Gramatikë dhe rregulla drejtshkrimi shqip

[Dita]

Te nderuar,

Do te deshiroja t'ju jepja nje mendim.
Pervec diskutimit qe po behet ketu ne kete teme ne lidhje me rregullat gramatikore te shqipes, do te ishte mire qe nje permbledhje e rregullave gramatikore te gjuhes shqipe te paraqitej si nje opsion me vete ne faqen kryesore te albasoulit.
Nuk e di nese e keni lexuar lajmin e ri te postuar aty ne lidhje me hapjen e nje shkolle per gjuhen shqipe ne universitetin shteteror ne Michigan.

Per personat qe jane atje pra eshte nje mundesi per te mesuar apo rifreskuar njohurite e shqipes.
Po per ata qe nuk jane atje?

Ne forum ka mbi 6000 anetare. Dhe nese futeni ne forume ku nuk ka diskutime te rendesishme, gjuha eshte vertete e pasur me gabime. Sa te rinj ka qe jane larguar qe prej vitesh nga Shqiperia. E kane gjuhen te bazuar vetem tek e folura qe bejne ne shtepi dhe po ashtu edhe shkruajne bashke me te ngrenat qe i bejne fjaleve.

ASD,

me lart te kam falenderuar per ato qe ke sjelle ne kete teme. Nga gjeresia e tyre supozoj se ato jane te shkeputura nga nje liber gramatike.

A do te ishte e mundur qe i gjithe ky liber te sillej ne albasoul?

Po kete gje e shtroj edhe per lum lumin qe ka shkruar ne kete teme.

Po kete gje edhe per Dikean.


Mendojeni dhe diskutojeni kete gje njehere.
Do te ishte sukses nese e kishim gramatiken tone ne internet.

Shendet!
Dita

[lum lumi]

Shën Alban!

1. Rasa thirrore

Disa gjuhëtarë dhe në disa gramatika të gjuhës shqipe është pranuar si rasë e vecantë, duke u nisur si nga kuptimi, ashtu edhe nga pjesërza pasthirrmore "o", që mund të vihet edhe para, edhe pas emrit: o Shën Alban! dhe Shën Albano!
Kjo rasë përdoret kryesisht në trajtën e pashquar dhe nuk ka tregues tjetër vec "o"-së, e cila edhe mund të mungojë, p.sh.: "Dëgjo, Shën Alban!"
Për këto arësye thirrorja nuk përdoret si rasë e vecantë në letrarishtën shqipe.

2.Nyjet

Nyjet janë morfema trajtëformuese por sherbejnë edhe për të formuar fjalë të reja ( pra janë edhe fjalëformuese).

- Ato shkruhen ndaras nga fjala.
- Me nyje dalin mbiemrat e nyjshëm: i bardhë, i madh, etj.
- Përemrat pronorë të vetës së tretë dhe disa forma të vetës së parë e të dytë: i tij, i saj, i tyre, e mi, e tu etj.
-Përemri dëftor " i tillë".
- përemri lidhor " i cili".
-Forma e rasës gjinore të emrit dhe përemrit: anëtari i forumit, mendimi i kujt? etj.
_ Marrin nyje përpara edhe numërorët themelorë dhe përemrat e pacaktuar "gjithë", "tërë", kur shënojnë një sasi të njohur: të dy,
të katra, të gjithë, të tërë.
- disa emra që shënojnë persona me lidhje gjaku ose familjare, si "i biri", " e motra", " i shoqi" etj.

Si morfemë fjalëformuese ( njëherazi edhe trajtëformuese) nyja sherben për të formuar mbiemra nga pjesë të ndryshme të ligjeratës, qoftë vetëm, qoftë në bashkëveprim me prapashtesa e parashtesa, p.sh.: i ditur, i artë, i përbashkët etj., apo emra nga pjesorët, si: të menduarit, të ngrënët etj.

3.
" Para disa ditëve i kam larë rrobat"

Trajta e shkurtër e përemrit vetor "i" para foljes ndihmëse "kam" nuk është nyje. Nuk ka nevojë as të përdoret në fjali para foljës "kam" sepse nënkuptohet se është fjala për vetën e parë. Folja " kam larë" është në kohën e kryer.
E kryera ndërtohet duke i paravendosur pjesores së foljes format vetore të kohës së tashme të ndihmëses "kam", p.sh: kam (ke, ka, kemi, keni, kanë) larë.

tung!

[gladiator]

Lum Lum;
Mundohu te kuptosh qellimin tim;
Cdo gje qe ke thene eshte e vertete . Por duke u bazuar te gramatika e sotme shqipe.Dhe une ato i kam mesuar ne klase 5
Por tani qe kam studjuar disa gjuhe te huaja ,kam krahasuar gramatiken tone me ato gjuhe ,dhe kam gjetur shume gabime ,qe ti shpjegova me larte.
Une u mundova tu tregoj rrugen ,tani e keni ju ne dore te zgjidhni drejtimin.
Megjithate po jap (another chance)
(Per-emri) eshte marre nga latinishtja (Prae--nomen) ,dhe jo
Bashke-nomen. Dmth per-emri vihet vetem ne vend te emrit.
Ai person qe e mori kete term nga latinishtja ,nuk e percaktoi mire ,dhe ti sot e di gabim. Vere fjalite.
( burri im) ,(burre i madh) ,(shume burra) .Fjalet; im ,i madh,dhe shume ,te treja percaktojne fjalen (burre).
Pse vetem (i madh) duhet te jete mbiemer ,kur ato kane nje funksion.
Ti thua qe (shume) eshte peremer i pacaktuar ,apo,jo?
Pse nuk eshte edhe (i madh) peremer i pacaktuar ,ai ka nje funksion ,(shume burra) tregon sa burra jane ,dhe (burri i madh
tregon sa i madh eshte burri.
Keto jane vetem disa gabime te gramatikes sone ,qe une i kam gjetur rastesisht .Por po ti futem tamam gjej dhe gabime te tjera .
Po do nje keshille nga mua ;
Analizoje mire FJALINE para se te ncjerresh konkluzione ,krahaso fjalet ne lidhje me njera-tjetren,dhe edhe ti do gjesh gabime .
Pra ideja ime kur u futa ne teme ishte qe mos u krenoni me gjuhen tuaj ,se ajo nuk eshte perfekte. Ketu ne emigracion kam degjuar shume qe mburrin shqipen si gjuhe e veshtire ,apo ka gramatike te nderlikuar e te pasur etj ,por s eshte e vertete ,dhe ju duhet te pranoni realitetin.
Flm

[Shën Albani]

(Per-emri) eshte marre nga latinishtja (Prae--nomen) ,dhe jo


keto jane kalke ( nese gabohem mund te me korrigjone ata qe i kane keto gjera me te fresketa ) gjuhesore dhe nuk jane gabime: ne frengjisht eshte prenom, fürworter ( per -fjale )ne gjermanisht, kalke gjuhesore sepse jane perkthyer fjaleperfjale nga latinishtja, sepse ata kishin me pare gramatiken. Italishten nuk po e marrim parasysh, per arsye qe dihen, se eshte me e aferte me latinishten.

Fjalet qe ke permend gladiator, jo vetem ne shqipen, por rraste eshte edhe gjemanishtja....mirepo edhe shqipja ka mjaft!

Lumit flm,. per shpjegimet, tema po behet me interesant, vazhdoni, se paku i rifreskojme gjerat qe ne i kemi mesuar dikur, e dikush i meson sot....

[gladiator]

Shen Albani;
Nuk kuptoj per c fare diskuton.
Po me suport apo me kundershton.
Une nuk po them qe fjala (peremer) eshte perkthyer gabim ,por
kuptimi i tij ;

[AsgjëSikurDielli]

Dita, ato nuk i kam shkeputur nga asnje liber por nese do mund ta sjell me vone librin e Samiut mbi gramatiken ne AlbaSoul ose ne Forum. Por me duhet kohe se eshte shume i gjere, dhe une duhet ta shtyp te terin.

Te pershendes ty dhe pjesemarresit tjere...

ASD

[Dita]

Dita, ato nuk i kam shkeputur nga asnje liber por nese do mund ta sjell me vone librin e Samiut mbi gramatiken ne AlbaSoul ose ne Forum. Por me duhet kohe se eshte shume i gjere, dhe une duhet ta shtyp te terin.

Nga rregulli dhe gjeresia me te cilin ishin paraqitur ASD, mendova se ishin te marra direkt nga nje liber gramatike. Aq me mire qe i ke pasur nga dijet e tua.

Nese arrin ta realizosh ate qe e kam cituar nga shkrimi yt me lart, do te ishte nje pune e mrekullueshme dhe me shume vlere. Pak nga pak, nuk ka pse te jete shume e vrullshme.

Personalisht te falenderoj qe tani per mundimin e ardhshem.



Mesonjesve ne kete teme i uroj: "Gezuar 7 marsin"
(Me ka marre malli per filmin "Mesonjtorja"!)


Pershendetje!
Dita

[Dita]

Disa fjale qe i kam ndeshur te shkruara ne forum dhe qe mendoj se jane gabim.



Nuk thuhet rregjistrohuni, por regjistrohuni (me "r" dhe jo "rr")

Nuk thuhet rrilind, por rilind (me "r" dhe jo "rr")

Nuk thuhet harrij, os me keq harij, por arrij (pa "h" dhe jo me "r" por me "rr")



Desha te bej nje pyetje ne lidhje me perdorimin e germes "r" dhe germes "rr" ne te kryeren e thjeshte.

Foljet qe shtroj per diskutim:


Nxjerr => nxorra, nxorre, nxorri (APO nxora, nxore, nxori?)

marr => morra, morre, morri (APO mora, more, mori?)



Deri tani

foljen "nxjerr" ne te shkuaren une e kthej me germen "rr" (Pra psh "ai nxorri")

ndersa

"marr" ne te shkuaren e kthej me germen "r" (pra psh "ai mori")


A jam sakte apo gabuar?

[angeldust]

Dita, edhe mesuesit e mi si ne tetevjecare ashtu dhe te mesme, ashtu m'i kane kerkuar qe t'i shkruaj, si ty. Pra, mora (r e bute) dhe nxorra ( me rr)

Gjithashtu kisha nje pyetje per ata qe dine t'i pergjigjen:

Fjala "hekurudhe" shkruhet me 'r' apo 'rr'?

[AsgjëSikurDielli]

Fjala "Hekurudhe", shkruhet me nje R, pasiqe fjala Hekur shkruhet me nje R. Fjala "Hekurudhe" eshte kombinim i fjales Hekur+Udhe qe bashkarisht simbolizojne binaret e udhes se hekurt.

Pershendetje,

ASD

[dodoni]

Dita mendoj se e keni gabim sepse nuk shkruhet e nuk thuhet mora-more-mori, sepse siç e dijmë more, mori janë pasthirrma e jo shtjellim i foljes marr e cila duhet të jetë morra, morri, morre.
Përshëndetje
Rrofshin Shqiptarët e Bashkuar dhe Shqipëria e Bashkuar

[Dita]

andelgust,

edhe une ashtu e mbaj mend, ndaj keshtu e kam perdorur gjithnje.


Per Hekurudhen, ASD ka plotesisht te drejte.



dodoni,

te drejte kini. Mori perdoret, mori djale, mori vajze.
Por duhet patur parasysh se edhe fjalet Morra, dhe morri ne gjuhen shqipe perdoren me tjeter kuptim, jane kafshezat qe gjenden ne koken e femijve (qe i marrin ne cerdhe, kopshte apo shkolle) dhe qe prinderit i luftojne me mjete te ndryshme, gjenden ne koken e endacakave, por edhe ne trupat e kafsheve,
psh qenve pervec pleshtave.

Ndoshta kjo eshte nje arsye me shume se pse nuk me pelqen ta perdor: une morra, ai morri.


ASD,

meqe ke nderhyre ti ne lidhje me germat "r" dhe "rr", si eshte ne te vertete?

[don-zhuani]

zgjedhimi i fjales mora !?
une mora ne morem
ti more ju moret
ai/ajo moren ata/ato moren

[lum lumi]

Foljet: marr, nxjerr,bjerr,çjerr, përmjerr , tjerr

(e kryera e thjeshtë: mora, nxora, bora, çora, përmora, tora)

[angeldust]

Nuk ka folje ne menyren deftore "bjerr", dhe aq me teper, nuk jam e sigurt qe eshte dhe kjo me rr te forte.

"Bjer" eshte menyra urdherore e foljes "bie", psh. "Bjer nga tryeza!" "Bjer te flesh!" "Bjeri mandolines se na kenaqe!"

Pjesorja e kesaj foljeje eshte "rene", si psh. me rene, une kam rene, etj.

'Bie' eshte nje folje e crregullt dhe ne te kryeren e thejshte te menyres deftore, veta e pare e njejesit, behet "une rashe".

Menyra deshirore: (une rensha, ti rensh, ai/ajo rente) psh: "Te rente rrufeja", "Te renshin gershetat qe me ke lidhur" etj.

Menyra lidhore: (une te bie, ti te biesh, ai te bjere) psh: Mamaja do ike ne pune pasi Miri te bjere ne gjume.

Menyra kushtezore: (une do te bija, ti do te bije, ai do te binte)Ustai do te binte nga catia po te mos e kishte ndihmuar ciraku.

Permenda... deftore, lidhore, kushtezore, deshirore, urdherore...deri tani vetem pese m'u kujtuan, por e di si vdekja qe menyrat e foljes ne shqip jane gjashte, dhe nuk po me kujtohet menyra e gjashte e foljeve.... forumi... NDIHME!

Gjithashtu...nje pyetje tjeter... tjerr-torra, apo tjerr-tjerra?

[AsgjëSikurDielli]

ASD,

meqe ke nderhyre ti ne lidhje me germat "r" dhe "rr", si eshte ne te vertete?

Eshte:

1. Une morra 5 ne Matematike sot
2. Ti morre nje laps nga canta ime?
3. Ai morri xhaketen dhe doli te shetiste.

por, edhe

1. Une more e bera ate, pse s'me beson!
2. More djalosh, ti e theve xhamin?
3. Pse more ai kurre nuk vie te pij nje kafe?

E njejta ndodh me foljet tjera.

1. Ti bjerri kitares, se i bie bukur.
2. Pse nxjerr syte kur te them se je i shemtuar?
3. Do te tjerr une sonte pak, jam e zene.

Une them se eshte Tjerra e jo Torra Kjo eshte diskutabile sepse keto mund te jene edhe folje te parregullta, dmth te kene dy variante, si psh "Shkrova", "Shkruajta" ose "Nxorra" , "Nxjerra" etj.


Pershendetje,

ASD

[AsgjëSikurDielli]

Postuar më parë nga angeldust

Permenda... deftore, lidhore, kushtezore, deshirore, urdherore...deri tani vetem pese m'u kujtuan, por e di si vdekja qe menyrat e foljes ne shqip jane gjashte, dhe nuk po me kujtohet menyra e gjashte e foljeve.... forumi... NDIHME!

E gjashta është Habitore.

Edhe diçka më shumë për mënyrat e foljes:


Mënyra dëftore e paraqet kuptimin e shprehur prej foljes si diçka të vërtetë ose reale, qoftë ky pohim, mohim ose pyetje:
Iliri po mëson.
Iliri nuk po mëson.
A po mëson Iliri ?

Mënyra lidhore paraqet kuptimin e shprehur prej foljes si diçkaqë dëshirojmë ose presim të ndodhë
Po të punosh do të fitosh.

Mënyra kushtore e paraqet kuptimin e shprehur të foljes si diçka të mundshme që varet (kushtëzohet) nga një veprim tjetër:
Po të punoje më shumë, do ta mësoje më mirë kompjuterin.

Mënyra habitore paraqet kuptimin e shprehur prej foljes si diçka të papritur që shkakton habi:
Sa qënka rritur !
Ju mësokeni shumë !

Mënyra dëshirore paraqet kuptimin e shprehur prej foljes në formë urimi ose mallkimi:
Shkofsh e ardhsh shëndosh !
U bëfsh njëqind vjeç !
Të raftë pika !

Mënyra urdhërore paraqet kuptimin e shprehur prej foljes në formë urdhëri, kërkesë, këshillë:
Punoni më mirë.
Mësoni më shumë.

Dëftorja, lidhorja, kushtorja, habitorja, dëshirorja dhe urdhërorja kanë forma të veçanta për kohë dhe për veta të ndryshme të çdo numri.

Veç këtyre mënyrave ka edhe forma foljore të pashtjelluara të cilat nuk kanë as kohë as vetë as numër.

Format e pashtjelluara të foljeve janë: pjesorja, paskajorja, përcjellorja dhe mohorja:

- pjesorja: punuar, mësuar, blerë, gjetur, tharë etj.;
Foljet kanë edhe një pjesore të shkurtuar e cila gjendet duke i hequr pjesores prapashtesën -r, -rë, -ur, -ë,: punua(r) - punua, bler(ë)- ble(rë), gjet(ur) - gjet
thën(ë) - thën.

- paskajorja: për të punuar, për të mësuar, për të marrë etj.;
- përcjellorja: duke punuar, duke mësuar, duke marrë etj.;
- mohorja: pa punuar, pa mësuar, pa mësuar, pa marrë etj.;

Në këto trajta, ajo që shprehet nga folja nuk mund të paraqitet prej folësit në mënyra të ndryshme, prandaj ato nuk merren si mënyra.

[angeldust]

faleminderit ASD.

[lum lumi]

angeldust!

Mos e ngatërro foljen "bjerr" me "bie".

"Bjerr"(kuptim të përafërt me foljen "humb") është folje kalimtare, ndërsa "bie"(rashë, rënë) jokalimtare.

[angeldust]

Duhet te jete ashtu ne dialektin tend, se une kurre nuk e kam degjuar nje gje te tille.

Bjer eshte urdherorja e "bie". P.sh. si do ta beje urdheroren e bie ti?