Cfare eshte gripi i derrit? (Swine Influenza)
Gripi i derrit eshte semundje e rrugeve te frymarrjes tek derrat qe shkaktohet nga viruset e Influenzes se tipit A. Eshte nje semundje qe shfaqet here pas here tek derrat. Ne pergjithesi nuk kalon tek njerezit, por edhe ne rastet kur ka ndodhur eshte limituar ne dy-tre persona.
Eshte ngjites ky lloj i gripit te derrit?
Sipas te dhenave te fundit eshte deklaruar nga organizatat boteore te shendetesise se ky lloj i gripit te derrit A(H1N1) eshte ngjites nga njeriu tek njeriu. Mgjth ne keto momente nuk ka te dhena se sa shpejt apo lehtesisht trasmetohet.
Mund ta marr gripin e derrit duke pergatitur ose ngrene mish derri?
Jo. Viruset e gripit te derrit nuk perhapen nga ushqimi . Nuk mund te merret duke ngrene mish derri ose produkte te tij. Duke u gatuar si duhet, ne temperature te larte mishi i derrit eshte i sigurte.
Cilat jane shenjat e gripit te derrit tek njerezit?
Shenjat e gripit te derrit jane njesoj me ato te gripit te 'zakonshem' qe ze njerezit dhe qe perfshijne : ethe, kolle, dhimbje fyti, dhimbje trupi, te dridhura, dhimbje koke dhe lodhje (ndjesi keputjeje). Ne disa raste ka te dhena qe mund te shoqerohet edhe me heqje barku (diare) dhe te vjella. Ne te kaluaren rastet e renda kane qene te shoqeruara edhe me pneumoni ose probleme te frymemarrjes qe kane cuar deri ne vdekje te te semurit. Ashtu si gripi sezonal (i "zakonshem"), gripi i derrit mund rendoj edhe me shume simptomat e individeve me semundje kronike.
Si shperndahet?
Mendohet se shperndahet si gripi i ''zakonshem'' (sezonal). Virusi zakonisht shperndahet tek njerezit nepermjet kolles ose teshtimes nga i infektuari. Ne disa raste njerezit mund te semuren edhe nqs prekin objekte te 'infektuara' nga virusi i gripit dhe me pas prekin me duar hunden, gojen apo syte.
Dikush i semure mund te infektoj dike tjeter qe 1 dite para se vete individi mbartes i virusit te shfaq simptomat e gripit, gje qe shton rrezikun e perhapjes. Po keshtu i semuri mund te infektoj te tjeret deri ne 7 dite pasi e ka zene gripi. Per femijet kjo periudhe ''ngjitese e virusit'' zgjat edhe me shume, sidomos te me te vegjlit.
Cfare mund te bej qe te mos marr gripin?
Mbi te gjitha : lani duart. Kjo mund te behet me uje e sapun per nje kohe 15-20 sekonda ose duke perdorur solucione qe kane perberje alkoli.
Te perpiqeni te qendroni ne forme te mire fizike : duke fjetur gjume mjaftueshem; duke qene aktiv fizikisht; duke mbajtur nen kontroll stresin; duke pire shume lengje dhe duke ngrene ushqim te shendetshem.
Si edhe duke evituar kontaktet me te semurin ose perdorimin e maskes per hunden dhe gojen kur ndodheni prane tyre.
Po keshtu kur dikush semuret, qe te parandaloj kalimin e virusit tek nje individ tjeter, duhet te mbuloj hunden dhe gojen kur kollitet ose teshtin me nje shami ose pecete letre dhe me pas ta hedhi ate ne kosh, ose ne mungese te nje shamie te 'mbulohet' me duar dhe me pas te laj duart.
Sa gjate mund te jetoj nje virus jashte trupit?
Dihet qe disa viruse dhe bakterie mund te jetojne 2 ore ose me shume ne siperfaqe te tilla si tavolina, doreza dyersh etj. Duke i lare shpesh duar ulet mundesia per te marr gripin ne kete menyre.
Cfare duhet te bej nese semurem?
Kontaktoni sa me shpejt doktorin nese ndjeni ndonje nga shenjat/simptomat e gripit te permendura me lart si ethe, dhimbje gryke, koke etj
Shenjat qe kerkojne vemendje urgjente dhe masa te menjehershme jane
Per femijet :
- frymarrje e shpejte ose veshtiresi ne frymarrje
- hije ngjyre bluje ne ngjyren e lekures se femijes
- nuk pi lengje mjaftueshem (nga sasia qe pi normalisht)
- nuk i del gjumi ose nuk komunikon me te tjeret
- eshte shume i acaruar aq sa nuk do te mbahet as ne duar
- temperature e shoqeruar me skuqje vende vende te lekures (rash)
Per te rriturit:
- veshtiresi ne frymarrje
- dhimbje ose presion ne kraharor ose bark
- marrje mendsh e papritur
- konfuzion
- te vjella te vazhdueshme ose te renda
Trajtimi, parandalimi dhe ilacet
Ilacet antivirale mund te merren me recete nga mjeku dhe mund te jene tableta, me pika ose me pompe aerosol (inhaler). Keto ilace veprojne kundra viruseve perfshi ketu edhe virusin e gripit te derrit, duke e luftuar virusin qe te mos riprodhohet ne trupin e njeriut. Ilacet antivirale kundra gripit funksionojne vetem ndaj viruseve te gripit, ato nuk mund te ndalojne ose ndihmojne ne sherimin e semundjeve te tjera virale qe mund te kene te njejtat simptoma si ato te gripit.
Jane kater ilace te njohura antivirale kundra virusit te gripit (te aprovuara ne Amerike) : oseltamivir, zanamivir, amantadine dhe rimantadine. Virusi i gripi te derrit A (H1N1) eshte rezistues ndaj amantadines dhe rimantadines, keshtu qe perdorimi i ketyre ilaceve nuk do sjelli ndonje efekt. Testet laboratorike kane treguar qe deri tani virusi A (H1N1) eshte i ndjeshem ndaj oseltamivir dhe zanamivir.
Te mirat e perdorimit te ilaceve antivirale
Trajtimi : Keto lloj ilacesh ndihmojne ne zbutjen e simptomave te virusit te gripit dhe sherim me te shpejte. Ato gjithashtu mund te parandalojne komplikimet e renda qe mund te shkaktoj virusi. Qe keto ilace te funksionojne me mire duhet te merren sa me shpejt qe eshte e mundur kur shfaqen simptomat e para te gripit. Keto ilace mund te mos funksionojne nese merren me vone se 48 ore pasi fillon semundja.
Parandalimi : Ilacet antivirale veprojne edhe per parandalimin e gripit. Kur perdoren si parandalues te gripit, keto ilace jane rreth 70-90% efektive. Gjatesia e kohes qe keto ilace duhet te merren percaktohet nga mjeku.
Qendra per Kontrollin e Semundjeve (CDC) rekomandon perdorimin e oseltamivir ose zanamivir per trajtimin dhe parandalimin e infektimit nga virusi i gripit te derrit.
Oseltamivir (emri i tregut Tamiflu) eshte i mire per te trajtuar dhe parandaluar virusin e influenzes A dhe B duke filluar nga mosha 1 vjec dhe me lart
Zanamivir (emri i tregut Relenza) eshte i mire per te trajtuar virusin e influenzes A dhe B ne individet 7 vjec e siper dhe per ta parandaluar virusin ne individet 5 vjec e siper.
permbledhur dhe perkthyer nga faqja e Qendres per Kontrollin e Semundjeve (CDC)
Krijoni Kontakt