Gjuha Shqipe Sa E Mire E Sa E Mjere...

[BROZALINI]

Tashmë dihet shkencërisht se dokumenti i parë i gjuhës shqipe është “Formula e Pagëzimit” e priftit Pal Engjëllit, zbuluar më 1462 e më vonë “Meshari” i dom Gjon Buzukut, 1555 pa përmendur gjithë shkrimtarët e Veriut: me At Gj. Fishtën, E. Koliqin, padër A.Arapin, dom Nd. Mjedën, etj, që shkruan në dialektin gegërisht, të cilët diktatura komuniste i përmblodhi në togfjalëshin “eufuizëm” ( kuptim të errët): “ Letërsi e Klerit Reaksionar Katolik të Veriut”. Një pjesë e mirë e këtyre klerikëve “reaksionarë” ndihmuan në ruajtjen e leksikut të gjuhës shqipe, jo vetëm me predikimet e shkrimet shqip, por edhe mbledhjen e botimin e të parit fjalor të dom Nikollë Gazullit me titullin “Fjalorth i Ri” pa emër autori gjatë viteve të poshtnimit komunist duke arritur te “ Komisia Letrare e Shkodrës”, 1916 ku u diskutua për një gjuhë “ të përbashkme”.
Mendoj se “Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe”, 1980, dalë nga Kongresi i Drejtshkrimit, zhvilluar në Tiranë me 1972, është tepër i mangët, mëqë i mungojnë shumë fjalë të gjuhës shqipe të cilat janë zevendësuar padrejtësisht me fjalë të huaja, si :egrasia, delikt, alivanosem, açik, adet etj. që i kanë përgjegjëset e tyre në shqip ose janë lënë jashtë Fjalorit fjalë shqipe të grumbulluara e të publikuara në studime të mëvonshme, si : blud/ë-a, brash-i, cermë-a, djergun (mbiemër), kalltrun (mbiemër), mkres/ë-a, mujak-u, muq/e-ja, ragush/ë-a, curangth-i,vercat-i, etj.
Mirë se ne në Shqipëri vazhdojmë në hullinë e diktaturës e nuk po kemi guxim të ndërmarrim një diskutim mbarëkombëtar për çështjet gjuhësore të nëpërkëmbura nga politizimi i skajshëm i gjuhës, po gjuhëtarët kosovarë që tash më, desh Zoti e janë të lirë në Kosovën e Pavarur, pse nuk tubohen e t’i japin zgjidhje, të paktën për vete, e të mos “vonohen në kohë” me gjuhën e laramanosur shqipe?!

[BROZALINI]

Si u dhunue shqipja?

E para, tue shpla trutë e njerëzve nga kujtesa historike, sikur para kolerës së kuqe nuk kishte gjallue asgja në Shqipni e lum na që na erdhi kjo farë e mbrapsht.
Së dyti, shtrimi i çashtjës së gjuhës si dukuni e luftës së klasava e tue e shtri këte luftë tashma edhe në plan territorial.
Së treti, tue qitë në harresë, ku me të ndaluem me ligj, ku me zhdukje të veprave e deri të vorreve të Atdhetarëve të akullt, atyne që na kishin lanë porosi dashuninë për Shqipni, pse Atdhetaria u quejt nacionalizem e si rrjedhojë antagoniste me ideologjinë komuniste.
Pikërisht për këto arsye u harruen përpjekjet sa të fisme aq edhe shkencore të Komisisë Latrare të Shkodres 1916/17, u lanë në harresë përpjekejt që banë atdhetarë e gjuhëtarë të dorës së parë, aty edhe në kohë te fashizmit, për një shqipe “të përbashkme”. “U vendue - thuhet në njoftimet e punimeve të Komisisë - me themelue nji orthografi sa ma tepër të përbashkme për të dy dialektet”.
E u shkue deri atje sa shkodranishtja u “çpall” “gjuhë e klerit reaksionar”. Ajo, si gegnishtja mbarë, u shpall gjuhë “e deklasuar”. (Se si mund të quhet një gjuhë që flitet prej ma se katërmijë vitesh “e klerit reaksionar”, apo “e deklasuar”, veç mendjet e çorodituna mund ta rrokin).
Shkruen M. Elezi: “Politika gjuhësore dhe gjithë politika ndaj Veriut synonte shfaktorizimin e Shkodrës e të krejt Veriut si qendër e mbështetje e palëkundëshme në përpjekjet e gjithë shqiptarëve me e kthye Shqipninë kah vlerat kombtare, kah Perëndimi, kah vetvetja”.
U shpërfillen edhe mendimet e gjuhëtarëve të medhej si Majer e Jokli, pse ata, gjuhëtarë borgjezë, nuk kishin pasë fatin të njihnin veprat e shokut Stalin mbi gjuhësinë!
Veriu u identifikue me Kishën Katolike (që i bante e i ban nder pse, si asnjë simotër e saj, ka dhanë ndihmesë të paçmueshme e të paçmueme si në ruejtjen e gjuhës e të kulturës amtare, ashtu edhe në përhapjen e kulturës europiane, jo që ka qenë nxitësja kryesore e lëvizjeve për liri), e si kundërshtare e kolerës së kuqe, u masakrue ma barbarisht se askund tjetër në botë.
E u mohuen shkollat. Na del se e para shkollë na paskish qenë themelue aty kah fundi i shekullit XIX në Korçë, kur të dhana të drejtpërdrejta e sidomos të tërthorta na mësojnë se shkollat në këto anë duhet të kenë mbi dymijë vite. “Na shkronjat i morem prej Ilirëve”, thotë Plini. Janë të dokumentueme shkolla të mesme të paktën në shekullin XVII në mbarë Veripërendimin. Në Obot kishte shtypshkronjë qysh më 1493. Çka kishte me iu dashtë shtypshkronja një populli që nuk di me shkrue e me lexue? Por jo, zotnijë, jo, na nuk duhej të kishim rrajë, a t’i kishim ato sa ma të pakta, sa ma të cekta, që të shpallnim ardhjen e Zeusit të Kuq si shpëtim e përparim për këtë Vend.