alibalin
Nga Albert Zholi
Bashkim Alibali ėshtė njė nga kėngėtarėt mė nė zė shqiptarė. Lindur nė Tiranė dhe rritur nė Shkodėr, ai ka njė Aė interesante, mbushur me ngjarje, ku pasioni dhe kėmbėngulja i kanė dhėnė njė vend tė nderuar nė radhėt e kėngėtarėve mė tė shquar shqiptarė. I qeshur dhe plot humor, ai ka ditur tė ngrihet mbi ēdo barrierė tė kohės, ku magjia e zėrit ka qenė ēelėsi i sukseseve nė jetė. Si shumė kėngėtarė bashkėkohės Festivali i 11-tė e mėnjanoi nga skena, por jo nga dėshira pėr kėngėn. Nė biseda shokėt shpesh e ngacmojnė pėr rigorozitetin e tij nė veshje dhe pamje. Eshtė ndoshta i vetmi kėngėtar shqiptar qė nuk ka dalė asnjėherė nga shtėpia pa i hequr njė brisk faqeve. Miqtė e tij janė kompozitorėt, kėngėtarėt, autorėt e teksteve me tė cilėt diskuton gjerėsisht pėr kėngėn, huazimet dhe rolin dhe pozicionin qė ajo duhet tė ketė nė kulturėn dhe shoqėrinė e sotme shqiptare.
Deformimet e kėngės shqiptare pėr tė janė shembull i keq qė denigrojnė shtratin mė tė ngrohtė dhe mė tė sinqertė tė kulturės sė mirėfilltė shqiptare. I qeshur, i qetė, jetėn e pėrkufizin si njė udhėtim, ku njeriu duhet tė punojė pėr tė gjetur vetveten, duke respektuar vlerat dhe shmangur tė kundėrtat.
_________________
Jeta e Bashkim Alibalit ėshtė lidhur mes Tiranės dhe Shkodės. Pėrse?
Kam lindur nė Tiranė, nė maternitetin e Tiranės, nė fund tė rrugės “Zogu i Parė”, (qesh), por nė moshėn tre vjeē kemi shkuar familjarisht nė Shkodėr. Nė qytetin interesant (Shkodėr), banoja nė rrugėn e Murgeshave (emėr i vjetėr). Nė kėtė rrugė kam shumė kujtime, kam rininė time, kam lidhjet e mia miqėsore, nė kėtė rrugė kam filluar tė kėndoj me shokun tim tė vegjėlisė Tonin Tėrshana, si hobi pėr qejf. Kėndonim serenata nėn dritaret e konviktit tė shkollės pedagogjike. Jo se Shkodra nuk kishte dhe nuk ka vajza tė bukura, por atėherė ne e shihnim si argėtim shkuarjen pranė kėtyre konvikteve duke kėnduar pėr natė. Dhe njė natė si shpėrblim mora njė kovė me ujė. Ishte njė dush i ftohtė qė mė bėri mirė. Edhe qesha, por edhe korrigjova shėnjestrėn. Ndoshta vajzat kishin tė drejtė tė mos i shqetėsoja.
Ju thoni se keni kėnduar serenata pėr hobi, por kush ju zbuloi si kėngėtar dhe ju ēoi drejt rrugės sė skenės?
Dua tė theksoj njė emėr, i cili mė zbuloi si talent dhe mė ēoi drejt kėsaj rruge tė bukur. Nuk e besoja se do shkoja drejt kėsaj rruge. Njė natė, duke kėnduar jashtė shtėpisė njė serenatė, mė dėgjon njė komshiu im. Ai mė afrohet dhe mė thotė se ti ke zė tė bukur dhe duhet tė kėndosh nė skenė. Nuk duhet humbur ky zė vetėm rrugėve dhe netėve pėr serenata. Ai mė ēon tek Pallati i Kulturės sė qytetit tė Shkodrės pėr tė bėrė provė. Nuk e mora me shumė kėnaqėsi. Isha me mėdyshje. Drejtuesit e Pallatit tė Kulturės mė thanė:"Ēfarė di tė kėndosh?" Unė atėherė nuk dija asnjė kėngė tė saktė shqiptare. Kėndoja vetėm kėngė italiane. Kėshtu u thashė edhe drejtuesve tė Pallatit tė Kulturės, qė di tė kėndoj vetėm kėngė italiane. "Kėndo ē’tė duash"- mė thanė ata. E pėlqyen zėrin tim. Mė aprovuan tė marr pjesė nė Festivalin e Kėngės sė qytetit tė Shkodrės.
Dhe kush ishte ky njeri qė ju zbuloi?
Kėtu do tė ndalesha. Ishte njė njeri i talentuar, njė njeri i mirė, njė njeri qė thuajse ka zbuluar 80% tė tė gjithė kėngėtarėve dhe artistėve shkodranė. Ai quhej Nard Bushati (Leonard Bushati). Ai ishte pėrgjegjės tek Shtėpia e Kulturės “Heronjtė e Vigut”. Ai kishte njė veēori, qė nuk e kanė sot njerėzit. I zbulonte talentet dhe i detyronte tė hypnin nė skenė, i detyronte tė shkonin tė kėndonin. Ne shumė kėngėtarė dhe artisė shkodranė i detyrohemi kėtij njeriu shumė. Ai na hapi rrugėn e skenės me thjeshtėsi, me dashuri, me pėrgjegjėsi, me korrektėsi, por gjithmonė njerėz tė tillė rrinė nė heshtje. Ata nuk dalin tė kėrkojnė lavde dhe detyrimisht njerėz tė tillė tė punės humbasin, kalojnė nė njė harresė qė se meritojnė. Kėshtu ishte dhe Nard Bushati, njeri i heshtur me punė shumė tė madhe.
Pra ju nė moshėn 17-vjeēare morėt pjesė nė Festivalin e Kėngės sė qytetit tė Shkodrės?
Po. Ishte dalja ime e parė nė skenė me njė publik tė gjerė. Ishte njė moment emocionues. Kėndova njė kėngė pėr elektrifikimin.
Si ka qenė lėvizja artistike kulturore e atėhershme nė qytetin e Shkodrės?
Shumė e gjallė. Ka pasur shumė aktivitete sidomos amatore. Jo vetėm Pallati i Kulturės, por ka pasur shumė ndėrmarrje qė organizonin estrada, festivale apo aktivitete tė tjera. Unė kam punuar nė fabrikėn e telave tė Shkodrės. Nė kėto aktivitete kam njohur Eduart Jubanin, Violeta Zefin, Xhorxh Vasian e shumė tė tjerė. Fabrika e cigareve ka pasur Gėzim Krujėn. Kanė qenė dhe grupet amatore tė NSHN-sė, uzinės “Drini”. Tė gjitha kėto ndėrmarrje kanė pasur aktivitete tė tilla prestigjioze qė konkurronin dhe trupat profesioniste.
Kur filloi Alibali tė aktivizohet me trupėn e qytetit tė Shkodrės?
Ishte viti 1969. Nė kėtė kohė u aktivizova dhe mė trupėn e estradės profesioniste tė qytetit. Futja ime nė kėtė trupė pėrkon me ardhjen nė Tiranė me njė aktivitet. Kėnga e parė qė kam kėnduar nė Tiranė nė sallėn e Estradės sė kryeqytetit ka qenė “Mes jush”.
Le tė flasim pėr festivalet nė RTSH. Kur ėshtė ngjitur nė skenėn e kėtij Festivali Bashkim Alibali?
Jam ngjitur nė festivalin e dhjetė me kėngėn “Stacioni i dashur”. Po ē’ndodhi? Para provave tė pėrgjithshme ma hoqėn kėngėn pėr interpretim ekstravagant, mbasi unė bėja disa lėvizje. Jo se i bėja me qėllim, por instiktivisht, pasi ndjeja kėngėn. Mora rrugėn pėr nė Shkodėr. Ishte Alfons Balliēi pastaj qė bėri pėrpjekje tė tjera qė tė kthehesha dhe tė ngjitesha nė skenė. Atėherė mė dhanė njė kėngė tjetėr “Qyteti punėtor”. U ngazėlleva. Ishte njė moment i veēantė. E kalova me sukses. Nuk ishte e lehtė tė merrje pjesė nė njė Festival tė tillė nė atė kohė. Kishte shumė kėrkesa nga ana profesionale.
Cilat qenė emocionet e Festivalit tė 10-tė nė RTSH?
Atėherė e kujtoj si sot se kam ndjerė dy palė emocionesh. Emocioni mė i vėshtirė, kur mė hoqėn kėngėn nga konkurrimi. M’u duk vetja si nė njė shkretėtirė. Sikur nuk do tė ngjitesha mė nė skenėn e festivaleve tė RTSH-sė. Pasi nuk kishte arsye. Unė pėrēoja nė skenė (paraprovat) ato lėvizje qė bėja kur kėndoja serenatat poshtė konviktit tė vajzave.
Pjesa e dytė kishte tė bėnte me ngjitjen nė skenė. Moment magjik! Po realizohej ėndrra ime mė e madhe, ėndrra qė kėngėtarėt e asaj kohe e kishin nė ēdo hap tė jetės. Nė fillim mė dridheshin gjunjėt. Mė dukej sikur nuk do tė mė dilte zėri. Kur hyra nė skenė mė dukej se tė pranishmit mė shihnin me mosbesim. Kėmbėt filluan tė mė dridheshin. Mė dukej se zėri nuk do tė mė dilte. Kur filloi muzika magjia e saj sikur mė zgjoi. Ai ishte lajmėrimi qė duhej tė kontrolloja veten. Nė fytyrė mė erdhi njė buzėqeshje e brendshme. E mblodha veten. Muzika hyrėse po mė rregullonte gjithė atmosferėn e brendshme. Kur erdhi momenti tė filloja, emocionet i kisha flakur. Zėri erdhi i plotė, i qartė, i pastėr, ashtu si e doja unė.
Mund tė na tregosh diēka pėr Festivalin i 11-tė?
Mora pjesė me njė kėngė interesante pėr studentėt. “Mbrėmja e fundit” titullohej kėnga. Pra kur studentėt mblidhen nė natėn e fundit, duke kujtuar shumė ditėt e shkollės sepse tė nesėrmen do tė shpėrndahen. Teksti dhe muzika e Enver Shėngjergjit, nėn orkestrimin e Aleksandėr Lalos. Ishte njė kėngė e suksesshme, ku natėn e parė tė pranishmit mė kthyen dy–tre herė. Ishte koha qė studentėt kishin ndikim nė jetėn kryeqytetase, por, ēuditėrisht kjo kėngė nuk fitoi asnjė ēmim! Megjithatė, dola i kėnaqur nga festivali. Kėnga ishte e bukur dhe u pėlqye, por tė kėqijat erdhėn mbrapa. Ky festival u kritikua shumė. Kėngėtarėt mė tė mirė u kritikuan pėr tendenca borgjezo-revizioniste, pėr shfaqje tė huaja.
U kritikuan ashpėr Sherif Merdani, Franēesk Radi, dhe pėr mua nė Shkodėr, nė ndėrmarrje, u zhvillua njė mbledhje qė zgjati 4 orė. Pas mbledhjes mua mė hoqėn tė drejtėn e kėngės pėr 7 vjet, konkretisht, tė mos merrja pjesė nė Festivalet e RTSH-sė. Pra, sėrishmi mė kritikuan pėr ekstravagancė dhe kush? Njerėz qė nuk e kishin parė fare festivalin. Pra, deri nė vitin 1978, kėndoja vetėm nė Estradėn e Ndėrmarrjes kėngė popullore. ėn e lehtė nuk e lėvrova. Mė dukej vetja bosh.
Kur ju kthyet sėrishmi skenės sė Festivalit?
Nė Festivalin e 17-tė. Pėrsėri mora pjesė me njė kėngė tė Enver Shėngjergjit. Pas kėtij Festivali kam marrė pjesė me ndonjė shkėputje nė tė gjitha festivalet nė RTSH.
Kur keni marrė ēmimin e parė nė festivale?
Nė Festivalin e 20-tė kam marrė ēmim tė parė me kėngėn “Ēel si gonxhe dashuria” me muzikė tė Kotanit dhe tekst tė Arben Dukės. Unė isha kėngėtar i parė sepse kėndohej nė dy variante. Varianti i dytė ishte njė duet. Por nė finale e kėndoi dueti pasi unė isha me “cen nė biografi” (qesh).
Eksperiencė tjetėr pėrveē Festivaleve nė RTSH?
Do tė veēoja “Kur vjen Pranvera” nė vitin 1985, ku mora ēmim tė parė. Kėtė ēmim ja dedikoj tė madhit Ferdinand Deda. ( “Nė duart e nėnės”, kompozim i Gjergj Lekės) Takova rastėsisht Gjergj Lekėn nė Tiranė dhe ai mė tha pėr kėngėn. E mora menjėherė dhe ja bėra prezent Ferdinadit. Atij i pėlqeu shumė, por numri i kėngėve ishte mbyllur. Ishte ndėrhyrja e Ferdinand Dedės qė kjo kėngė tė futej nė konkurrim. Pra kjo kėngė u fut jashtė konkurrimit paraprak vetėm 3 ditė para se tė fillonte koncerti. Pėr artistin nuk kishte rėndėsi rregulli, por arti. Ky ishte koncerti i parė “Kur vjen Pranvera”, dhe ku njė kėngė u fut jashtė konkurrimit tė pėrzgjedhjes paraprake.
Pra ju e veēoni kėngėn “Nė duart e nėnės”?
Jo unė, por tė gjithė. Kudo qė shkoj ajo ėshtė bėrė si kėngė shtėpie. Nėna ėshtė nė ēdo hap tė jetės sonė.
Ēmimi i kėngės “Nė duart e nėnės”?
Thuajse kaloi nė heshtje. Isha nė Shkodėr. Nė shpirt kisha festė, pasi kėtė ēmim e prita si pret burri qė gruaja t’i lind djalė. Doja tė bėja njė mbrėmje me kėngė me pije me shokėt. Por gėzimi im kaloi nė heshtje, pasi ato ditė kishte vdekur Enver Hoxha. Por kjo kėngė u bė kėngė popullore dhe tregoi se edhe njė kėngė e muzikės sė lehtė mund tė bėhet kėngė popullore. Pra kėnga qė pėrqafon populli bėhet ose quhet kėngė popullore.
Sa ēmime tė tjera ka marrė Bashkimi nėpėr festivale dhe koncerte?
Katėr ēmime tė dyta dhe tre ēmime tė treta.
Bashkėpunimet kryesore me kė kompozitor dhe autor tekstesh i ke pasur?
Me tekste kam bashkėpunuar me Zhuljana Jorganxhi, Arben Dukėn, Betim Muēon, ndėrsa kompozitorė me Gjergj Lekėn, Jetmir Barbullushin, Flamur Shehun, Vladimir Kotanin etj.
Dita mė e keqe skenike?
Kur nė vitin 1971 mė hoqėn nga transmetimi kėngėn “Letėr nė kufi”. Ishte njė kėngė qė po regjistrohej pėr Koncertin e Vitit tė Ri. Njė kėngė qė nė daljen e parė nė skenė u bė shumė e njohur dhe e kėndonin dhe fėmijėt. Ditėn e fundit tė regjistrimit atė e fshinė fare nga regjistrimi dhe kėnga nuk u pėrfshi nė koncert. Ishte njė kėngė qė e kisha shumė pėr zemėr. E kritikuan sėrishmi pėr tendenca moderniste, si muzikė e ndėrthurur me elementė tė muzikės sllave dhe greke. Kjo kėngė u kėndua mė vonė, ku populli i dha notėn dhe vendin qė i takonte. Kjo kėngė pati po aq jehonė sa “Nė duart e nėnės”, “S’ma njohe zemrėn”. “Lule delet”, “E imja Shota”. Pėr mua kėngė popullore nuk ėshtė vetėm ajo qė kėndohet me klarinetė, por ajo kėngė qė kėndohet nga gjithė populli.
Nė shumė vlerėsime tė jurive kėngėtarėt kanė qenė tė pakėnaqur. Keni ndonjė mendimin tuaj mbi vlerėsimet?
Ka shumė arsye. Por duhet tė theksoj se juria ka mendimin e vet, por kundėrshtitė vijnė kur ti je nė skenė, kėndon, merr duartrokitje tė zjarrta mė shumė se kushdo dhe nuk merr asnjė ēmim. Kėtu lindin dyshimet dhe kontradiktat.
Bashkimi, kėngėtar i muzikė sė lehtė, por edhe kėngėtar popullor. Ku e gjen sot mė mirė veten, tek cila gjini kėnge?
Unė e kam shumė pėr zemėr muzikėn e lehtė. Ajo mė jep forcė, por duke parė se nė ambiente familjare kėndohet mė shumė kėnga popullore, jam dhėnė edhe pas kėsaj kėnge. Pėr kėtė kam ndjekur shembullin e kėngėtarit tė shquar tė kėngės popullore shkodrane Bik Ndoja. Ai ngelet pėr mua njė kėngėtar i pazėvendėsueshėm nė qytetin karakteristik kėngėdashės. Edhe tek kjo gjini kėnge unė i jam pėrmbajtur kėngės tipike shkodrane. Atje shoh fėmijėrinė time, jetėn time. Nė repertorin e kėngės shkodrane numėrohen rreth 250 kėngė si “Lule borė”, “Ti mė je si njė gonxhe”, qė kam kėnduar unė, ndėrsa kėngė popullore Shkodra ka me qindra kėngė tė tjera. Por sot edhe kjo kėngė ėshtė deformuar.
Nė sa vende tė botės ka dhėnė koncerte Bashkimi?
Nė Angli, Greqi, Kanada, Austri, Gjermani, Itali, nė shumicėn e vendeve ku ka emigrantė shqiptarė. Vendi qė mė ka lėnė mė shumė pėrshtypje pėr nga pritja dhe brohoritjet ka qenė Greqia. Ndoshta ngaqė nė kėtė vend ndjehet mė shumė racizmi dhe ksenofobia. Nė kėto koncerte kėngėt janė kėnduar sė bashku me mua dhe shpeshherė tė gjithė janė ēuar nė kėmbė. Nė ambiente tė tilla gjithmonė kam ndjerė diēka tė veēantė. Nė kėto koncerte kam kėnduar edhe kėngė popullore edhe kėngė tė muzikės sė lehtė. Kam shkuar me njė repertor tė zgjedhur si kėnga “Nė duart e nėnės”, e cila ka qenė mė e kėrkuara.
Edhe ju vetė gjatė intervistės e theksuat se sot ka njė deformim tė kėngės sė mirėfilltė popullore dhe asaj tė lehtė. Ka huazime qė nuk lidhen me kėngėn e mirėfilltė shqiptare?
Nuk e di se nga kush nxitet kjo lloj fryme. Kėngėtarėt nė radhė tė parė duhet tė kenė tė qartė qė duhet tė kėndojnė kėngė tė atdheut tė tyre. Tė tabanit. Shoh qė po punohet qė tė mos kemi njė indentitet kombėtar nė artin tonė. Shumė herė kėngėt tona kanė marrė pjesė nga muzika dhe kėngėt greke, sllave, turke qė tė bėn ta shohėsh kėngėn shqipe si njė rrobė me arrna qė s’ke ku ta kapėsh.
Mendoni se dhe shteti ka pjesėn e vet tė fajit nė kėtė huazim dhe deformim?
Sigurisht. Shteti duhet tė luaj rolin e vet, tė ruajė tė drejtėn e autorit, me anė tė specialistėve tė mos lejojė daljen nė treg tė CD-ve qė nuk janė krijim i mirėfilltė shqiptar. Shteti nuk duhet tė lejojė t’i bėhet reklamė kėsaj lloj kėnge. Shteti duhet tė investojė me festivale tė veēanta me specialistė pėr tė ruajtur dhe kultivuar kėngėn e mirėfilltė. Duhet tė veprojė si nė Itali kur po depėrtonte kėnga amerikane. Atėherė shteti ndėrhyri duke investuar seriozisht nė festivale apo specialistė dhe kėngėtarėt mė tė mirė qė kėnga italiane ėshtė aty ku ėshtė sot.
Ndoshta e ndoqe maratonėn e Kėngės Popullore nė TV Klan. Ishte njė nismė e bukur, por aty u kėnduan dhe kėngė greke apo u imituan kėngėtarė grekė. Nuk do tė ishte mė mirė qė kėngėtari grek tė kėndonte njė kėngė shqiptare? Ne po tregohemi servilė, po tregohemi inferiorė. Njė kėngėtar i huaj pritet nga Presidenti apo kryeministri shqiptar, kur kėngėtar tė mėdhenj tanėt janė pa punė, apo nuk kujtohet njeri t’i japė njė vlerėsim. Nuk kujtohet askush pėr ata kėngėtarė qė i kanė dhėnė Shqipėrisė emėr. Nuk kujtohen as pėr Vaēe Zelėn.
Kush janė kėngėtarėt tuaj mė tė preferuar brenda dhe jashtė Shqipėrisė?
Vaēe Zela, Bik Ndoja, Ibrahim Tukiēi, Fitnete Rexha, Naile Hoxha dhe shumė tė tjerė. Pėr muzikėn e lehtė Tonin Tėrshana, shoku im i fėminisė.
Shpėrblimi mė i madh qė ke marrė si kėngėtar?
Duartrokitjet e shumta nė koncerte dhe pėrshėndetjet e njerėzve nė rrugė. Kėto janė mė shumė se ēmimet.
HERMES NEWS
.
Krijoni Kontakt