Granov: Nje Fond per zhvillimin e Shqiperise

E Enjte, 22 Tetor 2009

INTERVISTA/ Granov flet ne nje interviste per Blendi Fevziun ne emisionin "Opinion" te Tv Klan, mbi investimet e fondacionit qe ai drejton, qe nisin me nje fond prej 100 milione dollaresh. Shpjegon se Fondi,,eshte perpjekur shume te qendroje mbi politiken.



Zoti Granov, si shkoi vizita juaj kesaj here?

Deri tani, patem nje udhetim te kendshem. Por kjo vizite eshte e vecante, ashtu sic e permendet edhe ne parathenien tuaj. Patem mundesine te prezantojme Fondacionin tone te ri.

A eshte e vertete qe ky fondacion, do te kete nje fond prej 100 milione dollaresh?

Aktualisht, kjo eshte vetem shuma fillestare, por ne fund do te kete me shume se 100 milione dollare.

Nga do te vijne keto para?

Parate jane ne thelb profiti i fondit shqiptaro-amerikan gjate ketyre viteve, dhe marreveshja qe kemi bere me qeverine amerikane parashikon qe perfitimet e ketij fondacioni gjate ketyre viteve do te mbeten ne Shqiperi ne nje fondacion qe do te qendroje ketu gjithmone, per te permiresuar shume gjera.

Keni lejen e qeverise amerikane?

Po.

Ne fillim, fondacioni do te kete 100 milione dollare.

Ky fondacion do te nise punen me nje ndihme prej mbi 100 milione dollare.

Dhe cilat do te jene interesat e ketij fondacioni? Do te perfshihet ne sistemin shendetesor, arsimor, pra cilat fusha.

Ne pergjithesi, ajo qe duhet te bejme, duhet te jete ne perputhje me vete fondacionin. Pra ne vija te pergjithshme te promovojme zhvillimin e sektorit privat. Keshtu u shkrua ligji ne Shtetet e Bashkuara dhe keshtu do te veprojme ne pergjithesi. Por ndryshe nga fondi qe i shikonte gjerat nga perspektiva e kater perfitimeve, ne donim te zgjerojme misionin me tej. Nje nga gjerat qe zbuluam ishte se kur shtronim pyetjen: "cilat jane nevojat me te medha, pengesat me te medha per te mundesuar pjesemarrjen e njerezve ne zhvillimin ekonomik" - pergjigjja qe morem ishte: Arsimi. Edukimi ne cdo nivel te mundshem, pra qe nga menyra se si nxenesit ne shkollen 8 vjecare mesojne per ekonomine deri tek menyra se si drejtoret ekzekutive trajnohen per te menaxhuar me mire kompanite. Ndaj, edukimi pertej kornizave, ne fokusin e zhvillimit ekonomik. Ne kete kendveshtrim ne do te punojme.

Behet fjale per financimin e studenteve, apo pjesemarrjen ne sistemin arsimor?

Mendoj se behet fjale me teper se thjesht financimi i studenteve. Ne do te kemi programe per gjera qe ketu nuk behen se fundmi.

Por, jo per pjesemarrjen tuaj ne le te themi... universitete, apo ngritjen e tyre

Jo, mendoj se jo. Kur shtrohet pyetja: "Cfare duhet te bejme" ne mendojme se duhet te bejme gjera qe askush tjeter nuk po i ben. Nuk kemi nevoje te kopjojme te tjeret, por duhet te bejme gjera per te cilat ne mund te japim kontributin tone te vecante, ose dicka te cilen vetem ne mund ta bejme dhe askush tjeter. Duhet te bejme gjera qe do te bejne ndryshim. Ne gjuhen angleze kemi nje shprehje "te levizesh gjilperen" qe do te thote te besh dicka shume domethenese qe njerezit ta ndjejne e qe te krijoje ndryshim. Sic ka ndodhur me pare me fondin, edhe ne duam te bejme gjera qe jane te prekshme. Po ti hedhesh nje sy Filantropise meson se, ka nje ndryshim te madh mes te paturit qellime te mira dhe rezultateve te mira. Shumica e njerezve kane qellime te mira. Por pyetja qendron nese qellimet tuaja perkthehen ne rezultate te mira. Dhe ne duam te sigurohemi per kete, duke qene se ky Fondacion do te jete institucioni me i madh jo fitimprures ne Shqiperi me 100 milione dollare!

Pikerisht, ndaj na duhet te sigurohemi qe keto qellime te mira te perkthehen ne rezultate te mira. Ndaj ajo qe ne do te bejme duhet te jete e prekshme. Ky eshte kriteri qe do te perdorim per te vleresuar projektet.

Por, 100 milione dollare, jane nje sasi e madhe parash. A mendoni se e keni mundesine per ti shpenzuar keto para ne kete shoqeri.

Kjo eshte nje pyetje shume e mire, cfare do te shpenzojme ne ...

Sepse miratimi shoqeror eshte pak i ulet ne Shqiperi.

Po, por eshte nje pike e mire per tu sqaruar, sepse ne nuk do ti investojme keto 100 milione. Ne do te investojme interesin e kesaj shifre. Menyra se si funksionojne keto fondacione eshte se kane nje fond ndihme, nderkohe qe shpenzimet dhe projektet bazohen ne perfitimet qe vijne nga ato para. Keshtu qe parate fillestare qendrojne te paprekura gjithmone. Ideja kryesore eshte qe ky fondacion...

...Do te investoje vetem fitimet e atyre 100 milione dollareve?

E drejte.

100 milione dollaret do te qendrojne te mbyllura ne nje banke dhe vetem interesat do te perdoren?

Parate do te investohen ne me shume se nje banke, por kjo eshte ideja e pergjithshme. Dhe ideja eshte qe ky fondacion do te ekzistoje per nje kohe shume te gjate, edhe pasi ju dhe une nuk do te jemi me te perfshire me te, do te jete akoma ne gjendje te funksionoje dhe te kontribuoje ne zhvillimin ekonomik te Shqiperise.

Kur do te filloje konkretisht punen ky fondacion?

Ne nje menyre konkrete ne filluam punen ne te njejten dite kur dhame lajmin. Ajo cka dua te them me kete eshte se ka disa hapa qe duhen ndermarre per te qene aktive. Njesoj si me fondin shqiptaro amerikan, ndaj do te duhet ca kohe. Por kemi nevoje te punesojme njerezit e duhur, te vendosim strukturen e duhur dhe te bashkojme keto elemente.

Keni nisur punen me njerezit dhe strukturen?

Kemi nisur tashme te intervistojme njerez, dhe ne fakt gjate vizites time ketu kemi patur nje sere intervistash te suksesshme.

Kush do ta drejtoje kete fondacion?

Do te punesojme nje drejtor ekzekutiv, aktualisht jemi ne procesin e rekrutimit.

Per momentin nuk keni asnje emer?

Nuk kemi asnje emer per momentin.

Po struktura? Nje bord do ta drejtoje fondacionin?

Do te kete nje bord drejtoresh, dhe nje bord keshilltaresh. Nje prej gjerave qe meson kur ngre nje institucion te tille eshte se do te krijosh nje sere mekanizmash qe njerezit te marrin pjese ne menyre qe ne te marrim ekspertizen e nevojshme. Nje gje per te cilen jam shume i vetedijshem, eshte se ky do te jete fondacioni me I madh ne Shqiperi. Do te jete fondacioni kryesor ne Shqiperi me gjithe rreziqet dhe mundesite. Ne do bejme gabime, por nuk duam te perserisim gabimet e dikujt tjetri.

Cilat jane keto rreziqe?

Ne nuk bejme ato projekte, rezultatet e te cilave nuk jane ato qe ne duam. Njerezit do te na vezhgojne dhe do te mendojne: "Oh Zot, a po funksionon kjo valle? A po kontribuojne?" - dhe e njejta gje ndodh kur fondi filloi punen. Kur une erdha ne Shqiperi per here te pare ne 1994-1995, ne ishim te paret ketu nepermjet ketij fondi dhe njerezit vezhgonin dhe thane " Ju investuat ketu e atje, cfare ndodhi dhe pse". Ndaj ne duhej te siguroheshim qe ishim teper te kujdesshem per ate qe po benim sepse shume njerez na shikonin, mbanin shpresat tek ne dhe e njejta gje do te ndodhe ketu. Ndaj ne duam te sigurohemi qe jemi te kujdesshem, e bejme punen sic duhet, qe nuk bejme gabime te cilat mund te ishin evituar. Ndaj une jam i fokusuar qe te sigurohem qe kjo te ndodhe.

Ju thate rreziqet dhe mundesite. Cilat jane mundesite?

Shqiperia eshte nje vend qe ka ecur shume perpara qe kur une fillova te vij ketu 15 vjet me pare. Por eshte e qarte se ka ende rruge per te bere. Ka shume njerez qe nuk kane marre akoma pjese ne zhvillimin ekonomik te Shqiperise. Ka disa njerez qe kane marre pjese deri ne nje nivel, por njerezit nuk kane mundur akoma te kapin potencialin e tyre dhe mendoj qe nese ky fondacion eshte i suksesshem nje numer i madh shqiptaret do ta shfrytezojne kete avantazh dhe nese ne ia arrijme kesaj, sadopak, ne do te kemi dhene nje kontribut te rendesishem per kete vend. Dhe kjo eshte nje gje shume e mire per tu bere.

Kur do te mund te veproni?

Nuk jam i sigurt se kur do te nisim programin e pare, por do te thoja qe brenda nje viti.

Ne nje vit?

Brenda nje viti.

Problemi me i madh i ketij fondacioni ne pergjithesi, mendoj se eshte ai i zerave, akuzave per korrupsion. Si do ta mbroni kete fondacion nga keto problem? Probleme te verteta, jo vetem zera

Se pari, jam mese dakord me ju, sepse kjo eshte nje ceshtje serioze, nje problem i vertete dhe se ky problem eshte si ne boten fitimprurese dhe ne ate jofitimprurese. Jam shume dakord me premisat e pyetjes suaj. Ne jemi perballur me kete pyetje ne fillimet e fondit. Kishim te njejtin problem. Menyra se si u perballem me te perfshinte nje kombinim te nje sere gjerash. E para, ne vendosem nje kod rregullash per ate qe ishte e pranueshme ose jo. Ky ishte kodi. Ndaj te gjithe e dinin.

Jo gjithmone rregullat jane te rendesishme ne vetvete.

E vertete, por eshte e rendesishme qe te gjithe te dine drejtperdrejte se cilat jane rregullat.

Po

Ndaj ne ishim shume te qarte. Ky eshte kodi, keto jane rregullat qe presim. Dhe te gjithe duhet te nenshkruajne. Nderkohe ne vleresojme gjerat kundrejt te cilave ndjekim politiken e tolerances zero, pra nese mendojme se ka ndonje gje qe nuk eshte komplet e qarte, ndalojme menjehere. Nese dikush punon me fondacionin dhe per te ne cdo menyre te mundshme, dhe ne mendojme se kemi nje ceshtje pezull me te, atehere marredhenia jone nderpritet. Nje shprehje angleze thote: "Politika e jotolerances". Ndaj mendoj se nese kombinon kodin e rregullave me kete politike, njerezit me kohe do ta kuptojne se nese do te perballesh me kete fondacion duhet te jesh shume transparent dhe i ndershem. E njejta gje ndodhi edhe me fondin, ndaj ky nuk eshte nje terren i panjohur per ne. Asokohe kishim njerez qe vinin me disa propozime, por ne mendonim se ata nuk ishin transparent dhe mendoj se gjate kohes njerezit kane mesuar, e ju mund te jeni dakord me kete, se bazuar ne reputacionin tone ketu, njerezit kane mesuar se nese do te punosh me fondin, keto jane rregullat e keto jane gjerat qe duhen dhe nuk duhen bere. E njejta gje vlen edhe per fondacionin.

Zoti Granov, Fondacioni eshte nje projekt edhe i se ardhmes. Por ju tashme keni nje realitet, qe eshte edhe Fondi shqiptaro-amerikan i sipermarrjeve. Sa do te vazhdoje ky projekt?

Mendoj se puna e ketij fondi do te vazhdoje deri ne nje te ardhme te parashikuar, por ne sapo peruruam projektin tone me te ri, qe eshte edhe qendra tregtare Tirana East Gate, ku mora pjese. Ndaj do te vazhdojme te investojme ne fusha ku mund te krijojme ndryshim dhe do te vazhdojme me tej.

Ne vitin 1995, ju filluat me nje buxhet prej 30 milione dollare. Sa ka shkuar tani buxheti i Fondit shqiptaro-amerikan te sipermarrjeve?

Nuk eshte nje buxhet. Ne kemi marre ate 30 milione dollaresh dhe krijuam nje fond me nje vlere prej mbi 150 milione dollaresh.

Ku shtrihet veprimtaria juaj tani. Ju me thate per Tirana East Gate, inaugurimi i fillimit te punimeve te se ciles u mbajt pak kohe me pare. Ku jeni fokusuar pra, ne Ajdis Production, Sigal-Unica Group, Aeroporti dhe Tirana East Gate, keto jane 4 projektet me te medha?

Ka mundesi, qe keto jane projektet me te medha mendoj. Disa prej tyre jane p.sh projekte zgjerimi. P.sh me aeroportin, sapo kemi perfunduar zgjerimin e terminalit. Sigal po zgjerohet me shume ne rajon dhe tani operon ne te gjithe Ballkanin.

Cila eshte pjesemarrja juaj ne projektin e aeroportit?

Ne operuam si investitore te projektit, bashkuam te gjithe pjesemarresit. Ap Tiff mori persiper ndertimin. Negociuam me qeverine dhe u siguruam qe gjithcka te shkonte me se miri. Nese shikoni punen e Fondit, vlera e tij shkon pertej parave. Pse njerezit duan qe ne te investojme? Sigurisht qe ka burime te tjera kapitali, ne nuk jemi te vetmit, por menyra se si i bejme gjerat dhe besimi qe ngjallim tek te tjeret eshte e vecante dhe ja pse sic ndodhi edhe me aeroportin ne zgjidhemi si partneri i duhur. Edhe me kartat biometrike, kur na erdhi propozimi per krijimin e nje kompanie qe do te merrej me kete ceshtje, ne u beme nje partner krejt i natyrshem. Pse ndodh kjo? Nje prej arsyeve eshte se ne nuk po benim vetem karta identiteti, dhe pasaporta biometrike. Kjo ishte nje pjese thelbesore e procesit zgjedhor sic e dini. Ndaj kjo ishte nje ceshtje per te cilen qeveria duhej te zgjidhte me kujdes dhe pergjegjshmeri...

A nuk ishte kjo marreveshje, pra pjesemarrja e ketij fondi, syri i qeverise amerikane ne prodhimin e pasaportave dhe kartave biometrike?

Nuk mendoj se ne ishim syte e qeverise amerikane.

Ose garancia...

Nuk mendoj se ishte domosdoshmerisht kjo. Por mendoj se ne ishim nje pjesemarres teper i besueshem. Edhe kompanite pjesemarrese, Sazhem nga Franca dhe te tjeret, Austriaket qe ishin pergjegjes per vendosjen e struktures se votuesve na besuan ne,qeveria na besoi, madje mendoj sinqerisht se edhe opozita na besoi se ne do te merreshim me kete pune me ndershmeri.

Opozita ka leshuar shume akuza mbi prodhimin e kartave te identitetit, kohen e prodhimit te tyre dhe sigurine e te gjitha. A ishit dakord me keto akuza?

Jo, dhe u zhgenjeva nga sjellja e tyre.

Perse?

E para, Fondi eshte perpjekur shume te qendroje mbi politiken. Nuk deshem te perfshiheshim ne procesin politik. Puna jone ishte te perpiqeshim te permiresonim jeten e shqiptareve dhe ne e konsideruam kete projekt si krejt teknik. Komuniteti nderkombetar kishte vendosur ne bashkepunim me Shqiperine qe leshimi i dokumenteve te identifikimit ne kete menyre ishte nje pjese e rendesishme e reformes zgjedhore dhe ne u perpoqem te ndihmonim ne kete aspekt teknik. Mendoj se ne beme nje pune shume te mire.

A bete gjithcka qe mund te benit?

Mendoj se beme jo vetem gjithcka mundeshim por jam krenar per punen qe beme, qe ata bene dhe nuk e bera une.

Ne diten e zgjedhjeve askush nuk tha: Jam ketu pa karten e identitetit.

Nuk e kam pare kete dhe nuk degjuar asnje akuze te ndokujt qe mund te kete thene: "Nuk votova sic duhej", apo "votova dy here", gjera te tilla pra. Ishte e jashtezakonshme po te marresh ne konsiderate numrin e kartave, procesin e ri ne teresi. Ishte me te vertete nje arritje.

Si eshte cilesia e pasaportave dhe kartave te reja, Ishte cilesia me e larte?

Mendoj se tani, Shqiperia ka karta dhe pasaporta te nje cilesie te larte, njesoj si shume vende te tjera, ndoshta te nje cilesie me te larte se ato ne Shtetet e Bashkuara. Keto pasaporta dhe karta te reja biometrike jane me te vertete te teknologjise se fundit. Eshte njesoj si kur njerezit kaluan nga telefonat kabllore ne ato jokabllore. Kjo eshte nje ceshtje me te vertete thelbesore sepse mendoj se hapi tjeter i rendesishem per Shqiperine, dhe ju e dini me mire se une, eshte liberalizimi i vizave. Dhe qe te keni liberalizim vizash me Bashkimin Europian, kerkohen pikerisht keto pasaporta biometrike. Dhe ato duhet te kalojne ate test teknik qe te aprovimi te jete me i lehte e qe shqiptaret te udhetojne te lire.

A e keni kapacitetin per te prodhuar pasaportat biometrike deri ne fund te ketij viti?

Po.

Mendoj se do te duhet te keni pothuaj gjysme milione pasaporta biometrike.

Nuk mendoj se kapaciteti yne do te perbeje problem. Ndaj mendoj se persa kohe do te kemi kerkesen per pasaportat do ti pergjigjemi asaj kerkese

A mund te garantoni se kartat dhe pasaportat jane te sakta dhe qe nuk ekziston mundesia e produkteve false.

Nuk mund te ju garantoj se nuk ekziston mundesia e nje fenomeni te tille, sepse shkon pertej mundesive njerezore. Por ajo qe mund te ju them eshte se kompania ka marre cdo mase paraprake te mundshme, ka testuar vete sistemin sa me shume te mundej dhe se deri me sot ne nuk kemi gjetur asnje problem te tille. Ndaj a eshte e mundur qe te kete ndonje problem? Sigurisht ne cdo sipermarrje njerezore ekziston nje mundesi e tille, por deri tani me duhet te them qe cdo gje ka qene me e paster se cdo projekt tjeter i ngjashem per te cilin une jam ne dijeni.

Zoti Granov, Aeroporti i ri i Tiranes eshte nje fytyre e re e Shqiperise, nje fytyre shume e mire e Shqiperise. Por a eshte ne te vertete nje biznes i mire per ju?

Absolutisht. Fondi ka kete ide, bej mire e me mire ndaj mendoj se po. Absolutisht

Ju pyes sepse kam degjuar qe sipas nje studimi, numri i nje milione pasagjereve ishte perllogaritur te arrihej ne vitin 2014, nderkohe qe u arrit ne vitin 2007.

E drejte, mendoj se rritja e ketij aeroporti ishte dukshem perpara projektimeve tona kur nisem investimin. Keni shume te drejte.

Tani kemi nje linje te drejtperdrejte nga Tirana ne Nju Jork.

Kam degjuar per te.

Qe eshte shume e mire. Perse merrni pjese ne biznesin e sigurimeve, sic eshte pjesemarrja juaj ne grupin Sigal-Unika.

Mendoj se.. ne i shohim gjerat...

A eshte nje treg normal ky i sigurimeve ne Shqiperi?

Kur ne u futem ne kete projekt, biznesi i sigurimeve nuk ishte shume i zhvilluar ketu. Eshte nje fushe shume teknike, eshte teper e sistemuar, kerkon nje arsyetim mbi kapitalin ne nje menyre teper te komplikuar dhe komplekse. Kete ne dinim ta benim. Kishim njohuri qe nuk ishin aq te perhapura, dhe te paturit e nje programi te mire sigurimesh ketu eshte tejet e rendesishme per ndertimin e nje ekonomie sepse njerezit kane nevoje te ndihen te qete se nuk perben rrezik te sigurohesh.

C'mund te thoni per besueshmerine e kompanive te sigurimit ketu?

Mendoj se varion, eshte e ndryshme. Njesoj si besueshmeria e kompanive te sigurimit ne Shtetet e Bashkuara. Kjo eshte natyra e ketij biznesi. Por mendoj se ideja e Sigal eshte se sigurimet nuk duhet te jene vetem nje biznes i mire por edhe te vendose standarde me te mira. Nje gje e tille ndodhi me Banken Amerikane ne Shqiperi. Kur ajo u themelua, jo vetem qe ishte nje investim i mire, por nga ana tjeter vendosi standarde te larta. Sepse terhoqi te gjithe pjesen e mbetur te sistemit bankar ne Shqiperi drejt nje standardi me modern dhe te orientuar drejt konsumatorit. Mendoj se ajo qe Sigal mund te beje, jo vetem qe eshte nje investim i mire, por mund te transformoje sistemin, mund te vendose standarde te larta dhe te terheqe gjithe tregun drejt ketyre standardeve. Mendoj se kjo duhet te ndodhe dhe eshte nje gje shume e mire per Shqiperine. Sepse shqiptaret duhet te kene mundesine te zgjedhin, te jene te afte te zgjedhin dhe te kene akses ne sigurimet qe u nevojiten, per makinen, shtepine, jeten apo biznesin, qe te marrin pra vendime te mira. Kjo eshte ajo pra qe duhet te perpiqemi te bejme.

Po per Tirana East Gate, pse vendoset te merrnit pjese ne kete projekt? Mendoj se eshte nje projekt i madh per Shqiperine.

Po, eshte.

Behet fjale per 54-56 milione euro, qe eshte investimi me i madh deri tani.

Mendoj se kur te perfundoje do te jete qendra me e madhe tregtare ne Shqiperi.

Ne Shqiperi.

Shqiperia, tani ka nje shtrese te mesme ne rritje dhe ne shume nivele nuk ndryshon nga shtresa e mesme ne vende te tjera. Kjo shtrese e mesme e popullsise kerkon te kete mallra te nje cilesie te larte. Femijet e tyre duan te veshin te njejtat xhinse qe femija im do te veshe.

Stili amerikan i jeteses...

Amerikan, Europian... ky eshte integrimi. Njerezit flasin per integrimin qe duket sikur eshte nje term shume akademik, pra integrimi politik ne Bashkimin Europian e gjera te tilla. Por nje pjese e tij eshte shume prane njerezve. Nje pjese e tij eshte sic mund te them per shembull: " Femija yt do te veshe te njejtat xhinse si femija im". Ndaj te krijosh kete mundesi, qe te bashkohesh me boten ne kete menyre eshte nje arritje e madhe dhe kjo eshte dicka teper interesante qe kjo qender tregtare mund te beje.

Ne fakt, qendrat tregtare kane ndryshuar stilin shqiptar te jeteses. QTU per shembull ka numrin me te larte te vizitoreve se te gjithe dyqanet e tjera ne te gjithe qendren e Tiranes.

Njesoj si ne kete zone, apo ne mbare Europen. Kjo nuk eshte e vecante vetem per Shqiperine. Kjo ndodh ne te gjitha vendet e tjera. Me nisjen e kesaj tendence, njerezit deshironin te shkonin neper qendra tregtare, ata i donin ato mallra cilesore, terhiqen prej tyre ndaj kjo eshte nje gje e mire.

Po flasim vetem per bizneset e mira. Por a ka Fondi Amerikan i Sipermarrjeve edhe biznese te keqija?

Kemi, por perpiqemi mos te flasim shume per to. Por absolutisht po. Ne kemi nje shprehje " Vetem femijet e tu mund te jene mbi mesataren". Dhe ajo qe meson kur je ne biznesin e investimeve, une madje drejtoj nje biznes privat ne Shtetet e Bashkuara, eshte se ndonjehere ben edhe gabime. Disa here per shkak te gabimeve te tua..

Keni bere gabime te medha?

Ne e kemi arritur masen tone te gabimeve dhe jemi perpjekur te mesojme prej tyre, te nxjerrim mesime pra qe te mos i perserisim me ato gabime.

Zoti Granov ju e keni vizituar Shqiperine qe prej vitit 1995. Sa ka ndryshuar Shqiperia? Jo vetem si vizion por edhe si mentalitet.

Njerezit me pyesin shpesh per eksperiencen time ne Shqiperi, madje edhe ne Shtetet e Bashkuara me pyesin. Ajo qe u them zakonisht eshte se gjeja me interesante kur ke pare Shqiperine gjate ketyre 15 viteve eshte se kupton se ke qene deshmitar i nje ndryshimi te madh ne nje periudhe te shkurter kohore, nderkohe qe Shteteve te Bashkuara iu deshen 200 vjet te. Asnje prej nesh nuk mund ta shikonte nje gje te tille. Por kur e shikon ate qe i ka ndodhur Shqiperise, shikon shume ndryshime. Nuk eshte se nuk ka shume ndryshime qe priten te ndodhin

Kaq shpejt mendoni?

Gjithcka po ndodh me ritme te jashtezakonshem. Dua te theksoj se procesi i ndryshimit nuk mbaron ketu. Eshte diku ne mes te rruges. Por me te vertete ka nje ndryshim te pamase. Duke qene ketu gjate kesaj kohe, arrita ta shoh te behet realitet. Mjafton te permend se sa ka ndryshuar transporti ketu, teknologjia, institucionet, mentaliteti i njerezve. Ne pothuaj cdo fushe mund te shohesh nje dinamike dramatike ndryshimi. Dhe eshte me te vertete emocionuese.

A mendoni se ndryshimi i mentalitetit eshte po aq i shpejte sa ndryshimet e tjera ne Shqiperi?

Eshte nje pyetje shume interesante. Sepse kur shikon se si ndryshon nje vend duhet te shohesh edhe nese jane njerezit qe e udheheqin apo e ndjekin ndryshimin. Te jem i sinqerte ketu po ndodhin pak nga te dyja. Ne disa faza jane njerezit ata perfshire ne ndryshim, ne disa te tjera jane ndryshimet ato qe u kane lejuar njerezve te benin gjera qe nuk mund ti benin. Ndaj per shembull. Epoka dixhitale, aksesi ne interneti, u jep njerezve mundesine te bejne gjera te cilat nuk mund ti benin ndryshe. Pastaj ke ndryshime te tjera te cilat jane kerkuar nga njerezit. Ata kane kerkuar qe shoqeria te ndryshoje, dhe ajo ka ndryshuar.

Z. Granov, Shqiperia ka nje popullsi prej 3.5 milione banoresh, por edhe 2.5 milione shqiptare te tjere jetojne ne Kosove, dhe 700 mije te tjere ne Maqedoni. Ne sapo kemi ndertuar autostraden Durres-Kukes-Morine, dhe kryeministri i Kosoves ne nje deklarate tha se po fillojne ndertimin e rruges se re nga Morina per ne Prishtine e deri ne kufirin me Serbine. Sa do ta ndryshoje kjo rruge jeten dhe biznesin ne Shqiperi dhe Kosove?

Mendoj se te ndertosh keto shtylla per vendin jane shume te rendesishme dhe perbejne nje ndryshim te madh. Do te kete ndryshime ne gjera te matshme, p.sh qarkullimi i mallrave dhe ne gjera te cilat nuk mund t'i matesh. Me ler te te jap nje shembull. Ne vitet 50 ne Shtetet e Bashkuara, nje nga arritjet me te medha te Presidentit Ajzenhauer ishte ndertimi i nje sistemi autostradash. Ai mori kete vendim sepse do te bashkonte njerezit, si ata ne zonat rurale dhe ata ne zonat urbane dhe e kunderta. Asokohe ata ndertuan nje sistem autostradash me te madh se c'nevojitej. Fundja atehere nuk kishte aq shume makina. Dhe ata e ndertuan kete shtylle, dhe kjo bashkoi te gjithe vendin. Por jo vetem kaq. Ajo mundesoi jo vetem qarkullimin e mallrave dhe tregtine e lire por nje sere gjerash te tjera te rendesishme. Keto rruge, keto projekte do te krijojne nje kulture me te forte rajonale qe nuk do te mund ta shohesh. Madje do te mund te numerosh edhe numrin e makinave qe kalojne ...

Ne fakt, per here te pare ne arritem integrimin e veriut te izoluar te Shqiperise me pjesen tjeter me te integruar te vendit.

Jam dakord me ty. Nuk ka te beje vetem me lidhjen mes Kosoves dhe Shqiperise, por edhe me zona te ndryshme te vendit.

A do te kete ndonje ndikim kjo rruge ne tregun e pasurive te patundshme, vecanerisht ne kosto?

Mendoj se ndersa rruga vazhdon te perdoret nga njerezit, pasurite e patundshme prane saj do te kene nje vlere me te madhe se c'kane pasur me pare.

Zoti Granov, ju ishit nje prej nismetareve te ndaleses se kryeministrit Sali Berisha ne seline e Nasdak gjate vizites se tij ne Kombet e Bashkuara. A ishte e veshtire te organizohej kjo gje?

Nuk mu desh te organizoja te gjithe ate pjese ndaj...

Ishte teper emocionuese te shikoje flamurin shqiptar ne ekranin e madh ne Times Square.

Ishte me te vertete. Ishte shume interesante sepse e pame nga te dy anet. Ne fillim ishim brenda Nasdak dhe perfunduam punen atje dhe dolem jashte. Ne qendruam ne Times Square dhe pame ate videon ne ekranin qe eshte 20 kate lart. Aty ishte flamuri shqiptar dhe shkruhej Mireserdhet Zoti Kryeminister. Nuk mund te imagjinoje nje eveniment me te mire fushate. Sa keq qe ndodhi pas zgjedhjeve.

Ishte nje reklame e mire edhe per Shqiperine ne pergjithesi...

Dhe gjeja me interesante qe ndodhi ishte se kryeministri u rrethua nga shume shqiptaro-amerikane, te cilet ndodheshin rastesisht ne ate zone. Ata e pane ne ekran, erdhen e biseduan me te. Ishte fantastike dhe te mendosh qe nuk ishte e planifikuar.

Zoti Granov, ju ishit prezente kur Shqiperia u be anetare me te drejta te plota e NATO-s gjate samitit te Strasburg-Kehlit ne prill te ketij viti. Sa e rendesishme ishte dhe eshte per Shqiperine te jete pjese e NATO-s. Jo vetem ne aspektin e sigurise dhe mbrojtjes por edhe ne ate te biznesit.

Mendoj se vendimi i NATO-s eshte ndoshta gjeja me e rendesishme qe i ka ndodhur Shqiperise gjate ketyre 10 viteve te fundit. Keni te drejte. Nuk behet fjale vetem per mbrojtjen. Nuk eshte se Shqiperia eshte e kercenuar dhe duhet te shqetesohet nese trupat e NATO-s do t'i vijne ne ndihme. Por, eshte nje pjese thelbesore e te bashkuarit me komunitetin nderkombetar, me aleancen me te fuqishme, cka do te thote se duhet te kontribuosh per te si dhe te perfitosh prej saj. Standardet per t'u futur ne aleance nuk jane te vogla. Shpesh njerezit mendojne se ishte nje konkluzion i pashmangshem qe Shqiperia do te futej ne NATO vetem sepse kishte aplikuar. Nuk eshte e vertete. Nuk ishte aspak nje vendim i pashmangshem. U desh shume pune, dhe jo vetem pune ne bashkepunimin ushtarak por edhe ne permbushjen e shume standardeve qe i nevojiteshin Shqiperise per t'ia dale mbane. Dhe rezultati ishte si te them.. vula e aprovimit per mirembajtjen e shtepise. Ishte nje gje teper konkrete dhe jo fjale boshe te thuhet: "Shikoni, keni nje grup te tere vendesh anetare te NATO-s qe e mbikeqyren kete me shume kujdes dhe thane: po, ne e duam Shqiperine te jete pjese e jona". Kjo eshte shume e rendesishme.

Eshte hapi i pare i integrimit te vertete te Shqiperise.

Shume i rendesishem. Dhe sic ndodh me autostraden, do te kete shume perfitime konkrete qe do te vijne prej tij por dhe shume gjera te tjera qe njerezit do ti kuptojne me kohe. Ishte nje zhvillim madheshtor per vendin.

Zoti Granov, kam degjuar se jeni shume i interesuar ne politike, ne politiken amerikane. Eshte e vertete?

Njoh shume njerez qe jane perfshire ne te ndaj nje prej gjerave me te mira te te qenit jashte politikes, por ne nje biznes ku ke shume njohuri per te, eshte se shpesh mund te japesh keshilla, apo t'u thuash gjera te cilat askush tjeter nuk mund t'ua thote dhe te perpiqesh te ndihmosh me formulimin e politikave.

A jeni aktiv apo jo?

Nuk jam pjese e procesit politik por kam nje dialog shume aktiv me shume njerez te perfshire ne politikat ekonomike ne Shtetet e Bashkuara.

Kam degjuar se keni marredhenie shume te mira me familjen Klinton.

E kam njohur presidentin Klinton qe kur ishte guvernator i Arkansasit, ndaj marredheniet tona shkojne pas ne kohe.

Pas ne kohe? Domethene 25 vjet ose dicka e tille.

E kam takuar ne vitin 1991.

Ne vitin 1991. Eshte nje mik i juaji?

Eshte nje mik i imi.

Si ka ndryshuar politika e jashtme amerikane me Hillari Klintonin si sekretare shteti? A ekziston nje qasje e re ne kete politike?

Mendoj se kur shikon politiken e jashtme te cdo vendi, zbulon 2 elemente ne te. I pari eshte se interesat e vendeve nuk ndryshojne shume. Po te veshtrosh politiken e jashtme amerikane do te shohesh se ka shume gjera qe nuk ndryshojne nga njeri president tek tjetri. Ndaj mendoj se kjo eshte e vertete edhe ne kete rast. Ndaj ka shume elemente te politikes se jashtme qe nuk ndryshojne shume mes administrates Obama dhe Bush. Por ka disa gjera te tjera apo qasje qe ndryshojne. Mendoj se Presidenti Obama dhe Sekretarja Klinton po mundohen te ndryshojne tonet dhe percjelljen e politikave. Mendoj se deri tani rezultatet kane qene interesante. Profili apo aprovimi ndaj Shteteve te Bashkuara ne arenen nderkombetare eshte rritur ndjeshem dhe eshte gje e mire sepse do te thote qe me shume njerez duan te na degjojne, te dialogojne me ne dhe mendoj se kjo na jep nje mundesi me te mire per te patur nje rezultat te larte. Sigurisht qe jemi ne fazat fillestare te procesit. Presidenti ka marre detyren 6-7 muaj me pare. Ndaj eshte shume heret per te arritur ne konkluzione. Por mendoj qe deri tani ia kane dale shume mire.

A jeni i kenaqur me politiken e Presidentit Obama?

E njoh mjaftueshem, kam kaluar disa kohe me te. Ai eshte nje tip shume serioz, qe i ben me te vertete detyrat e tij, eshte tip joideologjik dhe i vendosur.

E keni takuar me pare?

Shume here. Dhe mendoj se ai po punon shume fort dhe do te arrije sukseset e tij por edhe gjera qe ndoshta nuk do te funksionojne ashtu sic do te deshironte ai, si cdo president tjeter. Por kam shume shpresa per te.

Disa njerez thone qe Amerika me Obamen nuk eshte aq e forte sa cka qene me ish presidentin Bush.

Kur behet fjale per forcen, duhet te presesh rezultatet. Nese ngre grushtet lart, mund te dukesh i forte por nese nuk merr rezultatet e duhura atehere nuk ka aspak rendesi. Ndaj mendoj qe testi i forces se Obames do te jete tek rezultatet e tij. Ai eshte nje tip i paepur qe di interesat e Amerikes, do te punoje shume per ti arritur ato, dhe do te shohim vete rezultatet. Por une nuk do te shqetesohesha shume per forcen e tij.

Pyetja e fundit, nga nje kendveshtrim amerikan, si i vleresoni marredheniet mes Shqiperise dhe Shteteve te Bashkuara?

Kjo eshte nje prej gjerave, pjese e se ciles kam qene prej shume kohesh. Mendoj se marredheniet jane shume te mira dhe te vecanta. Mendoj se Amerika po vlereson gjithnje e me shume Shqiperine si nje aleat te rendesishem. Dhe mendoj se Shqiperia po cmon gjithnje e me shume mbeshtetjen amerikane dhe i beson asaj ne nje menyre krejt te vecante. Mendoj se kjo marredhenie eshte pjekur me te vertete dhe eshte shume e vecante. Por si ne cdo marredhenie tjeter duhet te punosh fort, ndaj mendoj se NATO-ja ishte nje shembull i mire bashkepunimi te nje cilesie te larte. Integrimi ne Bashkimin Europian ka shume mundesi te jete shembulli i radhes, ndaj mendoj se ka shume gjera per te bere por kjo marredhenie eshte shume speciale. Une e di qe edhe njerezit ketu mendojne ne kete menyre, por mund te te them qe edhe njerezit ne Shtetet e Bashkuara mendojne gjithashtu keshtu. Eshte teper interesante te shohesh se si njerezit vleresojne kete marredhenie.


KJ