EHLUL-BEJTI A.S II
ALI IBN EBU TALIBI A.S
DĖSHMI DHE KUJTIME PĖR UDHĖHEQĖSIN E BESIMTARĖVE
ALI IBN EBU TALIBIN A.S
EMIRUL MUĖMININ
ALI IBN EBU TALIBI A.S
Dituria ėshtė lumė,
Urtėsia det,
Dijetarėt rreth lumit pėrshkojnė,
Tė utrėt mes detit notojnė,
Ndėrsa njohėsit nė anijet e
shpėtimit lundrojnė.
(Imam Ali ibn Ebu Talib)*
*Usul El- Kafi 2:70, ulema (dijetari) Kulejni (All-llahu) xh.sh e ndriēoftė varrin e tij)
Udhėzimi i qartė:
I dėrguari i All-llahut xh.sh ka thėnė:
Shenjė e besimtarit tė vėrtetė ėshtė dashuria ndaj Ali ibn Ebu Talibit*
Ai qė dėshiron tė jetoj jetėn time, dhe tė vdes siē vdiqa unė e tė jetoj banorė i Kopshtit
tė Parajsės (Xhenetit) tė cilin Zoti im e ka mbjellur, le ta ndjek Ali ibn Ebu Talibin dhe
ata qė e ndjekin atė, dhe le ti ndjek imamėt pas meje-ngase rrjedhin nga prejardhja ime,
dhe zotėrojnė menēuri dhe dituri. Keq do ta kenė ata rrenacakė tė ummetit tim qė nuk
do ti pranojnė meritat dhe pėrparsitė e tyre(imamėve), ndėrsa ata qė me to do ti
shkėpusin lidhjet, kanė shkėputur lidhjet edhe me mua, All-llahu xh.sh ua shkėputtė tė
drejtėn e shefaatit tim. (Ndėrmjetėsimi i Pejgamberit a.s Ditėn e Gjykimit)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
*Tarih Bagdad 4:40, ulema dhe halif Hatibi Bagdadit
**Huljetul-Evlija 1:86 ulema dhe halif Ebu Nuajm El Aėali
2:191, ulema El-Tusi
Pėrkushtim :
Nuk kam menduar tė gjejė person tjetėr mė meritor tė cilit do tia kisha pėrkushtuar kėtė
vepėr se sa Emirul-Mumininit Ali ibn Ebu Talibit a.s bartėsit tė flamurit(bajrakut) tė
besnikėrisė-lojalitetit ndaj tė Dėrguarit tė All-llahut xh.sh,ngase imam Aliu ėshtė edhe
bartės i flamurit(bajrakut) tė xhihadit, zbatues I tė Vėrtetės sė All-llahut xh.sh dhe baba i
tė gjithė imamėve tė Ehlul-Bejtit a.s
O Udhėheqės, edhe ne edhe fėmijėt tanė na ka shtypur fatkeqėsia; kemi sjell pak gjėra
ēmuara, por Ti na jep merita tė shumta dhe na e lėsho mėshirėn, ngase vėrtet All-llahu i
shpėrblen ata qė ndajnė mėshirė.
Ky libėr ėshtė I vogėl por megjithatė vepėr e ēmuar dhe njėherit paraqet edhe shenjė
lojalitetit tim ndaj Emirul-Muėmininit Ali ibn Ebu Talibit a.s.
All-llahu xh.sh e pranoftė, e bėftė mirė kabull dhe na dhashtė tė mira nė kėtė botė dhe
nė ahiret, ngase All-llahu vėrtet I shpėrblen ata tė cilėt janė tė dhėnė (lojal) ndaj robėrve
tė Tij besnikė!
Zot! Bėje qė vendimet tona tė jenė nė rrugė tė mirė, le tė jetė ndihma
Yte e plotė!
Mos lejo qė vetėm vetvetes ti mbėshtetemi ngase ne nuk mundemi ta
pėrmirsojmė atė qė e prishim!
Zot, Ti je bujar dhe I realizon shpresat dhe tė priturat e mia,
Mirėsisė tėnde ia zgjas duartė dhe vetėm Ty tė drejtohem!
Secila shpresė bie thevabin(shpėrblimin), tė cilin vetėm Ti (Zot) e din,
qoftė gjithnjė mbi (thevabin) tim, mbrojtaj Jote!
-Vėshtirė ėshtė sot tė shkruashė qoftė madje edhe nė gjuhėn arabe,diē tė re pėr Ali ibn
Ebu Talibin, halifin e katėrt dhe kushėririn e afėrt tė tė Dėrguarit tė Zotit, Muhamedit
a.s. Mirėpo, nga ana tjetėr,ēdo vepėr e re mbi halifin-Aliun, paraqet interesim tė
jashtėzakonshėm, madje edhe tek lexuesit e thjeshtė. Rast i kėtillė do tė jetė edhe me
librin e Dr. Saadea Kansa-it, i cili ka pėrmbledhur(pėrzgjedhur) tekste tė autorėve tė
ndryshėm arab, i ka pėrkthyer dhe pėrgatitur ato, dhe nėpėrmjet tyre e ka prezentuar
halifin-aliun drejt lexuesve tanė.
-Ali ibn Ebu Talibi a.s ėshtė i vetmi musliman i cili qysh nga fėmijėria i ka takuar fesė
islame. Si gjastėvjecar ishte dėshmitar i Spalljes sė parė, dhe qė atėherė gjer e gjer nė
vdekjen e dhunshme, ai palodhshėm punoi pėr tė mirėn e pėrgjithshme tė islamit dhe
muslimanėve. Karakeristika e tij e pėrgjithshme njerėzore ishte e njohur nėpėrmjet
besimit tė pakursyer nė fe dhe pėrkushtimit absolut ndaj All-llahut xh.sh dhe
pejgamberisė sė tė Dėrguarit tė Zotit, Muhamedit a.s. Detyrat, tė cilat as-habėt tjerė,
akėcilin shkak, nuk mundėnin ti kryenin, ai i pranonte mbi supet e tij tė njomadjaloshare
pa asnjėfarė hezitimi duke mos manifestuar kurrė pezėm. Ndoshta edhe mė
tepėr se ēdo as-hab tjetėr i Muhamedit a.s me gjithė zemėr dėshironte qė ēdo urdhėres
kuranore ta shėndroj nė zbatim nė jetėn e pėrditshme, kėshtu duke e shėndruar
islamin nė fe tė gjallė e tė vėrtetė.
- Ali ibn Ebu Talibi a.s edhepse i afėrt me Muhamedin a.s si pėr nga fisi ashtu edhe pėr
nga meritat, nuk ishte nė nė rrethin e atyre sahabėve tė cilėt bashkė me Muhamedin a.s
bėnin vendime madhore pėr fatin e islamit dhe tė shoqėrisė islame.
Mė tepėr dėshironte tė jetė zbatues i vendimeve dhe propagandues(davetxhi) I islamit.
Po edhe pėrkundėr natyrės sė kėtill tė tij, muslimanėt e atėhershėm mu pėr pėrkushtimin
e tij ndaj islamit dhe tė tė Dėrguarit a.s lartė e ēmonin dhe fuqishėm lidheshin me tė
emocionalisht.
- Nė njė rast i Dėrguari Muhamedi a.s shkoi nėn pėrcjelljen e as-habėve dhe
bashkėpunrorėve nė Uhud, qė ti vizitojė varret e luftėtarėve, tė cilėt u vranė nė luftė
kundėr mushrikėve mekas. Iu drejtua Omerit, Osmanit dhe Aliut duke ju thėnė se
vdekja e tyre do tė jetė jonatyrore dhe tragjike.
E shikoi Aliun, i cili ishte paksa mė i vjetėr se njėzetvjecar, dhe i cili nuk kuptoi gjer nė
fund fjalėt e tė Dėrguarit tė All-llahut ngase ishte i mahnitshėm me islamin dhe i
entuziazmuar me ardhmėrin e rendit tė ri tė drejtėsisė.
- Ali ibn Ebu Talibi a.s kur nevojitej, nė ēaste ishte njeri i vendimeve dhe veprave tė
mėdha. Tė pėrmendim vetėm rolin e tij gjatė kohės sė tij tė Hixhretit tė Muhamedit a.s.
Kur i Dėrguari i All-llahut u paralajmėrua gjatė shpalljes sė sures Jasin se mushrikėt nė
krye me Ebu Lehebin kuvendojnė nė klubin e tyre pagan nė Qabe,se si ti japin fund
jetės dhe pejgamberis e urdhėroi Aliun qė tė flej nė shtratin e tij, ndėrsa ai me rrėnien e
territ tė parė doli nga Meka dhe me shokun e tij dhe halifin e parė Ebu Bekrin, u nis
rrugės me plot tė papritura drejt Medinės. Rrallė kush do ta kishte pranuar njė detyrė
kaq tė rėndė, pėrpos Aliut, qė ti pret gjakatarėt pagan nė shtrarin e atij tė cilin e kishin
dėnuar me vdekje. Aliu kėtė e bėri fare pa u shtrėnguar dhe hamendur.
- Pasiqė u shpėrngul nė Medinė, vėrsuljet e ushtarėve pagan ndaj Muhammedit a.s dhe
muslimanėve ndodhnin pėrēdo vit. Cakun kryesor e kishin Muhammedin a.s ngase e
dinin fare mirė se kur ta likuidojnė atė, me muslimanėt do ta kenė mė lehtė. Para luftės
nė Bedėr, Muhammedi a.s e pyeti Aliun a do tė pranonte detyrėn e rėndė qė nė dyluftim
me mushrikėt ta pėrfaqėsoj tė Dėrguarin e Zotit. Pa hamendje krejt I entuziazmuar e
pranoi detyrėn. Nė disa nga ato dyluftime, Ali ibn Ebu Talibi vrau mushrikėt mė tė
njohur ( mė me famė). Shpata e tij me dy teha Dhulfikkar e veshi me tė zeza
establishmentin pagan mekkas, dhe mu kjo mė vonė, kur tė gjithė kaluan nė islam, kurrė
nuk iu harua, dhe kėtu pa mėdyshje duhet kėrkuar shkakun e problemeve tė tij me
Muaviun dhe bashkėmendimtarėt e tij, gjatė kohės sė hilafetit tė Aliut. Tepėr i
respektonte ata tė cilėt i respektonte Muhammedi a.s. Kurrė ndonjėherė nuk tregoi ndaj
ndonjėrit prej tyre mosdurim.
Edhepse i ri, plot energji dhe emocione tė forta, tė gjithė as-habėt ne mendimin se edhe
vetėm shikimi i tė Dėrguarit tė zotit e kthjellonte dhe e kthente nė realitetin e islamit.
- I Dėrguari i Zotit, Muhammedi a.s shumė e donte.Kėshtuqė nga ky shkak kėrkoi
nga axha i tij i ati i Aliut, Ebu Talibi, qė tia dorėzon atė, me qėllim ta pėrmbaj dhe
edukoj nė shtėpin e vet, qė njėherit edhe Ebu Talibit tia lehtėsojė pėrkujdesjen ndaj
anėtarėve tė shumtė tė familjes sė tij.
- Gjatė kohės sė udhėheqjes sė pushtetit islam tė tre para-ardhėsve tė tij, Ali ibn
Ebu Talibi a.s plotėsishtė pėrmbante dhe pėrmbushte ēdo detyrė pa asnjė farė
kundėrshtimi. Nė kėtė kontekst vlen vetėm tė pėrkujtojmė rolin e tij gjatė mbledhjes dhe
kompletimit tė Kuranit nė mushafin e parė nė kohėn e halifit Osman , ose rolin e tij nė
luftėn kundėr renegatėve islam(murtedėve) me nė krye Musejlem Kedh-dhabiun, apo
pjesėmarjen e tij nė fushatat luftarake tė ushtrisė islame kundėr Bizantit dhe Persisė.
- Ali ibn Ebu Talibi a.s ishte njeri i shkencės. Falė mendjemprehtėsis, ne sot
citojmė shumė tė dhėna nga koha kur shkenca islame bėnte hapat e saj tė para tė
zhvillimit komentimet e tij tė Kuranit, thėniet e shumta tė Muhammedit a.s tė
shėndruara nė hadithe, komentimi i pėrcaktimeve tė Sheriatit, gjithė kėto janė meritė e
halifit tė katėrtė Ali ibn Ebu Talibit a.s. Pėrshkrimi i tij bėrė pamjes fizike tė
Muhammedit a.s ėshtė aq i fortė, sa qė ne sot me vėrtetėsin mė tė madhe mund tia
paraqesim vetvestes.
- Nė tefsir, meritat e Aliut a.s janė tejet tė jashtėzakonshme dhe tė papėrcaktura.
- Me problemet mė tė mėdha jetėsore, Ali ibn Ebu Talibi a.s u ballafaqua gjatė
kohės sė udhėheqjes sė shtetit islam. Pėr shkak tė trazirave nė shtet, nuk pati mundėsi ti
pėrkushtohet zgjerimit tė kufijve tė shtetit islam, siē patėn mundėsi paraardhėsit e tij.
Fort brengosej dhe vuante pėr shkak tė ndasive brenda shtetit, ndėrsa ndėrgjegja e tij
islame nuk I lejonte pėrdorimin e forcės kundėr kundėrshtarėve tė tij. Shumėkush kėtė e
konsideronte si dobėsi tė tij, ndėrsa besnikėt e tij qė nga koha e haxhit lamtumirės sė tė
Dėrguarit tė Zotit, akoma e kishin tė kthjellėt nė memorien e tyre, thėnien e
Muhammedit a.s kur i porositi muslimanėt Ju pėrbetoj(bėjė be)juvė qė mė kurrė tė mos
i lejoni vetvetes qė tė vriteni ndėrmjet jush dhe kėshtu qė ktheheni sėrish nė mosbesim.
Ai (Aliu) mė me ėndje pozicionohej pėr zgjidhje ēfardoqoftė paqėsore, gjė qė tė cilėn
fatkeqėsishtė kundėrshtarėt e tij nuk e posedonin ose nuk donin apo nuk e kuptonin njė
gjė tė tillė. Pėr shkak tė kėsaj dobėsie , qė sot paraqet vlerėn mė tė madhe islame, Ali
ibn Ebi Talibi a.s e dha edhe jetėn.
- Gjatė kohės kur si imam e falte namazin e sabahut nė mesxhidin e Kufes,
atentatori (vrasėsi) e masakroi me thikėn e helmosur, duke realizuar kėshtu rrugėn e
komplotit tė Haraxhinjėve. Bashkėluftėtarėve tė tij qė nga ai kėrkonin jo mėshirėn ndaj
kundėrshtarėve tė tij.
- Dhe nė fund ti kthehemi mbi librin dhe pėrgatitėsin e tij. Nuk ka dyshim se ki
libėr do ta zgjojė kėrshėrinė e atyre lexuesve tė cilėt dėshirojnė ti njohin figurat
historike madhore islame, e Aliu nė mesin e tyre zė vendin mė tė lartė. Citatet e shumta,
qė Dr. Saade Konso i paraqet, nė tė vėrtet janė dėshmi e e rolit madhor tė Ali ibn Ebu
Talibit a.s nė fillimin e zhvillimit tė islamit. Literatur e tillė nė gjeneratat e hershme
gjatė shekujve ka qenė mė tepėr prezente, se sa qė ėshtė sot.
- Nė kolekcionin e Orientalistikėsė HAZ nė Zagreb, edhe sot e kėsaj dite
ekzistojnė disa vepra ne gjuhėn turke, arbe dhe pesishte, tė cilat i kanė shkruar
paraardhėsit tanė tė menēur nė Knin, Sinj, Hrvac, Gjakovo dhe Pozhegėmbi figurėn e
Ali ibn Ebu Talibit. (Literaturė e tillė shkruar nė gjuhėt orienatle dhe atė shqipe pėr
imam Aliun gjendet anekėnd trojeve etnike shqioptare: vėrejtje e pėrkthyesit)
Kėshtuqė vepra e Dr.Saadea Kanso-s paraqet freski dhe retrispektivė tė kujtimit dhe
borxhit qė kemi ndaj njėrit prej njerėzve mė meritor nė islam.
Dr. Saade Konsa e hetoi nevojėn e dhe dėshirėn qė nga veprat e shumta dhe autorėt e
ndryshėm tė na ofrojė kėto kujtime mbi Aliun a.s. Edhepse me profesion mjek, ai
(autori) kėtė e bėnė duke kujtuar thėnien e Ali ibn Ebu Talibit, I cili pas luftės sė Bedrit
kur Muhammmedi a.s e udhėhoqi fushatėn e arsimimit tė muslimanėve, iu drejtua
robėrve pagan mekas me fjalėtKush nga ju ma mėson vetėm edhe njė shkronjė tė
vetme, me plot dėshirė do ti bėhem shėrbetor.
Myftiu Shevko Omerbashiq
President i Meshihatit tė Bashkėsisė
Islame tė Kroacisė
Krijoni Kontakt