Close
Faqja 2 prej 6 FillimFillim 1234 ... FunditFundit
Duke shfaqur rezultatin 21 deri 40 prej 104
  1. #21
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    Ushqyerja tek fėmijėt.

    Kėshilla pėr njė ushqyerje tė shėndetshme tė fėmijėve

    • Ushqyerja ėshtė njė proces mjaft i rėndėsishėm te fėmijėt, qė siguron njė rritje normale fizike dhe psikike.

    AIDA MALAJ

    Nė njė intervistė pėr “Panorama”, mjekja pediatre, dr.shk. Shqipe Binbashi, jep disa kėshilla pėr kohėn e ndarjes nga gjiri dhe fillimin e ushqimit shtesė:
    Doktoreshė, kur duhet tė fillojė dhėnia e ushqimeve shtesė tek fėmijėt qė ushqehen me gji?
    Sipas rekomandimeve qė jep OBSH, ushqimi vetėm me gji pėr moshėn nga 4-6 muaj ėshtė ideal. Pėrpjekjet e disa nėnave pėr tė filluar ushqimet solide mė herėt se muaji i katėrt, janė tė gabuara. Por edhe fillimi i ushqimeve solide mė vonė se 6 muaj, nuk ėshtė i kėshillueshėm, sepse fėmija mund tė mos reagojė mirė nė ushqyerje. Periudha mė e pėrshtatshme e fillimit tė ushqimeve tė tjera, pėrveē qumėshtit tė gjirit, ėshtė nga muaji i 4-6 i jetės sė fėmijės. Nė kėtė periudhė, aparati tretės i fėmijės arrin tė thithė dhe tė tresė, pėrveē qumėshtit tė gjirit, edhe ushqime tė tjera. Po ashtu, funksioni i veshkave pėrballon njė sasi mė tė madhe proteinash dhe mineralesh.
    Cilat janė ushqimet mė tė pėrshtatshme nė kėtė moshė?
    Varet nga tradita familjare, ose preferenca e prindit nė pėrzgjedhjen e ushqimit tė parė shtesė. Mund tė fillohet me drithėrat. Preferohet mielli i orizit, pėr vetitė hipoalergjike. Por mund tė fillohet edhe me pure zarzavatesh. Kėto gatime duhet tė pėrgatiten me qumėsht industrial (formula standarde), tė paktėn deri nė fund tė vitit tė parė. Qumėshti i lopės nė kėtė periudhė nuk kėshillohet, pėr mangėsitė nė pėrbėrje, ku mė e rėndėsishmja ėshtė deficiti nė hekur, qė shkakton aneminė tek fėmija. Ushqimi i ri duhet filluar me sasi tė vogėl, pėr t’u shtuar gradualisht, nė varėsi tė tolerancės sė stomakut tė fėmijės. Pasi tė jetė mėsuar me ushqimet e para, gradualisht shtohet mishi i homogjenizuar, djathi, veza etj.
    Duhet tė kihet parasysh qė ushqimet solide tė jepen me lugė, nė mėnyrė qė tė mėsohen reflekset e pėrtypjes nga fėmijėt. Po ashtu lėngjet duhet tė pihen me gotė, sepse dhėnia me biberon, sidomos e lėngjeve tė frutave mund tė favorizojė kariesin.
    Ēfarė kėshillash mund t’u jepni prindėrve nė kėtė periudhė?
    Duhet tė vihen re ndryshimet nga fillimi i ushqimeve tė reja tek fėmija. Kėshtu, sė pari, duhen vėrejtur ndryshimet nė traktin tretės (shfaqja e diarresė, tė vjellave, dhimbjeve tė barkut etj.). Po ashtu duhen vėnė re ndryshimet nė lėkurė: rash, urtikarie si dhe ndryshimet nė traktin respirator: vėshtirėsi nė frymėmarrje, shenja kėto tė njė alergjie ushqimore.
    Ēfarė mund tė bėhet kur fėmija refuzon ushqimin?
    Nė pėrgjithėsi refuzimi i ushqimit ėshtė problem gjatė periudhave tė sėmundjeve, kur anoreksia dhe refuzimi i ushqimit ėshtė i paevitueshėm. Duke qenė se sėmundja ėshtė e pėrkohshme, mjafton tė mbėshtetet sipas rastit me dhėnie lėngjesh nga goja, ose nė venė (parenteral), pėr tė evituar rėnien nė peshė. Prindėrit duhet tė dinė se rregullat “e rrepta”, pa marrė parasysh oreksin dhe dėshirėn e fėmijės pėr t’u vetushqyer, pėlqimin, ose jo nga fėmija e njė ushqimi tė caktuar, shpesh bėjnė efekt tė kundėrt. Pra, nė vend qė tė nxisin fėmijėn nė ushqyerjen, e shtyjnė ta refuzojė. Nė periudhat pa oreks nuk duhet insistuar tė merret patjetėr e gjithė sasia e ushqimit.
    Si duhet tė jetė ushqyerja nė fėmijėt 1-3 vjeē?
    Nė kėtė moshė fėmija ka prirje tė jetė i pavarur nė ushqyerje dhe kjo duhet inkurajuar. Mbas vitit tė parė, ushqimi duhet tė jetė i pasur me tė gjitha komponentėt, por tė pėrpunuara mirė nė drejtim tė zierjes dhe grimcimit. Gjatė vitit tė tretė tė jetės, me plotėsimin e gojės me dhėmbė, ushqimi gradualisht i afrohet ushqimit tė tė rriturit.
    Nė kėtė periudhė fėmijėt manipulojnė me ushqyerjen pėr tė tėrhequr vėmendjen dhe pėr tė arritur plotėsimin e dėshirave tė tyre. Kėtu mund tė fillojnė gabimet nė ushqyerje, pėr shkak tė produkteve ushqimore tė gatshme, zakonisht tė shijshme, shpesh tė ėmbla, qė reklamohen nė treg. Kjo ėshtė arsyeja qė nė kėtė periudhė, rreziku i fillimit tė obezitetit tė jetė mjaft i lartė.

    Kėshilla

    Gjatė ushqyerjes sė fėmijės duhet mbajtur parasysh qė:

    -Konfuzioni dhe zhurma nė kohėn e ushqyerjes i tėrheq vėmendjen fėmijės;
    -Nuk duhet mbajtur televizori hapur nė kohėn e ngrėnies;
    -Duhet tė evitohen diskutimet me zė tė lartė;
    -Nuk duhen bėrė komente negative pėr ushqimin nga tė rriturit, gjė qė influencon edhe tek fėmija;
    -Duhet inkurajuar dėshira e fėmijės pėr t’u ushqyer vetė pas vitit tė parė;
    - Lejojeni fėmijėn tė ushqehet nė tavolinė me gjithė familjen;
    - Edukojeni fėmijėn tė ushqehet me orare, ku 3 vakte tė jenė tė mėdha dhe 2 vakte tė ndėrmjetme, qė mund tė jenė fruta, ose lėngje frutash, kos me fruta etj., zakone qė duhet tė vazhdojnė edhe nė moshė mė tė rritur.

    Marre nga "Panorama"
    "Carpe Diem"

  2. #22
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    Smogu shton riskun pėr shfaqjen e trombozave

    • Ndotja urbane mund tė favorizojė formimin e pllakėzave nė arteriet e kėmbėve, duket shtuar riskun pėr tromboza.

    Tė paktėn ky ėshtė konkluzioni qė ka nxjerrė njė grup shkencėtarėsh tė “Harvard Medical School” tė Bostonit, tė drejtuar nga Andrea Maēarelli, pasi kanė marrė nė konsideratė 870 pacientė tė prekur nga tromboza gjatė 10 viteve qė ka zgjatur studimi. Shkencėtarėt kanė krahasuar tė dhėnat e kėtyre pacientėve, me ato tė 1.210 personave qė gėzonin shėndet tė mirė dhe qė jetonin nė tė njėjtėn zonė. Janė analizuar pėrqendrimi i substancave ndotėse si thėrrmijat e karbonit dhe tė nitrateve tė metaleve, nė zonat urbane qė janė marrė nė konsideratė dhe rezultatet kanė treguar se pėr ēdo 10 mikrogramė mė tepėr pėr metėr kub tė kėtyre substancave, regjistrohet njė rritje me 70% tė riskut pėr shfaqjen e trombozave. Mekanizmi qė lidh smogun me rritjen e riskut pėr tromboza, ėshtė mjaft i ngjashėm me atė qė shkakton tė ashtuquajturėn “sindrom e economy class”, edhe pse te pasagjerėt qė nuk lėvizin kėmbėt pėr shkak tė udhėtimeve tepėr tė gjata, duke qėndruar pėr njė kohė tė gjatė ulur nė pozicione jo komode, nuk formojnė pllakėza tė mirėfillta, por vetėm shfaqin ngadalėsim tė qarkullimit tė gjakut. Ndėrkohė, ashtu si shpjegohet nė numrin e fundit tė “Archives of Internal Medicine”, smogu favorizon ngushtimin e arterieve, pasi si pasojė e ekspozimit ndaj agjentėve ndotės, gjaku qarkullon mė me vėshtirėsi.
    Ekspozimi ndaj nano-pjesėzave tė prodhuara nga shpėrbėrja e karburanteve ka qenė objekt i njė studimi qė ka patur pėr objekt ndikimin e smogut nė infraktet dhe iktus. Studimi i kryer nė SHBA, tregon se ekziston njė lidhje e mundshme mes smogut dhe rrezikut pėr shfaqjen e trombozave venoze tė thella. “Rezultatet tona tregojnė pėr njė faktor risku krejt tė ri dhe nė tė njėjtėn kohė konfirmojnė rėndėsinė e sforcimeve qė kryhen pėr uljen e impaktit tė ndotjes urbane nė shėndetin e njeriut”, kanė nėnvizuar studiuesit e Harvardit.

    Marre nga "Panorama"
    "Carpe Diem"

  3. #23
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    “Virozat e barkut”, si mund t’i parandalojmė?

    Gastro-enteritet janė ndėr shqetėsimet mė tė shpeshta qė prekin fėmijėt.

    AIDA MALAJ

    Ndonėse rastet mė tė shprehura janė nė ditėt me temperatura tė larta, nuk pėrjashtohen shqetėsimet nė ēdo periudhė tė vitit. Shkaktarėt janė viruse tė ndryshme qė qarkullojnė, tė cilėt favorizohen nga ndryshimet e temperaturave, kryesisht ulja e higjienės dhe ndotja e ambientit. Mjekėt tėrheqin vėmendjen qė ēdo rast tė trajtohet me kujdes. Nė njė intervistė pėr “Panorama”, pediatrja infeksioniste Marita Cama, kėshillon se si mund tė parandalohen dhe kujdesi qė duhet treguar nga prindėrit pėr tė trajtuar kėto probleme:
    Doktoreshė, ditėt e fundit ka pasur mjaft raste me gastro-enterite te fėmijėt, mund tė flasim pėr njė epidemi?
    Rastet e gastro-enteriteve janė ndėr shqetėsimet mė tė shpeshta te fėmijėt dhe janė tė pranishme gjatė gjithė vitit. Ditėt e fundit ka pasur mjaft raste, por ende nuk mund tė flasim pėr njė epidemi. Zakonisht kėto shfaqen kur temperaturat janė shumė tė larta, kur problemet e higjienės theksohen, etj.
    Nga se shkaktohen kėto sėmundje?
    Shkaktarėt janė viruse tė ndryshme qė qarkullojnė nė ajėr. Tashmė kanė ndryshuar skemat klasike, nuk ka vetėm njė virus qė e shkakton, janė gjithmonė 2-3 qė ndėrveprojnė, mbivendosen dhe ndikojnė nė shfaqjen e kėtyre problemeve. Kjo bėn qė edhe shenjat klinike tė mos jenė tė njėjtat, por tė ndryshojnė, pasi ēdo virus shfaq shenjat karakteristike tė tij. Kjo ėshtė arsyeja se shpesh shenjat janė tė ndryshme, diarre, temperaturė e lartė, mungesė oreksi, humbje nė peshė, etj.
    Ka faktorė qė e favorizojnė shfaqjen e kėtyre problemeve?
    Ekzistojnė disa faktorė qė ndikojnė nė shumimin dhe shfaqjen e kėtyre viruseve, tė tilla janė ndryshimet dhe luhatjet e temperaturave, temperaturat e larta, mungesa e higjienės, ndotja e ambientit tė jashtėm, etj.
    Kur duhet t’i drejtohemi mjekut?
    Qė me shfaqjen e shqetėsimeve tė para duhet tė drejtoheni sa mė parė te mjeku specialist. Kjo, sepse dhe njė episod diarreik, mund tė jetė sinjal i njė problemi mė serioz. Njė episod diareik pėrmban mė tepėr ujė se zakonisht dhe si pasojė lėndėt ushqyese, uji dhe kripėrat minerale qė merren me ushqimin nuk thithen plotėsisht nė zorrė, por eliminohen jashtė organizmit me diarre. Pra, fėmija nxjerr mė shumė lėngje sesa merr dhe pasoja e parė ėshtė dehidratimi. Tė njėjtin veprim shkaktojnė edhe tė vjellat qė shpesh janė shoqėruese tė diarresė. Sa mė i vogėl tė jetė fėmija aq mė shpejt dehidratohet domethėnė humbet lėngje. Diarreja ėshtė mjaft e dėmshme pėr fėmijėn, sepse me anė tė saj fėmija humbet sasi lėngjesh e bashkė mė te edhe sasi kripėrash trupore. Ai humbet elemente ushqimorė tė domosdoshėm pėr organizmin dhe njėkohėsisht humbet oreksin, nga kjo nėna priret qė tė mos e ushqejė dhe pėr pasojė gjendja pėrkeqėsohet mė tej. Pėr kėto shkaqe diarreja ėshtė mė e dėmshme veēanėrisht te fėmijėt e dobėt dhe tė sėmurė.
    Ēfarė kėshillash mund t’i jepni prindėrve pėr tė parandaluar shfaqjen e kėtyre problemeve?
    Parandalimi i kėtyre problemeve pėrfshin njė sėrė masash, ku mė kryesorja ėshtė mbajtja dhe respektimi i njė higjiene maksimale nė pastrimin, ruajtjen dhe gatimin e ushqimeve qė i jepen fėmijės. Kėshtu, rekomandohet qė ushqimet tė pastrohen shumė mirė, me ujė tė rrjedhshėm dhe tė freskėt. Mė pas, duhet tė tregohet kujdes nė gatim dhe nė ruajtjen e ushqimeve tė gatuara, sepse dhe kėto nėse nuk ruhen nė kushte frigoriferike tė pėrshtatshme, mund tė shėrbejnė si burim problemesh shėndetėsore.


    Kėshilla

    Nė kushtet e shtėpisė, kur fėmija shfaq probleme tė tilla, masa e parė qė ndėrmerret ėshtė dhėnia e sa mė shumė lėngjeve se zakonisht, lėng orizi, supėra dhe pėr fėmijėt qė ushqehen me gji, tė shtohet vėnia nė gji. Nuk duhet harruar se lėngjet nuk zėvendėsojnė ushqimin, i cili duhet dhėnė shpesh e nga pak, me pėrmbajtje qė asimilohen shpejt si dhe me vlera kalorike e tė pasura me vitamina. Nė kėto raste nuk rekomandohet tė jepet qumėsht dhe ushqime qė pėrmbajnė atė, vezė, ushqime me yndyrnė. Ushqimet duhet jenė tė ziera fort e nė formė pureje, por tė mos pėrmbajnė fibra, lėkura e tė tjera lėndė tė paasimilueshme nga organizmi i fėmijės. Ushqimet duhet tė jepen ēdo 3 orė, duke pasur parasysh qė ato qė pėrdoren zakonisht me qumėsht tė hollohen me ujė me porcion 2:1. Ndėrsa si sasi, fėmijės nėn 2 vjeē i duhet t’i jepet 50-100 ml lėngje mbas ēdo dalje diareike. Njėkohėsisht nuk rekomandohen ushqimet me shumė sheqer. Rekomandohen bananet nė veēanti mbasi kanė kalium, element ky qė organizmi e humbet gjatė diarresė.

    Marre nga "Panorama"
    "Carpe Diem"

  4. #24
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    Barnat “e rrezikshme” qė japin alergji!

    • Urtikarie, vėshtirėsi nė frymėmarrje, probleme me veshkat dhe mėlēinė, janė disa nga shenjat qė shfaq alergjia nga ilaēet.

    AIDA MALAJ

    Nė bazė tė kėtij ērregullimi qėndron bashkėveprimi i ilaēit me pjesė tė ndryshme tė sistemit imunitar, duke dhėnė nė fund reaksionin alergjik. Nė njė intervistė pėr “Panorama”, mjekja alergologe, Mirela Hitaj, shpjegon si mund ti njohėsh dhe trajtohen alergjitė nga ilaēet:
    Doktoreshė, sa tė pėrhapura janė alergjitė nga ilaēet?
    Reaksionet nga barnat janė njė problem serioz dhe aktual, i cili sa vjen dhe rritet. Sėmundshmėria si pasojė e reaksioneve medikamentoze rritet paralelisht me shtimin e pėrdorimit tė medikamenteve. Nė fakt duhet bėrė dallimi mes reaksioneve alergjike dhe reaksioneve tė dėmshme nga medikamentet. Reaksionet alergjike nga barnat janė njė ndėr tipat e reaksioneve tė dėmshme nga medikamentet. Kėto reaksione pėrmbledhin tė gjitha reaksionet nga barnat pavarėsisht nga mekanizmat pėrgjegjės. Sipas OBSH-sė, me termin “reaksion i dėmshėm i medikamentit” pėrcaktohet ēdo efekt i dėmshėm i paparashikuar dhe i padėshiruar nga medikamentet, i cili ndodh nė dozat qė pėrdoren pėr parandalimin, diagnozė ose trajtim e patologjive tė ndryshme.
    Si shfaqen reaksionet nga medikamentet?
    Reaksionet e dėmshme nga medikamentet ndahen nė dy kategori: reaksione tė tipit A qė janė reaksione qė mund tė parashikohen, hasen mė shpesh dhe lidhen me efektet farmakologjike tė ilaēit.
    Kategoria e dytė janė reaksionet e tipit B, qė janė mė tė paparashikueshme, jo tė zakonshme dhe nuk lidhen me efektet farmakologjike tė medikamentit. Rreth 80 % e reaksioneve nga barnat bėjnė pjesė nė grupin e parė A dhe ndodhin nga toksiciteti i barit (mbidozimi), efektet anėsore, efektet dytėsore ose indirekte, si dhe nga ndėrveprimi i medikamenteve.
    Reaksionet medikamentoze alergjike, qė ndėrmjetėsohen nga mekanizma imunologjikė, hyjnė nė grupin e dytė tė tipit B. Ashtu si dhe reaksionet e tjera tė tipit B, reaksionet alergjike nga barnat hasen mė rrallė dhe pėrbėjnė 10-15 % tė rasteve.
    Ka faktorė risku qė ndikojnė nė shfaqjen e kėtyre alergjive?
    Faktorėt e rrezikut janė tė lidhur me: personin dhe me medikamentin e pėrdorur. Faktorėt e rrezikut tė lidhur me personin, sė pari lidhen me moshėn. Pėrgjithėsisht fėmijėt shfaqin mė pak reaksione alergjike nga barnat, sesa i rrituri, ndryshe nga alergjitė ushqimore, qė dihet qė tė vegjlit janė kontingjenti mė i riskuar. Faktorė tė tjerė janė ai gjenetikė, roli i sėmundjes bazė, metabolizmi i barnave kryesisht nė bazė tė njė kodimi gjenetik. Po ashtu janė reaksionet e mėparshme alergjike, nga faktorėt predispozues. Nė kėto raste prova kryesore ėshtė fakti i nxjerrė nga anamneza, se pacienti ka pėsuar njė aksident tė tillė mė parė: ose nga ai bar, ose nga njė bar tjetėr i ngjashėm me tė parin, pėr nga formula kimike.
    Ka faktorė predispozues nė shfaqjen e kėtyre problemeve?
    Cilėsitė kimike tė medikamentit, si p.sh aftėsia pėr t’u lidhur me njė proteinė tė trupit dhe pėr t’u bėrė imunogjenikė. Po ashtu ndikon doza dhe zgjatja e terapisė, frekuenca e mjekimeve nėse ėshtė e lartė, ndikon nė induktimin e njė pėrgjigjeje imune dhe nė shfaqjen e reaksionit alergjik. Njė faktor tjetėr predispozues ėshtė dhe pėrdorimi i imunosupresorėve, qė shoqėrohet me pakėsimin e qelizave T-supresorė, tė cilat rregullojnė sintezėn e IgE-ve.
    Ēfarė duhet bėrė nė rastet kur shfaqet alergjia nga ilaēet?
    Sė pari, kėshillohet ndėrprerja e menjėhershme e ilaēit qė dyshohet apo dihet qė ka dhėnė alergjinė. Gjithashtu nė kėto raste ndėrpriten dhe ilaēet e tjera mė pak tė dyshuar pėr alergjinė, por qė janė dhe mė pak tė rėndėsishme nė mjekim e tė sėmurit. Mjaft e rėndėsishme ėshtė tė bėhet konsulta menjėherė me njė mjek alergolog, sepse ndodh shpesh qė pacientėt tė shkojnė nėpėr mjekė tė ndryshėm. Vetėm mjeku alergolog mund tė vendosė diagnozėn qė duhet tė dhe marrė ndjekjen e specializuara.

    Ilaēet qė japin mė shpesh alergji

    -Penicilina
    -Substancat e kontrastit qė pėrdoren nė radiologji
    -Sulfonamidet qė hyjnė antimikrobialėt, diuretikėt, hipoglicemianėt oralė, etj
    -Anestėtikėt lokalė
    -Aspirina dhe aniiflamatorėt josteroidė


    Shenja klinike?

    • Shfaqet me prekje tė lėkurės: urtikarie, ekzantema tė ndryshme, dermatit kontakti, etj

    • Sėmundje hematologjike: anemi, etj

    • Prek veshkat: nefritin intersticial akut, sindromin nefrotik, etj

    • Prek heparin: pulmonitin nga hipersensibiliteti

    • Shfaq sindromin sistemik, sėmundjen e serumit, temperaturė nga barnat

    • Temperatura e shkaktuar nga medikamentet mund tė vijė si pasojė e njė procesi inflamator ose si shfaqjen e njė reaksioni medikamentoz nga efekti farmakologjik i barit nė sistemin nervor qendror.


    Si shfaqen alergjitė nga medikamentet

    -Reaksionet e menjėhershme ndodhin brenda orės sė parė tė marrjes sė medikamentit dhe shfaqen me klinikėn e anafilaksisė, tė edemės sė laringsit, me vėshtirėsi nė frymėmarrje, kolaps dhe urtikarie.

    -Reaksionet e pėrshpejtuara ndodhin brenda 72 orėve pas marrjes sė medikamentit dhe tregojnė se lidhen, ashtu si dhe reaksionet e menjėhershme me njė sensibilizim tė mėparshėm.

    -Reaksionet e vonuara shfaqen disa ditė pas fillimit tė mjekimit. Klinika e tyre pėrbėhet nga urtikaria, eritema, ekzantema, dhe sėmundja e seruimit. Kjo e fundit mund tė ndodh vetėm ose mund tė jetė pjesė e njė reaksioni tė menjėhershėm. Urtikariet pėrbėjnė 50 % tė reaksioneve. Nė urtikariet e vonuara mund tė mos ketė pasur kontakt tė mėparshėm me medikamentin dhe reaksioni ndodh disa ditė pas marrjes sė tij(5-11 ditė).

    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  5. #25
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    Astma dhe kolla, tė lidhura me refluksin.

    Kolla e vazhdueshme, por dhe astma bronkiale shpesh janė “bashkėshoqėruese” tė urthit. Mjekėt tėrheqin vėmendjen qė ēdo episod urthi tė trajtohet dhe ekzaminohet nė kohė, nė mėnyrė qė tė shmangen ndėrlikimet e mundshme.

    AIDA MALAJ

    Nė njė intervistė pėr “Panorama”, mjeku gastro-hepatolog, Altin Cekodhima, shpjegon se ēfarė lidhjeje ekziston mes kollės sė vazhdueshme dhe astmės bronkiale dhe ēfarė mund tė bėhet nė kėto raste.
    Doktor, ėshtė e vėrtetė qė ka raste kur refluksi tė shfaqė kollė kronike?
    Po, nė mjaft raste refluksi gastro-ezofageal shfaqet me shenja atipike, pra, jo me shenjat klasike qė shfaq shpesh kjo sėmundje. Tė tilla pėrfaqėsohen nga sėmundje tė aparatit tė frymėmarrjes nė veēanti astma bronkiale, kolla e vazhdueshme e pashpjegueshme dhe sėmundje qė prekin laringun. Sipas studimeve tė ndryshme, refluksi pastro-esofageal ėshtė pėrgjegjės pėr 10-20% tė rasteve tė kollės. Ndonjėherė, kolla mund tė jetė e vetmja shprehje e refluksit gastro-ezofageal; Gjithsesi, shpesh janė tė pranishme shenja tė tjera si ndjesia e djegėsirės, zgjim me shije tė hidhur nė gojė, etj. Me kalimin e kohės dyshohet pėr praninė e refluksit pastro-ezofageal dhe pacienti i drejtohet gastro-endoskopisė. Kolla kronike qė nuk trajtohet me kurat “klasike”, ėshtė mjaft e shpeshtė te personat qė vuajnė nga refluksi. Mendohet se refluksi acid arrin trakenė dhe bronket, duke shkaktuar njė reagim inflamator. Madje, mendohet se pjesa mė e madhe e pacientėve me astmė jo alergjike vuajnė dhe nga refluksi gastro-ezofageal.
    Ēfarė lidhjeje ekziston mes astmės bronkiale dhe refluksit?
    Tashmė lidhja mes kėtyre patologjive ėshtė e dokumentuar.
    Ekzistojnė studime tė ndryshme nė botė qė flasin pėr praninė e refluksit te gati 50 % e pacientėve astmatikė jo alergjikė. Dy janė mekanizmat qė mendohet se ndikojnė, njė teori “e refluksit” dhe njė teori “si refleks”. Nė rastin e parė simptomat respiratore shkaktohen nga thithja e lėngut gastrik nė pemėn bronkiale, ndėrsa nė rastin e dytė, shkaktohet nga njė refleks qė shkaktohet nga refluksi acid nė nivel tė pjesės sė poshtme tė ezofagut. Tė dyja teoritė shfaqin tė dhėna klinike bindėse dhe mendohet se, ndikojnė tė dy mekanizmat. Veē kėsaj, nė disa raste simptomat e astmės pėrputhen me simptomat tipike tė refluksit, madje ėshtė e vėrtetė qė nė pjesėn mė tė madhe tė rasteve simptomat respiratore janė lehtėsisht tė predominuara nga ato gastro-ezofageale janė tė pakta ose gati mungojnė; kjo tė ēon tė mendosh pėr praninė e refluksit nė pacientėt astmatikė, sidomos tek ata qė i pėrgjigjen pak terapisė anti-astmatike.
    Ēfarė mund tė bėhet nė kėto raste?
    Nėse episodet e refluksit bėhen mjaft tė shpeshta dhe zgjasin pėr njė kohė tė gjatė, ato bėhen patologjike. Nė kėto raste ka mundėsi qė tė ndikojė nė shpėrthimin e reflekseve nervore ose dhe material gastrik tė thithet nė bronke dhe tė shkaktojė kriza astmatike, sidomos gjatė natės. Prandaj ėshtė e nevojshme qė pėrveē trajtimit te mjeku alergolog, kėta pacientė tė mbajnė kontakte tė vazhdueshme dhe me mjekun gastro-enterolog, i cili do tė dijė tė pėrcaktojė nėse episodet e refluksit janė patologjikė ose jo dhe se si mund tė trajtohen kėto probleme.

    Predispozicioni

    Grupmoshat mė tė rriskuara

    Dihet qė probabiliteti pėr t’u prekur nga refluksi rritet me kalimin e moshės. Nė pėrgjithėsi, risku shtohet pas tė 40-ve dhe mė tepėr shfaqet gjatė moshės 65-70 vjeē.


    Shenjat atipike tė refluksit
    Ngjirje zėri
    Vėshtirėsi nė gėlltitje
    Gėlbazė
    Ndjesia e njė “mase” apo diēkaje nė grykė
    Kollė kronike e pashpjegueshme
    Djegie fyti

    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  6. #26
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    Gjėndra Tiroide.

    Si shfaqen problemet e gjėndrės tiroide te fėmijėt

    • Gjėndra tiroide ėshtė organi qė prodhon hormonet e tiroides, qė kanė pėr detyrė qysh tek embrioni i njeriut tė marrin pėrsipėr zhvillimin e qelizave tė sistemit nervor.

    AIDA MALAJ

    Nė njė intervistė pėr “Panorama”-n, prof. dr. Petrit Hoxha, shef i shėrbimit tė Diabetologjisė nė Pediatrinė e QSUT-sė, shpjegon se si shfaqen problemet me gjėndrėn tiroide te fėmijėt, ēfarė pasojash sjell nė shėndetin dhe si mund tė trajtohen kėto probleme:
    Cili ėshtė funksioni i gjėndrės sė tiroides?
    Gjėndra tiroide ėshtė organi qė prodhon hormonet e tiroides, qė kanė pėr detyrė qysh tek embrioni i njeriut tė marrin pėrsipėr zhvillimin e qelizave tė sistemit nervor ose e shprehur ndryshe tė zhvillojnė intelektin, fizikun dhe sistemin nervor nė tėrėsi tė njeriut. Kjo ėshtė arsyeja qė gjėndrat tiroide fillojnė tė prodhojnė hormone qė nga java e 10-tė e embrionit. Natyra e ka krijuar mė shpejt kėtė funksion, sepse zhvillimi i qelizave tė trurit nė kėtė periudhė, ėshtė mė intensiv se gjatė gjithė jetės intrauterine dhe vazhdon me kėtė intensitet deri nė moshėn 3-vjeēare, pėr tė pėrfunduar rreth moshės 23-24 vjeē.
    Si realizohet prodhimi i hormonit tė tiroides?
    Realizohet ekskluzivisht nga jodi qė vjen nėpėrmjet gjakut tė nėnės, pra origjina ėshtė gjaku i nėnės. Kjo do tė thotė se duhet tė merret jod te gratė shtatzėna dhe gratė nė periudhėn e ushqyerjes me gji, nė mėnyrė qė tė lindin dhe rriten fėmijė pa probleme tė tilla. Nė kėtė fazė nėna ka mė shumė nevojė pėr jod, sepse i nevojitet pėr fetusin dhe pėr veten.
    Hormoni i tiroides dhe jodi i nėnės, marrin pjesė nė krijimin e receptorėve tė trurit tė organizuar pėr kapjen e informacionit qė vjen. Kjo fillimisht realizohet nga hormonet e nėnės, dhe mė tej ato prodhohen nga vetė fėmija. Nėse nėnės gjatė barrės nuk i jepet sasia e duhur e jodit, mungesa e jodit shfaq disa pasoja tė mėdha, e para: nėse nėna ka mungesė tė rėndė tė jodit te fėmija shfaqet kreteinizmi, qė ėshtė zhvillimi i pakėt mendor dhe fizik i fėmijės. Nėse pamjaftueshmėria e jodit ėshtė mė e lehtė, kjo ēon nė ulje tė koeficientit intelektual tė fėmijės. Eshtė parė se kėta fėmijė shfaqin 15 pikė mė pak nga 100 tė mundshmet tė zhvillimit intelektual, nė krahasim me fėmijėt e tjerė, qė nuk shfaqin njė mungesė tė tillė jodi. Kjo do tė thotė se brezat qė jetojnė nė zona me deficencė jodike mund tė kenė pakėsim tė koeficientit intelektual, qė mė pas shfaq pakėsim intelektual, qė shprehet me lėvizje tė pakontrolluara, ulje tė pėrqendrimit, ulje tė rendimentit shkollor.
    Sa problematike ėshtė mungesa e jodit nė vendin tonė?
    Studimet kanė treguar se mbi 90% e popullsisė sonė ka shfaqur deficencė jodike, tė shkallėve tė ndryshme. Gjithsesi vitet e fundit ėshtė kėrkuar tė ndalohet hyrja e kripės pa pėrmbajtje jodi. Nė masėn mė tė madhe kjo ka zgjidhur problemet e mungesė sė jodit. Rezultatet e 2007 kanė treguar se gjendja sot ėshtė pėrmirėsuar nė mėnyrė tė ndjeshme, dhe kjo pėr shkak tė pėrdorimit tė kripės sė jodizuar.
    Ēfarė pasojash mund tė shfaqi mungesa e jodit?
    Njė nga problemet qė shfaqet mė shpesh ėshtė zmadhimi i gushės, qė nė vitet ’93 prekte gati 28-30% tė fėmijėve nė Shqipėri, si pasojė e mungesės sė jodit, ndėrsa sot ky problem ėshtė nė pėrmasa mė tė vogla. Veē kėsaj pasoje, e pėrhapur ėshtė dhe sėmundja e hypotirozės, e karakterizuar nga mungesa e zhvillimit tė gjėndrės tiroide deri nė mungesėn e saj. Kjo ndodh nė 1 tė porsalindur nė 3500 raste. Pasojat janė mungesa e zhvillimit mendor dhe fizik. I porsalinduri do tė ketė tė pambyllur pjesėn kockore pas kokės, defekon me vėshtirėsi, ka kėrthizė tė dalė, ikteri zgjat nė kohė dhe ėshtė i shprehur. Mė vonė tek kėta fėmijė, lėkura ėshtė e ashpėr, e thatė, e zbehtė, ėshtė e mermertė, barku zmadhohet, gjuha zmadhohet dhe del jashtė gojės, fėmija qan me zė tė trashė, ka gjumėsi tė tepruar, zhvillim mendor tė pakėt. Kur mbush njė vit fėmija nuk flet, nuk ecėn, barku vazhdon tė jetė i madh, ka kapsllėk, lėkura ėshtė e ashpėr, mbetet shtatshkurtėr. Meqė diagnoza bėhet me vėshtirėsi janė krijuar programe tė zbulimit tė sėmundjes qė ditėn e tretė tė lindjes. Kur bėhet matja e hormonit tė tiroides. Nėse nuk diagnostikohet qė nė kėtė moment dhe nuk nis trajtimi, ky fėmijė do tė ketė pasoja nė zhvillimin mendor dhe fizik. Nėse trajtohet nė kohė, ky fėmijė ka ecuri tė mirė.
    Sa ėshtė nevoja ditore pėr tė mos shfaqur kėto probleme?
    Duhet qė jodi tė merret nė dozėn 200 makrogramė nė ditė pėr tė rritur. Duhet qė nė gratė shtatzėna, tė jepet nė formė tabletash 200 mikrogramė nė ditė.
    Ku mund tė gjendet?
    Jodi gjendet nė kripė dhe kjo gjendet nė bukė, gjellė, ushqime tė konservuara, qė janė tė pasura me kripė.
    Cila ėshtė profilaksia mė e mirė?
    E para ėshtė marrja e kripės sė jodizuar nga popullsia, shtesa e jodit gjatė shtatzėnisė dhe periudhės sė laktacionit dhe nė fėmijėt e moshave pubertare.


    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  7. #27
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    Ulja e testosteronit, ndėr shkaqet e sėmundjes sė prostatės.

    • Ndryshimet hormonale mendohet tė jenė njė nga shkaqet e shfaqjes sė sėmundjes sė gjėndrės sė prostatės.

    AIDA MALAJ

    Bėhet fjalė pėr ndryshimet e nivelit tė testosteronit, hormonit kryesor mashkullor, qė ėshtė pėrgjegjės pėr njė sėrė funksionesh nė organizmin e njė mashkulli. Nė njė intervistė pėr “Panorama”, mjeku Niko Nushi, kirurg-urolog, shpjegon se si ndikon konkretisht ky hormon dhe ēfarė rruge duhet tė ndjekė pacienti pėr t’u trajtuar:
    Doktor, ėshtė e vėrtetė qė sėmundja e gjėndrės sė prostatės mund tė shfaqet si pasojė e ndryshimeve hormonale dhe mė konkretisht e testosteronit?
    Po. Adenoma glandulare e prostatės ėshtė njė ndėr sėmundjet e shpeshta qė prek gjėndrėn e prostatės dhe mendohet qė nė bazė tė kėsaj sėmundjeje janė ērregullimet hormonale, mes prodhimit tė testosteronit (hormonit mashkullor) dhe estrogenit (hormonit femėror). Ky ėshtė njė nga faktorėt qė ndikon nė shfaqjen e sėmundjes, krahas atyre tė trashėgimisė, abuzimit me alkoolin dhe duhanin. Po ashtu ndikojnė pozicionet e detyruara, qėndrimi pa lėvizur, qėndrimet e gjata shtrirė pėr shkak tė sėmundjeve tė ndryshme. Megjithatė ndryshimet hormonale qė shfaqen te burrat pas moshės 40 vjeē, mendohet tė jenė njė nga shkaqet kryesore qė ndikojnė nė shfaqjen e kėsaj sėmundjeje.
    Pse shfaqen kėto ndryshime hormonale?
    Mashkulli si hormon kryesor ka testosteronin, i cili prodhohet kryesisht nė testikuj nga disa qeliza (leydik) qė ndodhen nė teste. Me kalimin e moshės ulet funksioni i kėtyre qelizave, duke ulur sasinė e prodhimit tė kėtij hormoni, ku mė shumė e ku mė pak, i cili do tė sjellė dhe disa shqetėsime karakteristike.
    Mė konkretisht, ēfarė shqetėsimesh mund tė shfaqen?
    Simptomat e pėrgjithshme tė mungesės sė testosteronit janė ulja e dėshirės seksuale, vėshtirėsi nė ereksion, shenja tė depresionit dhe lodhjes, ndryshimi i linjės trupore qė shoqėrohet me ulje tė fuqisė muskulore dhe rritje tė masės dhjamore. Por dhe shqetėsime tė tjera, qė siē thamė lidhen me gjėndrėn e prostatės.
    Ēfarė duhet tė bėhet nė rast se shfaqen shenjat e mungesės sė testosteronit?
    Kėta pacientė fillimisht duhet t’i nėnshtrohen njė mori analizash, siē janė: gjaku komplet, urinė komplet, uroculturė, P.S.A.-testosteroni, spermograma, analizat e mėlēisė, lipidograma, echo e prostatės dhe testeve. Kjo bėhet pėr tė parė nivelet e tyre dhe korrigjuar nivelet e testosteronit. Kjo bėhet duke injektuar ēdo 8 javė njė ampul Nebido, nė prani tė mjekut specialist. Nė pacientėt qė ėshtė kryer kjo procedurė, janė arritur rezultate tė konsiderueshme dhe janė vėnė re ndryshime nė gjendjen e tyre tė pėrgjithshme. Madje ėshtė parė se ka pasur ndikim dhe nė zvogėlimin e gjėndrės sė prostatės ½ e madhėsisė sė saj dhe ėshtė zhdukur urina e mbetur (reziduale). Prandaj personave qė vėnė re ndryshime nė humorin apo gjendjen e tyre tė pėrgjithshme, u rekomandohet tė paraqiten sa mė parė te mjeku specialist androlog apo urolog, nė mėnyrė qė tė diagnostikohen dhe trajtohen nė kohė.

    Ēfarė ėshtė testosteroni
    Testosteroni ėshtė hormon seksual mashkullor, qė prodhohet kryesisht nė testikuj dhe mė pas hyn nė gjak dhe pėrhapet nė organe tė tjera. Ky hormon ndikon nė zhvillimin e njė mashkulli gjatė pubertetit dhe qė ėshtė i nevojshėm pėr shėndetin dhe cilėsinė e jetės sė tij. Ky hormon ndikon nė zhvillimin e qimeve nė mjekėr dhe trup, zhvillimin e fizikut dhe libidon (dėshirės seksuale). Rritja e hormonit ndikon nė shtimin e oksigjenit nė tru, pėrmes tė cilit pėrmirėsohet fuqia e pėrqendrimit, memoria dhe humori. Nė kėtė mėnyrė mungesa e kėtij hormoni ndikon nė shfaqjen e problemeve fizike dhe psikike tė njė burri. Po ashtu testosteroni rregullon fuqinė muskulare dhe masėn dhjamore.

    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  8. #28
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    Kanceri nė mitėr.

    Kanceri nė qafėn e mitrės, si mund ta kuptosh

    • Kontaktet e pambrojtura, abortet e shumta traumatike, pėrdorimi i duhanit dhe sėmundjet seksualisht tė transmetueshme janė disa nga shkaktarėt e shfaqjes sė kancerit nė qafėn e mitrės.

    AIDA MALAJ

    Kjo ėshtė njė nga sėmundjet kanceroze mė tė shpeshta te gratė qė prek moshėn 30-60 vjeē. Nė njė intervistė pėr “Panorama”, mjekja gjinekologe, Kozeta Mustafaraj shpjegon se si shfaqet dhe cilat janė “sinjalet e alarmit” tė kancerit nė qafėn e mitrės:
    Nga se shkaktohet kanceri i qafės sė mitrės dhe sa e pėrhapur ėshtė kjo patologji?
    Kanceri i qafės sė mitrės apo siē njihet ai cervikal, lidhet me aktivitetin seksual tė gruas. Pėr rrjedhojė shkaqet e shfaqjes sė tij lidhen me karakteristika tė jetės seksuale tė gruas, ku pėrfshihen: fillimi i hershėm i aktivitetit seksual, pasja e shumė partnerėve seksualė, kontaktet e pambrojtura, lindjet e shumta, abortet e shumta traumatike, pėrdorimi i duhanit dhe sėmundjet seksualisht tė transmetueshme. Sot kjo sėmundje konsiderohet e transmetueshme me rrugė seksuale, si rezultat i prezencės nė pėrqindje mė tė madhe nė tė, tė virusit HPV (human papiloma virus), i cili ka disa forma tė tij mjaft kancerogjene. Pėr sa i pėrket pėrhapjes, ndryshimi i stilit tė jetės, ka bėrė qė ky lloj kanceri tė ketė njė tendencė nė rritje pėr t’u pėrhapur.
    Kush preket mė shpesh nga ky lloj kanceri?
    Kanceri i qafės sė mitrės ėshtė njė nga sėmundjet kanceroze mė tė shpeshta te gratė qė prek moshėn 30-60 vjeē, dhe e lėnė nė ecurinė e natyrale tė zhvillimit tė saj ėshtė vdekjeprurėse.
    Si zhvillohet kanceri i qafės sė mitrės?
    Ky lloj kanceri lind dhe zhvillohet mbi njė qafė mitre, tė inflamuar dhe tė traumatizuar nga aktiviteti seksual. Kjo e bėn ēdo grua potencialisht tė rrezikuar pėr shfaqjen e kėtij kanceri.
    A ėshtė i trashėgueshėm kanceri cervikal?
    Kanceri i qafės sė mitrės nuk ka lidhje gjenetike, pra nėse njė grua ka kancer tė qafės sė mitrės, nuk ėshtė domosdoshmėrisht e thėnė qė e bija tė ketė kancer. Por nga studimet e bėra nė botė ėshtė vėnė re se nė 15-20 % e rasteve me kancer, pacientėt kishin tė paktėn 1 tė afėrm me kėtė sėmundje.
    A mund tė parandalohet?
    Masa e parė parandaluese ėshtė pėrdorimi i mjeteve mbrojtėse, prezervativėve, tė cilėt ulin rreziqet e infeksioneve tė mundshme. Masė tjetėr parandaluese ėshtė bėrja e Pap Testit, sepse ndihmon nė diagnostikimin e hershėm tė sėmundjes. Zbulimi nė kėtė fazė mund tė ndikojė nė trajtimin nė kohė dhe shmangien e pasojave fatale pėr pacienten.
    A ėshtė plotėsisht i shėrueshėm kanceri i qafės sė mitrės?
    Nėse arrin tė diagnostikohet nė fazat fillestare ky kancer ėshtė plotėsisht i shėrueshėm dhe gruaja mund tė bėjė njė jetė fare normale. Por nėse diagnostikohet nė fazat e avancuara si ndodh gati nė 60 % tė rasteve, ky kancer ėshtė fatal pėr jetėn e pacientes.

    rreziku
    Cilat gra janė tė predispozuara
    - Gratė me partnerė tė shumtė seksualė
    - Gratė qė kanė filluar herėt aktivitetin seksual
    - Gratė me partnerė tė cilėt kanė pasur partnere me kancer
    - Gratė me histori sėmundjesh seksualisht tė transmetueshme
    - Gratė duhanpirėse
    - Gratė me kancer tė gjirit
    - Gratė qė nuk vizitohen rregullisht tek gjinekologu

    Shenjat e alarmit, si shfaqet kanceri i qafės sė mitrės

    Fillimisht gruaja nuk ka shenja tė sėmundjes, sepse ky kancer lind dhe zhvillohet nė heshtje pėr vite me radhė (6-7 vjet). Kur kanceri fillon tė veprojė, si shenja dominante mund tė jenė gjakderdhjet midis periodave, pas njė vizite gjinekologjike, pas kontaktit seksual ose gjatė menopauzės. Cikli menstrual ndonjėherė zgjasin mė shumė ose ėshtė i rėnduar, po kėshtu gruaja ka dhe infeksion tė zgjatur.

    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  9. #29
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    Brokoli dhe lulelakra, “aleatė” kundėr kancerit tė gjirit

    • Shumė fruta dhe perime: ky ėshtė “sekreti” qė mbron nga kanceri i gjirit.

    Tė paktėn ky ėshtė pėrfundimi i njė studimi tė kryer nga njė grup shkencėtarėsh amerikanė, tė publikuar para pak ditėsh nė “American Journal of Clinical Nutrition”, i cili ėshtė bazuar nė tė dhėnat e njė studimi tė kryer te rreth 6 mijė gra kineze.
    Shkencėtarėt kanė fiksuar vėmendjen nė lidhjen e mundshme qė ekziston mes konsumimit tė perimeve kruēifere (brokoli, lakėr e bardhė e lulelakėr) dhe rrezikut pėr kancer tė gjirit. Nga tė dhėnat e mbledhura nga studimi, ėshtė parė se konsumi i rregullt dhe i lartė i lulelakrės kineze dhe rrepave tė bardha, (perime tė zakonshme nė Kinė, lidhej direkt me incidencė mė tė pakėt tė karcinomės sė gjirit, sidomos te gratė nė periudhėn e post-menopauzės dhe mbartėse tė dy kopjeve tė njė varianti tė genit GSTP1, qė lidhet me neoplazinė. Nuk ka dyshim qė merita i pėrket disa substancave qė ndodhen nė to dhe quhen “isotiocianati”: bėhet fjalė pėr substanca qė janė nė gjendje tė kryejnė veprime tė shumta dhe pozitive, siē ėshtė luftimi i stresit oksidativ qė dėmton qelizat dhe indet, duke penguar nė kėtė mėnyrė rritjen e tumoreve dhe favorizojnė “apoptosinė” (vdekjen e qelizave tė sėmura). Por jo vetėm kaq. Kanė aftėsi interesante pėr tė ulur rrezikun pėr shfaqjen e kancereve hormono-vartėse. Me njė fjalė, kėto pėrbėrės janė substanca anti-kancerogjene, qė nėse merren nė sasi tė mirė ėshtė njė mėnyrė e mirė pėr tė parandaluar kancerin.
    Sang-Ah Lee, pėrgjegjės i ekipit tė studimit tė “Vanderbilt University” tė Neshvillit, ka shpjeguar se gratė qė merrnin sasitė mė tė mėdha tė perimeve, kishin gjysmėn e riskut pėr t’u prekur nga tumori i gjirit nė krahasim me ato qė konsumonin sasi mė tė pakta. “Studimi duhet interpretuar si njė konfirmim i mėtejshėm i faktit se dieta mund tė ulė ndikimin qė ka predispozicioni gjenetik nė vlerėsimin kompleks tė riskut tė kancerit”, ka nėnvizuar Jay Fowke, njė prej autorėve tė studimit.

    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  10. #30
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    Tumori nė lėkurė: Zbulohet receptori pėrgjegjės

    • Zbulohet receptori molekular pėrgjegjės pėr zhvillimin e kancerit tė lėkurės, si pėrgjigje e ekspozimit ndaj rrezeve tė diellit.

    Nė praktikė, njė grup shkencėtarėsh tė Universitetit tė Minesotės ka arritur tė identifikojė “pikėn hyrėse” tė rrezeve ultraviolet nė lėkurė, qė mund tė ndikojė nė shfaqjen e kancerit tė lėkurės. Sipas tė dhėnave qė referohen nė revistėn “Cancer Research”, receptori molekular nė fjalė ėshtė shumė i ngjashėm me “ganxhat” qė ndodhen nė sipėrfaqen e jashtme tė qelizave. “Ēėshtja qė ka qenė nė qendėr tė studimit tonė ishte tė kuptuarit se pėrse drita ultraviolet ēon nė shfaqjen e kancerit tė lėkurės”, ka treguar pėr revistėn “Zigang Dong”, koordinatori i studimit. Receptorėt molekularė janė struktura proteinike, qė pėrbėjnė membranėn e jashtme tė qelizave. Funksioni i tyre ėshtė tė kapin pėrbėrėsit nga gjaku dhe t’u lejojė qelizave tė ndėrveprojnė me kėta pėrbėrės. Receptori i zbuluar nga shkencėtarėt, bėn tė mundur tė “integrojė” rrezet ultraviolet si qeliza tė lėkurės. “Thelbi ėshtė gjetja e njė agjenti qė tė mund tė parandalojė shfaqjen dhe zhvillimin e tumorit tė lėkurės, pas ekspozimit nė diell”, ka nėnvizuar shkencėtari.

    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  11. #31
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    Tumori nė mushkėri: Pas kirurgjisė, mjaft i rėndėsishėm aktiviteti fizik

    • Pacientėt qė kanė pėsuar njė ndėrhyrje kirurgjikale pėr heqjen e njė mase tumorale nė mushkri, qė pas njė muaji nga operacioni, duhet tė nisin tė bėjnė aktivitet fizik.

    Ushtrimet fizike mesa duket ndihmojnė qė pacienti tė marrė veten, duke ēuar nė pėrmirėsimin e cilėsisė sė jetės sė tyre. Kėtė e ka treguar njė studim i kryer nga “Duke University”, tė dhėnat e tė cilit do t’i prezantohen komunitetit shkencor me rastin e kongresit tė “American Society of Clinical Oncology”, qė do tė mbahet nė Ēikago nė fund tė muajit maj. Pacientėt qė janė marrė nė studim, janė pėrzgjedhur falė njė programi rehabilitimi qė parashikonte nisjen e ushtrimeve tė frymėmarrjes, qė ēonin nė hapjen e mushkėrive dhe shmangien e akumulimit tė lėngjeve. Nė njė fazė tė dytė, pacientėt i janė nėnshtruar tre seancave javore ushtrimesh fizike tė moderuara qė ka parashikuar shėtitje rreth njė orė me hap tė shpejtė. “Pacientėt me tumor nė mushkėri qė mund t’i nėnshtrohen njė ndėrhyrje kirurgjikale janė rreth 25 pėr qind tė totalit tė tė sėmurėve. Kėta janė dhe ai kontingjent qė riskon tė rishfaqin sėrish tė njėjtin problem. Garantimi qė nė fillim i rimėkėmbjes sė njė jetė normale, edhe nėpėrmjet aktivitetit fizik shton mundėsinė pėr t’u shėruar”, ka deklaruar Lee Jones, njė nga autorėt e studimit, qė ėshtė realizuar falė njė suporti tė “Lance Armstrong Foundation”. Ky lloj programi hyn nė njė tip trajtimi tė ri tė tė sėmurit onkologjik. Ndėrkohė sipas autorėve tė studimit, gjatė terapisė ėshtė e rėndėsishme qė pacienti tė jetė i pėrqendruar nė njė optik pozitive tė jetės sė tij.


    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  12. #32
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    Tri fruta nė ditė pėrmirėsojnė shėndetin kardiovaskular

    • Njė studim francez ka treguar se efektet dobiprurėse tė lėngut tė mollės dhe rrushit ndihmojnė nė parandalimin e sėmundjeve kardiovaskulare.

    Kelly Decorde dhe kolegėt e saj tė Universitetit tė Montpellierit kanė ushqyer disa brejtės me mollė, rrush, me lėngun e tyre ose vetėm me ujė, sė bashku me njė regjim ushqimor me pėrmbajtje tė lartė kolesteroli qė favorizon formimin e pllakėzave tė yndyrnave nė arterie. Brejtėsit kanė konsumuar tre mollė ose tre bistak me rrush nė ditė, ose njė sasi tė barabartė me 4 lėng tė kėtyre frutave nė ditė; tė dy tipat e frutave kishin tė njėjtin sasi fenolesh, antioksidantė tė rėndėsishėm, ndėrsa lėngu i rrushit kishte njė sasi fenolesh mė tė lartė se 2.5 herė mė tepėr se lėngu i mollės. Nė pėrfundim tė eksperimentit ka rezultuar se kafshėt e ushqyera me fruta apo lėng frutash, shfaqnin nivele mė tė ulėta tė kolesterolit, njė sasi mė tė pakėt stresi oksidativ, akumulonin mė pak dhjamė nė aortė dhe shfaqnin njė rritje mė tė lartė tė oksigjenit nė gjak. Rezultatet kanė qenė mė tė mira nė rastin e lėngut tė rrushit tė zi dhe mė pas tė mollės. Nė revistėn e specializuar "Molecular Nutrition and Food Research", ky studim ka treguar qartė pėr impaktin e rėndėsishėm qė kanė frutat nė shėndetin e njeriut dhe sidomos nė atė tė sistemit kardiovaskular. "Fenolet qė pėrmbajnė kėto ushqime kanė njė veprim tė drejtpėrdrejtė mbi sistemin kardiovaskular, duke garantuar shėndetin e tij", kanė nėnvizuar autorėt e studimit.

    "Panorama"
    "Carpe Diem"

  13. #33
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    11 problemet qė shfaq mungesa e ujit nė organizėm
    Dėmtimi qė pėson veshka nga dehidratimi. Uji qė duhet tė konsumoni sipas peshės trupore

    Dehidratimi ose mungesa e ujit nė organizėm ndodh atėherė kur trupi nuk merr lėngje tė mjaftueshme. Azilet pėr shembull, janė tė detyruara tė mbajnė njė enė me ujė tė ftohtė pranė krevatit tė ēdo pacienti. Megjithatė, mund tė ketė probleme tė tilla si: nuk jepen lėngje tė mjaftueshme, ose pacienti nuk mundet ose nuk do tė pijė lėngje, ose i duhet ndihme. Nėse njė i moshuar nuk pi lėngje aq sa duhet, ai mund tė dehidratohet. Si rrjedhim ai mund tė kėtė infeksion, pėshtjellim, dhe/ose plage nė trup. Shenjat janė: gojė tepėr tė thatė, lėkurė tepėr tė thatė, sy tė futur thellė, gjuhė tė trashur, pėshtjellim tė pashpjegueshėm dhe/ose pėrgjumje tė pashpjegueshme. Shumica e eksperteve kėshillojnė tė pini tė paktėn 8-10 gota ujė nė ditė nėse peshoni 75 kg. Pėr ēdo 11 kile mbipeshė, duhet tė shtoni njė gotė uji. Pini mė shumė ujė nėse jetoni nė klime tė nxehtė ose nėse lėvizni shumė. Nėse hani ushqime me shumė fibra (bukė, drithėra, etj.), duhet gjithashtu qė tė pini mė shumė ujė.
    Uji
    Shpesh, uji thirret “elementi ushqyes i harruar”. Pas ajrit, megjithėse shumė rrallė i njihet merita, uji ėshtė elementi mė i rėndėsishėm jetėsor pėr shėndetin dhe jetėn e njeriut. Mund tė jetojmė pa ushqim pėr pothuajse dy muaj, nėse kemi shėndet tė plotė, por mund tė rrojmė vetėm pak ditė pa ujė. Uji pėrēon elementet ushqyes nga ushqimet qė hamė si edhe mineralet qė drejtojnė rrugėn e kėtyre elementeve, oksigjen nė qelizat trupore, si edhe ndihmon rregullimin e temperaturės trupore me anė tė djersės. Gjithashtu ėshtė element tepėr i rėndėsishėm nė reaksionet kimike trupore si tretja dhe metabolizmi. Uji ėshtė i nevojshėm pėr tė zėvendėsuar humbjen e lėngjeve trupore, si edhe pėr tė larguar mbeturinat ushqimore nė forme urine, nevoje, djerse dhe frymėnxjerrje. Pa ujė tė mjaftueshėm, ne jemi nė rrezik helmimi nga mbeturinat tona trupore. Po ashtu, uji shėrben si graso pėr indet dhe kyēet e trupit. Vėrtet dukeni tė ngurtė, por trupat tuaj pėrbėhen nga 60-65 pėr qind ujė nėse jeni burra, dhe 50-60 pėr qind nėse jeni gra. Trupi i njė njeriu tė zakonshėm ka pėrafėrsisht 43 litra ujė, gjysma e tė cilit gjendet nė qeliza. Gjaku ėshtė 83 pėr qind ujė. Edhe indet e ngurta kanė 75 pėr qind ujė, ndėrsa kockat kanė 22 pėr qind ujė.
    Veshkat
    Njeriu humb pėrafėrsisht 2-3 litra ujė nė ditė nėpėrmjet shkarkimit tė mbeturinave trupore dhe djersės. Veshkat duhet tė shkarkojnė tė paktėn 280 miligramė nė ditė pėr tė pastruar trupin nga mbeturinat helmuese. Kur veshkat shkarkojnė acidin urik dhe urenė, dy lėndė helmuese, kėto janė tė shkrira nė ujė. Nėse ju nuk pini ujė tė mjaftueshėm, mbeturinat nuk pastrohen si duhet dhe mund tė krijojnė gurė nė veshka. Uji pėrmban kripėra tė shkrira. Kripėrat rregullojnė shpėrndarjen e ujit nė trup. Nėse nuk pimė ujė aq sa duhet, ne dehidratohemi dhe na merr etja. Kripėrat grumbullohen nė njė pikė dhe trupi merr ujin e qelizave pėr tė shkrirė kėtė grumbullim. Kjo sjell keqfunksionimin e veshkave, sepse pavarėsisht nga sasia e ujit tė marrė, ato duhet tė shkarkojnė tė paktėn 280 ml nė ditė pėr tė pastruar trupin nga mbeturinat helmuese. Uji ėshtė element kyē pėr kryerjen e reaksioneve kimike gjatė tretjes dhe metabolizmit tė ushqimit. Ai pėrēon elemente dhe oksigjen nė qeliza nėpėrmjet gjakut, si edhe ndihmon rregullimin e temperaturės trupore nėpėrmjet djersitjes. Uji shėrben si graso pėr trupin. Gjithashtu, na duhet ujė pėr tė marrė frymė. Mushkėritė tona duhet tė jenė tė njoma nė mėnyrė qė tė marrin oksigjen dhe tė nxjerrin dioksidin e karbonit. Ne humbim pothuajse njė litėr ujė nė ditė vetėm nga frymėnxjerrja.
    Sasia
    Sasia e ujit qė humb trupi i njeriut varet nga metabolizmi, veprimtaria fizike, temperatura e mjedisit, ose gjendja shėndetėsore. Nė kushte tė zakonshme, kjo do tė thotė qė na duhet tė zėvendėsojmė 2-3 litra ujė nė ditė. Gjatė sėmundjeve si ethe, vjellje dhe diarre, trupi mund tė humbė 4 litra ujė nė ditė ose mė shumė. Shumica e njerėzve pinė 6-8 gota lėngjesh nė ditė, pėrfshirė kėtu ujin, lėngje tė ndryshme, qumėshtin, pijet me gaz, supėn, kafen dhe ēajin. Pjesa tjetėr vjen nga ushqimet qė kanė shumė ujė, pėr shembull, frutat dhe perimet, tė cilat pėrmbajnė mbi 80 pėr qind ujė. Edhe njė copė bukė ėshtė 1/3 ujė. Njė pjesė e ujit trupor vjen nga proceset metabolike tė trupit kur glukoza (sheqeri) dhe yndyrat shndėrrohen nė energji. Megjithatė shumica e njerėzve jetojnė nė gjendje dehidratimi. Nėse ju nuk pini ujė tė mjaftueshėm, trupi juaj detyrohet tė mbajė mė tepėr ujė se sa i duhet pėr tė kompensuar. Nėse po pėrpiqeni tė humbni peshė dhe nuk pini ujė tė mjaftueshėm, trupi juaj nuk e shkrin dot yndyrėn si duhet. Mbajtja e ujit nga trupi gjithashtu shton peshėn. Uji ėshtė njė nga sekretet e humbjes nė peshė. Po ashtu kontrolloni cilėsinė e ujit qė pini para se tė bėni gjimnastike ose para se tė filloni dietėn.


    Pasojat e dehidratimit
    Nėse nuk pini sasinė e duhur tė ujit pėr tė plotėsuar nevojat tuaja trupore ju mund tė keni kėto pasoja:
    Probleme tretjeje
    Lėkure tė thate dhe zė tė ngjirur
    Ngadalėsim tė organeve trupore
    Probleme me mbajtjen e ujit
    Dhimbje muskujsh
    Dhimbje kyēesh
    Rritje e toksinave (helmeve) nė trup
    Metabolizėm i dobėt i yndyrave tė trupit
    Dhjamė tė tepėrt
    Muskuj tė dobėt dhe formė tė keqe trupore
    Kapsllėk tė pėrhershėm


    Llojet e ujėrave nė shishe
    Nė ditėt e sotme, pėr shkak tė shqetėsimit pėr ndotjen e ujit dhe pėr shkak tė reklamave tė zgjuara, ka plot lloje ujėrash nė shishe. Disa kushtojnė mė shumė, e disa mė pak. Ja cilat janė llojet mė tė pėrhapura:
    Ujė i pastruar – ujė ēezme pa gaz
    Ujė me xixa – ujė me gaz qė karbonizohet duke tretur dioksid karboni
    Ujė mineral – ujė me pėrmbajtje minerale qė zakonisht vjen nga burime natyrale
    Ujė burimi – ujė qė buron natyrshėm nga sipėrfaqja e tokės. Ndonjėherė pėrpunohet para se tė shitet, ndonjėherė jo
    Ujė seltser – ujė ēezme i filtruar dhe i karbonizuar (pa u pasuruar me kripėra dhe minerale)
    Klub Soda – ujė ēezme i filtruar, karbonizuar dhe i pasuruar me minerale. Pėrmbajtja e sodiumit mund tė jetė e lartė, prandaj nuk rekomandohet pėr njerėz qė vuajnė nga tensioni i lartė ose nga zemra, me pėrjashtim tė rastit kur nuk ka pėrmbajtje sodiumi


    Pėrgatiti: Jonida Tashi


    Tė rejat nga shkenca/ Studimi, beta-karoteni mbron nga “djegia”

    Njė studim i ri ka treguar se preparatet me beta-karotene mbrojnė nga djegia prej rrezeve tė diellit edhe atė aq mė gjatė, sa mė i gjatė tė jetė veprimi i preparatit. Mekanizmi i saktė i veprimit nuk ėshtė i njohur, mirėpo supozohet se pėr efektin mbrojtės tė tyre ėshtė pėrgjegjėse vetia antioksidante e beta-karoteneve.
    Autorėt e kėtij studimi njoftojnė se ėshtė e nevojshme tė merren sė paku dhjetė javė kėto preparate, me qėllim qė tė plotėsohet efekti mbrojtės. Megjithatė efekti i tyre nė asnjė mėnyrė nuk mund t’i zėvendėsojė kremrat e rrezitjes.

    Gazeta Albania
    "Carpe Diem"

  14. #34
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874

    35 Sėmundjet e verės!

    35 sėmundjet qė prekin shėndetin e njeriut nė stinėn e verės


    Temperaturat vazhdimisht tė larta, shkaktojnė njė ulje tė nivelit tė kujdesshmėrisė sė trurit dhe dobėsim tė madh tė kujtesės njerėzore. Jo vetėm dimri na bėn tė ankohemi dhe tė zėmė shtratin prej sėmundjeve. Por edhe stina e verės, ka “avazet” e saj. Sipas ekspertėve, ato po shtohen edhe mė tepėr nė kuadrin e ngrohjes sė pėrgjithshme globale, e cila po na sjell ēdo vit stina verore edhe mė tė nxehta se tė tjerat. Nė suplementin e sotėm tė gazetės “Albania”, ju do tė njiheni me 35 sėmundjet dhe patologjitė qė shfaqen gjatė kėsaj stine. Gjithashtu, nė suplementin e sotėm ju do tė gjeni rekomandimet, kėshillat dhe kujdesin qė duhet tė tregoni pėr kėto sėmundje, pėr tė evituar problemet. Ndėrsa pėr tė gjithė pyetjet ju mund tė na shkruani nė adresėn tonė tė e_malit:albania.shėndetėsia@gmail.com. Ēdo stinė vere, nuk kalon pa shfaqur patologjitė e saj tė zakonshme te njerėzit, por edhe tė tilla tė reja pėr ēdo vit. Nė kėtė kuadėr, kėrkuesit e Kolegjit “Imperial” nė Londėr kanė studiuar rastet e sėmundjeve tipike qė shfaqen nėn tė nxehtin e madh. E para nė listėn e tyre ėshtė astma, e cila njihet edhe si vėshtirėsia e qarkullimit te ajrit nė rrugėt e frymėmarrjes. Po kaq problematike nė stinėn e verės janė edhe dhimbjet e kokės si dhe sėmundjet e zemrės.
    Stina e verės
    Stina e verės ėshtė njė nga periudhat mė tė parapėlqyera pėr njeriun. Megjithatė, edhe kjo stinė ka ndikimet e veta nė shėndetin e njerėzve, e veēanėrisht problemet qė lidhen me ndryshimet klimatike qė ndodhin gjatė kėsaj periudhe. Ėshtė e njohur prej tė gjithėve se gjendja shėndetėsore e popullsisė nė pėrgjithėsi varet shumė nga ndryshimet fizike tė mjedisit atmosferik, pra ndotjes sė kėtij mjedisi, pa nėnvlerėsuar edhe faktorėt e tjerė me ndikim. Shmangia e vetive fizike tė ambientit nga kornizat normale ka pėr pasojė njė numėr mė tė madh tė sėmundjeve, ose ndikon nė shfaqjen e patologjive tė ndryshme. Kjo fillimisht si pasojė e reagimit tė organizmit tė njeriut ndaj hyrjes sė substancave tė jashtme nė brendi tė tij. Nė situata tė kėtilla organizmi reagon ndaj kėtyre substancave dhe bėhet i ndjeshėm ndaj tyre. Njė “sulm” i dytė i tyre bėn qė reagimi i organizmit tė jetė mė i shpejtė dhe mė i fortė. Nė kėtė rast kemi tė bėjmė ose me njė funksion mbrojtės duke formuar bazėn e rezistencės sė organizmit ose me njė funksion tė dėmshėm qė shkakton shfaqjen e ndonjė sėmundjeje. Nė vendet e industrializuara ekziston njė rritje e shpeshtėsisė sė kėtyre sėmundjeve qė nė fakt janė reagim i organizmit ndaj ndryshimeve nė ambient. Niveli i tyre ėshtė mė i lartė nė zonat urbane se nė ato rurale apo ato mė me lartėsi mbidetare mė tė lartė. Kjo do tė thotė se kemi tė bėjmė me njė ndikim tė dukshėm tė ndotjes sė ambientit nė intensitetin e shfaqjes sė sėmundjeve tė kėtilla tė njohura si alergji. Dikujt i bie tė fikėt, njė tjetrit i dhemb gjoksi, dikush ka tė dridhura, diku ėshtė bėrė njė aksident, pra tė gjitha kėto situata kėrkojnė ndihmėn urgjente mjekėsore. Vetė fjala urgjence vjen nga anglishjta (emergency) qė do tė thotė veprim i shpejtė pėr ndihmė.

    Kėshilla, pėr tė qenė nė formė gjithė verėn
    Vera imponon rregulla tė forta edhe pėr linjat e trupit. Nga njėra anė joshin ushqimet kalorike, nga ana tjetėr rrobat e banjės kėrkojnė trup tė bukur dhe tė rregullt. Por si mund tė realizohet diēka e tillė? Ja, rregullat qė vendosin dietologėt pėr kėtė sezon tė nxehtė:
    Pėrpiquni tė ruani tė njėjtin racion ditor. Mund tė tregoheni maniak, vetėm pas lėngjeve dhe frutave
    Pini sa mė shumė ujė natyral apo tė gazuar. Kėshillohet dhe pak limon ose mente, sipas preferencės
    Pėrdorni sa mė shumė sallata tė freskėta me perimet e stinės, veēse pėrdorni sa mė pak vaj
    Nė restorant, porosisni peshk ose mish me garniturė perimesh dhe nė vend tė makaronave merrni fruta deti
    Hani sa mė shumė fruta, por mos e privoni veten dhe nga akulloret
    Lėvizni sa mė shumė, bėni sa mė shumė shėtitje, not dhe aktivitet fizik
    Mos i lini pas dore lėngjet. Uji ėshtė ndihmėsi mė i mirė pėr t“i shpėtuar vapės, sepse vera ėshtė stina qė than mė tepėr lėngjet e trupit
    Pini sa mė shumė edhe lėngje tė tjera natyrale (qumėsht, ēaj, lėng supe)
    Shmangni ushqimet e rėnda dhe hani sa mė shumė perime, sallata dhe fruta. Lajini me kujdes
    Dilni sa mė pak nė diell mes orėve 10.00-16.00. Ėshtė mirė qė tė sėmurėt me tension, fėmijėt dhe tė moshuarit tė mos dalin fare jashtė nė kėto orare
    Mbani sa mė shpesh kapele dhe syze dielli
    Vishni rroba tė lehta dhe tė pambukta, qė t’ju pinė djersėn

    Si tė mbrohemi nga temperaturat e larta
    Tė mos dilet jashtė nė periudhėn nga ora 10:00 deri 17:00 pa nevojė, ndėrsa rekomandohet qė njerėzit tė lėvizin vetėm nė orėt e mbrėmjes
    Gjatė kėtyre temperaturave tropikale shmangen aktivitete tė rėnda, duke pėrshirė sportin, veēanėrisht nė periudhėn mė tė nxehtė tė ditės
    Tė vishen veshje tė lehta dhe me ngjyra tė hapua, syze dielli dhe kapele nė kokė. Gjatė qėndrimit tė domosdoshėm nė tė hapur, rekomandohen pushime mė tė shpeshta nėn hije
    Tė pihen sė paku dy litra lėngje dhe ato ujė jo tė gazuar, ujė mineral, lėngje, ēaj dhe supė. Ndalohet rreptėsisht konsumimi i ushqimeve me yndyrė dhe ėmbėlsirave
    Qytetarėt duhet t’u shmangen pijeve alkoolike, pijeve qė pėrmbajnė kafeinė, pijeve tepėr tė ftohta;
    Shpesh tė kontrollohet tensioni i gjakut dhe menjėherė tė vizitohet mjeku nė qoftė se paraqitet dhimbje koke, mundime ose humbet sasi mė e madhe e ujit nga organizimi
    Rekomandohet qė vozitėsit tė cilėt duhet tė bėjnė relacione mė tė gjata tė nisin nė mėngjes, ose nė orėt e pasdites
    Rekomandohet qė fėmijėt, tė moshuarit, tė sėmurėt kronikė dhe gratė shtatzėna tė qėndrojnė mė shumė nė hapėsira tė mbyllura, tė klimatizuara, ndėrsa obligimet e domosdoshme t`i kryejnė deri nė orėn 10 tė mėngjesit, ose pasdite pas orės 17
    Veēanėrisht tė disiplinuar duhet tė jenė tė sėmurėt kronikė e sidomos ata me sėmundje tė zemrės, neurologjike, tė sėmurėt me diabet, tė sėmurėt me sėmundje tė mushkėrive tė bardha dhe tė tjera. Pėr tė gjitha ndryshimet nė gjendjen shėndetėsore ėshtė e domosdoshme tė konsultohen me mjekun amė

    Faqja 14

    Sėmundjet verore dhe trajtimi

    1. Goditjet astmatike
    Temperaturat e larta janė tė rrezikshme pėr ata qė marrin frymė me vėshtirėsi, pasi ato e thajnė ajrin dhe e ashpėrsojnė atė. Tė gjithė ata qė vuajnė prej kėsaj sėmundjeje, sapo vjen stina e verės, nisin njėkohėsisht edhe stinėn e “vuajtjeve” tė tyre. Prandaj, ekspertėt japin kėshillėn kryesore ndaj kėtyre pacientėve, qė tė mos dalin nė asnjė mėnyrė gjatė pikut tė vapės nė stinėn e nxehtė tė verės. Pasi ata rrezikohen tė pėsojnė atake tė forta astmatike, tė cilat mund t’i ēojnė edhe drejt vdekjes. Studiuesit kanė arritur nė pėrfundimin se shkalla e lartė e lagėshtirės, shkakton probleme tė mėdha nė rrugėt e frymėmarrjes si edhe nė lėngjet e kockave. Viruset respiratore bėhen edhe mė agresive nė temperatura tė larta. Astma bronkiale ėshtė njė sėmundje alergjike e bronkeve dhe rrugėve tė frymėmarrjes. Nė pjesėn mė tė madhe, nė gati 80 pėr qind tė rasteve, shkaqet pėrgjegjėse pėr shfaqjen e sėmundjes ndodhen nė ajėr dhe pėrcaktohen me anė tė provave tė alergjisė. Nė njė pjesė tė vogėl, gati nė 20 pėr qind, sėmundja nuk ka shkaktarė pėrgjegjės tė dukshėm. Por mund tė ndodhė qė faktorė shkaktarė tė ndodhura nė mjedisin e jashtėm ta shpėrthejnė pėr herė tė parė dhe ta ngacmojnė vazhdimisht sėmundjen gjatė ecurisė sė saj nė mėnyrė tė vazhdueshme. Pėrveē kėsaj, tė gjitha astmat bronkiale janė tė njėjta pėr sa i pėrket mekanizmave qė janė pėrgjegjės pėr ndryshimet qė ndodhin nė epitelin bronkial (mukozėn qė mbėshtjell bronket). Si rezultat, tė gjitha astmat bronkiale janė sėmundje alergjike tė rrugėve tė frymėmarrjes. Shkaktarėt alergjikė nė ajėr mė tė shpeshtė janė mikroorganizmat, qė ndodhen te pluhurat e shtėpisė dhe polenet e ndryshme. Por ajo mund tė shkaktohet dhe nga substanca tė ndryshme tė prejardhura nga kafshėt shtėpiake, mykrat e ambienteve tė brendshme, por dhe tė jashtme, alergjenėt e tjerė qė gjenden te ilaēet dhe ushqimet, viruset e ndryshme qė kapin rrugėt e frymėmarrjes (tė ftohurat e zakonshme). Nė faktorėt e jashtėm futen dhe cilėsia e ajrit si: lagėshtia, presioni atmosferik, tymrat dhe ndotėsit e ndryshėm, faktorė kėta qė zėnė njė peshė tė rėndėsishme nė rėndimin e gjendjes shėndetėsore tė astmatikėve.

    Kėshilla parandaluese
    Mbajini fėmijėt nė vende tė ajrosura mirė
    Eliminoni lagėshtirėn, sidomos nė dhomat e gjumit
    Eliminoni ambientet e pa ajrosura mirė dhe me myk
    Ushqeni me gji fėmijėt, tė paktėn deri nė moshėn 1 vjeē
    Shmangni sterilitetin e tepruar nė rritjen e fėmijėve
    Shmangni mbipėrdorimin e detergjenteve
    Shmangni pėrdorimin e ushqimeve qė pėrmbajnė alergjentė
    Shmangni ekspozimin ndaj poleneve tė luleve
    Gratė shtatzėna nuk duhet tė qėndrojnė nė ambiente me tym duhani
    Fėmijėt e vegjėl nuk duhet tė qėndrojnė nė ambiente ku pihet duhan
    Ndjekja te mjeku specialist dhe zbatimi me pėrpikmėri i rekomandimeve tė tij

    2. Dehidratimi
    Dehidratimi i organizmit ndodh atėherė kur trupi nuk merr lėngje tė mjaftueshme. Nė stinėn e verės si pasojė e temperaturave tė larta pothuajse tė gjithė njerėzit janė tė rrezikuar nga dehidratimi. Azilet pėr shembull, janė tė detyruara tė mbajnė njė enė me ujė tė ftohtė pranė krevatit tė ēdo pacienti. Megjithatė, mund tė ketė probleme tė tilla si: nuk jepen lėngje tė mjaftueshme, ose pacienti nuk mundet ose nuk do tė pijė lėngje, ose i duhet ndihmė. Nėse njė i moshuar nuk pi lėngje aq sa duhet, ai mund tė dehidratohet. Si rrjedhim ai mund tė kėtė infeksion, pėshtjellim, dhe/ose plage nė trup. Shenjat janė: gojė tepėr tė thatė, lėkurė tepėr tė thatė, sy tė futur thellė, gjuhė tė trashur, pėshtjellim tė pashpjegueshėm dhe/ose pėrgjumje tė pashpjegueshme. Shumica e ekspertėve kėshillojnė tė pini tė paktėn 8-10 gota ujė nė ditė nėse peshoni 75 kg. Pėr ēdo 11 kile mbipeshė, duhet tė shtoni njė gotė uji. Pini mė shumė nėse jetoni nė klime tė nxehtė ose nėse lėvizni shumė. Nėse hani fibėr me shumicė (bukė, drithėra, etj.), duhet gjithashtu qė tė pini mė shumė ujė. Shpesh, uji thirret “elementi ushqyes i harruar”. Pas ajrit, megjithėse shumė rrallė i njihet merita, uji ėshtė elementi mė i rėndėsishėm jetėsor pėr shėndetin dhe jetėn e njeriut. Mund tė jetojmė pa ushqim pėr pothuajse dy muaj, nėse kemi shėndet tė plotė, por mund tė rrojmė vetėm pak ditė pa ujė. Uji pėrēon elementet ushqyes nga ushqimet qė hamė si edhe mineralet qė drejtojnė rrugėn e kėtyre elementeve, oksigjen nė qelizat trupore, si edhe ndihmon rregullimin e temperaturės trupore me anė tė djersės. Njeriu humb pėrafėrsisht 2-3 litra ujė nė ditė nėpėrmjet shkarkimit tė mbeturinave trupore dhe djersės. Veshkat duhet tė shkarkojnė tė paktėn 280 miligram nė ditė pėr tė pastruar trupin nga mbeturinat helmuese. Kur veshkat shkarkojnė acidin urik dhe urenė, dy lėndė helmuese, kėto janė tė shkrira nė ujė. Nėse ju nuk pini ujė tė mjaftueshėm, mbeturinat nuk pastrohen si duhet dhe mund tė krijojnė gurė nė veshka.

    Ujė i pamjaftueshėm
    Nėse nuk pini sasinė e duhur tė ujit pėr tė plotėsuar nevojat tuaja trupore ju mund tė keni kėto pasoja:
    Probleme tretjeje
    Lėkure tė thate dhe zė tė ngjirur
    Ngadalėsim tė organeve trupore
    Probleme me mbajtjen e ujit
    Dhimbje muskujsh
    Dhimbje kyēesh
    Rritje e toksinave (helmeve) nė trup
    Metabolizėm i dobėt i yndyrave tė trupit
    Dhjamė tė tepėrt
    Muskuj tė dobėt dhe formė tė keqe trupore
    Kapsllėk tė pėrhershėm


    3. Tensioni i lartė i gjakut
    Tensioni i lartė i gjakut ėshtė njė sėmundje, qė bėhet mjaft serioze gjatė stinės sė verės. Me rritjen e temperaturės, sistemi kardiovaskular ėshtė i pari qė preket, pasi aorta dhe venat e tjera ngushtohen dhe shkaktojnė probleme me shėndetin. Hipertensioni ėshtė njė prej sėmundjeve shumė tė rrezikshme gjatė periudhės sė verės. Edhe mė serioze sėmundja bėhet te personat qė paralelisht vuajnė edhe nga sėmundje tė tjera kronike. Pėr tė gjithė kėta tė sėmurė shumė e rėndėsishme ėshtė shmangia e ekspozimit nė diell gjatė pikut tė vapės, pasi mund tė pėsojnė infarkte ose kriza tė rėnda, qė ēojnė nė humbjen e jetės. Pėr tė lehtėsuar disi kėtė problem, mjekėsia popullore vjen nė ndihmė me kurat e pėrftuara nga bimėt natyrore. Njė mėnyrė mjaft e suksesshme pėr uljen e tensionit tė lartė tė gjakut, ėshtė lėngu i limonit. Hipertensioni arterial ėshtė ngritja e presionit nė enėt e gjakut. Shenjat e sėmundjes shfaqen gradualisht. Presioni arterial, nė fazat fillestare, lėkundet me ngritje e zbritje dhe mė vonė stabilizohet me shifra tė ngritura. Me zhvillimin e mėtejshėm tė sėmundjes shfaqen dhimbjet e kokės, marrja e mendve, ērregullimi i gjumit, shpejtimi i ritmit tė pulsit si dhe dobėsi e pėrgjithshme. Thellimi i gjendjes sė hipertensionit mund tė sjellė edhe ndryshime nė zemėr, e cila fillon tė zgjerohet. Kjo sėmundje nganjėherė shoqėrohet me arteriosklerozėn e enėve tė gjakut, qė nuk lė pa prekur enėt koronare qė ushqejnė zemrėn, ngushtimi i tė cilave shkakton dhembje nė zonėn e zemrės, vėshtirėsi nė frymėmarrje gjatė sforcimit fizik. Nė tė gjitha kėto sėmundje tė shkaktuara nga hipertensioni, lėngu i limonit jep rezultate shumė tė mira, ndaj dhe mjekėt popullorė kėshillojnė qė kjo agrume tė konsumohet sa mė shpesh pėr parandalimin e tyre. Ekspozimi nė diell nė orėt mė tė nxehta gjatė ditės, i personave qė vuajnė nga hipertensioni dhe nė veēanti i atyre qė pėrveē saj vuajnė edhe nga sėmundje tė zemrės, mund tė shtojė rrezikun e e krizave dhe tė infarktit.
    Simptomat
    Hipertensioni zakonisht zhvillohet pa shumė ndėrlikime, por nė raste tė tensionit tė lartė paraqet kėto simptoma:
    Dhimbje koke
    Marramendje
    Dhimbje dhe ndjenje rėndese nė gjoks
    Pagjumėsi
    Urinim i shpeshtė
    Etje e madhe
    Dobėsi muskulore dhe humbje ekuilibri.
    Rekomandime
    Humbisni peshėn e tepėrt
    Shėtisni
    Lini duhanin
    Kontrolloni stresin
    Mbani regjim tė rregullt ushqimor
    Preferoni frutat dhe zarzavatet
    Rregulloni temperaturėn e shtėpisė

    (Vazhdon)
    "Carpe Diem"

  15. #35
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    4. Tromboza
    Temperaturat e lartė gjatė stinės sė verės bėhen shkak pėr shfaqjen e trombozave dhe ishemive. Pėr tė parandaluar rrezikun e goditjeve nga dielli duhet tė kihen parasysh rregullat dhe kėshillat kryesore qė japin mjekėt. Ndėrkohė qė mė tė rrezikuarit nga temperaturat e larta janė tė moshuarit, sidomos ata qė kanė probleme me zemrėn dhe fėmijėt. Mjekėt rekomandojnė tė pini sa mė shumė lėngje pėr tė shmangur dehidratimin e organizmit, e pėr rrjedhojė, pėr tė luftuar trombozat. Kėshilla mbėrrin nga kirurgėt e shoqėrisė italiane tė kirurgjisė vaskulare dhe endovaskulare, qė shpjegojnė se si me anė tė djersės arrihet njė pėrqendrim mė i madh i rruazave tė kuqe tė gjakut dhe tė trombociteve, duke shtuar rrezikun pėr shfaqjen e trombozave dhe ishemive te personat e predispozuar. “Patologjitė e vjetra zakonisht pėrkufizoheshin si ‘inspissatio sanguinis’”,- shpjegon Domenico Palombo, kirurg vaskular dhe predisent i Sicve. Sipas tij, te personat e predispozuar kjo gjendje favorizonte zhvillimin e trombozave venoze dhe arteriale. Faktorėt predispozues pėrfaqėsohen nga disa sėmundje hematologjike, si shtimi i trombociteve dhe ai i rruazave tė kuqe tė gjakut, pėr tė kaluar te problemet qė shfaqen me koagulimin, konjunktivitet e shkaktuar nga sėmundjet e imunitetit dhe tumorale. Nė veēanti, trombozat arteriale janė mė tė fshehura. Janė tė shumtė studimet qė mbėshtesin rolin e “inspissatio sanguinis” nė shfaqjen e kėtyre trombozave. Kjo ėshtė arsyeja qė gjatė kėsaj periudhe tė vitit kėrkohet njė kujdes i jashtėzakonshėm pėr parandalimin e kėtyre problemeve. Nga analizimi i tė dhėnave tė mbledhura nga rastet klinike tė paraqitura ndėr vite, ka rezultuar se ekziston njė lidhje e ngushtė mes nxehtėsisė dhe shtimit tė numrit tė rasteve me kėtė patologji.
    Rregullat antitrombozė
    Pini vazhdimisht ujė, deri nė 2 litra nė ditė, nė mėnyrė qė tė arrini ta bėni gjakun mė fluid
    Nėse djersini shumė, pėrdorni pėrbėrės tė kripės
    Shmangni ekspozimin nė diell gjatė orėve mė tė nxehta
    Mos praktikoni aktivitete fizike intensive, sidomos nėse dielli ėshtė i nxehtė
    Mos e teproni me ushqime dhe preferoni perimet, frutat dhe brumėrat
    Pėr personat e predispozuar kėshillohet pėrdorimi i antikoagulantėve, por gjithmonė nėn rekomandimin e mjekut specialist

    5. Zemra
    Problemet me zemrėn mund tė jenė shkaktarė kryesorė tė vdekjeve nė femra dhe meshkuj, por ju nuk keni pse te trembeni duke e pranuar si njė risk tuajin. Edhe pse nuk mund tė keni fuqinė tė ndryshoni disa faktorė rriskues si historia e familjes, mosha dhe raca, ju keni gjithmonė nė dorė tė jetoni me stil. Shmangni dėmtimet nė zemėr, duke lėnė duhanin, bėni ushtrime rregullisht dhe hani ushqime tė shėndetshme. Ja pesė strategjitė nga mund t’ia nisni: Mos pini duhan! Nėse i bėni dalje duhanit, atėherė keni nė dorė fuqinė e madhe tė parandalimit nga infarktet. Cilėsia e cigareve nuk tė jep siguri. Cigaret me pėrqindje nikotine tė ulėt, janė njėsoj rriskues si pėr ata qė nuk e pinė duhanin por e marrin nė ambientin ku pihet nga tė tjerėt. Femrat qė pinė duhan janė shumė herė mė tė rriskuar se tė tjerat. Madje kanė njė ulje tė moshės sė infarkteve, mbi 35 vjeē. Tashmė e dini se ushtrimet gjimnastikore janė mė e mira pėr ju. Por ende nuk bėni asnjė: Ushtrimet e rregullta fizike tė kombinuara me njė jetė tė organizuar mirė, ndihmojnė nė arritjen e njė peshe trupore normale dhe reduktojnė mjaft goditjet nė zemėr. Ato ndihmojnė reduktimin e presionit tė lartė tė gjakut, kolesterolit tė lartė dhe diabetit. Pėrdorni njė dietė tė pasur me fruta, perime, drithėra, peshk qė mbrojnė zemrėn. Limitoni konsumimin e yndyrave, si mish, djathė, gjalpė, qumėsht. Pėrdorni fasulet dhe thjerrėzat nė vend tė mishit. Frutat dhe perimet janė parandaluesit kryesorė jo vetėm tė sėmundjeve tė zemrės por edhe tė kancerit, shprehet kardiologėt. Ruani peshėn normale. Mbipesha ėshtė e rrezikshme. Bėni rregullisht ekzaminime. Presioni i lartė i gjakut dhe kolesteroli i lartė dobėsojnė sistemin kardiovaskular, duke pėrfshirė dhe zemrėn.
    Ekzaminimet e rregullta ju tregojnė rrugėn se ku tė mjekoheni.

    6.Infrakti
    Mbi 25 pėr qind tė njerėzve qė vdesin nga sulmi nė zemėr, nuk kanė simptoma paralajmėruese, siē ėshtė dhimbja e gjoksit. Nuk mund tė mbėshtetemi nė mendimin se, “nėse kam sulm nė zemėr, mjekėt do tė mė shpėtojnė dhe do tė mė japin barna, sepse disa njerėz nuk arrijnė nė spital, vdesin nė shtėpi”. Pėr kėtė arsye, parandalimi duhet tė fillojė herėt. Infarktet nė zemėr ndodhin kur njė ose mė shumė arterie tė zemrės bllokohen, duke zvogėluar ose ndėrprerė rrjedhėn e gjakut qė tė arrijė nė njė pjesė tė caktuar tė muskulit tė zemrės. Ato zakonisht paraprihen nga formacionet e depozitimit tė yndyrave ose pllakave yndyrore brenda murit tė arterieve, duke bėrė qė tė formohen mpiksjet e gjakut (trombėt) tė cilat e mbyllin arterien. Nėse furnizimi me gjak ndėrpritet disa minuta, pason vdekja. Njė prej veprimeve qė duhet tė bėni pėr ta parandaluar sulmin nė zemėr ėshtė ndryshimi i ushqimit.
    Duhet tė merrni tė gjitha ushqimet, por dominues duhet tė jetė ushqimi vegjetarian, i pėrbėrė nga pemėt dhe perimet e freskėta, tė cilat pėrmbajnė vitamina dhe minerale.
    Merrni njė lugė vaj ulliri nė ditė bashkė me sallatė dhe pėrdorni mė shpesh mishin e peshkut, i cili pėrmban acide tė shumta yndyrore omega-3, qė zvogėlojnė kolesterolin dhe si rrjedhojė, edhe rrezikun pėr sėmundje kardiovaskulare.
    Disa vezė nė javė nuk janė tė ndaluara. Edhe mishi lejohet, por pa dhjam dhe nė sasi mė tė vogėl. Po ashtu mund tė merren nė sasi jo tė tepėrt edhe arrat, bajamet, lajthitė dhe shqemet, por nė kokrra tė plota. Kontrollimi i porcionit do tė ndihmojė qė tė keni nė dorė peshėn tuaj. Kur tė gatuani mos hidhni gjysmėn e orizit nė tenxhere, por duhet ta matni atė. Shmangni lėngjet e ftohta dhe ushqimet e kripura. Nėse mund tė braktisni disa kafshime, keni krijuar barrierė ndėrmjet jush edhe ushqimit. Jeni tė ngopur, por nuk jeni aq sa tė keni nevojė tė shkopsitni pantallonat.

    7. Qarkullimi i gjakut
    Lėng i kuq nė vena i domosdoshėm pėr jetėn tek njerėzit dhe kafshėt e rendit mė tė lartė qė mbart oksigjen, lėndėt ushqyese etj. pėrbrenda trupit dhe mban nė marrėdhėnie me njėri-tjetrin qelizat aktive dhe indet e trupit; ndonjėherė quhet kėshtu edhe lėngu me funksion tė ngjashėm tek kafshėt e rendit mė tė ulėt. Lidhja e vazhdueshme qė mundėson gjaku midis qelizave aktive dhe indeve tė trupit furnizon indet me energji dhe lejon daljen e materialeve te padobishme, pėrfshirė acidin karbonik, tė cila kalojnė nga indet ne gjak. Normalisht zbret ēdo 24 orė pėrafėrsisht dy deri tre litra lėngje nė zorrė nga ushqimi dhe pijet. Pėrveē kėsaj krijohen ēdo 24 orė gjashtė deri shtatė litra lėngje nė kanalin midis stomakut dhe zorrės nga gjėndrat e pėshtymės, stomaku, pankreasi, tėmthi dhe zorra e hollė. Pjesa mė e madhe e lėngjeve thithet nga muri i zorrės thellė nė zorrėn e hollė dhe kalon pastaj nė gjak. Pirja e njė deri nė dy gota uji esėll nė mėngjes ėshtė kuruese, sepse te gjitha helmet qė janė formuar natėn ne gjak pastrohen. Sekrecionet e shumė gjėndrave tė trupit kalojnė nėpėrmjet gjakut nė indet e ndryshme qė janė tė destinuar tė influencojnė. Gjithashtu qarkullimi i gjakut luan rol themelor nė mbajtjen konstante tė temperaturės sė trupit nė pjesė tė ndryshme tė tij. Nga neuropėrcjellėsi katekolaminė varet kontrolli i trysnisė sė gjakut. Gjaku ėshtė me ngjyre te kuqe, viskoz, opak, alkalin (nė reaksion) e me njė erė tė dobėt por karakteristike. Pėrbėhet nga njė likuid transparent, ngjyrė tė verdhė tė hapur i quajtur plazma ose liquor sanguinis, nė tė cilin ”notojnė” njė numėr i pafund qelizash apo trupėzash, qelizat e bardha dhe tė kuqe e plateletet e gjakut.



    8. Dhimbja e gjoksit
    Ēdo person me moshė 40 vjeē e lart, qė ankohet pėr dhimbje gjoksi duhet tė kėrkojė ndihmėn mjekėsore, sepse kėto dhimbje mund tė kenė origjinė nga sėmundje tė zemrės qė pėrbėjnė dhe njė urgjencė mjekėsore tė padiskutueshme, neurologjike (nervore), dhimbje tė muskulaturės (mialgji), pėr shkak tė sėmundjeve tė mushkėrive. Dhimbjet e gjoksit, tė shkaktuara nga sėmundje tė zemrės kanė kėto karakteristika: shtypėse, shpuese, gėrryese, shtrėnguese.
    Ato gjithashtu shoqėrohen me shenja dytėsore si: ndjenjėn e frikės, djersė trupore, zbehje. Kohėzgjatja e dhimbjes mund tė jetė 2-10 minuta, por mund tė jetė edhe mė e zgjatur, me ndėrprerje ose jo. Masat qė duhet tė merrni nė kėtė rast ėshtė tė bėni pushim absolut, duke ndėrprerė ēdo lloj aktiviteti, qoftė fizik apo mendor. Angina ėshtė njė dhimbje gjoksi ose njė shqetėsim i cili ndodh kur muskuli i zemrės nuk merr mjaftueshėm gjak. Angina mund tė ndihet si njė dhimbje shtrėnguese nė kraharor. Dhimbja mundet, gjithashtu, tė ndodhė ose tė pėrhapet edhe nė shpatulla, krahė, qafė, grykė ose nė shpinė. Shumė njerėz me angina pektoris kanė sėmundje tė arterieve koronare, me ngushtim tė arterieve si rrjedhojė e aterosklerozės. Kur arteriet janė ngushtuar rrjedhja e gjakut pėr nė zemėr reduktohet. Format mė tė shpeshta tė angines janė angina e qendrueshme dhe ajo e paqėndrueshme. Njė formė mė pak e hasur ėshtė angina qė ėshtė quajtur angina variant (e luhatshme). Angina e qėndrueshme ėshtė dhimbja e gjoksit apo shqetėsimi i cili ndodh kur zemra ėshtė duke punuar mė shumė se zakonisht. Dhimbja e anginės sė qėndrueshme kalon kur personi qėndron, qetėsohet, apo merr medikamentin pėr anginėn. Ilaēet e anginės, siē janė nitritet, ndihmojnė nė zgjerimin dhe qetėsimin e arterieve. Nė kėtė mėnyrė mund tė shkojė mė shumė gjak pėr nė zemėr. Angina e paqėndrueshme ėshtė njė gjendje shumė e rrezikshme e cila kėrkon njė trajtim urgjent. Angina e paqėndrueshme ėshtė njė shenjė qė tregon se infarkti i miakordit mund tė ndodhė shpejt. Angina e paqėndrueshme mund tė ndodhė pa shtim tė aktivitetit fizik. Kjo anginė nuk lehtėsohet nga tė qėndruarit nė qetėsi ose mjekimi. Angina variant shkaktohet nga njė spazėm nė njė arterie koronare. Spazma shkakton ngushtim tė mureve tė arterieve. Ky ngushtim i arterieve pakėson ose ndalon rrjedhjen e gjakut pėr nė zemėr. Diagnostikostikimi i anginės bazohet nė anamnezėn personale, familjare egzaminimin fizik dhe rezultatet e testeve tė ndryshme kryesisht EKG-sė. Kur ilaēet dhe ndryshimi i stilit tė jetės nuk e kontrollojnė anginėn, atėherė mund tė nevojiten procedura tė posaēme. Angioplastika dhe byipass-i i arterieve koronare janė dy procedurat mė tė zakonshme qė pėrdoren pėr tė trajtuar


    Faqja 16
    9. Hemorragjia cerebrale
    Nė kushtet normale djersa qė nxjerrim gjatė motit tė nxehtė na mban tė freskėt kur ajo avullohet nga sipėrfaqja e lėkurės. Megjithatė, nė ditėt jashtėzakonisht tė nxehta, ose kur e ushtrojmė trupin mė shumė se ē’duhet, ky sistem mund tė mos funksionojė dhe temperaturat e trupit mund tė rriten nė nivele shumė tė rrezikshme. Kjo ēon nė hemorragji cerebrale. Gjithashtu mund tė shkaktojė dhimbje koke, marrje mendsh, ngėrē tė muskujve, por mund tė ketė dhe rrezik pėr jetėn. Kjo mund tė jetė veēanėrisht e rrezikshme kur simptomat shfaqen shumė shpejt, nėse ne nuk u kushtojmė vėmendje shenjave mė tė hershme, dhe me shumė pak paralajmėrim. Njihet ndryshe nga populli edhe me fjalėt i ra pika ose i plasi gjaku nė tru. Kryesisht ndodh nė moshat mbi 60 vjeē, por njihen raste edhe nė moshat e reja. Shenjat kryesore qė i sėmuri paraqet janė: nuk flet (nuk mund tė shqiptoj dot asnjė fjalė), ose nuk i kuptohen fjalėt (belbėzon); Nuk lėviz gjymtyrėt (dorėn ose kėmbėn); Tėrheqja e muskujve tė fytyrės tė asaj ane qė nuk lėviz dorėn ose kėmbėn; Urinon dhe defekton nė mėnyrė tė pavullnetshme; Tė dridhura tė pjesshme ose nė tė gjithė trupin; Tė vjella. Nė kėtė situatė nėse i sėmuri ka tė vjella ėshtė mirė qė tė bėhet kthimi i kokės nė anėn e majtė me qėllim qė tė mos bllokohen rrugėt e frymėmarrjes dhe tė hiqen protezat kur ato janė. Kur i sėmuri ankon pėr tė vjella, dhimbje koke, tė dridhura, ē’rregullime tė tensionit dhe tė ritmit tė zemrės, duhet patjetėr tė bėjė vizitė mjekėsore pėr ti paraprirė paralizės. Tė kontrollohet rregullisht tensioni tek tė sėmurėt me tension tė lartė sidomos tek ata me trashėgimi familjare tė sėmundjes dhe tė mos abuzohet me mjekimin. Njė mjekim i rregullt i tensionit tė lartė tė gjakut dhe i ērregullimeve tė ritmit tė zemrės do tė parandalonte njė situatė tė tillė.

    (Vazhdon)
    "Carpe Diem"

  16. #36
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    10. Diabeti
    Diabeti ėshtė ērregullimi i metabolizmit qė reflektohet nė paraqitjen e sasisė jonormale tė glukozės nė gjak, si pasojė e rezistencės sė qelizave tė gjakut ndaj insulinės, apo si pasojė e sasisė sė vogėl tė insulinės sė sekretuar nga pankreasi. Janė dy gjendje qė mund tė shkaktohen nga diabeti i sheqerit, hiperglicemia (niveli i lartė i glukozės) dhe hipoglicemia (niveli, i ultė i glukozės). Terapia e ilaēeve mund tė parandalojė pėrparimin e mėtejshėm tė diabetit tek miliona njerėz, tė cilėt kanė njė stad tė lart tė rrezikshmėrisė tė sėmundjes, shumė studime sugjerojnė mėnyrat e duhura pėr ta. Gati 5 pėr qind e popullsisė sė botės ėshtė e sėmurė me diabet, dhe gati 7 pėr qind janė paradiabetikė. Kjo lloj sėmundje zhvillohet zakonisht nė moshė madhore dhe tek pacientėt, tė cilėt kanė nivel tė lartė tė sheqerit nė gjak, sepse qelizat e tyre janė bėrė rezistente ndaj insulinės, hormoni qė stabilizon ngritjen e sheqerit nė gjak. Nė Evropė, 8.4 pėr qind e moshės madhore tė popullsisė janė diabetikė dhe 60 milionė janė paradiabetikė. Pas njė sėrė studimesh dhe testimesh tė kryera nė pacientė nė mbarė botėn, rezulton se tė sėmurėt me diabet kanė mė shumė mundėsi dhe janė mė tė ekspozuar se njė njeri i shėndetshėm, tė preken nga njė sėmundje e dytė, e cila pėrgjithėsisht ėshtė shumė e kushtueshme pėr t’u kuruar, ku mund tė pėrmenden sėmundjet e ndryshme tė zemrės apo dėmtime tė veshkės.

    Simptomat
    Pacienti ha shumė
    Pi shumė ujė
    Urinon shpesh
    Humbet peshė
    Mund tė ketė kriza tė ketocidozės diabetike

    Ja disa kėshilla kundėr diabetit
    Ecni sa mė shumė, pėr shembull duke shkuar mė kėmbė nė shkollė
    Hani nė mėnyrė tė shėndetshme e duke pirė sa mė pak lėngje frutash tė konservuara, pasi ato kanė shumė sheqer
    Qėndroni sa mė pak ulur para televizorit, kompjuterit apo video-lojėrave
    Bėni aktivitet tė rregullt fizik dhe duke fjetur sa mė shumė
    Hani medoemos mėngjes

    11. Tė fiktit
    Gjendja e tė fiktit ose Lipotomia karakterizohet nga humbja e papritur e vetėdijes. Arsyeja e shfaqjes sė saj ėshtė ulja e presionit tė gjakut, pėr shkak tė zgjerimit tė enėve periferike, me pasojė uljen e presionit tė gjakut dhe mosfurnizimin sa duhet me gjak i trurit. Gjendja e tė fiktit mund tė parandalohet nėse me shfaqjen e shenjave tė para: marrje mendsh, djersė tė ftohta, probleme me shikimin dhe tharje tė gojės, pacienti qėndron shtrirė, merr lėngje dhe qėndron nė vende tė freskėta. Lipotimia ėshtė ulja e tensionit tė gjakut nė shifra poshtė 60 mmHg. Shkaqet janė: sėmundjet e gjakut, sėmundjet e zemrės, stresi nervor. Ndėrsa shenjat janė: djersė nė tė gjithė trupin, dobėsi e menjėhershme sa i sėmuri gati rrėzohet, humbje e ngjyrės sė lėkurės etj. Nė kėto raste i sėmuri duhet tė shtrihet dhe ti ngrihen kėmbėt mė lartė se sa koka duke i vendosur disa jastėkė ose duke pėrdorur diēka tjetėr pėr momentin. Nė qoftė se i sėmuri fillon ta marri veten mund ti bėni njė kafe. Mjekėt kėshillojnė konsumimin e sa mė shumė lėngjeve pa pėrmbajtje kafeine, alkooli dhe sheqeri; qėndrimin nė ambiente me ajėr tė kondicionuar; banja tė shpeshta me ujė tė vakėt; veshje me rroba tė lehta me ngjyra tė hapura dhe daljen nė orėt e mėngjesit e tė mbrėmjes. Shqetėsimet e para tė vapės shfaqen menjėherė pas ekspozimit nė diell tė kokės dhe qafės, kur janė tė pambrojtura, duke shkaktuar sipas mjekėve, dhimbje koke shumė tė forta, skuqje tė fytyrės, dhimbje tė syve, humbje ndjenjash, konvulsione, shqetėsime nervore dhe jo rrallė vdekjen.
    Kėshillat
    Evitimi i daljeve nė orėt e pikut, kėtu duhet pasur parasysh 10 paradite deri nė 15-16 pasdite
    Pėrdorimi i lėngjeve, i ujit nė radhė tė parė dhe i lėngjeve qė vjen nga frutat e freskėta
    Po kėshtu ėshtė mė se i nevojshėm edhe pėrdorimi i perimeve tė stinės
    Tė eliminohet pėrdorimi i lėngjeve qė pėrmbajnė sheqer dhe kafeinė
    Ndėrsa pėr sa i pėrket ushqimit duhet tė eliminohen yndyrat dhe tė konsumohen perimet
    Tė tregohet kujdes me higjienėn nevojitet rritja e saj
    Nevojitet shmangia e mjediseve tė ndotura
    Ėshtė e domosdoshme evitimi i ujit tė depozitave


    12. Goditja nga dielli
    Kjo ėshtė gjendja mė e rėndė qė mund tė shfaqet dhe pėrbėn njė rast urgjent. Kjo ndodh kur aftėsitė fiziologjike, tė termorregullimit nuk pėrballojnė rritjen e madhe tė temperaturės trupore. Nė kėto kushte mund tė ndodh qė organizmi tė mos reagojė dhe tė ēojė deri humbje tė vetėdijes dhe probleme mė serioze pėr jetėn. Nė kėto raste kėrkohet trajtim nė spital, por nė pritje i sėmuri duhet tė freskohet i sėmuri, tė lirohet nga rrobat, tė freskohet mė ujė tė freskėt, si dhe tė vendosen akull ose rroba tė lagura mė ujė tė ftohėt nė pulse. Goditja nga dielli shfaqet menjėherė ose pas ekspozimit nė diell tė kokės dhe qafės kur kėto janė tė pambrojtura Shenjat janė: dhimbje koke shumė tė fortė, skuqja e fytyrės, tė vjella, humbja e ndjenjave, tė dridhura. Tė prekurit duhet tė largohen nga qėndrimi nė diell, duhen vėnė kompresa tė ftohta nė ballė dhe kyēe dhe nevojitet pushim absolut nė vend tė freskėt.

    Shenjat e goditjes nga dielli
    Dhimbje koke shumė tė forta, skuqje tė fytyrės, dhimbje tė syve dhe humbje ndjenjash, konvulsione, eksitim nervor, jo rrallė ndodh vdekja
    Trajtimi
    Bėhet largimi i menjėhershėm i tė goditurit nga dielli dhe vendoset nė njė vend me hije, tė freskėt dhe tė ajrosur. I vendosen kompresa tė ftohta nė kokė, fytyrė dhe nė qafė, i jepet tė pijė lėngje tė freskėta
    Parandalimi
    Tė mbrohet koka me kapele si dhe tė evitohen qėndrime pėr njė kohė tė gjatė nėn rrezet e diellit, sidomos nė orėt e nxehta tė ditės

    Kėshilla pėr tė moshuarit
    Tė evitohen qėndrimet nė ambientin e jashtėm nė periudhėn mė tė nxehtė tė ditės
    Tė bėhen shėtitje nė ajėr tė pastėr dhe nė vende me gjelbėrim nė periudhėn mė tė freskėt tė ditės
    Tė pėrdoren kapele pėr tė mbrojtur kokėn dhe qafėn
    Tė pėrdoret dietė ushqimore me zarzavate tė pėrpunuar mirė termikisht (tė gatuara me vaj misri ose ulliri)
    Tė evitohet pėrdorimi i yndyrave shtazore (gjalpė, dhjamė) dhe kripės sė tepėrt
    Tė pėrdoren lėngje (ujė higjenikisht i pastėr, lėngje frutash tė freskėta, supa)
    Pėr tė moshuarit nuk rekomandohen banjo dielli, por frekuentimi i vendeve malore
    Tė eliminojnė udhėtimet e gjata
    Tė pėrdorin produkte ushqimore tė kontrolluara higjenikisht
    Tė bėjnė kontroll periodik tek mjeku dhe tė pėrdorin mjekimin e rekomanduar


    Faqja 17
    13.Neuroza
    Si rezultat i rritjes sė problemeve sociale (stresit) ėshtė shtuar shpeshtėsia edhe e njė sėmundjeje qė quhet neurozė. Kjo sėmundje nuk njeh moshė dhe quhet si njė ankth ose stres nervor. Ajo vjen si rezultat i njė mbingarkese nervore ose emocionale. Mė tė predispozuar pėr kėtė sėmundje janė njerėzit e ndjeshėm ndaj faktorėve sociale (puna, shoqėria dhe familja). Kjo sėmundje ka prirje tė bėhet kronike. Nė qoftė se njė pjesėtar i familjes suaj, kryesisht moshat e reja, paraqet nė mėnyrė tė papritur, tė menjėhershme, por edhe nė mėnyrė graduale kėto shenja:
    mpirjen e gjymtyrėve(duarve dhe kokės) ose gishtave, tė dridhura, shtangim ose ngrirje tė fytyrės, duarve, gishtėrinjve, trupit, marrje fryme, dhimbje gjoksi, tė rrahura tė shpeshta tė zemrės, prirje pėr tė mos folur e pėrgjigjur ndaj pyetjeve, ankim, ka raste pa bazė, pėr dhimbje koke, pagjumėsi ose shikim ėndrrash tė frikshme ai vuan nga neoruza. Nė kėto situata mund tė matni tensionin arterial, mos krijoni situata dramatike, mundėsisht me tė sėmurin duhet tė qėndrojė vetėm njė person dhe familjarėt e tjerė tė largohen nga dhoma, pasi sa mė shumė njerėz tė grumbullohen aq mė shumė zgjat kriza. Prania e shumė personave nuk e ndihmon tė sėmurin pėrkundrazi e keqėson krizėn. Nė qoftė se shenjat e mėsipėrme nuk janė shoqėruese tė ndonjė sėmundje tjetėr tė vėrtet si pėr shembull: epilepsi, diabet etj. atėherė kemi tė bėjmė me atė qė quhet neurozė (stres nervor), qė vjen nga shkaqe tė ndryshme sociale. Pėrpiquni qė tė minimizoni sa mė shumė problemet sociale, faktori kryesor nė shėrimin e neurozės.

    (Vazhdon)
    "Carpe Diem"

  17. #37
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    14. Reumatizma
    Sėmundjet reumatike fillojnė vonė tė mjekohen, por sipas mjekėve kjo sėmundje nuk duhet tė neglizhohet pėr tė parandaluar pėrkeqėsimin e saj. Ekspertėt kanė njoftuar se personat me sėmundje reumatike zakonisht e fillojnė mjekimin shumė vonė, ndėrsa nganjėherė kjo ėshtė arsye e mos njohjes sė sėmundjes. Personat me ėnjtje tė dhimbshme tė njėrės ose disa nyjave, duhet ta vizitojnė reumatologun nė afat kohor prej gjashtė javėsh nga paraqitja e simptomave. Po i njėjti rekomandim i kushtohet edhe atyre tė cilėt kanė nyje tė shtangura pėr sė paku gjysmė ore pas zgjimit nga gjumi nė mėngjes. Sipas rezultateve tė disa hulumtimeve tė fundit, vetėm 64 pėr qind e pacientėve tė sėmurė nga artriti reumatoid mjekohen nė mėnyrė tė rregullt, ndėrsa pjesa tjetėr nuk i pėrcjellin rekomandimet mjekėsore dhe nuk e pėrdorin terapinė mė rregull.

    15. Artriti reumatik
    Artriti reumatik shoqėrohet me inflamim tė kyēeve, nė mėnyrė tė tillė qė kur i prek i ndjen tė ėnjtura dhe tė dhembin. Vetė kyēet mund tė dhembin pa i prekur dhe mund tė kesh vėshtirėsi kur t’i lėvizėsh. Megjithatė inflamacioni i kyēeve ėshtė simptomė tipike. Ajo ndryshon te njerėz tė ndryshėm. Te disa dhimbjet vijnė e ikin, te disa janė tė vazhdueshme dhe mund tė rriten me avancimin e sėmundjes. Me avancimin e sėmundjes shfaqen disa simptoma tė ngjashme me ato tė gripit. I sėmuri ndjehet i dobėt, nuk ka oreks dhe mund tė shoqėrohet edhe me ngritjen e temperaturės. Gjatė kėsaj periudhe delikate i sėmuri pėson humbje nė peshė dhe bėhet anemik. Njė nė ēdo pesė pacientė ka gunga tė vogla nėn lėkurė tek bėrrylat ose nė pjesė tė tjera tė trupit.
    Venat varikoze trashėgohen brez pas brezi dhe ato nuk mund tė eliminohen plotėsisht. Nė rast se personi ka punė tė rėndė, ose mban pesha tė rėnda gjatė ditės, rishfaqja e damarėve ėshtė e shpejtė, madje edhe nė tė njėjtat vende, ku mund tė jetė kryer ndėrhyrja kirurgjikale. Kryesisht ato zhvillohen nė moshėn 20 deri 30-vjeēare, pas kėsaj moshe shfaqja e variēeve ėshtė mė e vogėl. Specialistėt rekomandojnė qė kėmbėt tė trajtohen ēdo ditė me xhel freskues tė masazhohen nga specialistė herė pas here dhe tė trajtohen me medikamente tė ndryshme sipas porosive tė mjekėve. Trajtimet ndikojnė nė funksionimin e rregullt tė organeve tė brendshme si dhe rregullojnė lėvizjen e muskujve, nė rastet kur vuani nga gjymtyrėt e poshtme. Sėmundja e variēeve ėshtė e trashėgueshme. Madje ajo kalon nga brezi nė brez dhe nė kėtė rast shfaqja e simptomave dhe shenjave tė para nis qė nė adoleshencė, pikėrisht nė kohėn kur trupi i njeriut nis tė ndryshojė. Kjo sėmundje nuk “kursen” as meshkujt, madje sipas specialistėve, ata kanė edhe dhimbje mė tė mėdha se femrat dhe nė shumicėn e rasteve tė operuarit meshkuj mbajnė rekord. Pėr tė parandaluar kėtė fenomen ėshtė e rėndėsishme qė fėmijėt tė dėrgohen herė pas herė tek specialistėt, nė mėnyrė qė ai tė kėshillojė edhe veprimet e duhura qė duhet tė ndiqen. Nė rast se venat shfaqen, ato nuk mund tė hiqen plotėsisht pėrveēse tė trajtohen herė pas here. Mjekėt ua rekomandojnė xhelin freskues tė gjithė personave qė ende nuk kanė probleme me variēet, por qė e dinė qė nė familjen e tyre ka plot raste tė tilla.

    16. Dhimbjet e kokės
    Nė ditėt e pėrditshme tė jetės dhimbja e kokės ėshtė njė nga sėmundjet qė pėrballemi mė shpesh. Nė verė koha e nxehtė, alkooli i tepėrt qė pihet, gjithė lodhja e palarguar e dimėr-verės, pakėsim i oksigjenit, ankesa nga grykėt, hundėt, veshėt, tensioni i lartė, dhimbjet e mezit dhe gjymtyrėve shfaqin dhimbje tė kokės nė kėto ditė tė nxehta vere. Nė tė gjithė vendet e botes me recetė dhe pa recetė pėrdorimi i ilaēeve ndėrpret dhimbjet. Si ēdo funksion i ilaēeve pėr sėmundje tė tjera dhe aspirina ndikon nq uljen e temperaturės dhe largimit tė dhimbjes sė kokės. Por aspirina nuk duhet pėrdorur nė ēdo dhimbje koke sidomos nė kėto dhimbje qė sjell koha e nxehtė e kėsaj stine. Dhimbja e kokės si funksion i vetėm sjell me tė bashkė dhe sėmundje tė tjera. Nė ditėt e nxehta shfaqet e tepėrta tė dhimbjes sė kokės rrjedhin si pasojė e migrenės, nxehtėsia e kohės, rritja e tensionit. Tensioni i lartė ėshtė njė sėmundje sistematike dhe ndikon shumė nė dhimbjet e kokės. Nė orėt kur koha ėshtė shumė e nxehtė duhet treguar kujdes duke qėndruar nė vende tė mbyllura (hije). Sidomos pėr fėmijėt dhe tė moshuarit ėshtė shumė e domosdoshme.
    Pirja e ujit tė pijshėm rregullisht. Personat qė vuajnė nga tensioni dhe migrena duhet ti pinė ilaēet nė kohėn e caktuar dhe gjithashtu duhet tė kalojnė nė njė kontroll rutinė. Duhet tė marrin shpesh mendime nga kirurgėt. Personat qė vuajnė nga diabeti, qė kanė probleme me ushqimin, personat e shėndoshė, femrat shtatzėnė, tė sėmurėt qė vuajnė nga zemra, pėrdoruesit e drogės dhe personat qė kanė qėndruar pėr njė kohė tė gjatė nėn dritėn e diellit (nė tė nxehtė) janė persona qė u shfaqet mė
    shpesh dhimbja e kokės.
    Kėshilla
    Duhet treguar kujdes pėr pirjen e tė paktėn 2 litrave ujė nė ditė
    Nė kohė dreke duhet qėndruar nė vende tė mbyllura (me hije)
    Duhet tė visheni me rroba tė holla tė pambukta
    Duhet tė pėrdorni kapele dhe ombrellė


    17. Sinusiti
    Shpesh ēdo dhimbje koke trajtohet thjesht me njė aspirinė dhe sapo dhimbja kalon, ashtu bie edhe interesimi pėr diagnostikimin e saktė tė saj. Dhe dhimbjet e kokės kanė shkaktarė tė shumtė, duke filluar nga ftohja, sinusiti e deri tek dhimbjet e forta tė migrenės. Diagnostikimi i saktė ka shumė rėndėsi, pasi vetėm kėshtu mjekėt mund tė ndėrhyjnė nė kohėn e duhur pėr parandalimin e keqėsimit tė gjendjes shėndetėsore. Pas diagnostikimit tė saktė, ilaēi mė i mirė kundėr simptomave tė sinusitit ėshtė provuar tė jetė ai i grupit tė ilaēeve triptan, qė e largojnė menjėherė dhimbjen e kokės, por njėkohėsisht shkaktojnė marrje mendsh. Sinusiti ėshtė njė infiamacion akut ose kronik i njė nga hapėsirave(seno)tė pranė hundės. Sipas vendndodhjes dallojmė 4 lloje sinusitesh: Sinusit tė maxiles; sinusit tė frontales; sinusit tė etmoidales; sinusit tė sfenoidales. Sipas pėrhapjes sėmundja mund tė jetė mono ose bilaterale. Kur infiamacioni kap mė shumė hapėsira(seni), quhet Polisinozit. Nga ana klinike kėto konsiderohen si bllokime tė kėtyre hapėsirave duke mos lejuar daljen e lėngut qė formohet gjatė infektimit qė quhet Essadato (me njė pėrbėrje proteinike, i pasur me mukopolisakarid dhe qelizave ematike). Por mund t’i kemi edhe tė llojit me formim ose jo tė “puss” (material me linfocite tė vdekura).
    Kėshilla
    Evitoni diellin nė pikun e vapės
    Mbani gjithmonė syze edhe nė dimėr edhe nė verė
    Pėrdorni sa mė shumė ushqime me fibra pėr tė evituar sinuzitin
    Nė rast se ju fillojnė dhimbje ėshtė mirė qė tė konsumoni menjėherė kafe
    Evitoni zhurmat e larta, tė magnetofonit, televizorit
    Pėr t’u qetėsuar qėndroni nė qetėsi tė plotė dhe nė njė ambient tė mbyllur dhe nė errėsirė pėr tė paktėn 30 minuta


    Faqja 18

    18. Migrena
    Migrena ėshtė dhembje koke periodike nė lidhje tė ngushtė me ndryshimin e shtypjes sė ajrit. Migrena identifikohet sipas dhembjeve pulsive pas syve apo nė ballė, tė shoqėruar me mundime, ndjeshmėri ndaj dritės dhe zėrave, e ndonjėherė edhe dėshtimi i fushės sė tė parit. Pėr tė zbutur dhembjen, do t’ju ndihmojnė analgjetikėt nga grupi i ergotaminave apo antireumatikėve josteroidė, ndėrkaq tretmani i akupunkturės do tė zbusė dhe ulė intensitetin e dhimbjes sė kokės. Migrena shpesh ėshtė e lidhur edhe me ushqimin, p.sh. konsumimi i alkoolit, ēokollatės dhe tė disa llojeve tė djathėrave tė yndyrshėm. Prandaj, shmanguni alkoolit dhe prodhimeve tė tilla ushqimore, aq mė parė kur shkaktohen ndryshime tė motit dhe tė shtypjes sė ajrit.
    Migrena ėshtė njė sėmundje neurologjike me dhimbje pulsative tė kokės e shoqėruar me nause, vjellje, ndjeshmėri ndaj dritės, zėrave dhe ndaj aromave. Sėmundja fillon me simptomė prodromale, gjysmė deri njė orė para dhimbjes sė kokės, me eufori, depresion, lodhje, puls tė shpejtuar, anoreksi. Pastaj vijon dhimbja e fortė e kokės nė tė shumtėn e rasteve vetėm nga njėra anė, por jo gjithnjė. Gjatė aktiviteteve trupore keqėsohen simptomat. Shpesh shoqėrohet dhimbja e kokės me nause, vjellje, fotofobi dhe fonofobi. Faktorėt tė cilėt ndikojnė dhe shkaktojnė dhimbje koke janė: stresi, ndryshimi i bioritmit, mungesa e gjumit, ushqimi (djathi, ēokollata, ēaji, bananet, lajthia, arra, bajamja), alkooli, droga, ndryshimi atmosferik si dhe ndryshimi hormonal tek femrat. Mendohet se migrena shkaktohet nga ēlirimi i njė substance kimike tė quajtur serotoninė ose 5HT nė gjak, qė shkakton ndryshime nė enėt e gjakut nė tru. Se ēfarė ndodh me saktėsi ėshtė ende e paqartė, por njė numėr shkaqesh jaaė identifikuar, tė cilat ndryshojnė nga personi nė person. Nė mė tė shumtėn e rasteve ndodh njė kombinimin faktorėsh qė ēojnė nė krizė, ku mund tė pėrfshihen faktorė ushqyes si ēokollata, fruti i portokallit, limoni, brumėrat, djathėrat, alkooli (veēanėrisht vera e kuqe), kafeina, mungesa e vitaminave, ushqime tė pėrpunuara.


    19. Helmimet ushqimore
    Stina e verės dhe temperaturat e larta qė e shoqėrojnė atė, shtojnė rastet e helmimeve ushqimore. Pasojat janė dehidrim deri nė toksikacione tė shkallės sė rėndė, shpesh serioze dhe pėr jetėn e pacientit. Sėmundjet diarreike akute shkaktohen nga agjentė patogjenė, si baktere, viruse ose protozoarė dhe mund tė zhvillohen si shqetėsime tė lehta tė zorrėve e deri nė sėmundje tė rrufeshme, qė vėnė nė rrezik jetėn. Dekadat e fundit ėshtė arritur veēimi i agjentėve etiologjikė specifikė dhe numri i tyre vjen duke u shtuar. Disa nga shkaktarėt e sėmundjeve diarreike dhe helmimeve ushqimore janė disa mikrobe dhe viruse. (Tė tilla janė escherichia coli enterotoksigjene, clostridium perfingensm staphylococus aureusm. Viruset coxsackie, viruset echo dhe rotaviruset, etj). Shkaktarėt ndodhen nė ajėr, ujė dhe ushqime tė kontaminuara, kafshė shtėpiake dhe tė egra bartėse tė kėtyre mikrobeve, njerėz tė sėmurė, ose bartės tė tyre. Insektet mund tė jetė transportues pasivė, sidomos pėr viruset. Periudha mė e favorshme pėr pėrhapjen e tyre ėshtė stina e verės dhe sidomos periudha korrik-tetor.
    Kėto lloj infeksionesh gati gjithmonė merren nga goja, zakonisht nga gėlltitja e ushqimit ose pijeve tė helmuara. Ēdo prodhim ushqimor ėshtė njė burim potencial pėr infektimin e njeriut. Trajtimi ėshtė i lidhur ngushtė me stadin e sėmundjes dhe llojin e mikrobit. Zėvendėsimi i lėngjeve dhe kripėrave minerale ėshtė kushti i parė. Nė format e lehta dhe kur nuk ka tė vjella, marrja bėhet nga goja. Nė format mė tė rėnda, me temperaturė, tė vjella tė shumta, diarre dhe dhimbje barku, mjekimi bėhet intravenoz me perfuzione (serume) qė mund tė arrijnė disa litra nė 24 orė, elektrolit, kortikoid dhe antibiotikė. Duhet theksuar qė jo ēdo helmim kėrkon pėrdorim antibiotikėsh. Antibiotikėt e pėrdorur pa kriter mund tė zgjasin dekursin e sėmundjes. Vera e kuqe ėshtė aleate kundėr helmimeve, qė shkaktohen si nga bimėt ashtu dhe nga mishrat. E vetmja mėnyrė pėr tė parandaluar helmimet ushqimore ėshtė zbatimi i rregullave higjienike dhe teknologjike nė pėrgatitjen e ushqimit. Mbrojtėsja mė e rėndėsishme ėshtė higjiena vetjake. Duhet tė tregohet mjaft kujdes nė restorante, fast-foode dhe nė konsumimin apo pėrgatitjen e prodhimeve tė detit.

    (Vazhdon)
    "Carpe Diem"

  18. #38
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    20. Faringitet
    Lėngjet e ftohta, kondicionerėt, mikrobet e ndryshme qė qarkullojnė nė kėtė periudhė janė kėta disa nga shkaktarėt e shfaqjes sė problemeve me faringitet gjatė stinės sė verės. Mjekėt tėrheqin vėmendjen qė me shfaqjen e shqetėsimeve tė para tė drejtoheni te specialisti, sepse mostrajtimi nė kohė mund tė shfaqė ndėrlikime serioze. Po. Rėnia e rezistencės sė imunitetit, korrentet e ajrit, konsumimi i pijeve tė ftohta, apo qėndrimi nėn kondicioner apo ventilator, ndikojnė nė acarimin e faringiteve, por dhe rrugėve tė sipėrme tė frymėmarrjes. Faktorė pėr acarimin e faringiteve janė dhe mikrobet dhe viruset e ndryshme, qė temperaturat e larta u krijojnė terren tė pėrshtatshėm, pėr t’u shumuar dhe shndėrruar nė patogjen pėr organizmin. Natyrisht ulja e rezistencės sė mukozave te personat e predispozuar bėn qė tė shfaqen tė tilla probleme. Natyrisht janė ato grupmosha qė kanė sistem imunitar tė dobėt, pėr kėtė arsye fėmijėt janė kontingjent mė i rriskuar dhe mė i prekur nga faringitet. (fėmijėt e moshave 2-6-10 vjeē). Ka raste qė janė forma akute, por dhe raste riakutizimi tė formave kronike, qė kur krijohen kushte tė pėrshtatshme rishfaqin simptomat. Shenja kryesore ėshtė dhimbja e fytit, ndryshime tė timbrit tė zėrit (ngjirje tė zėrit), kėputje trupore. Fėmijėt e vegjėl mund tė mos pranojnė ushqimin, pėr shkak tė dhimbjes sė fytit. Nė disa raste, si nė ato me natyrė virale apo mikrobiale mund tė shfaqet temperatura qė ėshtė zakonisht jo shumė e lartė (subfebrile 37.5-38 gradė). Parandalimi ėshtė kompleks. Ai pėrfshin kujdes nė ruajtjen e njė ambienti me lagėshti dhe temperaturė tė pėrshtatshme. Po ashtu duhet treguar vėmendje nė mėnyrėn e veshjes, duhet kujdes nė qėndrimin nė ambiente me ajėr tė kondicionuar. Por ashtu rekomandohet njė ushqim i pasur me vitamina dhe kripėra minerale, qė ndihmojnė nė forcimin e sistemit imunitar.
    Kėshilla
    kujdes nė ruajtjen e lagėshtirės sė ajrit nė ambientin ku jetoni
    ajrosje e ambientit ku qėndroni
    pini sa mė shumė lėngje dhe konsumoni ushqime tė pasura me vitamina
    tregoni kujdes nė mėnyrėn e veshjes
    shmangni korrentet e ajrit
    qėndroni larg kondicionerėve apo ventilatorėve
    konsultohuni me mjekun specialist pėr ēdo shqetėsim

    21. Ftohja e stomakut
    Stina e verės me temperaturat e larta qė e shoqėrojnė dhe higjiena jo e mirė, shton rrezikon pėr shfaqjen e gastro-enteriteve virale sezonal. Mjekėt tėrheqin vėmendjen qė ēdo rast tė trajtohet me kujdes, sepse mund tė jenė ngjitėse dhe tė krijojnė formėn e njė epidemie. Gastro-enteriti ėshtė inflamacioni i aparatit tretės qė pėrfshin: stomakun, zorrėt e holla dhe ato tė trasha. Prandaj shpesh kjo konsiderohet si “ftohje stomaku”. Kjo sėmundje mund tė shfaqet nė ēdo periudhė tė vitit, por gjatė sezonit tė temperaturave tė larta merr formėn e njė epidemie. Arsyeja e numrit tė lartė tė rasteve shpjegohet me faktin qė temperaturat e larta krijojnė terren tė pėrshtatshėm pėr zhvillimin e mikrobeve qė shndėrrohen nė patogjene pėr aparatin tretės. Po ashtu mungesa e kushteve higjieno-dietetike krijon terren pėr shfaqjen e gastro-enteriteve me natyrė joinflamatore. Shkaqet e gastro-enteritit mund tė jenė tė ndryshme. Kryesisht ato kanė shkaqe virale, bakteriale (E.coli, slamonela, shigella, etj.), parazitare (lambia) dhe ushqimore. Gastro-enteriti viral i sezonit ėshtė ngjitės. Viruset qė e shkaktojnė atė pėrhapen nėpėrmjet kontaktit me persona tė infektuar. Njerėzit mund tė infektohen nėpėrmjet ushqimeve dhe pijeve ose ujit tė kontaminuar. tani qė ėshtė periudha e plazhit, shpesh nuk respektohen kushtet higjieno-dietetike dhe ushqimi shndėrrohet nė kėtė mėnyrė burim i gastro-enteriteve.
    Nuk ka grupmosha mė tė riskuara, ēdokush mund tė infektohet, por disa viruse prekin njė grup specifik moshe. Megjithatė fėmijėt, tė moshuarit dhe personat qė kanė njė sistem imunitar tė dobėt sigurisht janė “viktimat” e para tė gastro-enteriteve. Hapi i parė nė trajtimin e gastro-enteritive virale ėshtė parandalimi i humbjeve serioze tė lėngjeve (dehidrimi).

    Simptomat
    diarre e ujshme
    tė vjella
    dhimbje koke
    ethe
    krampe abddominale (dhimbje stomaku)
    kėputje trupi
    temperaturė
    mungesė oreksi
    dhimbje gjymtyrėsh dhe muskujsh



    Faqja 19
    22. Koliti
    Gjatė stinės sė verės mund tė ndodh rishfaqja e problemeve me kolitin spastik. Koliti spastik ose sindroma e zorrės sė irrituar ėshtė ndėr patologjitė mė tė shpeshta qė haset rėndom nė punėn e pėrditshme tė mjekėve gastroenterologė. Kjo sėmundje pėrfaqėson njė ērregullim tė mirėfilltė tė motorikės normale tė zorrės, si pasojė e gjendjeve emocionale, dietės (intolerancės ndaj disa ushqimeve si ushqimeve tė skuqura, alkoolit, qumėshtit, ēokollatave, lėngut tė domates, kafesė etj.), hormoneve tė tubit tretės, toksinave tė mikrobeve tė ndryshme. Stresi emocional, sipas specialistėve, ėshtė njė ndėr faktorėt kryesorė qė shkakton tek personat qė vuajnė nga koliti nė fazėn akute tė sėmundjes kontraksione tė zorrės, 10 herė mė tė fuqishme se nė personat e shėndoshė. Pėrdorimi pa kriter i kondicionerit, temperaturat e larta dhe mbi tė gjitha ndryshimi i mėnyrės sė ushqyerjes ndikojnė nė shfaqjen e problemeve tė kolitit spastik. Mjekėt rekomandojnė qė personat qė vuajnė nga kėto probleme tė ndjekin njė stil jete tė shėndetshme, tė shmangin abuzimet me ushqimet dhe korrentet e ajrit pėr tė shmangur rishfaqjen e shenjave tė kolitit spastik. Sipas mjekėve, shpeshherė gjatė kėsaj stine janė tė shpeshta rastet e acarimit tė simptomave. Arsyeja qėndron te klima, mėnyra e ushqyerjes dhe gjendja psikologjike, tė cilat mendohet tė jenė ndėr faktorėt kryesorė qė ndikojnė nė shfaqjen e kėsaj patologjie. Kėshtu korrentet e ajrit, abuzimi me ventilatorėt dhe kondicionerėt bėhen shkaktar i kolikave abdominale. Po ashtu, negativish ndikojnė edhe ushqimet dhe pijet e ftohta, qė krijojnė spazma nė aparatin tretės me pasojė probleme pėr kolitin spastik. Nga ana tjetėr, i nxehti tenton tė ulė dhe ngadalėsojė lėvizjen intestinale qė ndikon nė shfaqjen e problemeve me kolitin qė karakterizohet me kapsllėk tė alternuar me diarre. Po ashtu njė nga faktorėt kryesorė qė ndikon nė shfaqjen e problemeve ėshtė abuzimi me menynė. Gjatė stinės sė nxehtė konsumohen ushqime tė skuqura, me erėza, ushqime tė nxehta, fast-foode dhe tė pasura me kalori. Tė gjitha kėto ushqime ndikojnė nė gjithė aparatin tretės, duke sjellė probleme dhe pėr kolitin. Pėrveē kėsaj, disa fruta dhe perime, qė janė tipike pėr stinėn ndikojnė nė acarimin e kolitit spastik, tė tilla si: mollėt, kumbullat, domatja, etj.
    Simptomat e sėmundjes
    Dhimbje barku
    Kapsllėk ose diarre
    Fryrje e barkut
    Gurgullima tė zorrėve
    Rėndimi nė stomak
    Ndjenjėn e rremė tė defekimit
    Tė pėrziera apo tė vjella

    Ushqimet qė nuk duhen konsumuar
    Ushqimet e skuqura
    Alkooli
    Qumėshti
    Ēokollata
    Lėngu i domates
    Kafeja
    Lėngjet e gazuara
    Lakrat
    Mollėt
    Kumbullat
    Bizelet
    Fasulet
    Duhani


    23. Sėmundjet e zorrėve
    Produktet ushqimore paraqesin faktor tė rėndėsishėm nė bartjen e sėmundjeve ngjitėse tė zorrėve. Rėndėsi mė tė madhe kanė produktet me prejardhje shtazore, qė mund tė paraqesin mjedis ideal jo vetėm pėr qėndrimin e agjentit, por edhe pėr shumimin e tij. Vera llogaritet si stinė nė tė cilėn numri i sėmundjeve ngjitėse tė zorrėve rritet. Nga ky grup i sėmundjeve mė tė shpeshta janė: enterokoliti akut (zemra), helmimi me ushqim, dizenteria, hepatiti virusal A, salmonelozat, etj. Sipas numrit tė tė infektuarve, sėmundjet e zorrėve zėnė vendin e parė nė rangimin e sėmundjeve infektive. Arsyet pėr shfaqjen e kėtyre sėmundjeve mund tė jenė tė ndryshme, por nė tė shumtėn e rasteve janė agensėt infektivė si bakteret, viruset dhe parazitėt. Megjithatė shkaqet e infektimit mund tė jenė edhe kimike, nutritive, metabolike dhe psikogjene.
    Kėto sėmundje shfaqen gjatė gjithė vitit, por dukshėm mė shpesh hasen nė muajt e verės. Sėmundjet ngjitėse tė zorrėve veēanėrisht janė tė shpeshta tek foshnjat dhe tek fėmijėt e moshės parashkollore, duke pėrbėrė mbi 60 pėr qind tė sėmundjeve ngjitėse tė zorrėve nė pėrgjithėsi. Sėmundje mė e shpeshtė ngjitėse e zorrėve ėshtė enterokoliti akut, zemra qė dominon ndaj sėmundjeve tė tjera me gjithsej 70 pėr qind tė rasteve. Sėmundjet ngjitėse tė zorrėve pėrcillen nėpėrmjet ujit, ushqimit dhe kontaktit tė drejtpėrdrejtė. Uji ka rol tė rėndėsishėm nė shfaqjen dhe pėrcjelljen e sėmundjeve ngjitėse tė zorrėve.
    Produktet ushqimore paraqesin faktor tė rėndėsishėm nė bartjen e sėmundjeve ngjitėse tė zorrėve. Rėndėsi mė tė madhe kanė produktet me prejardhje shtazore, qė mund tė paraqesin mjedis ideal jo vetėm pėr qėndrimin e agjentit, por edhe pėr shumimin e tij. Mėnyra e tretė e pėrcjelljes sė sėmundjes ngjitėse tė zorrėve ėshtė nėpėrmjet kontaktit. Kjo mėnyrė ėshtė shumė e shpeshtė dhe e pranishme dhe mund tė shkaktohet nėpėrmjet kontaktit direkt dhe indirekt.

    24. Salmonela
    Ditėt e nxehta, paralajmėrojnė shtimin e rasteve me sėmundjen e salmonelės. Shkaktarė ėshtė njė mikrob qė shumohet nė temperatura tė larta. Me termin salmonelozė pėrfshihen tė gjitha infeksionet qė shkaktohen nga bakteret e gjinisė sė salmonelave, tė cilat paraqesin forma klinike tė ndryshme duke filluar me baktereminė, siē ndodh me ethen tifoide, paratifon dhe infeksione me lokalizime jashtė zorrės, si: nė kocka, zemėr deri nė rastet kur infeksioni ėshtė i lokalizuar vetėm nė tubin tretės, duke shkaktuar enterokolit. Kėto janė sėmundje infektive, qė shkaktohen nga bakteri i salmonelės. Salmonelat janė baktere gramė negative. Shumica e tyre ngordhin nė temperaturėn 55 gradė celsius pėr njė orė, ndėrsa nė 60 gradė pėr 15-20 min. Por nė disa raste ato mund t’u rezistojnė temperaturave tė larta, sidomos kur janė nė mjedise qė pėrmbajnė proteina si: mishi, veza etj. Shumica e salmonelave ngordhin nė pH acid. Salmonelat mbijetojnė nė akull pėr njė periudhė tė gjatė kohe. Rreziku ekziston gjatė gjithė vitit, por nė fakt probabiliteti pėr shfaqjen e kėsaj sėmundjeje ėshtė gjatė stinės sė verės, pėr shkak tė faktit qė ky bakter nė temperatura tė larta gjen terren tė shumohet dhe pėrhapet mė shpesh gjatė ditėve tė nxehta, favorizuar kjo dhe nga mungesa e kushteve higjieno-sanitare. Veē kėtij fakti, mungesa e higjienės nė gatimin e ushqimeve, apo akulloreve, pijeve tė ftohta, bėn qė kjo sėmundje tė jetė mjaft e shpeshtė gjatė stinės sė verės. Fakti qė salmonela ėshtė njė mikrob qė mund tė gjendet kudo, e bėn tė pamundur mbrojtjen komplet prej saj. Gjithsesi rekomandohet shmangia e kontaktit me persona tė sėmurė, respektimi i njė higjiene tė mirė personale dhe larjes sė shpeshtė tė duarve. Kujdes duhet treguar nė pėrgatitjen e ushqimeve si akulloret, vezėt dhe mishi, qė thamė qė ėshtė terren i pėrshtatshėm pėr vendosjen e salmonelės. Gatimi duhet tė bėhet nė temperatura tė larta. Rekomandohet gjithashtu trajtimi me kujdes i ēdo episodi diarreik qė zgjat nė kohė, nė mėnyrė qė tė shmangen ndėrlikimet e mundshme qė mund tė shfaqen.
    Shenjat
    Diarre e ujshme
    Tė vjella ose tė pėrziera
    Dhimbje koke
    Dhimbje stomaku
    Kėputje trupi
    Temperaturė
    Mungesė oreksi
    Dhimbje gjymtyrėsh dhe muskujsh

    (Vazhdon)
    "Carpe Diem"

  19. #39
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    25. Diarretė infektive
    Diarretė infektive mund tė hasen nė ēdo moshė. Rėndėsia e tyre lidhet me rrezikun e dehidratimit qė mund tė ndodhė sidomos te fėmijėt dhe tė moshuarit. Ato mund tė shfaqen nė formė sporadike apo endemike. Diarretė infektive janė tė lidhura pothuajse vetėm me ērregullimin e sekretimit dhe tė thithjes. Ato mė shpesh janė akute dhe mė rrallė subakute dhe kronike. Sėmundje qė shfaqet me dalje jashtė tė shpeshta e si ujė, heqja e shpeshtė e barkut. Para njė shekulli diarreja ka qenė sėmundja mė e pėrhapur kryesisht tek tė rriturit, kjo pėr shkak tė keq ushqyerit dhe mėnyrės sė jetesės. Diarreja ėshtė sėmundje infektive qė duhet kuruar medoemos. Diarreja shkaktohet nga bakteret, viruset dhe parazitėt. Larja rregullisht e duarve parandalon diarrenė. Afro 2 milionė fėmijė nė botė vdesin ēdo vit nga diarreja. Varfėria, kushtet e kėqija higjienike dhe uji i ndotur i pėrdorur pėr tė pirė shikohen si shkaktarėt kryesorė tė kėsaj sėmundjeje. Por njė studim i ri i kryer nė Pakistan tregon se larja rregullisht e duarve pakėson rastet e vdekjes, madje edhe nė situata tė rėnda. Nė familjet ku larja e duarve kryhej rregullisht, rastet e diarresė u pakėsuan 50 pėr qind. Studimi tregon se simptomat shfaqen si pasojė e pirjes sė ujit tė ndotur, apo keq ushqimit. Me gjithė kėto kushte tė vėshtira, nė vetvete burim sėmundjesh, gjatė studimit u vu re se vetėm si rrjedhim i larjes rregullisht tė duarve, rastet e diarresė u pakėsuan dukshėm.
    Simptomat
    Jashtėqitje tė shpeshta pėr gjatė gjithė ditės
    Zverdhje tė lėkurės nė tė gjithė trupin
    Ethe dhe nė disa raste edhe temperaturė
    Jashtėqitja nė tė gjitha rastet ėshtė nė trajtėn e ujit.


    26. Hepatiti A
    Stina e nxehtė shton riskun pėr shfaqjen e hepatitit A. Kjo pėr shkak tė temperaturave tė larta dhe mungesės sė kushteve higjieno-sanitare qė janė mė tė theksuara gjatė stinės sė verės. Mėnyra mė e shpeshtė e transmetimit ėshtė nėpėrmjet ujit tė pijshėm, prandaj sėmundja merr lehtė pėrmasat e epidemisė. Hepatiti A ėshtė njė infeksion viral sistemik qė prek kryesisht mėlēinė, duke shkaktuar dėmtime inflamatore dhe shkaktohet nga virusi i hepatitit A. Grimca virale e ruan aftėsinė infektuese nė temperatura mbi 60 gradė pėr njė kohė tė gjatė nė gjak, si dhe ėshtė mjaft rezistentė ndaj klorinimit. Nė fakt ky lloj hepatiti mund tė jetė i pranishėm gjatė gjithė vitit, por gjatė verės shtohet incidenca pėr shkak tė temperaturave tė larta dhe mungesės sė kushteve higjieno-sanitare etj., qė janė shkaktarėt e shfaqjes sė kėsaj sėmundjeje. I vetmi burim infeksioni ėshtė njeriu i sėmurė, i cili eliminon virusin nė mjedisin e jashtėm me materialet fekale. Rruga kryesore e transmetimit ėshtė ajo fekalo-orale dhe favorizohet nga kushtet e kėqija higjieno-sanitare. Pėrhapja kryhet kryesisht nėpėrmjet ujit tė infektuar nga fekalet, por edhe nga pėrdorimi i perimeve, zarzavateve qė nuk i nėnshtrohen pėrpunimit termik ose qė nuk pastrohen mirė si dhe nga akulloret ose ushqimet e pėrgatitura me ujė tė pazier ose me ujė tė ndotur. Sėmundja ka njė periudhė inkubacioni 15-50 ditė, e cila ėshtė dhe periudha preikterike. Nė kushtet e vendit tonė, ėshtė e domosdoshme zierja e ujit tė pijshėm dhe pėrdorimi sa mė pak i ushqimeve qė shiten nė rrugė ose nė kushte higjieno-sanitare jo tė rregullta. Po ashtu ėshtė e domosdoshme tė tregohet kujdes nė konsumimin e akulloreve gjatė stinės sė verės, qė mund tė prodhohen apo ruhen nė kushte jo tė pėrshtatshme higjienike. Pėrdoret dhe imunoprofileksia aktive, vaksina kundėr hepatit A qė i nėnshtrohen personat e rrezikuar ata qė nuk kanė kaluar hepatitin A, qė janė nė zona endemike dhe qė kanė pasur kontakt me tė sėmurė me hepatit A.

    Shenjat
    Dobėsi dhe kėputje trupore
    Tė pėrziera dhe tė vjella
    Dhimbje barku nė zonėn e mėlēisė
    Temperaturė
    Diarre;
    Feēe nė ngjyrė tė bardhė
    Urinė e errėt
    Zverdhje e lėkurės
    Dhimbje kyēesh etj

    27. Hepatitit kronik
    Hepatititi kronik ėshtė njė pezmatim i mėlēisė. Nė rastet e hepatitit kronik, pezmatimi i mėlēisė vazhdon pėr gjashtė muaj. Kėto inflamime mund tė jenė tė lehta, por nė disa raste ato mund ta shkatėrrojnė mėlēinė. Ato mund tė bėhen shkak edhe pėr cirrozėn nė mėlēi. Viruset qė shkaktojnė hepatit kronik japin edhe format e shfaqjes sė tij, si Hepatit B dhe C, Hepatit D, Hepatit A. Hepatiti C ėshtė infeksion viral i mėlēisė i padallueshėm klinikisht nga hepatiti B, por shkaktohet nga njė virus i vetėm RNA. Lėnda ngjitėse gjendet nė gjakun e pacientit tė infektuar. Ajo pėrhapet kur gjaku i infektuar futet nė kanalet e gjakut tė njė njeriu tjetėr. Hepatiti A ėshtė sėmundje e lehtė, qė kalon nė mė tė shumtėn e rasteve nė mėnyrė inaparente. Shėrohet pa asnjė lloj problemi. Shumė rrallė mund tė shkaktojė komplikacione tek foshnjat dhe fėmijėt. Hepatiti B ėshtė njė sėmundje ngjitėse qė prek mėlēinė. Ai shkaktohet nga nja mikroorganizėm i quajtur virus i hepatitit B, qė transmetohet nėpėrmjet gjakut dhe raporteve seksuale. Nė fakt virusi ėshtė prezent nė gjak dhe nė tė tjera lėngje biologjike, nė mėnyrė tė veēantė nė spermė dhe nė sekrecionet vaginale tė personave tė sėmurė ose mbartės kronikė. Kėta persona edhe nė mungesė tė sėmundjes, pėrmbajnė agjentin infektiv dhe mund t’ua transmetojnė personave tė tjerė.

    Simptomat
    Dhembje barku
    Ethe
    Lodhje ose molisje
    Humbje oreksi
    Ndjenjėn e vjelljes
    Zverdhjen dhe urinėn e errėt

    28. Myku nė lėkurė
    Stina e nxehtė shton problemet e sėmundjeve mykotike tė lėkurės. Pėr mjekėt, “faji” ėshtė i klimės sė nxehtė dhe tė lagėsht, qė pėrbėn njė faktor risku pėr marrjen e infeksionit. Njihet fakti qė klima e nxehtė dhe e lagėsht pėrbėn njė faktor risku pėr marrjen e infeksionit. Pėrveē kėsaj, plazhi dhe pishinat ndikojnė nė shfaqjen e formave tė caktuara tė mykut tė lėkurės. Nė pėrgjithėsi sėmundjet mykotike prekin gati njėlloj tė gjithė ata qė ekspozohen ndaj faktorėve shpėrthyes. Preken tė dy sekset, por mė tepėr seksi mashkull sesa femėr. Kjo shpjegohet me faktin se kėto tė fundit janė mė pak tė ekspozuara ndaj ambienteve qė favorizojnė kėto infeksione, si p.sh., aktivitetet sportive, higjiena jo e pėrsosur, mėnyra e veshjes etj. Pėr sa i pėrket moshės, sėmundjet mykotike tė lėkurės takohen mė tepėr tek tė rriturit e mė pak te fėmijėt. Faktorėt predispozues pėr shfaqjen e sėmundjes mund t’i klasifikojmė nė tė jashtėm dhe nė tė brendshėm. Ndėr faktorė tė jashtėm mund tė pėrmendim: pėrdorimi i rrobave tė pėrbashkėta, si kėpucė, pantofla, kapele, rroba sintetike tė ngushta, kėpucė plastike, tė cilat krijojnė mikroklimė tė disfavorshme dhe e bėjnė lėkurėn mė tė ndjeshme ndaj infeksionit. Ndėr faktorė tė brendshėm, mė kryesori ėshtė mosha, pasi vihet re se prevalenca e kėtyre sėmundjeve rritet me rritjen e moshės. Faktorė tė tjerė tė brendshėm janė dhe disa sėmundje: diabeti, mbipesha, pacientėt qė trajtohen me kortizonikė imunosupresore (pėr sėmundje tė tjera).
    Mjekimi
    Mjekimi medikamentoz duhet tė realizohet vetėm nga mjeku specialist dermatolog qė nė shfaqjen e shqetėsimeve tė para, nė mėnyrė qė tė parandalohen shfaqja dhe mbivendosja e infeksioneve dytėsore
    Nė format e lehta mund tė pėrdorim vetėm mjekimet lokale, ndėrsa nė format e avancuara ėshtė i kėshillueshėm mjekimi sistematik pėr dy javė i shoqėruar me mjekime lokale
    Ėshtė i kėshillueshėm qė mjekimi lokal tė vazhdojė 1-2 muaj pėr tė parandaluar pėrsėritjen
    Gjithashtu rekomandohet qė dhe pas trajtimit, pėr larje tė pėrdoren shampo dhe detergjent qė pėrmbajnė antimykotikė


    (Vazhdon)
    "Carpe Diem"

  20. #40
    Ngelem unė! Maska e DI_ANA
    Anėtarėsuar
    30-12-2006
    Vendndodhja
    France.
    Postime
    5,874
    29.Ekzema
    Ekzema ėshtė pezmatim i lėkurės qė shkakton puērra tė kuqe nė lėkurė, e bėn lėkurėn tė thatė dhe me luspa qė zakonisht shkaktojnė kruajtje tė madhe. Mė tė prekur prej saj janė fėmijėt. Nė lėkurėn e pigmentuar, pezmatimi paraqitet me ngjyrė si mė tė purpurt ose ngjyrė kafe dhe lėkura e vrazhdė mundė tė jetė si njė karakteristikė dominuese. Puērrat mund tė pikojnė dhe lėkura mund tė formojė kore. Ekzema ka tendencė zhvillimi te fėmijėt e moshės pas 2-4 mujore. Te shumė fėmijė ekzema pėrmirėsohet me rritjen e moshės. Edhe pse nuk i dihet shkaktari, zakonisht kėtė ekzemė e lidhin me sėmundjet alergjike (atopike) tė astmės dhe alergjisė “hay fever”. Ekzema atopike (alergjike) paraqitet te foshnjat. Shpesh shfaqet sė pari nė faqe tė cilat nisen tė pezmatohen dhe tė thahen. Lėkura mund tė jetė e skuqur ose nė lėkurėn e pigmentuar paraqiten hije tė purpurta, ngjyrė kafe ose bile edhe tė bardhė. Mund tė zhvillohet nė ballė dhe lėkurė tė kokės. Krahas me rritjen e foshnjės, ekzema ka tendencė zhvillimi nė trup, dhe nė duar nga ana e pėrparme e bėrrylave dhe nė kėmbė prapa gjunjėve. Gjithashtu mund tė paraqitet edhe rreth nyjeve tė dorės dhe tė kėmbės. Nė fėmijėri tė mėvonshme ekzema zakonisht mė rrallė paraqitet nė fytyrė, por puērrat mund tė paraqiten prapa veshėve dhe rreth syve. Ekziston njė shoqėrim mes ekzemės dhe konditave tė tjera alergjike, por nė shumicėn e rasteve nuk ėshtė gjetur ndonjė alergji e dukshme ndaj ēfarėdo substance qė mund ta shkaktojė ekzemėn.
    Simptomat
    Kruajtje nė lėkurė
    Lėkurė e skuqur
    Flluska tė vogla nė lėkurė
    Njolla tė mbuluara me shtresa lėkurė
    Lėkura ėshtė e thatė


    30. Kallot e kėmbėve
    Ecjet me orar tė zgjatur, qė qėndrojnė pėr njė kohė tė gjatė nė kėpucė tė mbyllura, krijojnė edhe shqetėsime. Kėto situata mund tė shfaqin probleme me kėmbėt, sidomos me gishtat e kėmbėve. Prandaj, duhet treguar kujdes i vazhdueshėm pėr to, sepse ndėrlikimet mund tė shkojnė deri aty sa tė jetė i nevojshėm trajtimi mjekėsor, si dhe ndėrhyrja kirurgjikale nė raste tė veēanta. Specialistėt rekomandojnė njė trajtim dy herė nė ditė mė ujė tė ngrohtė, pėr tė stimuluar qarkullimin e lirshėm tė gjakut dhe qetėsimin e muskujve tė kėmbės. Edhe masazhet janė tė kėshillueshme pėr trajtimin e kėmbėve, qoftė edhe vetė nė kushtet e shtėpisė me njė krem tė zakonshėm hidratues, duke e shpėrndarė atė nė tė gjithė gjatėsinė e kėmbėve, pa pėrjashtuar edhe putrat. Ēdo stinė sjell shqetėsimet tipike pėr kėmbėt. Jo vetėm stina e vjeshtės dhe e dimrit ku jemi “tė detyruar” tė mbajmė kėpucė tė mbyllura, por edhe stina e verės, dhe sidomos periudha e plazhit mund tė krijojė probleme. Tė gjithė do tė dėshironin kėmbė tė bukura, supersensuale me njė lėkurė tejet tė ndritshme. Megjithatė, sipas specialistėve kremrat, cilat do qofshin nuk e kanė efektin e dėshiruar, nėse nuk shoqėrohen me trajtime speciale. Pastaj duhen edhe ushtrime fizike. Duhen hequr pastaj edhe ca ushqime qė cilėsohen si armiku mė i madh i lėkurės sė lėmuar. Por edhe nėse i bėn tė gjitha kėto celuliti nuk mund tė ikė vėrtet. Pėr fat tė keq asnjėherė plotėsisht. Mund tė zbutet efekti “lėkurė portokalli”, mund tė mos shquhet nga larg, mund edhe tė bėhet gati i padukshėm dhe tė vihet re vetėm nėse lėkura shtrėngohet me dorė.

    31. Infeksionet e duarve dhe kėmbėve
    Infeksionet e ndryshme dhe papastėrtitė hyjnė nė organizmin tonė nėpėrmjet duarve jo tė lara. Pėr kėtė arsye pėr disa sėmundje thuhet se janė sėmundje tė duarve. Duart duhet qė tė lahen sa mė shpesh, sidomos para pėrgatitjes sė ushqimit, para marrjes sė ushqimit si dhe kur kujdesemi pėr fėmijėt. Kujdes duhet treguar jo vetėm pėr duart, por edhe pėr gishtat, thonjtė, kėmbėt, rrobat. Jo vetėm mbajtja pastėr, por edhe trajtimi i vazhduar tė siguron njė jetė tė shėndetshme. Nė mėnyrė tė veēantė trajtohen kėmbėt, sepse gjymtyrėt e poshtme janė nė punė gjatė gjithė ditės, dhe nėse nuk arrihet tė ekuilibrohen mirė forcat, rrezikohet akumulimi i tensionit nė kėta muskuj. Masazhi rehabilitues lejon tė lehtėsohet pas plagėve apo operacioneve kirurgjike. Pėr shėrimin dhe rikthimin nė normalitet ėshtė e nevojshme kura e njė fizioterapeutisti. Duart dhe kėmbėt ndjehen dhe realisht janė mė tė ftohta se pjesėt e tjera tė trupit, sepse vėrshimi i gjakut ėshtė ai qe i jep nxehtėsi trupit, dhe nėse ėshtė me pakicė nė kėto vende, atėherė temperatura do jetė mė e ulėt se normale. Disa njerėz vetvetiu djersitin shumė tek duart dhe kėmbėt sepse gjėndrat e djersės aty i kanė hiperaktive. Kur arteriet janė tė ngushtuara nė duar e kėmbė, duart dhe kėmbėt, vihet nė veprim sistemin simpatik dhe fillon djersitja.

    Kėshilla pėr trajtimin e kėmbėve dhe duarve
    Mos i mbani kėmbėt nė kėpucė mė shumė se tri orė
    Trajtoji ēdo ditė me ujė tė ngrohtė dhe zbutės
    Gjatė verės ėshtė mirė qė pėrdorni vetėm shapka ose sandale, nė mėnyrė qė kėmbėt tė ajrosen sa mė shumė
    Burrat janė mė problematikė nė sėmundjet e gishtave tė kėmbėve
    Morthi, ėshtė sėmundje qė u krijohet zakonisht atyre njerėzve qė i veshin ēorapet e lagura ose nuk u djersitin kėmbėt


    32. Riniti alergjik
    Nė stinėn e verės, konjuktivitetet, bllokimi i hundėve, dhimbja e kokės, kolla gjatė natės, janė shqetėsimet kryesore te personat e predispozuar pėr tė pasur probleme me alergjitė. Nė stinėn e nxehtė kjo patologji prek gati 15 pėr qind deri 20 pėr qind tė popullsisė. Bėhet fjalė pėr njė sėmundjeje inflamatore kronike e mukozės sė hundės, qė nė fazėn akute mund tė kurohet fare mirė me medikamente antihistaminike. Por jo tė gjithė dinė se pėr tė qetėsuar simptomat mund tė pėrdoret njė substancė antioksidante e zakonshme: Vitamina C. Nė fakt, kjo substancė ka veti natyrale antihistaminike, tė cilat janė evidentuar dhe mė parė nga njė sėrė studimesh tė ndryshme. Kėshtu ėshtė parė se vitamina C mund tė veprojė nė qetėsimin e procesit tė inflamacionit, qė rrjedh nga reaksioni alergjik. Ekspertėt kėmbėngulin se pėr t’u mbrojtur nga riniti alergjik, mjafton tė konsumohet rregullisht rreth 90 miligramė vitaminė C nė ditė (75 pėr gratė), qė mund tė gjendet fare lehtė te frutat e freskėta dhe perimet me gjethe tė gjelbra. Por jo gjithmonė dieta mund tė garantojė marrjen e sasisė sė nevojshme tė kėtij oksidanti. Pėr kėtė arsye, sė shpejti do tė hidhet nė treg njė produkt i ri, “ESTER C”, qė do tė garantojė “ushqyerjen” nė masė tė organizmit me vitaminė C, duke qenė mjaft e tolerueshme pėr stomakun dhe dhėmbėt.

    33. Pickimet e mushkonjave
    Pėrveē vitaminave tė shumta tė ka fruti i bananes, ka edhe veti tė tjera. Kėshtu, sipas specialistėve, pickimet e mushkonjave, skuqja, kruarja dhe enjtja largohen me banane. Para se tė shikoni pjesėn ku ju ka pickuar mushkonja, mjekėt kėshillojnė qė tė fėrkoni pjesėn e infektuar tė vendit me pjesėn e brendshme tė lėkurės sė bananes. Sipas mjekeve popullorė, pėrdorimi i lėkurės sė bananes nė kėtė mėnyrė zvogėlon efektin e ėnjtjes dhe tė tė kruarit. Bananet kanė nivel tė lartė tė vitaminave B, tė cilat ndihmojnė pėr tė qetėsuar sistemin nervor. Banania pėrdoret si ushqim diete kundėr ērregullimeve tė zorrėve pėr shkak tė pėrbėrjes sė saj tė butė dhe cilėsisė lehtėsuese. Ajo ėshtė fruta e vetme e papėrpunuar qė mund te hahet pa shqetėsim nė rastet e sėmundjeve kronike. Ajo gjithashtu neutralizon acidin e tepruar dhe redukton imitimin me lyerje te stomakut.

    34. Infektimi i syve
    Disa sėmundje kanė sezone tė caktuara. Alergjia dhe infektimi i syve mė sė shumti pėrhapet gjatė stinės sė pranverės dhe verės. Faktorėt e kėtyre stinėve, si nxehtėsia, rrezet e diellit dhe pluhuri mund ta pėrkeqėsojnė kėtė sėmundje, pėrveē faktorėve tė tjerė tė shumtė. Njė nga simptomat e para tė alergjisė sė syve ėshtė kruarja qė ndihet nė sy, skuqje dhe fryrje tė qepallave sė syrit dhe shtim i sekrecioneve (lotėve). Kur nė mjedis ndodhen shkaktarė tė kėsaj sėmundjeje, mund tė ndodhė ajo qė quhet alergji kronike. Kjo alergji sjell reaksione nė qepallat e syrit, zgjerim tė fryrjes dhe krijimin e zonave tė infeksionit kronik. Tė tjera simptoma kronike janė skuqja e syve e shoqėruar mė dhimbje dhe ndjenjė thatėsie nė sy. Simptomat nė hundė: teshtima tė pėrsėritura, sekrecione ujore, hunda e bllokuar, kruajtje. Simptoma nė sy: kruajtje, skuqje, fryrje, lotim, bezdi nė dritė. Simptoma tė lėkurės: kruajtje, fryrje, skuqje. Simptoma shumė tė pranishme pothuaj nė tė gjitha sėmundjet: irritimi i shpejtė dhe lodhja. Shkaktarėt e kėsaj sėmundjeje janė disa lėndė qė gjenden nė mjedis, tė cilat shkaktojnė reaksion me syrin, sidomos me konjunktivėn(qepallat) qė pėrmban qeliza si basophili dhe mastcellsi, qė sjellin sekretimin e lėndėve qė shkaktojnė reaksionet infektive dhe alergjike shtesė, si histamina, ose qė shkaktojnė alergji tė vonuar dhe kronike. Ka raste kur alergjia shkaktohet nė sy nga pėrdorimi i lenteve tė kontaktit, i pikave qė hidhen nė sy dhe i lėndėve kozmetike. Alergjia shkaktohet nga mjedisi: pemėt, barėrat, pluhuri, kafshėt shtėpiake, parfumet dhe ajri i ndotur. Nxehtėsia dhe rrezet e diellit shtojnė alergjinė e syve. Stina e vers sjell ngrohtėsinė dhe rrezet e diellit dy faktorė qė ndikojnė nė shtimin e alergjisė. Lentet e kontaktit dhe pikat qė hidhen nė lente janė njė nga shkaktarėt e alergjisė sė syrit. Pėr tė shmangur alergjinė e tepėrt, pėrdoren pika pa lėndė konservuesve, si dhe duhen ruajtur lentet qė tė mos ndoten, duke u pastruar sipas udhėzimeve tė pėrdorimit tė tyre. Rol luajnė edhe faktorėt e stinės sė verės nė pėrhapjen e kėsaj sėmundjeje. Tashmė dihet qė alergjia shtohet me rritjen e temperaturės sė nxehtėsisė, me forcimin e rrezeve tė diellit dhe me shtimin e pluhurave nė ambient, ēka shton thatėsinė e syrit dhe shtimin e infeksioneve.

    Kėshilla pėr tė mjekuar ėnjtjen e syve
    Fjetja e njė gjumi tė thellė qetėsues pėr pėrmirėsimin e shėndetit nė pėrgjithėsi dhe tė shėndetit tė syve nė veēanti
    Pakėsimi i konsumimit tė kripės, sepse kripa thith ujin qė depozitojnė indet, sidomos indet e qepallave
    Prija ēdo mėngjes herėt e njė gote ujė tė ftohtė pėr tė nxitur sekrecionet e veshkave dhe tė zorrėve
    Kompresa me ēaj tė ftohtė nė mėngjes dhe para gjumit pėr ēlodhjen e syve
    Masazhim i posaēėm pėr sytė dy herė nė javė
    Pėrdorimi i njė maske pėr sytė njė herė nė javė
    Pastrimi ditor i kapakėve tė syve ndihmon nė rrallimin e mundėsive pėr t’u prekur nga kjo sėmundje
    Larja e duarve fillimisht dhe mė pas e kapakėve me sapun acidik
    Mosfėrkimi i syve kur tė kruhen
    Pėrdorimi i garzave ose i pambukut mjekėsor pėr tė pastruar qepallat e syve. Mund tė pėrdoren edhe pomada tė ndryshme sipas kėshillės sė mjekut, tė cilat shėrbejnė pėr pastrimin e syrit

    35. Infeksionet e veshit
    Infeksionet e veshit janė tė pranishme jo vetėm tek tė vegjlit por edhe tek tė rriturit. Kjo vjen si pasojė e pakujdesive, nė rastet kur diēka edhe sado e vogėl qoftė lė pasoja nė shėndetin tuaj. Shkak pėr shfaqjen e infeksionit tė veshit ėshtė edhe nė larja nė ujin e papastėr nė det apo edhe nė pishina. Edhe pse nė fillim mund tė vihen re komlikacione tė lehta, mos trajtimi i tyre mund tė bėhet shkak i infeksioneve tė tjera qė mund tė kalojnė nga veshi nė organe tė tjera. Prandaj efektet e kėtij infeksioni nė shėndet mund tė jenė tepėr tė rėnda. Njė nga kėto infeksione ėshtė krijimi i mykut nė vesh, si njė pezmatim i kėtij organi. Pjesa mė e madhe e kėtyre komplikacioneve, shfaqen si pasojė e mbledhjes sė mikrobeve tė ndryshme nė zona tė caktuara tė kanalit tė veshit nė pjesėn e jashtme. Tė gjitha kėto shkaktohen nga lagėshtia e tepėrt, e pasur me mikrobe qė hyjnė nė vesh. Shqetėsuese gjendja mbetet sidomos pėr ata persona tė cilėt frekuentojnė pishinat, ku kėto tė fundit janė dhe mė tė rrezikshme nė kėtė drejtim.
    Shfaqja e kėsaj sėmundjeje mund tė kapet shumė lehtė qė nė fazat e saj fillestare, sepse shfaqet qė nė fillim me simptoma tė dukshme. Nė kėto kushte janė shumė tė pakta rastet kur mund tė jetė krijuar myku nė kanalin e veshit dhe tė mos kuptohet shpejt nga pacienti. Kjo, pasi mbledhja e infeksionit nė zona tė caktuara, duke bllokuar kanalin e veshit bėn qė tė shfaqen menjėherė dhimbje tė forta tė veshit. Dhimbje tė cilat vijnė duke u shtuar gradualisht dhe nėse lihen pa trajtuar, atėherė mund tė kalojnė dhe nė infeksione tė formės sė rėndė, tė cilat duan njė kujdes shumė tė veēantė trajtimi. Pacienti ndjen njė zhurmė si gumėzhitje e cila shtohet gjithnjė e mė tepėr. Po ashtu fillon edhe kruarja e veshit, si dhe shtimi i sekrecioneve tė lėngėta qė mbajnė erė tė keqe dhe tė rėndė.

    Simptomat
    Ėnjtje e veshit
    Pezmatim i kanalit
    Dhimbje e fortė
    Vėshtirėsi nė tė dėgjuar
    Dhimbje koke
    Temperaturė e lartė
    Sekrecione

    Marrė nga "Gazeta Albania"
    "Carpe Diem"

Faqja 2 prej 6 FillimFillim 1234 ... FunditFundit

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •