Close
Faqja 0 prej 3 FillimFillim 12 FunditFundit
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 60
  1. #1

    Krijmi i Universit

    Krijimi i Universit nga Mosekzistenca


    Nė formėn e saj standarte, teoria e Big Bengut
    pohon se universi ka filluar me zgjerimin e
    menjėhershėm tė tė gjitha pjesėve. Po si arritėn
    tė zgjeroheshin nė tė njėjtin ēast, tė sinkronizuar
    tė gjitha pjesėt e universit? Kush ua dha
    komandėn atyre?

    Andrei Linde, profesor kozmologjie 2

    Njė shekull mė parė, krijimi i universit ishte njė koncept qė injorohej nga njė pjesė e mirė e astronomėve. Shkak pėr kėtė ishte koncepti i gabuar i shkencės sė shekullit tė 19-tė ku pranohej gjerėsisht ekzistenca e gjithėsisė qė nga pafundėsia. Shumica e shkencėtarėve qė studionin mbi universin duke supozuar se ndodheshin pėrballė me njė masė lėndėsh, e cila meqė ekzistonte qė nė infinit as nuk e merrnin mundimin ta kalonin ndėrmendje pėr njė "krijim" tė universit, pra, pėr ekzistencėn e njė fillimi (tė tij).


    Filozofi gjerman Imanuel Kant ishte i pari person qė pohoi "universin e pafundėm" nė Kohėt e Reja. Megjithatė zbulimet shkencore vleftėsuan pohimin e Kantit.


    Idea mbi "ekzistencėn nė pafundėsi" (vazhdueshmėri) ka hyrė nė Perėndim sė bashku me filozofinė materialiste. Kjo filozofi, e cila i ka rrėnjėt te Grekėt e lashtė, mbron idenė se nuk ka ekzistencė tjetėr veē materies dhe se universi ekziston qė nga pafundėsia dhe do tė vazhdojė deri nė pafundėsi. Kjo filozofi mbijetoi nė forma tė ndryshme gjatė sundimit roman dhe nė Perandorinė e Vonė Romane dhe nė Mesjetė, materializmi pėsoi njė rėnie si rezultat i influencės sė Kishės Katolike dhe filozofėve tė krishterė. Por pas Rilindjes mes shkencėtarėve dhe filozofėve perėndimorė filloi tė lindte njė kuriozitet pėr burimet filozofike tė Greqisė sė lashtė. Kėshtu pra, filloi pėrqafimi i materializmit nė kėtė periudhė.

    Ishte filozofi i shquar gjerman Imanuel Kant ai qė gjatė Iluminizmit Evropian ka pranuar dhe mbrojtur materializmin. Kanti deklaronte se universi ka ekzistuar vazhdimisht dhe brenda kėsaj pafundėsie ēdo probabilitet duhet tė shihet si i mundshėm. Ndjekėsit e Kantit idenė mbi njė univers tė pafund vazhduan ta mbronin sė bashku (bashkangjitur) me materializmin. Qysh nga fillimi i sheku-llit tė 19-tė edhe teza se nuk ekziston njė zanafillė e universit, pra, e krijimit nė njė ēast filloi tė pėrqafohej gjerėsisht. Kjo ideologji, e cila u pėrvetėsua me kėmbė-ngulje tė madhe edhe nga materialistė dialektikė si Karl Marksi dhe Frederik Engels, arriti tė avancojė deri nė shekullin e 20-tė.

    Ideja nė fjalė pėr njė univers tė pafund nė ēdo periudhė ka qenė e lidhur fort me ateizmin. Nuk ėshtė e vėshtirė pėr ta kuptuar pse? Sepse ekzistenca e njė zanafille pėr universin flet pėr krijimin e tij nga Zoti dhe e vetmja rrugė pėr t'iu kundėrvėnė kėsaj ishte dalja nė skenė me pretendimin se universi ka ekzistuar gjithmonė. Njė nga ata, tė cilėt e pėrvetėsuan me kėmbėngulje kėtė ideologji ishte Xhorxh Policer, i cili me librat qė shkroi nė shekullin e 20-tė u bė njė mbrojtės i njohur i materializmit dhe marksizmit. Nė librin e tij me titull: "Parimet themelore tė filozofisė", Policer duke u bazuar nė modelin e "universit tė pėrhershėm" i del kundra (krijimit) nė kėtė mėnyrė:

    "Universi ėshtė diēka e pakrijuar. Nė qoftė se do tė ishte e kundėrta, atėherė duhet tė jetė i krijuar nga Zoti nė njė ēast tė vetėm dhe duhet tė jetė krijuar nga asgjėja, pra, mosekzistenca. Pėr tė pranuar krijimin, para sė gjithash duhet tė pranojmė, idenė e njė ēasti kur universi akoma nuk ekzistonte, dhe mė pas ēdo gjė u krijua nga hiēi. Kjo ėshtė diēka qė shkenca nuk mund ta pranojė".3

    Policer ishte kundra krijimit, duke mbrojtur idenė e pafundėsisė sė universit, mendonte se shkenca pėrparonte nė anėn e tij. Nė fakt shkenca pa kaluar shumė kohė demostroi me tė vėrtetė se universi ka njė fillim. Dhe ashtu siē e kishte deklaruar Policeri vetė, nėse ka njė krijim atėherė duhet tė ketė gjithashtu njė Krijues.
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga hat : 27-07-2009 mė 07:50
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  2. #2

    Zgjerimi i Universit dhe Zbulimi i Big Bengut

    Vitet 1920 do tė ishin shumė tė rėndėsishme pėr zhvillimin e astronomisė moderne. Nė vitin 1922 fizikanti rus Aleksandėr Fridman arriti tė pėrllogarisė se sipas Teorisė sė Relativitetit tė Ajnshtajnit, struktura e universit nuk ishte statike (e palėvizshme) dhe do tė ishte e mjaftueshme edhe njė impuls i vogėl tė shkaktonte zgjerim apo tkurrje (tė saj). I pari person qė arriti tė tregojė rėndėsinė e zgjidhjes sė Fridmanit, ishte astronomi belg Xhorxh Lėmetrė. I bazuar nė kėto kalkulime, Lėmetrė deklaroi se universi kishte njė fillim dhe qė prej asaj zanafille vazhdon nė mėnyrė konseguente tė zgjerohet. Pėrveē kėsaj bėri tė ditur se do tė arrihej tė llo-garitej edhe masa e mbetur e rrezatimit qė prej kėsaj pikėnisjeje.


    Edvin Habėll zbuloi se universi po zgjerohej. Me kėtė rast ai gjeti fakte pėr "Big Bengun", njė ngjarje kataklizmike, zbulimi i sė cilės i detyroi shkencėtarėt tė braktisin idenė e njė universi tė pafundėm dhe tė pėrjetshėm.

    Llogaritjet teorike tė kėtyre shkencėtarėve nuk tėrhoqėn vėmendje nė atė kohė por me shfaqjen e njė argumenti bindės gjatė viteve 1929, si rezultat i vėzhgimeve tė shumta, ranė si njė bombė nė botėn e shkencės. Po atė vit nė qendrėn vėzhguese "Kalifornia Maunt Uillson", astronomi amerikan Edvin Habėll bėri njė nga zbulimet mė tė mėdha nė historinė e astronomisė. Habėll duke studiuar qiellin me anėn e njė teleskopi gjigand, zbuloi se drita e yjeve ēdo ditė e mė tepėr pėrthyhej drejt ngjyrės sė kuqe, fundit tė spektrit dhe kjo ka lidhje tė drejtėpėrdrejtė me distancėn e yjeve nga toka. Ky zbulim tronditi tė gjitha bazat e modeleve tė njė universi tė qėndrueshėm tė supozuara deri nė atė kohė.

    Sipas ligjeve tė njohura tė fizikės, spektri i rrezeve tė dritės, tė cilat lėvizin drejt pikės sė vėzhgimit kthehen nė vjollcė, ndėrsa spektri i atyre rrezeve tė dritės, tė cilat largohen prej pikės sė vėzhgimit anojnė drejt sė kuqes. (E njėjtė kjo me ho-llimin e zėrit tė sirenės sė trenit, i cili i largohet vėzhguesit.) Vėzhgimi i Habllit tregon se sipas kėtij ligji, trupat qiellorė nė mėnyrė tė vazhdueshme largohen prej nesh.

    Pa kaluar shumė kohė Habėll, zbuloi diēka tjetėr shumė tė rėndėsishme: galaktikat dhe yjet nuk largoheshin vetėm prej nesh por edhe nga njėri-tjetri. Pėrballė njė universi ku ēdo trup qiellor, nė tė cilin distancohen nga njėri-tjetri, i vetmi pėrfundim qė mund tė arrihet ėshtė se universi ėshtė nė "zgjerim" tė pėrhershėm.

    Ky ishte njė zbulim pėr tė cilin Xhorxh Lėmetrė pati "profetizuar" pak kohė mė parė, dhe njė nga mendjet mė tė shquara tė shekullit, pati shprehur diēka nė lidhje me kėtė 15 vjet mė parė se ai. Nė vitin 1915 Albert Ajnshtajn me anė tė pėrllogaritjeve tė pėrfituara nga Teoria e pėrgjithshme e Relativitetit arriti nė pėrfundimin se universi ėshtė njė strukturė jo-statike (kėshtu duke i paraprirė pėrfundimeve tė Fridmanit dhe Lėmetrit). Por i habitur pėrballė kėtij zbulimi Ajnshtajni, ekuacioneve tė tij i shtoi edhe njė faktor tė ri, tė cilin e emėrtoi "konstante kozmologjike" qė "tė dilte njė pėrgjigje e drejtė" sepse nė atė kohė astronomėt thonin se universi ėshtė statik dhe ai kėrkoi qė teoria t'i pėrshtatej kėtij modeli. Vite mė vonė konstanten kozmologjike do ta pėrkufizonte si, gabimi mė i madh i karrierės sė tij.

    E vėrteta mbi zgjerimin e universit, tė cilėn na e parashtroi Habėll, mė pas do tė lindte njė model tė ri pėr universin. Nėse universi ėshtė nė zmadhim nėse do tė kthehemi pak nė kohė (nė tė shkuarėn) do tė konstatojmė njė univers mė tė vogėl, e nėse shkojmė mė tej do tė vėrejmė "vetėm njė pikė".

    Duke iu mbėshtetur matjeve tė bėra, kjo pikė, e cila pėrfshinte tė gjithė materien e universit, do tė kishte njė vėllim zero pėr shkak tė forcės tė madhe tėrheqėse (gravitetit). Kėshtu qė universi duhet tė jetė shfaqur me shpėrthimin e kėsaj pike me vėllim zero. Ky shpėrthim u quajt "Big Beng" (Shpėrthimi i Madh) dhe ekzistenca e tij nė mėnyrė tė pėrsėritur pohohet nga faktet e vėrejtura.

    Big Beng tregoi njė tė vėrtetė shumė tė madhe: Tė thuash qė diēka ka zero volum ėshtė njėsoj sikur tė thuash ėshtė "Hiē". I gjithė universi ėshtė krijuar nga ky "hiē". Dhe pėr mė tepėr ky univers ka njė fillim nė tė kundėrt me pikėpamjen e materialistėve qė mbėshtesin se "universi ka ekzistuar nga pafundėsia".
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  3. #3

    Hipoteza e "gjendjes sė qėndrueshme" (palėvizshme)

    Teoria e Big Bengut pėr shkak tė argumentave tė forta qė sillte, filloi tė pranohej gjerėsisht nga bota e shkencės. Por astronomėt, tė cilėt ishin tė vendosur nė mbėshtetje tė filozofisė materialiste dhe mbi idenė e kėsaj filozofie mbi njė "univers tė pafund", vazhdonin t'i rezistonin Big Bengut dhe tė mbanin nė kėmbė ideologjinė e tyre. Shkakun e kėsaj pėrēapjeje kuptohet fare qartė nė fjalėt e fizikantit tė shquar Artur Edington, i cili thotė: "Nė mėnyrė filozofike idea pėr fi-llimin e menjėhershėm tė kėtij rregulli tė tanishėm natyror mė duket shumė e neveritshme".4

    Njė tjetėr astronom qė kundėrshtoi teorinė e Big Bengut, ishte Fredi Hoil. Ky i fundit aty nga mesi i shekullit tė 20-tė nxorri njė model tė ri, pasues i filozofisė sė universit tė pafund tė shekullit tė 19-tė, me emrin gjendje e palėvizshme "Steady-state". Hoil e pranoi faktin e pakundėrshtueshėm tė zgjerimit tė universit dhe propozoi diēka tė re se universi ėshtė i pafundėm nė tė dyja, dimensionin dhe kohėn e tij. Sipas kėtij modeli me zgjerimin e universit materia nė sasi tė duhura, nė mėnyrė spontane filloi tė ekzistonte vetvetiu pėr ta mbajtur universin nė gjendje tė palėvizshme. Qėllimi i vetėm i dukshėm i kėsaj teorie ėshtė mbėshtetja e dogmės sė "materies qė ekziston qė nė pafundėsinė e kohės", e cila ėshtė baza e filozofisė materialiste, kjo teori e Big Bengut ėshtė plotėsisht e kundėrta sepse mbron qė universi ka njė fillim. Pėrkrahėsit e teorisė sė gjendjes sė palėvizshme i rezistuan pėr njė kohė tė gjatė Big Bengut. Por megjithatė shkenca pėrparonte kundra tyre.
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  4. #4

    Triumfi i Big Bengut


    Gjendja e sėr Artur Edingtonit qė "idea pėr fillimin e menjėhershėm tė kėtij rregulli tė tanishėm natyror mė duket shumė e neveritshme" ėshtė njė pranim i shqetėsimit qė solli Big Bengu pėr materialistėt.

    Nė vitin 1948 Xhorxh Gamov duke i avancuar mė tej llogaritjet e Xhorxh Lėmetrit, hodhi njė tezė tė re mbi Big Bengun. Nėse universi ėshtė formuar me njė shpėrthim kataklizmik, padyshim qė duhet tė ketė lėnė pas njė pėrqindje tė caktuar tė rrezatimit. Dhe mbi tė gjitha ky rrezatim duhet tė jetė pėrhapur nė raport tė njėjtė nė tė gjithė universin.

    Ky argument qė duhej tė vėrtetohej, pa kaluar shumė kohė u gjend. Nė vitin 1965, dy kėrkues Arno Penzias dhe Robert Uillson si pėrfundim i njė rastėsie, zbuluan kėto rrezatime (valė) tė panjohura. Ky rrezatim, tė cilin e quajtėn "Sfondi Kozmik i Rrezatimit" ishte i ndryshėm nga rrezatimet qė reflektoheshin nga ēdo vend i hapėsirės pėr uniformitetin e jashtėzakonshėm. E shprehur ndryshe ky nuk ishte njė rrezatim me origjinė tė lokalizuar, pra, nuk kishte njė burim tė pėrcaktuar dhe ishte i pėrhapur gjithandej. Kėshtu qė shumė shpejt u zbulua se kėto rrezatime i takonin mbetjeve tė periudhės sė Big Bengut qė vazhdojnė qė nga ēasti i parė i shpėrthimit tė madh. Gjithashtu Gamovi nxorri se frekuenca e rrezatimeve ishte shumė e afėrt me vlerėn e parashikuar nga shkencėtarėt mė parė. Penzia dhe Uillson fituan edhe ēmimin Nobel pėr zbulimin e tyre.

    Nė 1989, Xhorxh Smut me ekipin e tij tė NASA's hodhėn nė hapėsirė "Satelitin e Zbulimit tė Rrezatimit tė Sfondit Kozmik" (COBE). Me aparatet e ndjeshme tė vendosura nė kėtė anije kozmike u deshėn vetėm 8 minuta pėr tė detektuar dhe pohuar matjet e Penzias dhe Uillsonit. Konkluzionet vėrtetuan rezultatet e mbetjeve tė trysnisė dhe nxehtėsisė prej shpėrthimit tė madh nė fillim tė universit. Shumica e shkencėtarėve pohuan se COBE nė mėnyrė tė sukseshme kishte kapur mbetjet e Big Bengut.


    Rrezatimi kozmik i zbuluar nga Penzia dhe Uillson shikohet si njė fakt i pakundėrshtueshėm pėr Big Bengun nga bota shkencore.


    Shumė fakte tė reja pėr Big Bengun po dilnin. Njė argument tjetėr i rėndėsishėm i Big Bengut ishte sasia e gazeve tė hidrogjenit dhe heliumit nė hapėsirė. Me matjet e bėra nė ditėt tona kuptohet se raporti hidrogjen-helium nė univers pėrputhet plotėsisht me raportin teorik tė llogaritjeve tė mbetjes sė hidrogjen-helium nga Big Bengu. Kjo na drejton nė atė se nė teorinė e gjendjes sė palėvizshme nėse universi pa njė fillim vjen nga infiniti dhe nuk ka fillim, hidrogjeni nė univers do tė digjej plotėsisht dhe do tė kthehej nė helium. I mbėshtetur nga fakte tė mjaftueshme Big Bengu u pranua nė mėnyrė tė prerė nga shkenca. Sipas njė shkrimi nė numrin e Tetorit 1994 tė revistės "Scientific American" shėnon se modeli i Big Bengut ėshtė i vetmi qė merr parasysh zgjerimin e vazhdueshėm dhe siste-matik tė universit dhe pėrfundime tė tjera observuese.

    Denis Shama, i cili pėr njė kohė tė gjatė sė bashku me Fred Hoil, pėrkrahu teorinė e gjendjes sė palėvizshme, u shpreh nė kėtė mėnyrė mbi argumentat e njėpasnjėshme tė Big Bengut:

    "Edhe unė si gjithė ato qė pėrkrahnin teorinė e gjendjes sė palėvizshme u fėrkuan pėr njė kohė tė gjatė me argumentat bindėse... Njė rol tė rėndėsishėm luaja dhe unė por jo se i besoja vėrtetėsisė por vetėm se do tė doja qė "gjėndja e palėvizshme" tė ishte e vėrtetė. Kundra argumenteve mora pjesė pėrkrah Fredit pėr tė gjetur pėrgji-gje pėr kėto zbulime armike. Por me grumbullimin e mė tepėr tė argumenteve, e kuptova qė nuk kishte mė kuptim tė vazhdoja tė luaja rolin dhe mendova se tashmė duhet lėnė mėnjanė "gjėndja e palėvizshme".5

    Vazhdon...
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  5. #5

    Kush e krijoi universin nga mosekzistenca?

    Me triumfin e Big Bengut, edhe dogma themelore e materialistėve, nocioni mbi "universin e pafund" u varros nė faqet e historisė. Atėherė ēfarė ishte ajo forcė qė krijoi universin me njė shpėrthim tė madh nė mosekzistencė?

    Pa dyshim qė kjo pyetje tregon (shfaq) atė tė vėrtetė, tė cilėn nuk e pėlqen Artur Edington dhe materialistė tė tjerė, pra, ekzistencėn e njė Krijuesi. Filozofi i shquar ateist Antoni Flu pėr kėtė ka thėnė:

    "Thonė se shpifjet i bėjnė mirė gjendjes shpirtėrore tė njeriut. Unė do tė rrėfehem: Modeli i Big Bengut ėshtė shumė shqetėsues pėr sa i pėrket njė ateisti. Sepse shkenca ka vėrtetuar njė pretendim tė pėrkrahur nga burime fetare: Tezėn mbi ekzistencėn e njė zanafille tė universit. Unė i besoj akoma ateizmit por duhet tė theksoj se nuk ėshtė fare e lehtė dhe e qetė tė mbrohet pėrballė Big Bengut".6

    Shumė shkencėtarė tė tjerė qė nuk e kishin detyruar veten nė besimin e verbėr nė ateizėm, sot nė krijimin e universit e pranojnė ekzistencėn e njė Krijuesi, zotėrues tė njė force tė pafund, pra, Allahun. Psh, astrofizikanti i njohur amerikan Hjuxh Ros shpjegon ekzistencėn e Krijuesit pėrtej dimensioneve tė universit nė kėtė mėnyrė:

    "Koha ėshtė dimensioni ku shfaqen ngjarjet. Nė qoftė se materia ėshtė e shfaqur sė bashku me shpėrthimin, atėherė shkaku i ekzistencės sė universit duhet tė jetė njė fenomen plotėsisht i pavarur nga dimensioni kohor dhe ai i vendit. Kjo na tregon se krijuesi ėshtė mbi tė gjitha dimensionet e universit. Nė tė njėjtėn kohė tregon se Zoti nuk ėshtė universi nė vetvete dhe nuk pėrmbledh atė apo tė jetė njė forcė e tij.
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  6. #6

    Ankesat dhe pavleftėsitė (mangėsitė) ndaj krijimit

    Siē e studiuam deri nė kėtė pikė, Big Beng do tė thotė krijimi i universit nga mosekzistenca, pra, pohim i hapur i krijimit tė qėllimshėm. Pėr kėtė shkak fizikantėt dhe astronomėt, tė cilėt e kishin pėrvetėsuar ideologjinė materialiste, u mun-duan tė sillnin disa shpjegime alternative pėr t'i dalė kundra kėtij realiteti. Njė nga kėto ishte dhe teoria e "gjendjes sė palėvizshme", tė cilėn e prekėm nė faqet e mėsipėrme ku thamė se kjo teori ishte njė pėrēapje e pashpresė e disa shkencėtarėve, tė cilėt "nė mėnyrė filozofike shqetėsoheshin nga idea e krijimit tė universit".

    Dy alternativat e tjera, tė cilat materialistėt u munduan t'i sillnin ishin mo-dele qė e pranonin Big Bengun por qė mundoheshin ta komentonin jashtė krijimit. I pari ishte "modeli i oshilacionit (hapje-mbylljes) tė universit" dhe i dyti ishte "modeli kuantum i universit". Tani le tė analizojmė hollėsisht kėto teori dhe tė shpjegojmė pavleftėsitė e tyre.

    "Modeli i oshilacionit tė universit" u shfaq si tezė nga ata astronomė, tė cilėt nuk e pranonin dot Big Bengun si fillimin e universit. Nė kėtė model pretendohet se pas Big Bengut universi u mblodh pėrsėri nė vetvete, pra, nė njė pikė tė vetme dhe mė pas shpėrtheu pėrsėri dhe u mblodh pėrsėri nė njė pikė tė tillė. Kėshtu me kėtė rutinė vazhdon deri nė pafundėsi. Pėrsėri sipas kėtij modeli edhe para Big Bengut ka patur shpėrthime deri nė pafundėsi. Pra, sipas teorisė, universi dhe materia ekzistonin qė nga pafundėsia por qė me kalimin e kohės pėrjetonin shpėrthime dhe tkurrje (mbledhje nė njė pikė) herė pas here. Edhe universi ku ne jetojmė ėshtė njė prej atyre universeve tė kėtij cikli.

    Ajo qė bėnė ata qė parashtruan kėtė model ishte thellimi i tyre mbi Big Bengun duke shkruar njė skenar pėr ta kthyer atė nė njė teori qė mbron pafundėsinė e universit. Por ky ishte njė skenar jashtėshkencor, sepse kėrkimet e 15-20 viteve tė fundit na tregojnė se ky model i oshilacionit tė universit ėshtė i pamundshėm. Sepse edhe sikur universi tė tkurret e tė mblidhet nė vetvete, nuk ekziston asnjė forcė fizike qė tė kushtėzojė njė tkurrje kaq tė madhe dhe duke e kthyer pėrsėri atė mbrapsht, me njė shpėrthim tjetėr tė madh, ta ndėrtojė atė pėrsėri.8

    Faktori mė i madh, i cili miraton pavlefshmėrinė e kėtij modeli ėshtė se edhe sikur universi me oshilacion tė vazhdueshėm tė ekzistojė, ky mekanizėm nuk do tė vazhdonte nė pafundėsi. Sepse llogaritjet tregojnė se kėto "universe tė njėpasnjėshėm" do t'i transferonin pasuesit njė sasi entropie. Pra, energjia nė ēdo univers sa do tė vinte e do tė bėhej mė e padobishme, pra, sasia e energjisė ekzistuese do tė ishte mė e vogėl dhe ēdo univers qė do tė hapej sėrish do tė zotėronte njė hapje mė tė ngadaltė dhe njė sipėrfaqe mė tė madhe. Dhe nėse do tė ktheheshim pas nė kohė do tė pėrballeshim me universe mė tė vegjėl dhe pėrsėri kjo do tė kyēej nė njė "univers fillestar". E nėse do tė ekzistonin universe tė kėtillė pėrsėri duhet qė nė fillim tė jenė krijuar nga mosekzistenca.9

    Shkurtimisht modeli i "oshilacionit" tė pafund tė universit ėshtė njė fantazi qė fizikisht nuk ėshtė e mundur tė realizohet.

    "Modeli kuantum i universit", ishte modeli i dytė i paraqitur pėr njė shpje-gim jashtėkrijimit pėr Big Bengun. Ata qė mbronin kėtė tezė e patėn bazuar skenarin e tyre nė vėzhgimin e bėrė nė fizikėn nėnatomike (kuantumit). Nė fizikėn e kuantumit u vėzhgua se copėzat nėnatomike formoheshin dhe zhdukeshin spontanisht brenda nė vakum. Kėtė vėzhgim disa prej fizikantėve e komentuan se materia fillon dhe krijohet nė nivelin kuantum dhe se "kjo cilėsi i takon materies nė vetvete", po kėshtu edhe nė krijimin e universit nga mosekzistenca ėshtė njė veti qė i pėrket lėndės, duke u munduar tė tregonin kėtė dukuri si njė pjesė e li-gjeve tė natyrės. Brenda modelit tė kuantumit, universi ynė interpretohet si njė copėz nėnatomike nė njė (univers) mė tė madh.

    Nė fakt pėrshkrimi i bėrė fizikės sė kuantumit nė asnjė mėnyrė nuk ka li-dhje dhe nuk mund tė jetė njė shpjegim mbi krijimin e universit. Uilliam Lein Kreg, shkrimtar i librit "Big Beng, Theism and Atheism" (Shpėrthimi i madh, Teizmi-besimi nė njė Zot- dhe Ateizmi) kėtė temė e shpjegon si mė poshtė:

    "Vakumi kuantum mekanik me copėzat, tė cilat valėzonin (dukeshin e zhdukeshin) nė tė vėrtetė ėshtė shumė larg "vakumit" real e nuk do tė thotė hapėsirė boshe. Nė njė model kuantumi tė tillė, copėzat, tė cilat vazhdimisht duken e zhduken marrin energji nga (vetė) ky boshllėk pėr tė siguruar kėtė ekzistencė tė tyre tė shkurtėr. Kjo nuk ėshtė njė hapėsirė boshe dhe pėr kėtė shkak edhe copėzat e materies nuk u krijuan nga hiēi".10

    Dmth, edhe nė fizikėn e kuantumit materia nuk u krijua nga mosekzistenca, vetėm se energjia pėrreth nė mėnyrė spontane kthehet nė materie e mė pas me shpėrbėrjen e kėsaj materieje kthehet sėrish nė energji. Shkurtimisht kėtu nuk jemi pėrballė njė krijimi nė mosekzistencė.

    Por ashtu si nė degėt e tjera tė shkencės edhe nė fizikė ka nga ato shkencėtarė ateistė, tė cilėt pa i vėnė re disa pika dhe detaje kritike i kalojnė pa i pėrfillur kėto tė vėrteta pėr shkak tė pikėpamjeve tė tyre materialiste. Sepse pėr to nxjerrja dhe shpjegimi i tė vėrtetave shkencore mbart njė rėndėsi jetike pėr qėndrimin nė kėmbė tė materializmit, dmth, ateizmit.

    Modeli i universit kuantum, tė cilin e shtjelluam mė sipėr, do tė refuzohej nga shumica e shkencėtarėve: me shprehjen e fizikantit tė njohur C. J. Isham "pėr arėsye tė vėshtirėsive vdekjeprurėse tė dala pėrpara teorisė, modeli kuantum i universit nuk u pėrqafua gjerėsisht".11 Aq sa ky model sot ėshtė braktisur edhe nga fizikantėt R. Brout dhe Ph. Shpindel, tė cilėt ishin ata qė e shfaqėn pėr herė tė parė kėtė.12


    Stefan Hauking ashtu si shkencėtarėt e tjerė materialistė, tė cilėt pėrpiqen tė sjellin shpjegime jashtėkrijuese pėr Big Bengun shfaq disa koncepte tė mbėshtetura nė imagjinatė dhe kontradikta.


    Njė version i modelit kuantum i njohur shumė kėto vitet e fundit, vjen nga fizikanti i njohur botėror Stefan Hauking. Ky i fundit, nė modelin e pėrmbledhur nė librin "Historia e shkurtėr e kohės", pretendon se Big Bengu nuk tė lė tė kuptosh krijim nga mosekzistenca. Pėrballė realitetit se pėrpara Big Bengut nuk ka patur kohė, propozoi konceptin "kohe imagjinare" . Sipas tij Big Bengu ka patur vetėm njė interval 10-43 sekonda "kohe imagjinare" dhe koha reale ėshtė formuar pas saj. Shpresa e Hauking ishin vetėm qė tė kundėshtonte atė koncept tė pakohėsisė para Big Bengut.

    Faktikisht "koha imagjinare", "numri i njerėzve imagjinarė nė dhomė" apo "numri i makinave imagjinare nė rrugė", janė koncepte tė barazvlefshėm me zero, pra, hapėsirė boshe. Ai ėshtė duke bėrė vetėm njė lojė fjalėsh me kėtė gjė. Hauking pretendon se me ekuacionet e ndėrtuara me faktorin kohė imagjinare janė tė drejta, por nė tė vėrtetė kjo nuk ka asnjė lidhje.

    Matematicieni i njohur Sėr Herbert Dingėll probabilitetin pėr tė treguar si tė drejta gjėrat qė nuk ekzistojnė e shpjegon:

    "Nė gjuhėn e matematikės ne themi aq gėnjeshtra sa dhe tė vėrteta, dhe mbrenda kufinj-ve tė matematikės nuk ke asnjė shans t'i dallosh kėto nga njėra-tjetra. Veēimi i tyre mund tė arrihet vetėm jashtė matematikės me logjikė apo me eksperimente; duke arritur tė analizohet mundėsia e relacioneve midis rezultatit matematikor dhe reaksionit korrespondent fizik".13

    Shkurtimisht nė matematikė ēdo rezultat teorik nuk kushtėzon domosdoshmėrinė qė tė ketė pasojė reale. Ja pra, dhe Hauking duke pėrdorur kėtė veēori subjektive tė matematikės prodhon hipoteza, tė cilat nuk mund tė korrespondojnė me realitetin. Po ēfarė mund tė jetė arsyeja e pėrpjekjeve tė tij? Pėrgjigjen mund ta gjejmė sėrish te fjalėt e tij. Nė shumicėn e rasteve Hauking modelet e universit, tė cilat na i parashtron si alternativa tė Big Bengut, pohon se kėto janė hedhur "pėr tė asgjėsuar krijimin hyjnor".14

    Tė gjitha kėto tregojnė se alternativat qė iu ofruan Big Bengut; teoria e gjendjes sė palėvizshme, modeli i oshilacionit tė universit, modeli kuantum i universit dhe pėrpjekjet e modelit tė Haukingut, rrjedhin tė gjitha vetėm nga paragjykimet e ideologjisė materialiste. Zbulimet shkencore tregojnė haptazi se teoria e Big Bengut ėshtė e vėrtetė dhe kjo shpjegon "krijimin nė mosekzistencė". Dhe ky ėshtė njė demostrim i hapur i krijimit tė universit nė mosekzistencė nga ana e Zotit por qė materialistėt kėtė nuk e pranojnė dot.

    Njė shembull i kėsaj replike drejtuar Big Bengut ėshtė cituar nė njė shkrim nga Xhon Madoks, editor i njė nga revistave tė njohura shkencore materialiste, Nature. Madoksi nė editorialin e tij me titull (Down with the Big Bang) "Poshtė Big Bengu" ka deklaruar se "Big Bengu nuk mund tė pranohet ideologjikisht" sepse "teologėt me Big Bengun kanė gjetur njė mbėshtetje tė fortė nė idenė e krijimit" dhe se nė 10 vitet e ardhshėm do ta hedhim poshtė Big Bengun.15

    Disa materialistė iu afruan ēėshtjes me maturi. Psh, fizikanti materialist anglez H. P. Lipson, "edhe pse nuk e dėshiron diēka tė tillė" e pranon krijimin si njė e vėrtetė shkencore nė kėtė mėnyrė:

    "Pėr mua duhet ta kapėrcejmė kėtė pikė dhe duhet me doemos ta miratojmė shpje-gimin e vetėm tė pranueshėm, krijimin. Unė e di qė kjo do tė vijė repulsive (shtytėse) sė bashku me mua edhe shumė fizikantėve tė tjerė por nėse argumentet eksperimentale e mbėshtesin njė teori, nuk mund ta refuzojmė kėtė vetem pse nuk na pėlqen neve".16

    Si pėrfundim shkenca ka arritur nė kėtė tė vėrtetė: Materia dhe koha janė tė krijuara nga ana e njė Krijuesi qė zotėron forcė tė pafundme dhe i pavarur nga kėto tė dyja. Krijuesi i universit ku jetojmė, zotėrues i njė force, dijeje dhe inteli-gjence tė pafund, ėshtė Allahu.
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  7. #7

    Shenjat e Kuranit

    Modeli i Big Bengut me ndihmėn qė i dha njerėzimit tė njohė universin rea-lizoi njė funksion tjetėr tė rėndėsishėm. Me shprehjen e filozofit ateist Antoni Flu qė me Big Bengun "shkenca miratoi njė pretendim tė pėrkrahur nga burimet fetare".

    Kjo e vertetė e mbrojtur nga burimet fetare ėshtė realiteti i krijimit tė universit nga mosekzistenca. Para se shkenca tė bėnte zbulimet e saj, Zoti e pati deklaruar nė librat e tij hyjnorė tė zbritura si udhėzim pėr njerėzinė. Nė secilin prej librave tė Tij hyjnorė si Teurati, Ungjilli dhe Kurani, ka informuar se universi dhe tė gjitha materiet janė tė krijuara spontanisht nga Zoti.

    Mes kėtyre burimeve hyjnore, Kurani, i cili nuk ka pėsuar asnjė ndryshim na informon edhe mbi krijimin nga mosekzistenca por edhe mbi ēėshtjen e mėnyrės sė krijimit, kėto informata tė zbuluara 14 shekuj me parė janė plotėsisht paralele me zbulimet e shkencės moderne tė shek. 20-tė.

    Fillimisht nė Kuran informohemi pėr "mosekzistencėn" nė "krijimin" e kėtij universi si vijon:

    "Ai (Allahu) ėshtė qė krijoi (pa kurrfarė shembulli) qiejt dhe tokėn...". (Enam, 101)


    14 shekuj para nesh, nė njė kohė kur dijet e njerėzve mbi universin ishin shumė tė cekėta, na deklarohet njė aspekt tjetėr nė Kuran, ashtu siē e parashtron edhe teoria e Big Bengut, i gjithė universi ka dalė nė pah nga veēimi dhe zgjerimi i njė vėllimi shumė tė vogėl, i cili ishte i mbledhur:

    "A nuk e dinė ata, tė cilėt nuk besuan se qiejt dhe toka ishin tė ngjitura, e Ne i ndamė ato tė dyja dhe ujin e bėmė bazė tė jetės sė ēdo sendi; a nuk besojnė"? (Enbija, 30)

    Nė origjinalin arabisht tė ajetit tė mėsipėrm jo pa qėllim ėshtė zgjedhur njė fjalė e veēantė. Fjala ratk nė ajet u pėrkthye "tė ngjitura me njėra-tjetrėn". Kuptimi nė fjalorėt arabisht ėshtė "tė ndėrthurura me njėra-tjetrėn, tė pandara, tė shkrira nė njėra-tjetrėn". Pra, ėshtė njė fjalė qė pėrdoret pėr dy lėndė, tė cilat formojnė njė masė (tėrėsi). Shprehja nė ajet "i ndamė" ėshtė folja fatk, e cila ka kuptimin e shkėputjes sė njė sendi nga gjendja ratk duke e copėzuar dhe e shpėrndarė. Psh, kjo folje pėrdoret edhe te rasti i ēarjes sė farės nga filizi dhe dalja e saj nga toka.

    Me kėtė informacion le t'i hedhim njė sy pėrsėri ajetit. Aty flitet pėr njė gjendje ratk tė qiellit dhe tokės. Mė pas kėto tė dyja u ndanė me foljen fatk. Pra, kanė dalė nė pah duke ēarė (pėrshkuar) njėra-tjetrėn. Faktikisht mund tė kujtojmė gjendjen e parė tė Big Bengut ku shohim njė pikė tė quajtur "veza kozmike" qė pėrfshinte tė gjitha materiet e universit. E thėnė ndryshe ēdo gjė "qiejt dhe toka" ishin nė njė gjendje ratk brenda kėsaj pike. Mė pas kjo vezė kozmike ka shpėrthyer furishėm dhe me kėtė (direktim) materiet u bėnė fatk, pra, dolėn jashtė dhe formuan tė gjithė universin.

    Njė tjetėr e vėrtetė e deklaruar nė Kuran ėshtė zgjerimi i universit, i cili arriti tė zbulohej nga shkenca vetėm nė vitin 1920. Kurani, kėtė aspekt, i cili pėr herė tė parė doli me vėzhgimet e animit nė tė kuqe tė spektrit tė dritės sė yjeve nga ana e Habėll, e tregon kėshtu:

    "Ne, me forcėn tonė e ngritėm qiellin dhe Ne e zgjerojmė atė". (Dharijatė, 47)

    Me pak fjalė, nė njė anė zbulimet e shkencės moderne zhvlerėsojnė dogmėn materialiste, nga ana tjetėr vėrtetojnė saktėsinė e informacioneve tė ajeteve tė Kuranit. Sepse universi nė tė kundėrt nga ē'e kujtojnė materialistėt, me njė sėrė aksidentesh brenda nė materie; ėshtė krijuar nga Zoti dhe informatat e ardhura nga Ai, padyshim qė janė dijet mė tė drejta mbi origjinėn e universit.
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  8. #8
    Ekuilibri nė Shpėrthim

    Fuqia e shpėrthimit tė universit ėshtė pėrcaktuar saktėsisht nė
    mėnyrė tė prerė dhe ėshtė aq delikate sa ėshtė e pabesueshme
    kontrolli i forcės tėrheqėse tė saj. Pėr kėtė arėsye Big Bengu
    nuk ėshtė njė shpėrthim dosido por njė ekzistencė (formim) e
    pėrllogaritur mirė dhe e sistemuar.

    Pol Devis, profesor i fizikės teorike 17[/COLOR]

    Nė kreun e mėparmė analizuam se universi ėshtė krijuar nga mosekzistenca me njė shpėrthim tė furishėm dhe spontan tė Big Bengut. Tani duke mbajtur parasysh kėtė informacion le tė studiojmė strukturėn e tanishme tė universit.

    Nė univers gjenden pėrafėrsisht 300 miliard galaktika. Kėto kanė forma tė caktuara, si galaktika spirale, eliptike ... dhe po aq kanė dhe yje. Njėri nga kėto yje ėshtė edhe Dielli ynė, pėrreth tė cilit sillen nė harmoni tė plotė 9 planete. Ne jetojmė nė tė tretin e kėtyre planeteve.

    Shihni pėrreth jush: Ky univers a ju lė ndopak pėrshtypjen se pėr arsye tė shpėrthimit ėshtė si njė lėmsh materiesh tė pėrhapura rastėsisht pėrreth? Natyrisht qė jo. Materia e shpėrndarė ashtu rastėsisht, si ėshtė e mundur tė formojė galaktika tė sistemuara? Pėr ēfarė arsye materia nė pika tė caktuara ėshtė mbledhur dhe ka formuar yje? Qoftė vetėm ekuilibri aq i pėrpiktė i Sistemit Diellor, a mund tė jetė formuar nga njė shpėrthim aq i frikshėm? Kėto janė pyetje tė rėndėsishme qė na shpien nė pyetjen themelore se si ėshtė formuar (pėrpiluar) universi pas Big Bengut.

    Nėse Big Bengu ėshtė njė shpėrthim kataklizmik, pasojat qė priten pas shpėrthimit tė tij padyshim qė janė shpėrndarja e materies nė hapėsirėn boshe. Kjo materie e pėrhapur ashtu rastėsisht formon njė gjendje aq normale, saqė nė njė pikė tė caktuar ato mblidhen dhe formojnė galaktika, yje dhe sisteme diellorė. Kjo ėshtė njėsoj sikur tė presėsh nga njė bombė e hedhur nė hambarin e grurit, tė mbledhi kokrrat dhe t'i sistemojė nė mėnyrė tė rregullt ato. Sėr Fredi Hoil, i cili pėr vite tė tėra i doli kundra Big Bengut i habitur nga kjo gjendje u shpreh nė kėtė mėnyrė:

    "Teoria e Big Bengut pohon atė qė universi ka filluar me njė shpėrthim tė vetėm dhe tė madh. Por siē e dimė shpėrthimet e shpėrbėjnė materien dhe e pėrhapin nė mėnyrė tė ērregullt. Nė fakt Big Bengu nė mėnyrė shumė misterioze ka sjellė nė pah plotėsisht tė kundėrtėn e kėsaj: Materia u soll nė atė harmoni saqė tė bashkohen me njėra-tjetrėn e tė formohen galaktikat".18

    Me tė vėrtetė materia e formuar me Big Bengun mori njė formė dhe sistemim tė jashtėzakonshėm. Formimi i njė sistemi tė tillė na shpie vetėm te njė e vėrtetė: Krijimi i pėrsosur i universit ėshtė vepėr e Allahut, zotėrues i njė fuqie tė epėrme...

    Nė kėtė pjesė tė librit do tė studiojmė pėrsosmėrinė dhe madhėshtinė nė fjalė.
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  9. #9

    Shpejtėsia e Shpėrthimit

    Ata, tė cilėt kanė dėgjuar mbi Big Bengun por qė nuk janė thelluar nė kėtė ēėshtje, mund tė mendojnė se pas shpėrthimit nuk ekziston njė pėrllogaritje e ho-llėsishme. Sepse shpėrthimi tek njerėzit nuk mund tė zgjojė koncepte si projektim, plan apo sistem.


    Pol Devis: "Faktet janė aq tė forta sa tė pranosh ekzistencėn e njė plani tė ndėrgjegjshėm kozmik".

    Njė dimension i kėtij rregulli ėshtė edhe shpejtėsia e shpėrthimit. Materia e krijuar me Big Bengun sigurisht qė ka filluar tė pėrhapet pėrreth me njė shpejtėsi tmerrėsisht tė madhe. Por kėtu duhet tė kemi kujdes njė pikė. Nė ēastin e shpėrthimit ekzistonte edhe njė forcė tėrheqėse relativisht e madhe. Njė forcė kjo qė mund ta mblidhte tė gjithė universin nė njė pikė tė vetme.

    Prandaj nė ēastet e para tė Big Bengut duhet tė flasim pėr dy forca tė kundėrta. Forca shtytėse e shpėrthimit dhe forca tėrheqėse e saj, e cila duke i rezistuar kėtij shpėrthimi mundohej tė mblidhte pėrsėri materien nė pika tė caktuara. Universi arriti tė krijohej pėr shkak tė ekzistencės tė njė ekuilibri midis dy forcave. Nė qoftė se qė nė ēastet e para forca tėrheqėse do tė ishte mė e madhe se forca shpėrthyese, atėherė universi pa arritur tė zgjerohej do tė mblidhej pėrsėri nė vetvete. Nė qoftė se do tė ekzistonte mundėsia tjetėr e superioriteti tė forcės sė shpėrthimit, nė kėtė rast materia do tė pėrhapej nė hapėsirė nė atė mėnyrė qė tė mos bashkohej mė.

    Por sa i ndjeshėm ka qenė ky ekuilibėr? Nė ē'raport ka qenė "elasticiteti" midis kėtyre dy forcave?

    Profesori i njohur i fizikės matematikore nė Universitetin Adelaide nė Australi, Pol Devis nė lidhje me pėrgjigjen e pyetjes bėri shumė llogaritje tė gjata ku arriti nė njė rezultat tė pabesueshėm. Sipas tij nė qoftė se shpejtėsia e zma-dhimit (zgjerimit) pas Big Bengut sikur tė ndryshonte nė njė raport prej 10-18 sekondash (njė tė biliardtėn e sekondit), nuk do tė dilte nė pah ky univers. Kėtė pėrfundim Davies e tregon kėshtu:

    "Llogaritjet tregojnė se shpejtėsia e zgjerimi tė universit pėrshkohet nė kufinj tepėr kritikė. Nė qoftė se universi do tė zgjerohej me njė shpejtėsi mė tė vogėl (tė ngadaltė) pėr shkak tė forcės tėrheqėse do tė mblidhej, e nėse do tė zgjerohej pak mė shpejt, materiali kozmik do tė pėrhapej dhe do tė zhdukej nė hapėsirė. Pėrgjigjja e pyetjes ėshtė shumė interesante mbi kėtė ekuilibėr te "mirėllogaritur" midis dy rasteve katastrofike; sikur shpejtėsia e pėrcaktuar e shpėrthimit tė ndryshonte vetėm 10-18 tė shpejtėsisė reale do tė mjaftonte tė zhdukte kėtė ekuilibėr tė duhur. Prandaj shpejtėsia e shpėrthimit ėshtė pėrllogaritur me njė pėrsosmėri tė pabesueshme. Big Bengu nuk ėshtė njė shpėrthim dosido, ėshtė formulim i planifikuar dhe siste-matik".19

    Kėtė ekuilibėr tė mrekullueshėm nė fillim tė krijimit tė universit, njė shkrim i revistės sė njohur "Science" shprehimisht e shtjellon kėshtu:

    "Nė qoftė se dendėsia e materies nė univers do tė ishte pak mė e madhe atėherė universi sipas ligjit tė relativitetit tė pėrgjithshėm pėr shkak tė forcės tėrheqėse midis copėzave atomike nuk do tė zgjerohej por do tė kthehej pėrsėri nė pikėnisje. Nėse kjo dendėsi do tė ishte pak mė e vogėl atėherė universi do tė zgjerohej me njė shpejtėsi tmerruese dhe copėzat atomike nuk do tė arrinin tė tėrhiqnin njėra-tjetrėn kėshtu qė nuk do tė formoheshin kurrė galaktikat. Sipas matjeve tė bėra ndryshimi midis dendėsisė reale nė fillim tė universit dhe asaj dendėsie kritike qė nuk ka asnjė mundėsi tė formohej, ėshtė mė e vogėl se njė e kuadrilionta e njė pėrqindit tė saj. Kjo i ngjan vendosjes sė njė lapsi me majė nė atė mėnyrė qė tė qėndrojė ashtu pėr 1 mi-liard vjet... Mbi tė gjitha, me zgjerimin e vazhdueshėm tė universit edhe ky ekuilibėr bėhet akoma edhe mė i ndjeshėm".20

    Edhe Stefan Hauking sado qė mundohet tė shpjegojė origjinėn e universit me njė sėrė rastėsish, kėtė ekuilibėr tė jashtėzakonshėm tė shpejtėsisė sė zgjerimit tė universit nė veprėn me titull "Histori e Shkurtėr e Kohės", e pohon kėshtu:

    "Shpejtėsia e zgjerimit tė universit ėshtė njė pikė aq kritike saqė qysh nė sekondėn e parė pas Big Bengut ky raport tė ishte njė e milionta herė mė e vogėl, universi nuk do tė vinte nė kėtė gjendje".21

    Ēfarė na tregon ky ekuilibėr i jashtėzakonshėm? Padyshim qė njė programim i tillė delikat nuk mund tė shpjegohet me rastėsinė dhe ėshtė argumentimi i njė projektimi tė vullnetshėm. Pol Devis edhe pse ishte njė fizikant, i cili ka pėrqafuar ideologjinė materialiste, kėtė realitet e pohon si mė poshtė:

    "Konstrukti i tanishėm i universit, i cili ėshtė shumė i ndjeshėm edhe ndaj ndryshimeve mė tė vogla tė vlerave numerike, ėshtė i krijuar nga njė vullnet shumė i kujdesshėm qė nuk mund t'i dilet dot kundra... Ekuilibret e ndjeshėm numerikė janė nga ekuilibrat mė themelorė tė natyrės dhe pėrbėjnė njė argument tė fortė pėr tė pranuar ekzistencėn e njė projektimi kozmik."22


    " Ne, me forcėn tonė e ngritėm qiellin dhe Ne e zgjerojmė atė ". (Dharijatė, 47)

    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  10. #10

    Katėr Forcat

    Faktikisht shpejtėsia e shpėrthimit te Big Bengu ėshtė vetėm njė nga ato ekuilibra numerikė tė formuara nė atė ēast nė univers. Pas Big Bengut dolėn nė pah "pėrmasat", tė cilat pėrcaktojnė strukturėn e universit tek e cila ne bėjmė pjesė, dhe kėto ishin tė pėrcaktuara nė vlera tė duhura.

    Kėto pėrmasa pėrbėjnė atė qė sot fizika moderne i quan "katėr forcat themelore". Tė gjitha strukturat dhe lėvizjet fizike nė univers kryhen nė saje tė ekuilibrit dhe relacioneve midis kėtyre katėr forcave. Kėto janė: forca tėrheqėse e tokės, forca elektromagnetike, forca e fuqishme bėrthamore dhe forca e dobėt bėrthamore. Forcat e fuqishme dhe tė dobėta bėrthamore pėrcaktojnė vetėm strukturėn pėrbėrėse tė atomit. Kurse dy tė tjerat, pra, forca tėrheqėse e tokės dhe forca elektromagnetike, pėrcaktojnė marrėdhėniet midis atomeve dhe gjithashtu tė gjithė ekuilibrat e objekteve materiale (dmth, vetė materien). Kėto katėr forca kontrollojnė dhe pėrcaktojnė tė gjithė materien e shpėrndarė nė univers pas Big Bengut.

    Tek krahasojmė kėto forca me njėra-tjetrėn, pėrpara na del njė pamje shumė interesante. Kėto katėr forca zotėrojnė vlera jashtėzakonisht tė ndryshme nga njėra-tjetra. Nėse do tė kėrkojmė tė pėrdorim njė njėsi tė pėrbashkėt pėr raportet e tė gjitha kėtyre forcave, do tė shkruajmė diēka tė tillė:

    ( ^ eshte fuqi)
    Forca e fuqishme bėrthamore : 15

    Forca e dobėt bėrthamore : 7.03 x 10^-3

    Forca elekromagnetike : 3.05 x 10^-12

    Forca tėrheqėse e tokės : 5.90 x 10^-39

    Nėse do tė shihnim me kujdes numėrat e mėsipėrm, do tė vėrejmė njė dife-rencė shumė e madhe midis tyre. Psh, vlera e forcės sė fuqishme bėrthamore ėshtė 25 e ndjekur kjo nga 38 zero mė e madhe se forca tėrheqėse e tokės! Vallė, cila ėshtė arsyeja e njė diference tė tillė?


    Biologu molekular i njohur Majkėll Denton nė librin me titull Fati i Natyrės: Si shfaqin qėllim ligjet biologjike nė univers, shpjegon njė tė vėrtetė kėshtu: Universi ėshtė krijuar me njė projektim tė veēantė qė synon jetėn e njeriut

    Biologu molekular Majkėll Denton nė librin "Nature's Destiny": How the Laws of Biology Reveal Purpose in the Universe (Fati i Natyrės: Si shfaqin qė-llim ligjet biologjike nė univers), kėsaj pyetjeje i kthen kėtė pėrgjigje:

    "Nė qoftė se forca tėrheqėse e tokės do tė ishte njė trilion herė mė e madhe, atėherė universi do tė kishte njė sipėrfaqe mė tė vogėl dhe jetėgjatėsia do tė ishte mė e shkurtėr. Pėrmasa e njė ylli pėrafėrsisht do tė ishte njė trilion herė mė i vogėl se Dielli ynė dhe jetėgjatėsia e tij do tė ishte vetėm njė vit. Nga ana tjetėr nėse forca tėrheqėse e tokės do tė ishte pak mė e vogėl se realja nuk do tė arrihej kurr-sesi tė krijohej ndonjė yjėsi apo galaktikė. Nė tė njėjtėn mėnyrė edhe te forcat e tjera vihet re njė ndjeshmėri e tillė. Nėse forca e fuqishme bėrthamore do tė kishte njė vlerė paksa mė tė vogėl atėherė i vetmi element statik do tė ishte ai atom, i cili nė bėrthamė pėrbėhet nga dy protone. Nė kėtė gjendje nė univers nuk do tė mbesė fare hidrogjen dhe nėse yjet dhe galaktikat do tė ishin tė krijuara, do tė kishin njė strukturė shumė mė ndryshe nga ajo ē'kanė sot. Qartėsisht nėse kėto konstante dhe kėto forca themelore nuk do tė kishin vlerat preēize, tė cilat zotėrojnė sot, nuk do tė ekzistonte asnjė yll, supernovė, planet apo atom. Me njė fjalė nuk do tė kishte jetė".23

    Pol Devis bėn njė koment tė tillė mbi pėrcaktimin (pėrpilimin) e ligjeve themelore tė fizikės nė univers nė harmoni me jetesėn e njeriut:

    "Nėse natyra do tė kishte zgjedhur vlera numerike pak mė ndryshe, universi do tė ishte njė vend shumė mė ndryshe. Dhe me shumė mundėsi ne nuk do tė gjendeshim kėtu pėr ta parė... Dhe njeriu me studimin e kozmologjisė, pabesueshmėria sa vjen e bėhet mė e dukshme. Zbulimet e fundit mbi zanafillėn e universit tregojnė se ky univers, i cili ėshtė vazhdimisht nė zgjerim pėrbėhet nga njė strukturė shumė preēize, e cila lind njė admirim tė madh".24

    Arno Penzias, me zbulimin e argumentit tė madh tė sfondit kozmik tė rrezatimit, sė bashku me Robert Uillson mė 1965 fituan ēmimin Nobel. Penzias mbi kėtė projektim tė mahnitshėm bėn kėtė koment:

    "Astronomia na shpie nė njė ngjarje tė mahnitshme; njė univers i krijuar nė mosekzistencė. Ėshtė ndėrtuar mbi njė ekuilibėr shumė tė ndjeshėm me kushtet e duhura pėr tė lejuar jetėn nė tokė. Ky ėshtė njė univers i planifikuar pėr kėtė qėllim".25

    Te kėto pjesė, tė cilat i shkėputėm nga thėniet e shkencėtarėve tė njohur vėrejmė se tė gjithė kanė evidentuar tė njėjtin realitet. Kjo e vėrtetė, i shfaqet ēdo personi, i cili studion kėto sisteme dhe ekuilibre tė universit qė na mahnisin pa masė. Ėshtė shumė e qartė qė nė tė gjithė universin ekspozohet njė projektim superior dhe njė sistem i pėrsosur. Zoti i kėtij sistemi padyshim ėshtė Allahu qė krijon gjithēka tė pėrsosur. Allahu na tėrheq vėmendjen nė njė nga ajetet e Tij mbi pėrsosmėrinė dhe maturinė nė krijimin e universit:

    "(Ai ėshtė qė) Vetėm Atij i takon sundimi i qiejve dhe i tokės, Ai nuk ka as fėmijė e as shok nė sundimin e Tij. Ai krijoi ēdo gjė, duke e pėrsosur nė mėnyrė tė qartė e tė matur". (Furkan, 2)
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga hat : 28-07-2009 mė 13:03
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  11. #11

    Llogaritjet e probabilitetit e pėrgėnjeshtrojnė "Rastėsinė"

    Gjithēka qė studiuam deri tani tregon haptazi se ēdo ekuilibėr numerik qė u pėrcaktua menjėherė pas Big Bengut, ka njė rėndėsi me tė vėrtetė jetike pėr vazhdimėsinė e racės njerėzore. Pra, si fuqia shpėrthyese, vlerat e katėr forcave themelore dhe tė gjitha ato ndryshore, tė cilat do t'i analizojmė nė faqet vijuese, janė harmonizuar nė atė mėnyrė qė tė formojnė njė univers ku tė mund tė jetohet dhe kjo harmoni ėshtė pėrllogaritur me delikatesėn mė tė madhe.

    Nė kėtė pikė le tė marrim nė dorė pretendimin e rastėsisė (koinēidencės) tė materializmit. Rastėsia ėshtė term matematikor dhe nėse diēka mund tė rea-lizohet me anė tė rastėsisė mund ta llogarisim nė saje tė matematikės sė probabilitetit. Le ta shohim sė bashku.

    Vallė, sa ėshtė mundėsia qė njė univers, i cili na jep mundėsinė e jetės, tė jetė vetėformuar rastėsisht sė bashku me tė gjitha ndryshoret fizike? Njė e bi-lionta e bilionit? Njė e trilionta e trilionit, tė trilionit? Apo mė tepėr?

    Kėtė shifėr e zbuloi matematicieni i njohur anglez Roxher Penrouz, shok i ngushtė pune me Stefan Hauking. Duke futur nė llogaritje tė gjitha ndryshoret fizike evidentoi se nė sa forma tė ndryshme mund tė rreshtoheshin, dhe pėr tė formuar njė mjedis ku mund tė jetojnė gjallesat pėrcaktoi rezultatet e probabiliteteve tė tjera tė mundshme tė Big Bengut.

    PROBABILITETI PĖR TĖ FORMUAR NJĖ UNIVERS KU MUND TĖ KETĖ JETĖ:

    Llogaritjet e matematicienit anglez Roxher Penrouz demostruan se probabiliteti i formimit tė rastėsishėm tė njė universi tė pėrshtatshėm pėr jetesė ėshtė 1 nė 1010123. Pėr tė pėrkufizuar kėtė numėr fjala "e pamundur" mbetet e pafuqishme.

    101000000000000000000000000000
    00000000000000000000000000000000
    00000000000000000000000000000000
    00000000000000000000000000000000

    Probabiliteti i gjetur nga Penrouz ishte ( ^ eshte fuqi) 10^10^123.

    Ėshtė e vėshtirė bile tė mendohet se ē'kuptim ka ky numėr. Nė mate-matikė njė numėr i shkruar nė formėn 10^123 do tė thotė, 1 i ndjekur nga 123 zero. Kjo ėshtė njė shifėr astronomike, e cila ėshtė mė e madhe se numri i mbledhjes i tė gjithė atomeve tė universit, pra, 10^78. Por numri i gjetur nga Penrose ėshtė shumė herė mė i madh se ky i fundit.

    Kėtė shifėr le tė mundohemi ta shpjegojmė me disa shembuj: 10^3 do tė thotė 1000. 10^10^123 do tė thotė njė numėr, i cili formohet nga njė 1 i ndjekur nga 1000 zero. Nėse pas 1 vendosim nėntė zero kjo formon 1 miliard, 12 zero, 1 trilion... Por tė vendosėsh pas numrit 1* 10^123 zero nuk mund tė pėrkufizohet apo tė ketė njė emėrtim as nė matematikė.

    Nė termat praktike nė matematikė probabilitetet mė tė vogla se 1 nė 10^50 nėnkuptojnė njė "probabilitet zero". Por numri i Penrouz ishte njė numėr tri-liarda tė triliardit herė mė i madh se ky. Ai numėr formohet nga 1 i pasuar prej 10^123 zerosh. Shkurtimisht ky numėr na tregon pamundėsinė pėr tė shpjeguar universin nėpėrmjet rastėsisė.


    Roger Penrose: Ky numėr na tregon edhe njėherė mprehtėsinė dhe saktėsinė e qė-llimit tė Krijuesit


    Roxher Penrouz bėn kėtė koment mbi kėtė numėr qė i kalon muret e logjikės:

    "Ky numėr, na tregon edhe njė herė mprehtėsinė dhe saktėsinė e qėllimit tė Krijuesit, pra, njė mundėsi nė 10^10^123. Ky ėshtė me tė vėrtetė njė numėr i jashtėzakonshėm. Kėtė asnjė njeri nuk mund tė arrijė ta shkruajė nė formėn e njė numri natyror sepse i duhet tė shtojė pas numrit 1 edhe 10^123 zero. Edhe sikur t'i shtojmė nga njė zero nė vend tė tė gjithė protoneve dhe neutroneve tė universit pėrsėri do ta kishim tė vėshtirė tė pėrfitonim njė numėr tė tillė".26

    Kėto shifra, tė cilat pėrkufizojnė saktėsinė e ekuilibreve dhe tė projekti-mit (dizenjimit) luajnė njė rol themelor qė i tejkalon kufinjtė e inteligjencės sonė. Janė tregues qė vėrtetojnė se universi kurrė nuk mund tė jetė "fryt i rastėsisė" por ashtu siē e shprehu edhe Penrouz, "demostrues i mprehtėsisė dhe i saktėsisė sė Krijuesit".

    Nė fakt pėr tė kuptuar se universi nuk ėshtė "fryt i rastėsisė", nuk ėshtė e nevojshme tė dihen kėto llogaritje probabiliteti qė treguam mė lart. Sepse ēdo person qė hedh njė sy pėrreth mund ta perceptojė kudo nė univers kėtė krijim tė qartė. Padyshim qė pas njė shpėrthimi tė rastėsishėm me radhitjen vetvetiu tė atomeve nuk mund tė formohet njė univers i pėrsosur, e brenda tij sisteme, Dielli, Toka, njerėzit nė tė, kafshėt, bimėt, insektet dhe gjithēka tjetėr. Detajet qė evidentojmė kudo nga kthejmė kokėn ne, janė njė nga njė, argumente tė ekzistencės sė Allahut, fuqisė sė Tij supreme dhe tė njė krijimi tė vullnetshėm. Por kėtė mund ta konceptojnė vetėm ata njerėz qė arrijnė tė arsyetojnė:

    "Ėshtė fakt se nė krijimin e qiejve e tė tokės, nė ndėrrimin e natės e tė ditės, tė anijes qė lundron nė det qė u sjell dobi njerėzve, nė atė shi qė e lėshon Allahu prej sė larti e me tė ngjall tokėn pas vdekjes sė saj dhe pėrhap nė tė nga ēdo lloj gjallese, nė qarkullimin e erėrave dhe reve tė nėnshtruara mes qiellit e tokės, (nė tė gjitha kėto), ka argumente pėr njė popull qė arsyeton". (Bekare, 164)
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga hat : 28-07-2009 mė 13:02
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  12. #12

    Tė shohėsh (plotėsisht) tė vėrtetėn

    Ashtu siē studiuam deri tani, shkenca e shekullit tė 20-tė na ka treguar shumė argumente bindėse, tė cilat argumentojnė krijimin e universit nga Allahu. Nocioni "Parim Human" (Anthropic Principle) tregon se nė kėtė sistem nuk ka vend pėr rastėsinė dhe se ēdo detaj i universit ėshtė i programuar posaēėrisht pėr njeriun.

    Ana interesante ėshtė se njė pjesė e madhe e shkencėtarėve, tė cilėt me anė tė zbulimeve arritėn nė konkluzionin se "universi nuk mund tė komentohet nėpėrmjet rastėsisė" por qė faktikisht pėr shkak tė pikėpamjeve tė tyre materia-liste, nuk ishte ky rezultati qė kėrkonin. Asnjė prej shkencėtarėve si Pol Devis, Arno Penzias, Fredi Hoil, Roxher Penrouz, prej tė cilėve shkėputėm thėnie tė ndryshme, nuk kanė qenė fetarė. Duke bėrė kėrkime nuk kanė synuar tė gjejnė argumente mbi ekzistencėn e Zotit. Por tė gjithė, edhe pse nuk e dėshironin njė gjė tė tillė arritėn nė pėrfundimin se i vetmi shpjegim pėr universin ėshtė ky projektim madhėshtor i vetėdijshėm.

    Astronomi amerikan Xhorxh Grinshtajn nė librin e tij "The Symbiotic Universe (Universi Simbiotik)", kėtė gjė na e rrėfen kėshtu:

    "Si mund tė jetė e mundur kjo (projektimi i ligjeve tė fizikės posaēėrisht pėr jetėn)? Tek analizojmė argumentet, pėrballemi me kėmbėngulje me njė fakt tė rėndėsishėm: duhet qė tė ketė hyrė nė kontakt njė inteligjencė e mbinatyrshme. Vallė pėr njė ēast edhe pse nuk patėm njė qėllim tė tillė po ballafaqohemi me argumente shkencore mbi praninė e njė "Ekzistence Hyjnore"?27

    Grinshtajn, i cili ėshtė njė ateist, pyetjes tė cilėn e filloi me "vallė" po mundohet t'i shmanget realitetit sikur nuk e vė re atė. Por shumė shkencėtarė tė tjerė, tė cilėt nuk i afrohen me paragjykime ēėshtjes, e pohojnė me zė tė lartė se universi ėshtė i krijuar posaēėrisht nga ana e Zotit pėr jetėn e njeriut. Astrofizikanti amerikan Hjuxh Ros nė njė shkrim me titull "Projektimi dhe Parimi Human" e pėrfundon kėshtu:

    "Universin nga mosekzistenca duhet ta ketė krijuar medoemos njė Krijues Suprem dhe Inteligjent. Njė Krijues duhet ta ketė projektuar planetin Tokė. Dhe pėrsėri po ky Krijues Suprem dhe Inteligjent duhet ta ketė projektuar jetėn".

    Kėshtu qė shkenca e argumenton krijimin: Zoti ekziston dhe ėshtė krijuesi i ēdo qenieje ēka shihet dhe nuk shihet pėrreth. Ai ėshtė i vetmi Krijues, Zot i projektimit dhe ekuilibrit nė qiej dhe nė tokė.

    Nga ana tjetėr, sot materializmi ėshtė hedhur jashtė kufinjve tė shkencės dhe tashmė pėrjetohet si njė bestytni. Mbi kėtė fakt studiuesi i gjenetikės, amerikani Robert Grifits thotė me humor: "Kur kėrkoj pėr vete njė ateist pėr tė diskutuar shkoj gjithmonė nė departamentin e filozozofisė. Sepse tani e tutje nė departamentin e fizikės nuk del dikush i tillė".

    Duke e pėrmbledhur, cilindo ligj tė fizikės apo ndryshore, do tė vėrejmė se kėto zotėrojnė vlera posaēėrisht pėr tė mundėsuar jetėn nė tokė. Nė lidhje me kėtė Pol Devis nė paragrafin e fundit tė librit tė tij me titull "The Cosmic Blueprint (Plani Kozmik)" shpjegon se: "ideologjia e njė projektimi vjen sunduese mbi gjithēka".30

    Padyshim "projektimi" i universit do tė thotė krijim dhe programim nga ana e Zotit. Ekuilibret delikatė nė univers janė argumente tė qarta mbi artin e epėrm krijues tė Allahut, tė ēdo krijese, qoftė e gjallė apo inorganike. Ky pėrfundim nė tė cilin arriti shkenca nuk ėshtė asgjė tjetėr veēse pohimi i sė vėrtetės tė informuar nga Kurani 14 shekuj mė parė:
    "Vėrtet, Zoti juaj, Allahu ėshtė Ai qė krijoi qiejt dhe tokėn brenda gjashtė ditėsh, pastaj qėndroi mbi Arshin, Ai e mbulon ditėn me natė, qė me tė shpejtė e kėrkon atė (mbulimin e dritės sė ditės), edhe dielli, edhe hėna e edhe yjet i janė nėnshtruar sundimit tė Tij. Ja, vetėm Atij i takon krijimi dhe sundimi. I madhėruar ėshtė Allahu, zoti i boteve". (Araf, 54)


    Vazhdon...
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga hat : 28-07-2009 mė 13:08
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  13. #13
    [L]{I}[N]{U}[X] Maska e Ardi_Pg_ID
    Anėtarėsuar
    28-01-2003
    Vendndodhja
    New York City Haven on Earth
    Postime
    2,679
    Je ne gjendje te debatosh ? Nese po atehere me thuaj e dabatojme nese jo atehere ver burimin e keti shkrimi .

    Ardi
    Forgiving Islamic Terrorists is Gods Duty, Our Duty Is To arrange the Meeting
    N. H. Schwarzkopf

  14. #14
    Citim Postuar mė parė nga Ardi_Pg_ID Lexo Postimin
    Je ne gjendje te debatosh ? Nese po atehere me thuaj e dabatojme nese jo atehere ver burimin e keti shkrimi .

    Ardi
    natyrisht , por ke durim deri sa ta perfundoj qe ta kemi te qart per qka te debatojm
    ketu ke burimin te cilin do ta hedh ne forum http://www.harunyahya.com/albanian/liber/krijimi_i_universit/krijimi_i_universit_01.php
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga hat : 28-07-2009 mė 14:29
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  15. #15
    Ritmi i Atomeve



    Nėse kompleksi i punėve tė realizuara nė thellėsi tė natyrės
    kuptohet me vėshtirėsi edhe nga njerėzit mė inteligjentė tė
    botės, si mund tė mendojmė qė kėto (punė) janė fryt i aksidenteve
    apo i njė rastėsie tė verbėr?

    Pol Devis, profesor i fizikės teorike 31

    Sipas mendimit tė pėrbashkėt tė shkencėtarėve, Big Bengu ngjau 17 miliard vjet mė parė. Tėrėsia e materieve qė pėrbėjnė universin, ashtu siē e theksuam edhe nė pjesėt e kaluara, janė tė krijuara nga mosekzistenca dhe tė formuluara nė njė ekuilibėr tė jashtėzakonshėm. Por universi i shfaqur pas Big Bengut mund tė ishte njė vend krejt ndryshe nga ky qė jetojmė ne sot.

    Psh, sikur vlerat e katėr forcave themelore qė i pėrmendėm nė faqet e mėparshme tė ishin pak mė ndryshe, universi do tė formohej vetėm nga rrezatimi. Nė njė univers tė tillė sigurisht qė nuk mund tė ekzistonin galaktikat, yjet, planetet dhe tė jetonin njerėzit. Por falė krijimit tė kėtyre katėr forcave fizike nė njė mėnyrė tė pėrsosur pas Big Bengut, erdhėn nė jetė atomet themeli i asaj qė ne e quajmė "materie".

    Sipas pohimit tė pėrbashkėt tė shkencėtarėve, 14 sekonda pas Big Bengut filluan tė formoheshin 2 atomet mė tė thjeshtė tė universit: Hidrogjeni dhe Heliumi. Pas Big Bengut nxehtėsia e universit filloi tė ulet me shpejtėsi dhe ato-met e hidrogjenit dhe tė heliumit filluan tė shfaqen me pėrhapjen me shpejtėsi tė materies nė univers. E thėnė ndryshe "universi fillestar" pas Big Bengut ishte njė "grumbull gazi" hidrogjeni dhe heliumi. Nė qoftė se universi do tė qėndronte gjithmonė nė kėtė gjendje, nė tė nuk do tė formohej kurrė jeta, yjet, planetet, gurėt, toka, pemėt apo njerėzit. Do tė ishte njė univers ku notojnė nė hapėsirėn boshe dy gaze tė ndryshėm, dmth, njė univers i pajetė.

    Por si ėshtė e mundur qė nė njė univers tė pėrbėrė nga gaze, tė shfaqen elemente mė tė rėndė, si karboni, i cili ėshtė elementi themelor i jetės pėr gjallesat?

    Shkencėtarėt, duke bėrė kėrkime mbi kėtė pyetje u pėrballėn me zbulimet mė tė habitshme tė shekullit tė 20-tė.
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  16. #16

    Struktura e elementeve


    Kimia ėshtė shkenca qė studion strukturėn e brendshme tė materies, pėrbėrjen e saj kimike, vetitė dhe transformimet qė pėsojnė. Baza e kimisė moderne ėshtė tabela periodike. Kjo tabelė e formuar pėr herė tė parė nga kimisti i njohur rus Dimitri Ivanoviē Mendelejev, ėshtė formuluar sipas strukturės sė tyre atomike. Nė krye tė tabelės zė vend hidrogjeni sepse ėshtė elementi mė i thjeshtė. Nė bėrthamėn e tij gjendet vetėm njė proton dhe gjithashtu rreth bėrthamės sė tij rrotullohet vetėm njė elektron.

    Protonet janė grimca qė zenė vend nė bėrthamė tė atomit dhe mbartin ngarkesė elektrike pozitive (+). Nė tabelė vendin e dytė e zė heliumi, i cili ka vetėm 2 protone. Karboni 6 dhe oksigjeni 8 tė tilla. Elementet mund t'i veēojmė nga njėri-tjetri sipas numrit tė protoneve qė mbartin nė bėrthamė.

    Sė bashku me protonin grimca tjetėr qė merr pjesė nė bėrthamė, ėshtė neutroni. Neutronet nuk kanė ngarkesė elektrike, edhe vetė emri i tyre do tė thotė "i pangarkesė".

    Elementi i tretė themelor pėrbėrės i atomit ėshtė elektroni me ngarkesė elektrike negative (-). Elektronet nė tė kundėrt tė 2 elementeve tė tjerė qė ndodhen nė bėrthamė, zėnė vend pėrreth saj. Nė ēdo atom ka aq elektrone sa numri i proto-neve. Ngaqė kanė ngarkesė elektrike tė kundėrt, elektronet tėrhiqen nga ana e protoneve pėr nė qendėr por nė saje tė shpejtėsisė sė tyre tė madhe mbrohen nga kjo tėrheqje.

    Siē e thamė edhe mė parė elementet ndryshojnė nga njėri-tjetri nga struktura e tyre atomike. Diferenca qė e veēon atomin e hidrogjenit nga ai i hekurit ėshtė numri i elektroneve/protoneve; tė hidrogjenit qė ėshtė 1 dhe ai i hekurit qė ėshtė 26.

    E rėndėsishme nė kėtė pikė ėshtė se ligjet e natyrės nuk e lejojnė transformimin e tyre nė njė tjetėr element. Sepse transformimi i njė elementi nė njė tjetėr kėrkon ndryshim tė numrit tė protoneve nė bėrthamė. Protonet lidhen me njėri-tjetrin nga forca mė e madhe fizike, ajo e forcės sė fuqishme bėrthamore dhe vetėm me njė reaksion "bėrthamor" mund tė ndryshojnė vend. Vetėm se tė gjithė ato reaksione tė realizuara nė kushte tokėsore, janė reaksione me bazė elektronin qė nuk ndikon fare nė bėrthamė.

    Alkimia (parashikuese, lajmėtare) ka qenė njė nga shkencat mė popullore nė Mesjetė. Alkimistėt pėr vetė shkakun se nuk i dinin pėrfundimet e mėsipėrme mbi elementet dhe tabelėn periodike, fantazonin sikur elementet transformoheshin nė njėri-tjetrin dhe u munduan pėr njė kohė tė gjatė tė transformonin nė ar, elementė si hekuri. Faktikisht alkimia nė kushtet tokėsore ėshtė e pamundur. Shndėrrimi i njė elementi nė njė tjetėr arrihet vetėm nė nxehtėsi tmerrėsisht tė larta. Nxehtėsia e duhur ėshtė aq e lartė aq sa mund tė gjendet vetėm nė zemėr tė yjeve.
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  17. #17

    Qendrat Alkimike: Gjigandėt e Kuq


    Gjigandėt e kuq janė yje 50 herė mė tė mėdhenj se Dielli ynė. Nė thellėsi tė kėtyre yjeve realizohet njė funksion shumė i jashtėzakonshėm.


    Temperatura e kėrkuar pėr transformimin e njė elementi nė njė tjetėr ėshtė pėrafėrsisht 10 milion oC. Prandaj njė "alkimi" reale mund tė zbatohet vetėm ndėr yje. Nė yjet me madhėsi mesatare si tė Diellit vazhdimisht hidrogjeni shndėrrohet nė helium dhe kėshtu ēlirohet njė energji e madhe.

    Tani duke i marė parasysh kėto dije themelore mbi kiminė, le tė kujtojmė gjendjen pas Big Bengut. Nė univers ekzistonin vetėm atomet e hidrogjenit dhe heliumit. Astronomėt besojnė se Dielli dhe tipet e yjeve si ai janė tė formuar nga shtėllunga tė mėdha resh (nebula) tė formuara nga kėto atome tė ndikuara nga kushte atmosferike tė programuara posaēėrisht. Por pėrsėri universi do tė mbetej njė lėmsh i madh gazi i pajetė. Pėr tė mundėsuar jetėn duhet tė kryhet njė funksion tjetėr, kthimi i kėtyre dy gazeve nė elemente tė tjerė mė tė rėndė si karboni, oksigjeni etj.

    Qendra e prodhimit tė kėtyre elementeve tė rėndė janė gjigandėt e kuq, pra, Dielli dhe yjet e tjerė 50 herė mė tė mėdhenj se ai.

    Gjigandėt e kuq janė mė tė nxehtė se tipet e yjeve si Dielli dhe pėr kėtė shkak arrijnė tė kryejnė gjėra qė nuk mund t'i bėjnė yjet normale: transformojnė nė atome karboni ato tė heliumit. Por ky shndėrrim nuk realizohet aq lehtė. Siē shprehet edhe astronomi amerikan Grinshtajn "nė thellėsi tė kėtyre yjeve realizohet njė funksion shumė i jashtėzakonshėm".32


    Bėrthama e Heliumit
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga hat : 30-07-2009 mė 09:19
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  18. #18

    Bėrthama e Karbonit

    Izotopi tepėr i paqėndrueshėm i beriliumit i cili formohet brenda gjigandėve tė kuq

    Izotopi i qėndrueshėm i beriliumit qė gjendet nė tokė



    Pesha atomike e heliumit ėshtė 2; dmth, nė bėrthamėn e tij ka 2 protone. Ndėrsa pesha atomike e karbonit ėshtė 6, dmth, ka 6 protone. Nė mes tė nxehtėsisė marramendėse tė kėtyre gjigandėve tė kuq bashkohen 3 atome heliumi dhe formojnė njė atom karboni. Kjo ėshtė periudha mė themelore "alkimike" pas Big Bengut pėr tė mundėsuar ekzistencėn e elementeve tė rėndė nė univers.

    Por na duhet t'iu tėrheqim vėmendjen nė njė pikė. Atomet e heliumit nuk janė materie qė kur bashkohen ngjiten si magnet. Prandaj duket si e pamundur qė tre atome tė tillė tė bashkohen dhe tė formojnė njė atom tė karbonit. Po, si pro-dhohet karboni atėherė?

    Kjo realizohet me anė tė njė procesi me dy faza. Fillimisht bashkohen dy atome heliumi dhe formohet kėshtu njė "formulė e ndėrmjeme" me katėr protone e katėr neutrone. Me ndėrhyrjen e njė atomi tjetėr tė heliumit nė kėtė formulė tė ndėrmjeme formohet atomi i karbonit me 6 protone e 6 neutrone.

    Formula e ndėrmjeme quhet "berilium". Ky i fundit qė shfaqet te gjigandėt e kuq pėrmban 4 protone e 4 neutrone. Beriliumi ka njė strukturė tė paqėndrueshme nė krahasim me beriliumin qė gjendet nė tokė. Beriliumi, i cili formohet te gjigandėt e kuq ėshtė njė version ndryshe i tij. Nė gjuhėn e kimisė kėtij i thonė "izotop".

    Ajo pikė, e cila i habiti fizikantėt qė vite me radhė studionin mbi kėtė ēėshtje ėshtė paqėndrueshmėria anormale e gjendjes sė izotopit tė beriliumit, i cili formohet te gjigandėt e kuq. Ėshtė aq i paqėndueshėm saqė pikėrisht pas 0.000000000000001 sekondash shkatėrrohet plotėsisht!

    Atėherė si ėshtė e mundur qė njė atom i heliumit tė bashkohet rastėsisht dhe tė transformojė nė karbon, njė izotop beriliumi, i cili nė ēast sa formohet zhduket? Ėshtė aq e pamundur saqė njė person qė hedh (flak) dy tulla ku brenda 0.000000000000001 sekondash t'i bashkangjisė atyre njė tė tretė dhe nė kėtė mėnyrė tė ndėrtojė njė ndėrtesė. Po, si arrihet atėherė ky proces te gjigandėt e kuq? Kjo pyetje pėr dhjetra vjet me radhė i bėri kuriozė tė gjithė fizikantėt e botės e askush nuk arriti tė gjejė njė pėrgjigje tė saktė. I pari qė hodhi dritė mbi kėtė ēėshtje ishte astrofizikanti amerikan Edvin Salpeter. Salpeter pėr herė tė parė iu pėrgjigj pyetjes misterioze me konceptin "rezonancė atomike".
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga hat : 30-07-2009 mė 09:20
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  19. #19

    Rezonanca dhe Rezonanca e Dyfishtė

    Rezonanca ėshtė harmonia e dy frekuencave (dridhjeve) me njėra-tjetrėn tė dy materieve tė ndryshme.

    Fizikantėt aplikuan shembuj tė ndryshėm pėr tė shpjeguar "rezonancėn atomike". Njė nga kėto ėshtė shembulli i lisharėses: Mendoni sikur keni shkuar nė njė park lodrash dhe atje po tundni njė fėmijė nė lisharėse. Lisharėsja, e cila nė fi-llim nuk lėvizte fillon tė fitojė shpejtėsi me shtytjen tuaj dhe fillon tė lėvizė sa para-mbrapa. Ju qėndroni pas lisharėses dhe ndėrsa ajo ju afrohet pranė e shtyni pėrsėri. Por nėse e vėreni me kujdes, duhet ta tundni nė mėnyrė harmonike. Nėse nuk e llogaritni mirė kohėn e saj, lisharėsja pėrplaset nė anė duke prishur ritmin dhe humbur ekuilibrin.

    Nėse do tė mundohemi ta shprehim me gjuhėn e fizikės, kjo pėrbėn atė qė quhet harmonia e frekuencave, pra, koncepti rezonancė. Lisharėsja ka njė frekuencė; psh, ēdo 1.7 sekonda vjen te pika qė ndodheni ju. Edhe ju duke pėrdorur duart e shtyni atė nė njė interval prej 1.7 sekondash. Nėse do ta shtynit pak mė fort atėherė frekuenca do tė ulet dhe ju duhet ta shtyni atė ēdo 1.5 apo 1.4 sekondash. Nėse e arrini kėtė harmoni, pra, nėse kapni rezonancėn, arrini ta shtyni nė mėnyrė tė ekuilibruar lisharėsen. E nėse nuk e arrini dot rezonancėn e saj as lisharėsja nuk do tė tundej.33

    Ashtu si lėkundja nė harmoni e dy objekteve jep rezonancė, rezonanca e njė trupi realizon edhe lėvizjen e njė trupi tė palėvizshėm. Shembujt e saj pėrjetohen tek instrumentet muzikore. Kjo quhet "rezonancė akustike" dhe psh, mund tė pėrjetohet midis dy violinave tė akorduara njėlloj. Nėse i biem njėrės prej kėtyre dy violinave, i njėjti akord do tė pėrsėritej edhe te violina tjetėr si pasojė e dridhjeve tė zėrit. Pėr shkak se tė dyja violinat janė programuar nė tė njėjtėn dridhje, lėvizja e njėrės ka ndikuar edhe tjetrėn.34

    Kėto rezonanca qė i vėzhguam te lisharėsja apo te violinat, janė rezonanca tė thjeshta dhe tė lehta pėr t'u kapur. Por disa rezonanca tė tjera nė fizikė nuk janė kaq tė thjeshta. Veēanėrisht rezonancat midis bėrthamave tė atomeve, tė cilat janė tė ndėrtuara mbi ekuilibra tepėr delikatė.

    Ēdo bėrthamė ka njė nivel energjie natyral. Fizikantėt kėtė arritėn ta zbulonin pas shumė kėrkimesh tė gjata. U dallua se nivelet e kėtyre energjive ishin shumė tė ndryshme. Por nė disa raste shumė tė rralla u zbulua se midis disa bėrthama atomesh pėrjetoheshin rezonanca. Nė saje tė kėsaj rezonance bėrthamat e atomeve fitojnė njė harmoni midis njėra-tjetrės. Kjo ndihmon reaksionet bėrthamore, tė cilat ndikojnė bėrthamat.35


    Fredi Hoil ishte ai person, i cili zbuloi se te gjigandėt e kuq realizoheshin nė njė ekuilibėr tė jashtėzakonshėm, reaksione bėrthamore. Hoil edhe pse ishte njė ateist, pohoi se ky ekuilibėr nuk mund tė formohet rastėsisht dhe se kjo ėshtė "njė punė e programuar".

    Edvin Salpeter qė kėrkoi tė kuptonte se si arrihej prodhimi i karbonit te gjigandėt e kuq, parashtroi se njė rezonancė e tillė ekziston edhe midis bėrthamave tė beriliimit dhe heliumit. Ai deklaroi se ėshtė njė mundėsi e madhe qė nė saje tė kėsaj rezonance atomet e heliumit ngjiten (bashkohen dhe shkrihen) me ato tė beriliumit dhe kjo ngjarje te gjigandėt e kuq mund tė shpjegohet vetėm nė kėtė mėnyrė. Por llogaritjet e bėra i hodhėn poshtė pretendimet e tij.

    Fredi Hoil ishte personi i dytė i rėndėsishėm i adresuar nė kėtė pyetje. Hoil idenė e Salpeterit mbi rezonancėn e shpuri mė tej dhe propozoi njė koncept tė ri, "rezonancė e dyfishtė". Sipas tij te gjigandėt e kuq duhet tė ekzistojė njė rezonancė, e cila dy atome heliumi i kthen nė berilium dhe rezonanca tjetėr, e cila e bėn strukturėn e beriliumit tė paqėndrueshme dhe nė atė ēast kushtėzon qė njė atom heliumi tė ndėrhyjė nė reaksion. Hoil nuk gjeti mbėshtetje nė tezėn e tij sepse ishte njė mundėsi shumė e vogėl ekzistenca e njė rezonance dhe kur flitej pėr dy tė tilla kjo dukej si e pamundur. Hoil pa u dorėzuar vazhdoi kėrkimet e tij dhe pas shumė matjesh e llogaritjesh tė holla arriti nė njė konkluzion real pėr tė cilin mė parė askush nuk i jepte probabilitetin mė tė vogėl. Tek bashkoheshin me anė tė rezonancės dy atomet e heliumit dhe formonin beriliumin brenda 0.000000000000001 sekondash njė helium i tretė duke bėrė po tė njėjtėn rezonancė merr pjesė nė reaksion dhe formojnė atomin e karbonit.

    Xhorxh Grinshtajn shkakun se pse kjo "rezonancė e dyfishtė" ishte njė mekanizėm kaq i jashtėzakonshėm, e tregon kėshtu:

    "Kjo ngjarje pėrbėhet nga tri struktura shumė tė ndryshme nga njėra-tjetra (helium, berilium, karbon) dhe dy rezonanca tė veēanta. Ėshtė e vėshtirė tė kuptosh pse kėto bėrthama atomesh punojnė nė kaq harmoni me njėra-tjetrėn... Reaksionet e tjera bėrthamore nuk funksionojnė nė njė gradė kaq tė jashtėzakonshme me hallka tė tilla tė rastėsishme e me kaq fat... Kjo ėshtė e njėjtė sikur tė zbulosh rezonancat e thella dhe tė komplikuara midis njė kamioni, njė makine dhe njė biēiklete. Pse kėto struktura kaq tė ndryshme me njėra-tjetrėn veprojnė me kaq harmoni sė bashku? Tė gjitha format e ekzistencės sė jetės nė univers janė formuar vetėm nė saje tė kėtij funksioni tė mahnitshėm".36

    Nė vitet vijuese u zbulua se edhe oksigjeni dhe disa elemente tė tillė formoheshin me tė njėjtat rezonanca tė mahnitshme. Fredi Hoil ishte i pari qė zbuloi kėtė "funksion tė jashtėzakonshėm" nė librin me titull "Galaxies, Nuclei and Quasars (Galaktikat, Bėrthamat dhe Kuazarėt)" pati arritur nė konkluzionin se ky ėshtė njė funksion aq i planifikuar saqė kurrė nuk mund tė jetė fryt i rastėsisė megjithėse ai ishte njė ateist i betuar pohon se te rezonancat, tė cilat arriti t'i zbulonte, ekzistonte "njė punė e programuar".37 Ndėrsa nė njė shkrim tjetėr shkruan se:

    "Nėse kėrkojmė tė pėrfitojmė karbon apo oksigjen me anė tė nukleosintezės (bashkim bėrthamor) tė yjeve, na duhet tė programojmė dy nivele tė veēantė dhe ai programim qė do tė na duhet tė bėjmė ėshtė i njėjti me atė qė ndodh kėto ēaste nė yje... Duke i filtruar kėto fakte nė arsyen tonė arrijmė tė bėjmė kėtė koment: njė Inteligjencė mbinatyrore ka ndėrhyrė nė fizikė, kimi, biologji e nuk ekziston asnjė forcė e errėt nė natyrė. Shifrat e dala nė pah pas llogaritjeve ishin aq marramendėse saqė mė detyrojnė mua t'i pranoj pa diskutuar".38

    Hoil deklaron se edhe shkencėtarėt e tjerė, tė cilėt sillen sikur nuk kanė kuptuar gjė, nuk do t'i rezistojnė mė tepėr kėtij fakti:

    "Ēdo shkencėtar, i cili i studion kėto argumente, besoj se do tė arrijė nė tė vetmin pėrfundim: Ligjet e fizikės, duke vėzhguar pėrfundimet e dhėna nė yje, padyshim qė janė tė organizuara me dijeni (vullnet)". 39

    Pėrfundimi qė arritėn shkencėtarėt mbas studimeve tė gjata dhe tė lodhshme mbi kėto fakte, Kurani i ka deklaruar para 1400 vjetėsh. Allahu nė njė ajet e tregon harmoninė nė krijimin e qiejve si mė poshtė:

    "A nuk e keni parė se si Allahu krijoi shtatė palė qiej (nė kate)". (Nuh, 15)
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

  20. #20

    Dielli: Qendra e Vogėl Alkimike

    Transformimi i heliumit nė karbon, tė cilin e shpjeguam mė lart ėshtė alkimia e gjigandėve tė kuq. Ndėrsa te Dielli ynė dhe tek yjet e tjerė tė ngjashėm realizohet njė funksion alkimik mė modest. Ashtu siē e theksuam edhe nė fillim, Dielli kthen atomet e hidrogjenit nė helium dhe energjinė e tij e fiton nga ky reaksion bėrthamor.

    Edhe ky reaksion bėrthamor te Dielli ėshtė aq i domosdoshėm pėr jetėn tonė po aq sa reaksionet e gjigandėve tė kuq. Pėrveē kėsaj, reaksioni bėrthamor te Dielli ėshtė "njė punė e programuar" njėsoj si te gjigandėt e kuq.

    Elementi i parė i reaksionit te dielli, i cili ėshtė hidrogjeni, ėshtė elementi mė i thjeshtė i universit. Nė bėrthamėn e tij zė vend vetėm njė proton. Ndėrsa nė atė tė heliumit gjenden dy protone dhe dy neutrone. Procesi qė ngjet te dielli ėshtė bashkimi i katėr atomeve tė hidrogjenit pėr tė formuar njė atom heliumi. Gjatė kėtij procesi ēlirohet njė energji shumė e madhe. Pothuajse e gjithė drita dhe nxehtėsia qė vjen nė tokė, formohet nga ky reaksion bėrthamor brenda Diellit.


    Nė tė vėrtetė Dielli ėshtė njė reaktor i madh bėrthamor. Ai transformon vazhdimisht atomet e hidrogjenit nė helium dhe nė saje tė kėtij reaksioni ēliron nxehtėsi. Por ajo qė ėshtė e rėndėsishme ėshtė programimi aq mahnitės i pėrllogaritur me njė ndjeshmėri (delikatesė) tė jashtėzakonshme e kėtyre reaksioneve brenda tij. Mė i vogli ndryshim te forcat, tė cilat pėrcaktojnė reaksionin, do tė shkaktonte shuarjen e Diellit apo hedhjen e tij nė erė brenda disa sekondash.


    Por ashtu siē ndodh edhe te gjigandėt e kuq, ky reaksion bėrthamor diellor vjen me njė ndėrthurje procesesh tė papritshme. Nuk mund tė jetė e mundur qė katėr atome, tė cilat sillen rastėsisht pėrreth, pėr njė ēast tė formojnė heliumin. Pėr kėtė pėrsėri nevojitet njė proces me dy faza. Fillimisht bashkohen 2 hidrogjene dhe na del nė pah njė "formulė ndėrmjetėse" me njė proton e njė neutron. Kjo formulė quhet "deuteron".

    Kush ėshtė ajo forcė, e cila bashkon dy bėrthama tė ndryshme dhe e mban tė qėndrueshėm deuteronin? Kjo forcė ėshtė "forca e fuqishme bėrthamore", tė cilėn e prekėm nė kreun e kaluar. Kjo ėshtė forca fizike mė e madhe e universit. Ėshtė tė miliardat e miliardit, tė miliardit herė mė e madhe se forca tėrheqėse e tokės. Nė saje tė kėsaj force dy bėrthamat e hidrogjenit bashkohen me njėra-tjetrėn.

    Bėrthama hidrogjeni me nga njė proton dhe bėrthama e heliumit me dy protone dhe dy neutrone


    Reaksioni kritik nė Diell

    1-Nė Diell me bashkimin e katėr bėrthamave tė ndryshme tė hidrogjenit formohet njė atom heliumi.

    2-Ky proces realizohet nė dy faza. Fillimisht bashkohen dy hidrogjene dhe nxjerrin nė pah bėrthamėn deuteron. Ky transformim ėshtė i ngadaltė dhe prandaj Dielli digjet dalėngadalė.

    3-Sikur forca e fuqishme bėrthamore tė ishte pak mė e madhe, nė kėtė rast nė vend tė deuteronit do tė formoheshin "di-proton". Kėshtu qė struktura bėrthamore do tė ndryshonte nė ēast dhe Dielli si pėrfundim i njė shpėrthimi tė madh do tė hidhej nė erė. Vetėm pas disa minutash e gjithė toka do tė digjej nga flakė tė tmerrshme.

    Bėrthama hidrogjeni me nga njė proton dhe bėrthama e "deuteronit" me njė proton dhe njė neutron



    Studimet kanė treguar se forca e fuqishme bėrthamore ėshtė e mjaftueshme vetėm pėr t'i mbajtur tė bashkuara. Nėse do tė ishte pak mė e vogėl se vlera reale qė zotėron, nuk do tė arrinte tė bashkonte kėto dy bėrthama tė hidrogjenit. Dy protonet, tė cilėt afrohen, menjėherė do tė shtynin njėri-tjetrin dhe ky reaksion bėrthamor te Dielli do tė mbaronte pa filluar mirė. Pra, Dielli nuk do tė ekzistonte kurrė. Xhorxh Grinshtajn kėtė e shpjegon kėshtu: "Sikur qoftė vetėm pak mė e vogėl tė ishte forca e fuqishme bėrthamore drita e Tokės nuk do tė ndizej kurrė". 40
    ajiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

Faqja 0 prej 3 FillimFillim 12 FunditFundit

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •