Joky Van Dieten eshte 73 vjece dhe ka lindur nė Holandė.Ka jetuar atje pėr rreth 40 vjet derisa emigroi nė Kanada. Nė tė shkuarėn ėshtė marrė kryesisht me biznese e mė saktėsisht, importim makinash Ferrari dhe Maserati.Joky ka nė koleksionin e saj 11 kafka tė kristalta qė kanė ardhur nga anė tė ndryshme tė globit.Secila prej tyre mban njė emėr. Secila prej tyre ka njė histori shekullore. Secila ka legjendėn e vet.Por me e vecanta prej tyre eshte kafka e kristalte ilire e cila bėn pjesė nė kategorinė ku hyjnė kafkat mė tė vjetra ose kafkat e lashta, vjetėrsia e tė cilave fillon nga 1000-1500 vjet tė vjetra e mė tutje.Personi i fundit qe ishte ne zoterim te kesaj kafke ishte njė grua e moshuar shqiptare 86-vjeēare, e cila kishte shkuar nga Mali i Zi nė SHBA e duke mos pasur mė trashėgimtarė, u bė edhe personi i fundit me origjinė shqiptare qė e ruajti kafkėn. Fisi i saj e kishte kėtė kafkė nėn ruajtje pėr shekuj tė tėrė. Kafka quhet Janus dhe duke duke qenė se e moshuara nuk kishte mė persona tė familjes gjallė, kishte vendosur ta shiste kafkėn e kristaltė, tė cilėn familja e saj e kishte mbajtur nė zotėrim pėr 400 vjet.Janus, sipas legjendės qė i ėshtė thėnė edhe Joky-t, ėshtė kafka e mbretit tė parė tė ilirėve. Kjo ėshtė kafka e mbretit Hyll. Ilirėt, pas vdekjes sė mbretit tė tyre, e morėn kafkėn e tij dhe e futėn nė njė enė mbajtėse, e cila ishte e mbushur me ujė tė magnetizuar (ujė qė ka ngarkesė pozitive apo negative tė ndryshme nga ai normali nė varėsi tė raportit oksigjen/hidrogjen).Nė kėtė mėnyrė ilirėt e merrnin me vete nė ēdo betejė enėn qė mbante kafkėn e mbretit tė tyre Hyll. Ata fituan ēdo betejė. Por kjo enė mbajtėse e kafkės sė Hyllit, nė ato kohė do tė goditej nga njė vetėtimė, e cila pasi e thyen enėn, e kthen ujin, kafkėn madje dhe bimėt e sipėrfaqen e tokės ku ra ena, nė kristal. Nė kėtė mėnyrė kafka e mbretit Hyll u pėrjetėsua. Ajo u bė e kristaltė dhe erdhi shekull pas shekulli deri nė ditėt tona.Kjo ėshtė legjenda qė shoqėron kėtė kafkė ilire, e cila mban emrin e njė perėndie etruske, Janus. Natyrisht qė ēdo legjendė apo mit e ka njė tė vėrtetė nė brendėsi. Mund tė hedhim hipotezėn se kafka e mbretit Hyll ruhej vėrtet nė njė enė tė tillė, e cila falė ngarkesės sė ujit apo metalit qė mund tė ketė pasur, tė ketė tėrhequr ndonjė rrufe. E duke qenė se rrufetė janė parė si armė e Zotit apo zotave, natyrisht qė kjo mund tė jetė marrė si shenjė e hyjnive.
Megjithatė, kjo ėshtė thjesht njė hipotezė, e bazuar nė historinė qė shoqėron kėtė kafkė misterioze. Kjo kafkė kristali ka lidhje mitike me ilirėt dhe ėshtė ruajtur nga shqiptarėt pėr shekuj me radhė. Emri Hyll, Yll, Ill (nė variante dialektike tė ndryshme), ėshtė njė emėr akoma shumė i pėrdorur nga ne shqiptarėt. Po ashtu, ėshtė fakt se ky emėr shoqėrohet ngushtė mė njė prej emrave mė tė njohur tė antikitetit, me emrin e pellazgut Herkul dhe me vizitėn e tij nė Epidamn apo Durrėsin e sotėm.Ndėr djemtė e shumtė qė Herkuli zuri me gra tė ndryshme, thuhet se dy prej tyre u quajtėn me emrin Hylli; i pari u lind nga Dejanira, kurse i dyti nga Melita, bijė e Nausithės, mbret i Feakasve. Herkuli ishte joshur aq shumė nga fjala Hylli, saqė vendosi tu verė dy djemve tė tij emrin Hylli.Kur Herkuli mbėrriti nė Epirin e Ri rrotull vitit 1237 para erės sė re, aty sundonte Dyraku (Dyrrhachus) nga fisi i Kadmit, nip i Epidamnit, i cili e kishte selinė mbretėrore nė njė qytet tė themeluar nga gjyshi i tij dhe qė quhej Epidamn.Nė fakt, sipas pohimeve tė tė gjithė autorėve tė vjetėr, Kadmi, qė mė pas ja la nė trashėgim pushtetin Dyrakit, kishte sunduar nė vendet e Enkelejve dhe pikėrisht aty dėshmohej dikur ekzistenca e monumenteve tė Kadmit.
Ky kishte dy vėllezėr, tė cilėt tė shtyrė nga etja pėr pushtet, nxitėn njė kryengritje popullore pėr tė dėbuar vėllain e pėr tė shtėnė nė dorė pushtetin. Ardhja e Herkulit i shkoi mjaft pėr shtat Dyrakit, i cili nė atė kohė rrezikonte jetėn dhe mbretėrinė e tij.Ndaj e priti mikun sikur tė kishte rėnė nga qielli dhe iu lut atij ta ndihmonte kundėr vėllezėrve, duke i premtuar njė pjesė tė mbretėrisė, nė rast do tia dilnin mbanė. Nuk refuzoi Herkuli, qė kishte lindur pėr tė shtypur tiranė e pėr tė ndihmuar njerėzit e varfėr e fatkėqij. Nuk dihet ke pjese te shperblimit mori Herkuli pas fitores,por me vone fronin si trashgimtar i tije e pasoi Hylli, djali i Herkulit dhe i Melitės.Personalisht mendoj se eshte e gabuar lidhja qe ndonje here i behet emrit iliri dhe ate hylliri.Me ato informacione qe ekzistojne sot,ky vend eshte quajtur iliri qe para ardhjes se mbretit HYLL.
Krijoni Kontakt