Shprehjet, fjalët e urta dhe proverbat kanë një funksion shumë të theksuar komunikativ. Sipas Panajoti & Xhangolli: proverbat janë në thelb gjykime e vlerësime të mirëfillta situatash e shfaqjesh nga më të ndryshmet të jetës materiale e shpirtërore. Në këtë kontekst, vendi që zënë në to elementët e muzikës popullore shqiptare, janë tregues i qartë i popullaritetit të muzikës popullore si dhe i qartësisë së kuptimit që fiton proverbi duke përdorur pikërisht elementë nga muzika popullore. Nisur nga kjo, shprehjet, fjalët e urta dhe proverbat popullore me përdorim të muzikës popullore i gjejmë të përhapura dhe përdorura në gjithë hapësirën etnokulturore të shqiptarëve. Ja disa prej tyre:
Jo të rrifet lodra me tre topuza
Tiranë
Bjeri se i bie bukur tamburasë
Korçë
I bie birbilit në të kthjellët
Fitore
Bilbili te kafazi s’këndon nga qejfi, por nga marazi
Shkodër
Del fjala thohet, del kanga knohet
Veri
Jashtë valles shumë këndime dinë
Jug
Fëmija asht bilbili i shtëpisë
Elbasan
S`bëhet dasma me një fyell
Voskopojë
Me ja ngjitë kumonën Goshës
Drenicë, Kosovë
U nis për mevlud e duel surle e tupan
Drenicë, Kosovë
Mëso këngët e dyfegut, t’i shpëtosh pritës e shtegut
Delvinë
Në mes të daulleve, na edhe zurnanë
Skrapar
Gazi dhe kënga, mortjes thyerë këmba
Shqipëri e Jugut
Në mes të daulles një zurna
Korçë
Nuk blihet më parë zilja, pasandej lopa
Korçë
Nisi të këndon si birbili, po s’këndoi as si curruliu
Labëri
Kënga rrëfen zogun, fjala tregon burrin
Shqipëri e Jugut
Pas këmborëve që dëgjova, thashë se kishte stan
Shqipëri e Jugut
Po dëgjove daullen, dasmën e ke prapa
Shqipëri e Jugut
Më qani ju shoqe burrin, se unë do shkoj në dasmë
Dardhë
Është si duduk me tul
Polenë
Tunde mirë këmborën, meqë je plak shtëpie
Myzeqe
Është gomar me zile
Korçë
Kush është i zoti, me një tel i bie ongarit
Skrapar
Me një tel s’i bihet ongarit
Skrapar
Vait të gruase anmiqve, mos u zë besë
Muzhçek-Triepsh
Vallen nuk e lot mirë ay që e heq, por ay që ia mban
Shqipëri e Jugut
Vuri kambanën
Plasë
Ishte kripë e daulle
Karkanjos
Ja ngriti pizgat
Korçë
Kanë lidhur pizgat në një
Zvezdë
S`trembet ujku nga këmborët
Xerje
Ju bë zëri gërnetë
Korçë
E ka zërin këmbanë
Korçë
Ku di derri këmborë?
Literatura:
“Gjurmime albanologjike”, 1/1971, Prishtinë 1971; “Fjalë të urta të popullit shqiptar”, Tiranë 1983; Panajoti, Jorgo “Funksioni komunikativ i fjalëve të urta”, tek “Kultura Popullore”, 1/1991; Tole. Vasil S, “Muzika dhe letërsia”, Tiranë 1997 etj.
© Vaso Tole
Enciklopedia e Muzikes Popullore Shqiptare
Krijoni Kontakt