Fjala shqipe Gur dokumentohet n tekstet biblike n nj lashtsi marramndse, prpara 29 shekujve.
ilologt dhe studjuesit e ndryshm kan treguar se n tekstet m t vjetra t njerzimit mund t gjesh thrrmija filologjike prej ari t gjuhs shqipe. Nj tronditje e madhe n botn shkencore qe zbrthimi i shkrimit linear B t Krets nga M. Ventris, n disa tabela bronxi t para 37 shekujve ku gjndeshin dhe emra ilir q korespondonin me antroponimin ilire si emra t till Dasi, Gent etj. Kto emra ilir jan ngjallur m von por shpesh etimologia e tyre ka mbetur e pazbrthyer. N veprat madhshtore t Homerit sidomos tek Odiseja (vargjet 500, 501, 507), prmndet edhe nj dyfjalsh si: Gyraien Petren, q zbrthehet si Gurin e gurt.
N eposin e Homerit tregohet se si heroi Ajaks mbas rnies s Trojs udhtonte n det dhe arriti tek nj ishull i quajtur Guras Petras. Aty Ajaksin , hyu i detrave Poseidoni e goditi me trifurk, nj pjes e ishullit u zhyt nga goditja, duke marr me vete n thellsi edhe udhtarin e kobshm. N fakt ky subjekt lidhet me nj ishull t kultizuar mes detit me emrin Guras Petras,q do t thot Guri gur sht nj emrtim i dyfisht . Sipas filologut patriarkut Spiro Konds, emri i mparshm i ishullit ka qn Gur, nj emr prpara grekrve t vjetr, kshtu m pas detart grek t vjetr e kan quajtur ishullin Guras Petras duke br kshtu nj tautologji dhe ky emrtim i strlasht helenik ruan prjetsisht emrin shum m t strvjetr ilir Gur,q sht shum prpara epeve t Homerit si emrtim. N se pranojm q Homeri ka ekzistuar n shekullin e VII para ers son athere duhet t themi se fjala Gur prdorur nga pellazgt, nga ilirt dhe q sht akoma edhe sot nj fjal esenciale e gjuhs shqipe, dokumentohet si fjala m e hershme e gjuhs son n nj monumnt letrar madhshtor t njrzimit si sht krijimtaria homerike. Edhe m von autor t tjer si poeti i madh grek Arkiloku prmndet dyfjalshi tautologjik iliro-grek n formn Gurai petras.
N 1920 n grmimet arkeologjike t bra n Dodon u zbulua dhe nj tabel bronxi me emr njriu Guras. Ky emr ilir gjendet si toponim edhe n Kret, n Kylkad dhe Tesali. Historiani antik Arriani, n librin e tij kushtuar Aleksandrit t madh (4,23) thot se:Aleksandri marshoi nprmjet nj vndi t quajtur Guraioi, ku kishte dhe nj lum me t njjtin emr, gjat fushats s Aleksandrit t madh n Indi. Duke studiuar me kujdes Bibln e Shenjt, kemi gjetur papritur nj dshmi unike gati dy shekuj m t vjetr se sa tekstet e Homerit ku prmendet fjala ilire shqipe Gur.
Vendndodhja e ksaj dshmie sht n:Libri i dyt i Mbretrve (9,27). Aty tregohet episodi sesi Jehu bri kryengritje dhe vrau Akzarin, duke u br vet mbret i Judes dhe Izraelit. Un konsultova disa tekste t botimeve t Bibls s Shenjt n gjuhn shqipe. N Bibln e Shenjt (Diodadi i ri) prkthim i vitit 1991, 1994 shtypur n Brindisi n vitin 1995 n faqen 424 thuhet: Dhe e gjuajtn (Akazian) n t prpjetn e Gurit q sht afr Iblehamit. N versionin e Bibls s Shenjt shtypur n Jongloed, viti 1993 n faqen 398, prkthimi shqip sht : pran vndit ku rruga sht drejt Gurit e kthen pr n drejtim t Jiblamit. N versionin e Bibls s Shenjt n shqip botuar nga nga The Albanian Bible Society Firence 1995 faqe 722 thuhet: E gjuajtn n t prpjetn e Gurit q sht afr Iblemit. T trheq vmndjen se ndrsa pr toponimin Ibleam shqiproht edhe n formn Jiblam, os Iblami, n t gjitha rastet e msiperme, toponimi i vndit i quajtur Guri jepet korrekt. Pr ta konkretizuar vrtetsin e toponimit Gur pash variantt e Biblave n greqisht dhe latinisht, kur n t dy rastet ky toponim sht n formn Gur. N Holy Bible, n International version, botuar nga International Bible Society, n 1984 n faqen 267 pasazhi on the way up to Gur near Ibleam N La Bible, Nouvelle edition revue Paris, (prkthim nga origjinali hebraisht dhe greqisht)n faqn 440 thuhet : la monte de Gour prs Yivleim.
Pra del qart se n variantet e dy gjuhve kryesore t njrzimit t Biblave t autorizuara n anglisht dhe frngjisht toponinimi quhet konkretisht Gur. Vrtetohet kshtu q fjala shqipe gur sht prcjell si toponom dhe ka mbtur e fiksuar n :Librin e dyt t mbretrve q dihet sht shkruar n shekullin e IX prpara Krishtit. Madje saktsia e prmendjes s toponimit Gur mund t arrihet deri n kronologjin e vitit kur ka ndodhur ngjarja e rebelimit t Jehut, i cili vrau Akazin. Kjo ngjarje ka ndodhur n vitin 841 prpara Krishtit. Mbas ksaj vrasje Jehu u b mbret i Judes dhe Izraelit n vitet 841- 814 prpara Krishtit. Duke par prkthimin madhshtor n gjuhn shqipe Beslidhja e vjetr dhe Beslidhja e re nga Dom Simon Filipaj, botuar m 1994, n Ferizaj q sht kryevepr filologjike e shqiprimeve shqipe n t gjitha kohrat, n faqn 448 n postshnimin nr 27 jepet nj shpjegim gjeografik i vndit ku Jehu vrau Akazian. Kshtu Ibleami quhet sot Tel Belame dhe sht n jug t Jeninit, gati dhjet km n jug t Jezrahelit n rrugn drejt Jeruzalemit. Kjo do t thot q edhe vndi i quajtur Gur nuk sht shum larg Qytetit t shenjt Jeruzalem. Do t ishte nj krkim i frytshm pr t par nse ka mbijetuar toponimi Gur apo sht ndryshuar.
Ajo q sht esencialisht e rndsishme pr ne shqiptart sht se fjala shqipe Gur dokumentohet n tekstet biblike n nj lashtsi marramendse, prpara 29 shekujv pra perpara 2900 vjetve. Kjo sht dshmia m e vjetr e nj fjale n gjuhn shqipe deri m sot. Nuk sht aspak nj zbulim i thjesht dhe pr t nuk mund t kt m asnj lloj skepticismi. Miku im Petro Zheji n librin e tij Shqipja Dhe Sanskritishtja botuar m 1996 flet gjersisht pr fjaln Gur dhe e quan nj nga fjalt m t lashta t njrzimit, nj fjal operatore q ka ndikuar n shum gjuh t bots, q gjendt n sanskrishten n formn Giri apo n latinishtn Gravis (i rnd) n sllavisht Gora (mal) Granica (kufi),apo n gjermanishten Gral (guri i shenjt), n greqishten Aguridhe (rrush i pabr, i fort si gur). Madje Petro Zheji krijon ekuacione etimologjike q kan n thelb fjaln Gur, edhe tek emri i Gorgons (shikimi i t cils kthn gjithka n gur), madje ka zbuluar se varri i Timurlenit n Samarkand quhet Gur i - mir. Sipas Zhejit fjala Gur shtrihet q nga India e vjetr dhe e largt deri n skajet m verior t europs. Kjo sht nj fjal q e kan patur pellazgt q e kan trashguar ilirt dhe q sht akoma nj fjal e gjall vetm tek nj popull n bot, vetm tek ne shqiptart. Madje fjala Gur, fjal njrrokshe hyn tek fjalt e para t njrzimit dhe me konceptin e gurit lidhet dhe subjekti kozmogonik apo miti i Deuklaonit dhe t gruas s tij Pyrras q mbijetuan mbas nj katastrofe dhe pr t krijuar njrzimin hodhn pas shpine eshtrat e toks, q jan gurt. Nga gurt q hodhi burri lindn burra, dhe nga gurt q hodhi gruaja lindn gra. Ky koncept q jeta del nga guri ka mbijetuar tek miti i hyjnis Mithra , q gjoja ka dal nga brndsia e nj shkmbi (Petra Genetri).
Interesante sht q n kryeveprn poetike t poetit t madh romak Lukani (shek.I-r pas Krishtit) t quajtur Farsala libri i VI po tregohet beteja historike n qytetin e Durrsit midis Cesarit dhe Pompeut, prmendet n nj varg edhe emri i shkmbit t madh i quajtur sot shkmbi i Kavajs . Lukani thot shprehimisht q banori taulant e quan Petra. N fakt Petra sht greqzimi i toponimit Gur. Kaq e vrtet sht kjo sa q n dokumentet mesjetare prmendet kisha e Shn Kollit (Nikolls) e Gurit q m von n gojn e shqiptarve ka vn emrin e fshatit Shkallnur (Shn Kolli i gurit = Shkallnur). Kjo do t thot q emri Gur i ktij shkmbi n jug t qytetit t strlasht t Durrsit ka mbijetuar n t gjitha kohrat pamvarsisht nga kronikant latin apo grek q kan prdorur fjal t ndryshme ose emra t tjer pr kt shkmb t madh, sht trashguar emri fillestar nga thellsit e kohrave.
Madje edhe emri i ishullit t Sazanit pran Karaburunit lidhet me latinishtn vulgare Saso , q do t thot Gur. Kjo do t thot q n hershmri ishulli i Sazanit sht quajtur ishulli Gur. Ky fakt ndrlidh ishullin e Shqipris me at subjektin homerik t Guras Petras, q kemi folur m sipr. sht e njejta llogjik emrtimi ku pr parsi ka emri i strvjetr Gur . Si u shpreha m sipr fjala shqipe Gur sht emblema m e vjetr gjuhsore e gjuhs shqipe n t gjitha kohrat.
Ppu
Krijoni Kontakt