Myfarete Laze

[Xhuxhumaku]

Kjo eshte per 'te rinjte", qe skam pas njolla ne pantallona...

Myfarete- Laze: Gjyshi i pushkatuar më la njollë në biografi

• Datë: Jul 05, 2009

Aimona Vogli

Me zërin e saj të veçantë ka bërë për vete breza të tërë shqiptarësh, të cilët e kanë duar trokitur pafund kur ka qenë në skenë. E pikërisht skena është vendi prej të cilit nuk do të donte të shkëputej kurrë. Në një rrëfim për "Summer Pages", Myfarete Laze, këngëtarja e cila ka triumfuar me 13 çmime në festivale, vjen me jetën e saj, e cila është e lidhur pashmangshmërisht me këngën. Plot doza humori karakteristik shkodran, por dhe me shumë momente prekëse, këngëtarja tregon për familjen e saj me "njollë" në biografi dhe pasojat që erdhën prej saj; për të atin që u pushua tri herë nga puna, për të ëmën që punonte për të mbajtur familjen, për fillimet në këngë, për fëmijërinë çapkëne, dhe për Shkodrën, qytet me të cilin është e lidhur ekzistenca e saj. E më tej në një udhëtim nëpër kohë, ajo rrëfen për jetën e saj artistike, për njohjen me bashkëshortin, për vajzat si dhe për punën e saj, pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Burgjeve, për pjesën e aktiviteteve të ndryshme letraro-artistike etj.

Çfarë mund të na tregoni për origjinën e familjes suaj?

Një çift i ri i sapomartuar dëbohen nga vendlindja së bashku me të gjithë familjen që përbëhej nga nëna, vëllai dhjetëvjeçar, pasi babain ia pushkatuan. Kështu, fillon jeta e prindërve të mi. Të sapomartuar dhe njëkohësisht të dëbuar. Ku do t'i çonin? Ku do të jetonin? Si do t'ia bënin në një qytet që nuk e njihnin e s'kishin asnjë të njohur? Një qytet që kurrë s'e kishin parë, por kishin dëgjuar nga prindërit për një farë Dan Hasani, me të cilin familja kishte bërë tregti, por që tashmë ishte shkatërruar si të gjithë pronarët e tregtarët në mbarë Shqipërinë, Dematët, Plakajt, Takajt, Lazajt e sipërm e të poshtëm. Ku? Ku? Se dinin as se çfarë ishte bërë me pjesëtarët e tjerë të fisit. Gjithçka ndodhi brenda një nate. Por, gjithë këto të këqija kishin dhe një të mirë mbrapa. Erdhën në Shkodër. Në qytetin që nuk i quajti kurrë të persekutuar apo kulakë, çifligarë, por zotërinjtë që nuk i do Enveri. Në qytetin e këngës, humorit, barsoletave. Dhimbja zbutej nga fjala e ëmbël, nga ngrohtësia që ky qytet i fali jabanxhinjve, që asnjëherë s'e ndjenë veten të huaj. Por, jeta kishte rezervuar shumë të papritura, e jo fort të këndshme, pasi lufta e klasave sido që ishte ekzistonte edhe në Shkodër.

Sa i rëndoi kjo "njollë në biografi" prindërve tuaj dhe si jeni ndjerë ju si fëmijë?

Babai im u pushua për herë të tretë nga puna, në 1972 dhe nga çdo punë shtetërore dhe vdiq pa vënë firmë në bordero për 13 vjet rresht. Ai vdiq në vitin 1985, ishte shumë i ri. Mbaj mend kur isha e vogël dhe këndoja nëpër shtëpi, ai këndonte e kërcente bashkë me mua. Lumturohej, sepse unë isha plot humor dhe gëzimi i shtëpisë. Paçka se nganjëherë vinin komshinjtë e ankoheshin se unë ju kisha marrë kumbulla, mana, fiq, qershi… (qesh) Po unë fëmijë apartamenti isha, e së bashku me vëllanë, u bënim nga një vizitë bahçeve të lagjes (qesh).

Dukeni se keni qenë që në atë kohë një natyrë çapkëne, si e kujtoni fëmijërinë tuaj? Po fillimet në këngë?

Qyteti i këngës më rriti, edukoi, më zgjoi humorin dhe më fali së bashku me çfarë më dhuruan prindërit e mi, skenën. Në atë vend të shenjtë të artit dhe të këngës, që për mua fillon që nga festivali i yllkave e deri tek ai për të rritur. Vetëm me përkrahjen e shpirtit artdashës të Shkodrës, kapërceva dhe murin e hekurt biografik. Dola në festivalin e këngës për të rritur. Fitova çmim të parë dhe të tretë, me shumë sukses e dashamirësi nga kompozitorët e drejtuesit e festivalit. Edhe publiku me duartrokitjet e tij më mbajti në rrugën e këngës. Por, jo gjithçka më shkoi vaj. Pata shumë pengesa rrugës… Kalova shumë vështirësi, por ja dola, i kalova… Isha në Shkodër. Jeta artistike më mbushi jetën me gëzim e vlerësim, jo vetëm mua, por gjithë familjes. Isha më e vogla, më e përkëdhelura, isha kanarina e babës, pasi nënën e shikoja shumë pak, sepse ishte gjithmonë në punë. Punonte të mbante të gjithëve familjen, e kurrë nuk e pashë të gëzonte për veten. Gëzimet e fëmijëve, ishin lumturia për të. Babai na mësonte, na rrinte mbi kokë, ndaj ishim nxënës të mirë të tre dhe të gjithë përfunduam studimet e larta.

Pavarësisht se ishit tashmë një këngëtare e cila kishte shkelur skenën e festivalit dhe kishte fituar çmime, ju nuk keni vazhduar studimet për kanto, por në degën e gjuhës dhe letërsisë. Mund të na shpjegoni përse?

Më ka mbetur peng që nuk vazhdova për kanto, pasi isha një soprano shumë e mirë. Shumë vonë e kam marrë veten si unë, prindërit, ashtu dhe profesori i kantos, z.Ferit Bala, që aq shumë ju përkushtua talentit tim. Me hir e me pahir, për të mos mbetur pa shkollë, pasi isha nxënëse shumë e mirë, më dha dega për Gjuhë-Letërsi dhe kjo falë dashamirësisë që dha Shkodra, se për atë kohë nuk e meritoja, isha me njollë në biografi. S'e kuptoj as sot, unë po, por le ta lexojnë të rinjtë. Isha këngëtarja fituese e festivalit në Radio-Televizion dhe s'më lejohej të vazhdoja për kanto...

Çfarë kujtoni nga vitet kur ishit në kulmin e karrierës për muzikën e asaj kohe?

Kam pasur fatin të bashkëpunoj me kompozitorët dhe poetët më të mirë të vendit, ndoshta këtë dhe për veçantinë e zërit tim, i cili lejonte, për vetë regjistrin e zërit, komoditet për ta. Kompozitorët e mi kanë qenë Agim Prodani, Kujtim Laro, Tish Daia, Avni Mula, Flamur Shehu, Limoz Dizdari dhe poetët Zhuljana Jorgaxhi, Gjok Beci, Xhevahir Spahiu, Agim Doçi, etj. Kam marrë pjesë në 17 festivale dhe kam fituar 13 çmime, kam qenë pjesëtare e Koncerteve të Pranverës, në Festivalin e Interpretuesve dhe gjithmonë jam vlerësuar nga juritë. Jam nderuar me çmimin "Çesk Zadeja", "Naim Frashëri", … por do kem kohë të marr edhe të tjerë. (qesh). Edhe sot krijimtaria dhe spektaklet e Ardit Gjebresë, krijimtaria e bukur e Edmond Zhulalit, Adi Hilës, Shpëtim Saraçit na mban gjallë jo vetëm ne artistëve, por edhe publikun tonë artdashës aq të mrekullueshëm, që na ka ndjekur e duartrokitur nëpër spektakle. Këta krijues janë një vlerë e madhe për artin shqiptar.

Ju artistët kishit mundësinë, ndryshe nga të gjithë shqiptarët, që të shkonit me turne jashtë vendit, si ndiheshit kur shikonit vendet e tjera?

Kam pasur fatin të interpretoj këngën tonë në skena të ndryshme brenda e jashtë vendit. Nuk mund të lë pa përmendur turnetë e para jashtë shtetit, ku habiteshim e bënim gafa nga më të ndryshmet, sepse shumë gjëra nuk i njihnim e nuk dinim se çfarë ishin. Këto turne kthehen në humor sa herë që mblidhemi.

A mund të na tregoni paska për familje tuaj, për njohjen me bashkëshortin dhe për dy vajzat?

U dashurova me Nelin, bashkëshortin tim, babain e dy vajzave që janë gëzimi i syve tanë. Jemi të kundërt në tip, në profesion, por plotësuam dhe mbështetëm shumë njëri-tjetrin. Si në fizikë, ku polet e kundërta tërhiqen. Neli, trajner basketbolli shumë i suksesshëm, ka më shumë trofe se unë, por s'doli kurrë në televizor… Ndërsa, unë isha çdo natë në të gjitha familjet shqiptare, edhe kur kishin gëzim, edhe kur griheshin, pra isha pjesë e jetës së tyre. Më kanë duruar gati për natë për 30 vjet rresht, i falenderoj. (qesh).

Krahas muzikës, a jeni e angazhuar me diçka tjetër?

Jam aktivizuar jo vetëm si këngëtare, por kam organizuar e ideuar shumë aktivitete. Një prej tyre, që tashmë është kthyer në traditë në qytetin tim, është "Dita e luleve". Në këtë aktivitet, që zhvillohet që prej katër vitesh, bashkë me grupin e punës që përbëhet nga Isa Alibali, Ritvan Karakaqi, Ahmet Osja, kemi çuar në kalanë e Rozafës plot 100 pemë e lule, piktura të të gjitha grupmoshave, si dhe janë kënduar këngë për lulet. Kjo, pasi qyteti i Shkodrës ka 150 këngë për lulet... Këto këngë janë shoqëruar dhe me albumin trepjesësh; "Mes lulesh me këngë e pikturë", i cili është vlerësuar dhe me çmim në Holandë. Pra, jeta ime artistike ka pasur dhe ka larmi dhe në Tiranë. Në qendrën "Arbnori" kam organizuar disa aktivitete: "Dita e jetimëve", ku përveç organizimit të aktivitetit artistik, u janë hapur libreza kursimi 5 (pesë) fëmijëve. Koncert me pjesë të zgjedhura nga Prenk Jakova, konkursi i grupeve korale, koncert simfonik, muzikë popullore dhe të lehtë, promovime të librave të rinj, ekspozita pikture, etj.
Jetoni në Tiranë, por duket se një pjesë të Shkodrës e mbani gjithmonë me vete?
Tani që banojmë në Tiranë, në shtëpinë tonë së bashku me vajzat kemi krijuar një dhomë me të gjitha karakteristikat e odës shkodrane dhe kujtime e foto nga jetët tona sportive e artistike, që kuptohet, është e lidhur me çdo gjë të bukur si: vlerësime, rinia, e tashmë mesomosha. Por, unë përsëri kujdesem për veten, bëj makijazh dhe dal e bukur, por në krahasimi me origjinalin e djeshëm... Por, jam dhe ndihem e vlerësuar nga të gjithë artdashësit shqiptarë, nderohem dhe ftohem në aktivitete të mëdha të skenës e të këngës. Vazhdoj të këndoj dhe më me shpirt se kuptohet, tani ana profesionale e lirshmëria skenike është pjesë e imja.

Na tregoni pak më shumë për vajzat, dhe a ka trashëguar ndonjëra prej tyre talentin tuaj?

Vajza e madhe, Resana mbaroi shkollën e lartë për Ekonomi-Financë dhe punon në bankën BKT në Tiranë, ndërsa e dyta, Erida, studion në vit të fundit për Gjuhën Franceze, si të thuash atë që nuk realizova, unë e plotësoi ajo. Ka qenë një ëndërr e rinisë time. Tani më vjen mirë, sepse më parë më vinte shumë keq që vajzat nuk kishin prirje për muzikë. Sepse, do të ishin bërë larg qoftë, si këto fotokopjet, që po e prishin muzikën e artin e të kënduarit. Por, ndoshta unë gaboj, se ato mund të ishin bërë si Manjola, Eranda, Rovena, Rosela, Juliana, Enejda, Jonida, Mariza, Anjeza dhe unë do të ndjehesha shumë krenare. Sepse, janë vlera të vërteta, prandaj kam besim se arti i këngës do ecë shumë, sepse e kam lënë në artiste të vërteta, jo vetëm të skenës, por dhe në jetë.
Edhe pse vazhdoni të këndoni nëpër aktivitete, tashmë mund të themi se punoni dhe një fushë tjetër, në atë socialen?
Po, është e vërtetë, në DPB (Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve). Organizoj aktivitete të ndryshme letraro-artistike e sportive. Së bashku me vajzat psikologe e sociologe, organizojmë gjithçka për njerëzit që vuajnë dënimin në burgje.

A jeni e kënaqur?

Sigurisht që po. Nga stafi drejtues kemi mbështetje të plotë për organizimin e "Ditëve ndryshe" që t'jua lehtësojmë sado pak periudhën e vendimit penal, t'i përgatisim e të ndjehen të vlerësuar, jo të harruar të gjithë ata që vuajnë dënimin. Jam e kënaqur, kjo është fusha ime, artisti fal ngrohtësi, gëzim, rrezaton mirësi e afrimitet, vetëm me praninë e tij në këto institucione. Falë koordinimit shumë të mirë të psikologeve e sociologeve, plotësojnë shumë mirë njëra-tjetrën dhe puna ecën shumë mirë dhe me hapin e kërkesat bashkëkohore.

Kjo do të thotë se jeni larguar nga skena?

Nuk them se jam larguar krejtësisht nga skena, s'e di, por veç në më lëntë ajo (qesh). Jo, jo, ajo është një pjesë e mirë e jetës sime që s'mund ta largoj, më do dhe e dua. I kam qëndruar kohës, ndryshimeve dhe shijes, e kam publikun tim që më mirëpret dhe kërkon akoma nga unë, e unë s'i kam zhgënjyer asnjëherë. I jam përshtatur zhvillimit të këngës në kohë dhe kam bërë bashkëpunime shumë të suksesshme, që janë mirëpritur nga publiku. Këto më japin siguri e përgjegjësi për arritje të reja. Thonë; "Njeriu plaket nga shpirti e prej kësaj…", artisti nuk plaket kurrë. Artisti veç krijon e gjen të bukurën, gëzon publikun dhe është njësh me të gjatë gjithë jetës.
gsh.

[projekti21_dk]

Aman mos i futni ne loje edhe artistet, mos ua nxini biografine, se publiku i do artistet te panjolla. mos i politizoni edhe keta. arti dhe politika nuk shkojne bashke. nga kjo qe keni postuar me bete ta marr inat Myfarezen. E sheh ajo thote se ka vizituar kaq shtete jashe ka bashkepunuar me kompozitoret me ne ze e ju....

[puroshkodran]

Aman mos i futni ne loje edhe artistet, mos ua nxini biografine, se publiku i do artistet te panjolla. mos i politizoni edhe keta. arti dhe politika nuk shkojne bashke. nga kjo qe keni postuar me bete ta marr inat Myfarezen. E sheh ajo thote se ka vizituar kaq shtete jashe ka bashkepunuar me kompozitoret me ne ze e ju....

arti e politika nuk shkojne bashke? po ju per 50 vjet nuk e politizut artin? myfaretes i mohut meritat vetem se kishte nje gjysh te pushkatum. ne vend qe me kerku te falur na e paske marre edhe inat....

[puroshkodran]

Pjese e nji interviste te Myfaretes per Panoramen.

.......I ati vendosi ta çonte në shtëpinë e pionierit. “Ndoshta e bëri edhe thjesht për të më mbushur kohën”. Por ç’rëndësi kishte. Asaj i pëlqente kjo gjë dhe pikë. Mandej, shumë shpejt filloi të zbulonte shijen e vërtetë të përfshirjes së saj në një grupim këngëtarësh të vegjël. Profesorët e saj, s’mund t’i linte shpërfillës zëri i të voglës. E ngjitën në skena. E çuan në festivale, qysh herët. Ishte një rrjedhim logjik. Gjithçka shkonte për mrekulli. Më përjashtim... Ajo s’do ta harrojë se dikur s’e patën lënë ta këndonte këngën fituese. -Pse jo? Ishte e vogël për të kuptuar. Nuk e dinte fort mirë se ç’ishte ceni në biografi. E dinte që i ati prej vitesh nuk punonte, për një ndëshkim. Por jo më shumë. Prindërit i kishin mbajtur larg fëmijët nga e vërteta biografike e familjes. Aq më pak i kishin rrëfyer për pushkatimin pa gjyq të gjyshit, apo arsyet... E si mund t’i thuheshin një fëmije të tilla gjëra. Ndaj dhe Myfaretja nuk i dinte. Kësisoj s’kish si ta kuptonte pse nuk e lanë ta këndonte këngën fituese të festivalit. Ishte në klasë të tetë. Por nuk iu rënd edhe aq kjo ngjarje. Nuk e mundoi kushedi çë. I ati, se ç’justifikime i sajoi. E përgatiti paraprakisht. Dhe ajo e pranoi qetësisht refuzimin. Të vërtetën e mori vesh shumë vonë, por tani s’kishte më rëndësi. Ishte një e kaluar.

* * ****
Do të vazhdonte të përballej edhe me të tjera refuzime. Por me tu bërë pjesë e të shkuarës, do t’i fshinte si me gomë. I pëlqen më shumë të shohë përpara. Ama një peng e ka. Ka të bëjë me refuzimin e radhës. Pat menduar se e ardhmja e saj do të ishte kënga dhe asgjë tjetër. Ëndërronte të vazhdonte konservatorin, të bëhej këngëtare lirike. “Epo, talentin e kisha të lindur... zërin, dhuratë nga Zoti...”. S’gjente arsye pse të mos e nanuriste ëndrrën për tu bërë soprano. Por... Jo. Deri këtu, s’duhej të pretendonte. S’lejohej. Ishte mbesa e një të pushkatuari. Dhe nuk e fitoi konkursin për në Institutin e Lartë të Arteve. Dhe i mbeti peng. “Po e kam me të vërtetë këtë peng”- më thotë, a thua se suksesi profesional ashtu do të kish pasur një vlerë tjetër...
...Gjithsesi suksesi nuk i qëndroi aspak larg. Përkundrazi. Anipse nuk iu hap dera, një shteg e gjeti. Apo ishte fati që e ndihmoi? Nëse ishte kështu, fati i saj, kësaj here, e kish emrin: “Shoqet tona ilegale”. Shumëkujt i kujtohet kjo këngë fituese e festivalit të këngës, që i dha çmimin asaj, Myfarete Lazes dhe Vaçe Zelës. Miklues vlerësimi, apo jo? Kishte goditur në shenjë, me të parën. Sepse ishte hera e parë që këndonte në festivalin e Këngës në RTSH.
Pas këtij çmimi, fitoi edhe të drejta të tjera. Në Shkodër, sigurisht, e pritën krahëhapur. Dhe, a thua se e kishim marrë lejen e munguar, i ofruan këngëtares gjërat që deri atëherë s’i kishte: punë, shkollë, një shtëpi...

* * *
...Ishte me fat edhe pse jetonte në Shkodër? Padyshim. Ajo është e bindur për këtë. Jo se ngjan pikë për pikë me shkodranët për humorin tipik dhe karakterin gazmor. Jo se humori e bën t’i shohë me pozitivizëm gjërat. Por për të tjera arsye... Tek biseda ka hyrë në argumentin e qytetit, Myfaretja nuk ka të mbaruar. Ishte qyteti që e mbajti, qyteti që e përkrahu, qyteti që u kujdes për të, qyteti që e ngriti në apogje.
-Por mund të kishte ndodhur edhe në një qytet tjetër. Apo jo?
-Jo, jo-më kundërshton e bindur.- Shkodra më zgjidhte si përfaqësuese, edhe pse s’isha me origjinë shkodrane, e në festivale, letrat anonime për mua mbërrinin nga Saranda...
-E çuditshme... –mendova aty për aty. Më erdhën në mendje të tjerë banorë të Shkodrës që më kishin folur krejt njëlloj me pasion për qytetin e tyre. Të gjithë që kanë jetuar atje, nuk ngurrojnë ta përmendin. – Qe fat,- pata dëgjuar edhe më parë, tek më kishin folur për lidhjen e tyre me Shkodrën. E mesa duket ka ndodhur me të gjithë njëlloj. Qyteti është sjellë njerëzishëm me njerëzit e vet. Njollat e biografisë s’i errësuan.
-Asnjë rëndësi kishte biografia,- më sqaron Myfaretja,- Në Shkodër ishin të gjithë më biografi të keqe... E di si thoshin Shkodranët: “të deklasuarit janë zotnitë... që s’i don Enveri”. Mua, çfarë mundej me mi dhanë, Shkodra, mi dha. Shkollën, shtëpinë, punën...”. Dhe vazhdon të përsërisë së ishte me fat që një ditë prej dite, familja e saj iku nga Saranda dhe u vendos në Shkodër.
Epo, nuk paskësh qenë e rastësishme që, për plot 25 vite do të mendohej pa mundur të dalë në konkluzionin për ta braktisur qytetin: “Të transferohemi në Tiranë?” Pyetja i mundonte të dy, Myfareten dhe të shoqin. Tirana ishte kryeqyteti. Ofronte më shumë mundësi. Por, nuk mundën ta lënë Shkodrën.
– E tani? -Ajo me familjen e saj prej pak vitesh jeton në Tiranë. Por jo se Shkodra nuk është po aq e dashur. Janë pikërisht nostalgjia dhe dashuria e kthejnë herë pas here këngëtaren atje, qoftë edhe për pak, sa për tu çmallur...

[Albo]

INTERVISTA/ Flet këngëtarja, specialiste e edukimit (Terapi art) Myfarete Laze

-Gratë e burgosura lihen mënjanë nga amnistitë

-Amnistitë bëhen vetëm për burrat, për gratë nuk kujtohet njeri

-Në burgje kemi çuar personalitete që gratë thonë i kishim ëndërr ti takonim

-Kaq aktivitete dhe kaq profesione që fitojnë në burgje nuk mund ti realizonin të lira

-Shumica e grave thonë kurrë nuk kishim parë teatër në sallë

-Në burgje bëhen aktivitete që gratë si kanë njohur në jetën e lirë

- Sot burgjeve për aktivitetet dhe profesionet e marra u thuhet qendër rehabilitimi

-Takimi me Marjeta Larjan ishte eveniment për gratë e burgosura

-Në burgje gratë marin profesione që të lira do ti paguanin dhe nuk do kishin mundësi ti merrnin



Albert ZHOLI

Këto ditë gratë e burgut Ali Demi nën kujdesin e Drejtorisë së Burgjeve dhe stafit ët edukimit, kanë marrë pjesë (dhe do të marrin) në disa aktivitete, si ekspozita, ndjekja e komedive, takime me personalitete të artit. Aktualisht jeta në këto burgje është shumë intensive, pasi brenda ambienteve të burgjeve organizohen kurse të ndryshme kuzhine, parukeri, rrobaqepësie, ekspozita etj. Një nga specialistet e edukimit dhe të Terapi Art në këto burgje është dhe këngëtarja e mirënjohur Myfarete Laze.

Sot gratë e burgut Ali Demi ndoqën komedinë “10 Vjet martesë” me regji të Inis Gjoni dhe aktorët Genci Fuga Eni Jani. Kush e zhvilloi këtë aktivitet dhe cili ishte synimi?

Në kuadrin e festave të 7 dhe 8 marsit edhe gratë e burgosura, si çdo grua tjetër kanë të drejtat dhe liritë e tyre, ndaj dhe ne si Drejtori e edukimit dhe Terapi Art, nëpërmjet bashkëpunimit me institucione të ndryshme të artit, po organizojmë disa aktivitete. Këto aktivitete do të jenë të ndryshme, si brenda burgut ashtu edhe jashtë, ku do të jenë pjesëmarrës edhe gra dhe fëmijë jashtë burgut, për të kaluar disa ditë ndryshe. Sot ne ishim këtu në Teatrin Kombëtar, ku gratë që vuajnë dënimin në burgun Ali Demi, të ndiqnin këtë komedi e cila është pëlqyer shumë nga publiku shqiptar. Për këtë ne u morëm vesh më parë me stafin realizues dhe me drejtorinë e TK, për të dhënë një shfaqje falas, jashtë radhe. Mund të them se sot këtu ishin gra të paraburgosura dhe të burgosura, ku një organizim i tillë do shumë impenjim, do shumë kujdes, bashkëveprim dhe rigorozitet.

Përse vjen kaq shumë impenjim?

Por ju tashmë e shihni se sa efektiv policie ka këtu, duhen makina, duhen mjete lëvizëse, masa të larta sigurie, duhen biseda të vazhdueshme, duhen koordinim oraresh dhe kujdes në çdo sekonda. Me nj fjalë janë ndërmarrje shumë të vështira. Duhet një punë komplekse në grup e stafit të edukimit, psikologëve dhe të atyre që meren me sigurimin. Drejtoria e burgjeve, stafi i edukimit, bëjnë një punë parapërgatitore disa ditë, që të arrijmë deri këtu.

Ju si specialiste edukimi në Drejtorinë e burgjeve çfarë pune konkrete bëni në këtë staf edukimi?

Unë mirem direkt me terapinë e artit, kjo është pjesa e edukimit tim. Ne bashkëpunojmë me shoqata, organizata, të ndryshme, arti, pasi çdo aktivitet i tillë ndikon ndjeshëm në uljen e stresit, në relaksimin e jetës së të dënuarve, etj...

Si do ti klasifikojmë terapitë e artit?

Janë të ndryshme, kurse të ndryshme për pikturë, hapja dhe parja e ekspozitave të ndryshme, organizmi i kurseve të ndryshme profesionale, takime me personalitete të artit, interpretime, krijime grupesh artistike, ku marrin pjesë të gjitha

Më 7 mars do të zhvillohet një ekspozitë pikture, me 120 piktura, të vetë të burgosurave, por edhe të stafit policor. Ka disa policë që e kanë hobi pikturën dhe pikturat e tyre do të bashkohen me ato të të dënuarave. Janë disa policë që vazhdojnë Akademinë e Arteve dega pikturë dhe janë pjesëmarrës në shumë ekspozita. Po ashtu është dhe një pjesëtar i stafit të edukimit, që do të hapë një ekspozitë ku një pjesë e këtyre pikturave do ti bashkohen kësaj ekspozite. Pra kjo është ideja e bashkimit të vlerave të artit, që i bashkon dhe krijon mundësinë e shkëmbimit të eksperiencave. Këto lloj aktivitetesh kalojnë çdo paragjykim dhe krijojnë mundësi bashkëpunimi frytdhënës. Këto i stimulojnë të dënuarat, të mos ndihen të nënvleftësuara, të mos ndihen të vetmuara, të mos ndihen pa perspektivë dhe të izoluara. Kjo punë në grup ka bërë që të dënuarat me të vërtetë të mos e ndjejnë dënimin por ta shohin atë si shkollë edukimi, pasi ën shumë raste ato përfitojnë shumë gjëra që nuk do ti merrnin kurë në kuadrin e të qenit të lira në shtëpitë e tyre. Ky bashkëpunim, këto ekspozita, kanë bërë që dhe gardiani të mos shihet thjeshtë si gardian, si roje, por edhe me shpirtin e artistit.

Çfarë jete bëjnë aktualisht gratë e dënuara? A kanë aktivitet ditor ritmik që i largon nga monotonia, nga dhimbjet që kanë lënë pas? Si i kanë ambientet?

Gratë i ka fal zoti. Ai u ka dhënë vlerat e tyre, veçantitë e tyre. Në dhomat e tyre ato mbajnë ambient të pastër, të rregullt, plot finesë. Me duart e tyre ato kanë krijuar ambient aq familjar, sa harron se janë në burg. Me dantella, me qëndisja, me rregull. Ato aty punojnë vetë jastëkët, bëjnë vetë centro dantellë dhe kanë krijuar një ambient të mrekullueshëm që habitesh.

Gjatë ditës veç këtyre punëve të dorës, a zhvillojnë kurse të ndryshme të dënuarat?

Posi jo. Aty zhvillohen shumë kurse të ndryshme, si për rrobaqepësi, parukeri, guzhinjere, kompjuter, por dhe kurse të gjuhëve të huaja që janë në anglisht dhe italisht, etj. Pra brenda orarit të përditshëm ato organizohen në kurse të ndryshme, që kur të dalin nga dënimi të zotërojnë dhe nj profesion. Madje po ju them se këto kurse certifikohen nga Ministria e Çështjes Sociale dhe njihen si profesion njëlloj si ata që i bëjnë këto kurse në shkolla të ndryshme.

Ju thatë për burgun Ali Demi por folët dhe për paraburgimin. Këtu jetojnë edhe të paraburgosurat?

Jo, të paraburgosurat gjenden tek lagja “Jordan Misja” dhe kanë tjetër natyrë. Në këtë vend edukimi ka dhe gra, por ka dhe të mitur, ka edhe burra, por të ndarë në sektorë të veçantë, nuk bëjnë jetë kolektive por jetë sipas moshës dhe gjinisë.

Cilat janë problemet kryesore që ngrenë gratë e burgosura?

Një nga problemet që ato na ngrenë vazhdimisht është se ato janë të pakënaqura nga amnistitë. Nuk flasim për këtë radhë, por flasim për të gjitha amnistitë e deritanishme. Në të gjitha këto amnisti gratë thuajse nuk përfshihen fare. Ato janë ndoshta të vetmet që e kryejnë dënimin deri në një. Gjithmonë në amnisti fitojnë vetëm burrat. Mendoj se kur të jetë në prag të përpunimit, amnistia më shumë duhet të marrë në konsideratë veprat e kryera nga gratë. Kjo është ndoshta një e drejtë e tyre.

Myfaretja një këngëtare e mirënjohur, si ndihet me këtë profesion?

Si specialiste e edukimit (Terapi art), ndihem shumë mirë, pasi e kam kërkuar vetë këtë profesion. E kam kërkuar vetë pasi, pasi doja ti bëja një sfidë vetes se sa jam e zonja ti jap nga vetja kësaj kategorie njerëzish, pra grave të dënuara. Unë ndjej një kënaqësi të veçantë, kur organizoj aktivitete të tilla kulturore, sportive, që sjell pranë këtyre grave, aktorë, këngëtarë, instrumentistë, kompozitorë, shkrimtarë, poetë të cilët të dënuarat i presin me shuam dashamirësi, i presin me shumë dëshirë. Madje në disa aktivitete vijnë dhe animatorët të veshur ndryshe.

Si shprehen gratë e dënuara pas këtyre takimeve?

Shprehen shumë të kënaqura, shumë të respektuara, pasi mund të them se të gjitha nuk kishin takuar kurrë ndonjë aktor, apo këngëtar, apo nuk kishin shkuar kurrë në një teatër. Madje ato shprehen hapur që në kushtet e jetës që kishin bërë, vetëm sa i kishin parë në televizion këta aktor, këngëtar, shkrimtarë dhe e kishin ëndërr ti takonin. Pra në këto aktivitete ato akne realizuar disa nga ëndrrat e tyre të pasuara qysh në jetën fëminore. Përpos sa më lart ato kanë bërë dhe shumë foto me këto personalitete. Psh sot aty ishte Marjeta Ljarja, që ato as e mendonin. Psh kjo ditë për to siç e patë ishte një ditë që nuk do harrohet kurrë. Ato qeshën me lot nga komedia edhe për faktin pasi panë direkt në skenë, prekën vetë aktorët, prekën vetë të gjitha elementët e organizimit të një komedia.

Si janë ndjerë të burgosurat kur ju panë si specialsite e edukimit (Terapi art)?

Në fillim ju dukej çudi, por ditë pas dite, ato panë sa shumë isha lidhur me këtë punë dhe filluan të më bëjnë kërkesa të ndryshme. Pikërisht këto aktivitete që kam organizuar janë pjesë e lidhjeve të mia, për të bërë diçka ndryshe për to. Psh, dje, futbollisti Lorik Cana ishte tek të miturit në Kavajë, ku u bë një ndeshje futbolli miqësore. Të gjithë atu ngelën jashtëzakonisht të kënaqur. Aktivitet ka pasur dhe në Fushë Krujë me mësuesen e gjuhë letërsisë.

Në sa burgje ju e zhvilloni aktivitetin tuaj si specialiste e edukimit (Terapi art) ?

Në rreth 22 burgje, ku kam ngritur dhe grupe artistike si në Peqin, Lezhë, Kavajë, ku kemi vënë dhe pjesë teatrale. Sot burgjeve u thuhet qendër rehabilitimi, pasi akne kaq shumë aktivitete, pasi aty marrin Certifikata profesionesh, që jashtë do ti merrnin me pagesë, etj..

[sirena_adria]

" E Diell " - 2017

[sirena_adria]

Fituese e Festivalit " Lulebore "