Beteja e Fushë-Kosovës në vitin 1389 në Drenicë

[Kreksi]

Amurathes,nc maximafuorum esedes extaret,nobilium continuo fepeliri,gregariorum vero militum corpora, inprofluentemproiiciftatimedixit. Quare Schithnizae fluminis accola?,diu eius pifcibusabftinuere. In faxorummorcm campus adhucoflibusopertuseft, terra coli citra crcbram armorum inuentionem,vllo pado nequit.Locus,ex iniigni clade,illuftris eft habitus. Quamuis Turca: cruentiflima vidoria cefferit, fufis fugatisq; hoftibus, eorum tarnen ca?dcs multo maior, quàm Vngarorum. ye Quippe quumTurcarú quatuor & trigintahominummilia,Chriítianorum tan tum odo miliaca?fa,referuntur.Vniuerfahíc Pannonia? nobilitas occubuit.Ná hicEmericiduo,Ladiílaus,Thoma$ Zeech,Francifcus Banus,Ioannes Zechel Coruini è forore frater, Benedidus Lofloncius,Stephanus BanfH Epilcopus Coroneníis Legatus apoftolicus,Georgius Chiach,& Robertus Спаг,тпитс
rique Proceres,ас nobiles oppeticre. Multi capti, & ante Amurathem poftero die ex edicto obtruncati. Ioannes Corothna quoq; captus eft,in Afiamqj tranf* latus,Byrfx feruitium femeftre perpeíTus,moxiEgeum, Creticum,Ionium,Adriaticumque pelagus emenfus, per Dalmatiam in Pannonias fe recepit. Octo Vngarorummilia in hoc bello ca:fa, Corinthiis Amurarhes eodemméfe fignificauit.Ex his qui eimferant,quicunquc per UlyricumeffugerCjper Dalmatiam incólumes redierunt : qui per Rafciam, qua vénérant, rcuerti contendere, lie infeftam vbique latrocinas prouinciam inuenere, vt pauci euaferint* qui aut fpoliati aut carii non fuerint. Coruinus,quem cxpeditifîimum aufugifle dixi
ïo mus,infeitam ac varum fortunaminuenit,dies tres cquo inue&us, per auia locaitcr facit,cibi &: potusexpers : quarto,inciditin duoslatrones,dimiflo dudu cquo,qui ргге nimio labore defecerat.

[Kreksi]

Coruinus autem grauiílimo bello internus, iter pro virili fuaproperare, creberrimis Sandarobechum Albanenfium Principemli* tcris vexare ( quo cum aduerfus Turcam, pauló ante fordus percuflerat j vt ap>properaret,quando iam ipfehoftibus appropinquabat : ita enim cum eo conii10 liuminiucrat, vt ipfc cu Vngaris àRafcia Bulgariaqj, ille ab Illyrico Turcis pariter occurrerent, vt à fronte tergoque vexati, facile vincerentur. Quod haud ab re fuiíTet,uSandarobechus,qué illi Barbare Alexandrum dominum vocanr, pradioin tempore adfuiflet. Sed immatura pugna: feftinatio, redi coníilij finemintercepit. Amurathes Defpotis coníilia nequáquam aípernatus, Coruino Regnum inuadentinonoccurrit,permifithoítem vltrà progredi, atquc ipfe duorum triúmve dierum itinere fubfequitur, àtergoq; ne retro pcdem referrc poflit,iter obftruit. Iam in planiciem vterqj peruenerat, quam in Rafcia: Bulgariacque finibus longe lateq, fpaciantem, Rigomczeu Vngari, Raíciani Cofonam nunc vocant,nos Campum Merulae interpretamur.Hácfluuius interfluit, to qui Schithnizanunc dicitur,& ab Illyrici montibus deflucns,a.liquandiu vagatus,Iítxuminfluit. Campi huiufce longitudo,pafluum eft viginti milium,quinquemilia continctlatitude Circumuallatur vtrinque montibus amoenifíimis, incirci fpeciem : 6c fluuius,ac montium appendices, reconditauc conualles, proximè haud iniucunda vicorum frequentia cclebratur. Quum in campum, haud aliter atque inagona,prius Vngari,deinde Turci defccndercnt:adpagum amnisaccolam,quiinaditufituseft,anusexclamauitcu quàmvereor,neparum arquis Vngari nunc dimicent aufpiciis, quando traie&us eorú vado exercirus vix vnum, Turcarum verö dies tres fluuium perturbauit: veluti futuram cladem ex inopia copiarum,hariolaretur. In media ferè planicie, collis moje dicus aíuirgit,cuiusradices Schithnizalambit. Non multó vlterius,adcaputauoris,qua:dam turris erat,cuiufdamolim Amurathis tumulus & pyramis, qui profligato exercitu,ibi exfus Se fepultus eít.Illud quoquenunc Amurathes verebatur, ne Coruinus qui praceíferat, in malumhoftis aufpicium pyramidem praeoecuparet.

[Kreksi]

po e vertet eshte qe eshte ky fshat ne drenice ...llausha afer prekazit eshte...

Une isha dy tri here në Llaush, vetem kalov aty pari, dhe nga pozita gjeografike e saj kuptova se vertete ky vendë ka patur dikur rëndêsin e saj strategjike, të hyrjes së Lugines së Drenicës. Poashtu edhe nga google earth bera hulumtime, dhe vertetohet e njëjta gjë se kêtu ishte ( hyrja) Dera, pra mund të themi lirishtë sot se emri i këtij fshati në gjuhen shqipe duhet të ishte më së miri më këtê emer se sa te mbaje një emër të pakuptueshëm= llausha=DERA, ose Hyrja por e logjikshme do ishte Dera.
Mendoj sê këtu ështê rêndësija e toponimeve në trojet tona, nëse gjêjmi kuptimin e plotë të atij emri, qoftë edhe nga gjuhêt e huaja, në të ardhmen mendoj se emri Llausha i pergjigjet kê¨tij kuptimi jo të
çpikur por real besoj. Mirëpo para se të mbylli kêtë diskutim, qê dikush e quan edhe tê pa pelqyer dhe si e dini kanë filluar perçarjet si gjithmon ne forume me etiketime, pa kurrfare deshmije te percaktojnë nê njê grup te pa këndshem, edhepse têrê jeten ia kam kushtuar hulumtimeve, kuptohet vetem pêr tê mirën tonê, dhe nese keto kerkime të emrave te vjeter që disa i quajne keshtu " Postuar më parë nga "X" si gjoja ;
"Toponomia e mësipërme s'ka kurrfarë realiteti me emrin e Kosovës.Ato janë fantazi të diletantëve përvetësues,siç dinë të bëjnë armiqtë përherë"..?! ...normal se duhet vêndosur ketu edhe njê pikpytje te madhe dhe nje pikçyditje !
Si ka mundesi të akuzohet ose keq kuptohet një anêtar nese ai bênë hulumtime në tê miren tonë tê perbashket per emrat e vjeter tê vendit apo diçka tjeter dhe të etiketohet si armiqêsor ky veprim ? ..Pra nuki kuptoj këto etiketime koheve te fundit ndaj meje, nese kam gjetur burimin më të vjeter tê emrit Kosova nga njê dokument i vjeter i cili vjenë 60 vite pas Betejes se Kosoves do thote qê nga viti 1448 se autori e ka publikuar më vonë në vitin 1478 por ishte në ke^te kohën e betejes se dyte te kosoves, sipas disave ndoshta edhe prezent ne vendine beteje, sepse Antonio Bonfini lindi ne vitin 1427 dhe se vepren e tij e perfundon më vonê por me siguri që emri i vendit të Betejes së Kosoves êshtê quajtur Consonam=Kosonam, që jemi në gjurmê tê dehifrimit tê domethenjes se çka do thotë ky kuptim i këtij vendi te betejse, se dihet qê nê atê kohê, nê shekullin e XIV e XV-të, territori i pushtuar i veriut të Kosovës ishte i njohur nga të huajt ndyshe, ku disa e quanin Amselfelder, tjerët Rigomazeu, kurse Rascianet (Ras= dhe Rascie= rrjedh nga gjuha shqipe =kulla e =rrasave=, behet fjale per keshtjellen e Rashkes qe në fiillim ne kohen Bizantine para se te vijne serbet quhej Rase, nga nje kronike bizantine, pra nuk eshte fjale sllave siç mendojmi) pra tani na mbetet ta zbulojmi se çka do thote Consonam=KONSONAM ?
Dhe nuk e kuptoj se si mund ta quajmi punë tê "dilitanteve apo te armiqve nes bejmi keto kerkime ? .. mua me habisin keto paragjykime, se nga vijne dhe cilat jane interest etyre qe ne lexuesit shqiptar nuk pakemi te drejte as te dijmi se kah vjen emri Llausha as emri i Kosoves asgje ne nuk pakemi te drejte te dijmi as qe duhet te interesohemi te dijmi, dhe ndoshta edhe nuk guxojmi te dijmi, mirepo shtrohet pytja; nga kush jemi te detyruar te heshtim ne ?
Cilet jane ata qe pengojne ose çka iu pengon atyre nese jemi te interesuar ta dijmi se cili ishte emri i saket i Kosoves qe sot e tere bota e njehe me ekte emer por asnje fakt asnje argument deri me sot nuk na doli i sakte i shkruar se prej ciles epoke e quajn kete vend me emrin Kosova ose perafersishte si ne kete rast, qe shihet pa dyshim s e ektu vjen prejardhja e emrit Kosova nga Consonam=KONSONAM, ku pastaj edhe gjuhetaret besoj se mund te na ndihmojne se ç'do te thote ky emer, njesoj si per emrin Llausha qe ju fola se vjene nga fjala rumune "Llausha" = qe do thote =Dera.. dhe me gjitha keto perpjekjet toan dalin anêtar të tjere qe pengojne ofendojne dhe bêjnë edhe shantazhe ..nê mênyrê qê tê mos diht gje per prejardhjen e ketyre emrave, unë ende nuk po e kuptoj arsyen e të menduarit te ketyre personave.. te cilet edhe i kam injorua, as qe i lexoj fyrjet e tyre.. mua me intereson dituria e jo thashe thêmet.


Burimi; http://renesancailire.blogspot.fr/20...de-kosovo.html

[kutje]

Se pari Kreksi,ska emen llausha ne Kosove,pore Llaush,e ti thue dera,ne gjuhen rumune.gabim e ke.E ke firmat gjermane austriake qe shesin,malle te teshave dhe quhen LLausha.E dyta po te kishe lexue librat te HABSBURGVE dhe arhivate tyne,ku pinjolli i tyne thote,se historia serbe ashte e rejshme ndryshe kishe veprue.E treta ka studenta qe posa kane marun diploma te kesaj kohe ,diploma,dhe kane mendime tjera.Thuesh Rigomezu,pastaj rashka,RASE.Emni Kosova ashte shume i vjeter,dhe shqipetaret e perdorin me mija vjet,prej qe u dale kosa,me pre BARI.prej kohes te hekurit se na e qpikem kosen.Kurkushi nuke dine me kosit ma mire se shqipetari.Bile edhe grat kositin shume mire me kos.Mirepo dijne ma se miri me maru djathin DARDAN,dhe KOSIN dardan.KOS,ma te mirin e bajshin ,dhe Roma nuke mujshin me mare dardanin bashe sheri kosit deri me 9 vit te epokes,sepse ja u tharbshim dhomet.Mirepo ma vone maruem KOS ma te mire,te ambel e jo te tharpte me ja u tharbe dhomet,dhe u banem vasal te tyne,dhe jo OKUPUES.NEVE kure nuke na okupoi kerkush,se kemi KOS te tharbet,vetem ju sherbejna per LUFTA.

[Kreksi]

kutje,

Ti me thua se nuk ka emer LLAUSHA ? ..me te vertete është per tu habit ketu, çka nuk lexon njeri.. A e ke lexua lbrin e Mr. Ibrahim çitakut Drenica apo Bibla e Drenices 890 faqe ?

Autori e thote kështu; Emri Llaushë nuk ështê shenuar në deffterin e regjistrimit të popullsisë së kësaj ane në vitin 1455. Ështê shenaur fshati Lovisha, që kishte 97 shtëpi, por nuk ështê e saket se a ështe ky fshati Llaushë...!
Austriaket kane ardhur vertete deri aty kunder turqeve, nê një hart te vitit 1689, më emrin Lausa, do thotë se ushtria austiake që kaloi ketu pari por nuk kane banuar aty, do thote se emri eshte shenua sigurishte sipas banorve te vendit si e quanin ata..mirepo edeh turqit ne shekullin XIX te e regjstrojne per here te pare keshtu Lausa kurse sot quhet LLAUSHA ... !
Pra ne asnje gjuhe nuk pershtatet ky emer, per ate edhe po shtrojmi pytje se nga vjen emri Llaush si thua ti ?
Une e di se si e quajten austriaket se librin e kam perpara syve por nuk ka asnjë burim te domethenjes se çka kuptojmi me emriin =llaush= njashtu si edhe me emrin e Kosoves, çka kuptojmi me emrin COSONAM= ku autori Bonfini e permend i pari..se po te kishim ditur ne sot nuk do ksihim biseduar per prejardhjen e emrit Kosova...!
ështe çudi me e vertete me ju...athua çka keni pi andej a me tregoni ?

Lausa =do të lejojë= kuptohet vetem ne gjuhen e estonisë.. qe po del kuptimi se aty ishte Dera, hyrja leja e kalimit...!
çudi kjo vetem ti thua se nuk egziston fshati Llausha.. qe pra ketu MUZIK FOLKLORIKE NGA LLAUSHA - YouTube

os e nese i dini keto dy emra te na i zbertheni, pse nuk e shkruani kuptimin e saket por flisni marrina kos.; e pa kos...kur dihet fare mire origjia e kosit qe vjene nga Mongolia per here te pare njerzimi e ka fermentua atje ne tunda... e ti me thua se eshet zbulim i kosovarve atehere shume mire, e gjetem...pse nuk je lajmrua me pare, ku ishe o kutje ? .hahaaaa !

[kutje]

Qesharake,dhe shume qesharake,defteri i vitit 1459,po qfare tefteri,o njeri qfare beteri.ku i mer ti pergjessit,kjo her e OBLAST VUKA BRANKOVICA,her DEFTER i TURKUT,keto fallcifikime serbo sllave.Kurkund nuke dihet ramja dhe hymja e turkis ne kosove.Kosova shume vone ra nen turki,bashke me shkupin,Shqypnija tek ne vitin 1478 ra shkodra,ti shume i menqem,bile ne prishtine i bojne xhamijat te sulltan muratit,se i paska okupue tokat tona,dhe xhamija op 6 00 vjet te vjetra,sigurishte nuke ju intereson qe ishte kisha perpara,vetem nji minare dhe kisha xhami,ok.NUKE KA DOKUMENTE PER GADISHULLIN ILIRIK ( Ballkani ) sepse sllavet dhe turqit dhe rumunet dhe bullgaret dhe greket i SHKATRUEN SE BASHKU ME gjerman franqez anglez rus,italia qka shpetoi papa ALBANI shpetoi,se tjeret shkruejte FALLCO per BALLKAN,shekulli 17 18 -19 FALLCIFIKIME nuke ka POPULL SERB ase ne histori ase kurkund.KREJTE JANE VERTETUE.Po qfare fole ti Kreksi ashte puna jote,pore ne kemi HISTORI edhe pa ndihmen e juve dhe europiane te shkaravitene.

[Kreksi]

Qesharake,dhe shume qesharake,defteri i vitit 1459,po qfare tefteri,o njeri qfare beteri.ku i mer ti pergjessit,kjo her e OBLAST VUKA BRANKOVICA,her DEFTER i TURKUT,keto fallcifikime serbo sllave.Kurkund nuke dihet ramja dhe hymja e turkis ne kosove.Kosova shume vone ra nen turki,bashke me shkupin,Shqypnija tek ne vitin 1478 ra shkodra,ti shume i menqem,bile ne prishtine i bojne xhamijat te sulltan muratit,se i paska okupue tokat tona,dhe xhamija op 6 00 vjet te vjetra,sigurishte nuke ju intereson qe ishte kisha perpara,vetem nji minare dhe kisha xhami,ok.NUKE KA DOKUMENTE PER GADISHULLIN ILIRIK ( Ballkani ) sepse sllavet dhe turqit dhe rumunet dhe bullgaret dhe greket i SHKATRUEN SE BASHKU ME gjerman franqez anglez rus,italia qka shpetoi papa ALBANI shpetoi,se tjeret shkruejte FALLCO per BALLKAN,shekulli 17 18 -19 FALLCIFIKIME nuke ka POPULL SERB ase ne histori ase kurkund.KREJTE JANE VERTETUE.Po qfare fole ti Kreksi ashte puna jote,pore ne kemi HISTORI edhe pa ndihmen e juve dhe europiane te shkaravitene.

kutje, asgjë nuk ke thene ketu, asgjë fare !

Autori e ka shkrujtur libri 900 faqe, eshet Magjister te gjitha arkivat i ka hulumtua e ti a ke lexua kte liber, a ke pas ne dor ndonjehere ?


Ti veç flet pa kurrfare argumentesh koti, te theme drejet nuk je ne kete dimenzion fare. ndoshta diku ne ajr po .; e ne tok jo..

Une jam duke e tfillua temen me fakte dhe ju lus, nese ke diçka per te shtua mire mirepo mos te mushet me shkrime koti pa kurrfare baze shkencore, jemi duke biseduar per temen Beteja e Kosoves ne Luginen e Drenices, nese keni ndonjë te dhënë per te shtuar ndonjë deshmi, jua di per nder, perraalt i kam hedhur anash kush isha i vogel... tema eshet epr Histori dhe shkencën, ka plote tema me perralla ju lutem flasim per temen shendet !

[pirro10]

Beteja e Fushë Kosovës është një nga betejat e pakta në të cilën për herë të parë e të fundit 623 vite më parë, shqiptarë e serbë katolikë dhe ortodoksë së bashku me hungazrezë kroatë e boshnjake luftuan së bashku në nj koalicion që humbi luftën, dhe që mundësoi osmanët të pushtoni të gjithë ballkanin hap pas hapi, pushtim që u realizua në 1478 10 vjet pas vdekjes së Gjergj Kastriotit Skënderbeut me dorëzimin e Shkodrës.
Që nga moment kur turqit hynë për herë të parë në tokat arvërore-shqiptare të ftuar nga Karl Topia Princi I Shqipërisë, për të luftuar Balshajt më 1382, dhe deri më 28 nëntor 1912 kur formalisht Shqipëria e cunguar u proklamua shtet i pavarur, shqiptarët nuk pushuan luftën kundër osmanllinjve dhe bëbë shumë koalicione dhe marëveshje.
Në vazhdën e kujtesës historike si sot 623 vite më parë në Fushën e Mullenjave apo Fusha e Dardanisë u ndeshën për herë të parë koalicioni ballkanik me turqit osmanllinj të cilët kishin kohë që kishin paraqitur synimet e tyre për të pushtuar gadishullin Ilirik i cili u quajt me vonë e sot e kësaj dite si gadishulli Ballkanik.
Sipas kalendarit te sotëm beteja u zhvillua me 15 qershor 1389 por sipas kalendarit ortodoks të vjetër i bie sot me 28 qershor 1389 plot 623 vite më parë. Beteja filloi të mërkurën dhe përfundoi të premtën me vrasjen e Car Llazarit dhe Teodor Muzakës, si dhe me vrasjen e Sulltan Muratit nga arbri-shqiptar Millosh Kobiliqi.
Forcat osmane numuronin nga 27.000-40.000 ushtarë dhe përfshinin jenicerë, spahinj, azapë, akinxhinj, dhe 8000 trupa nga vasalët (por kryetarët e vasalëve-Marko dhe Dragash nuk morën pjesë në luftë.
Ushtria e Car Llazarit numuronte nga 12.000-30.000 vetë, dhe nga këta 1/3 ishte nga arbërit-dardanë-shqiptarë (http://en.ëikipedia.org/ëiki/Battle_...lipi,Historian, 25-02-2005).
Sipas burimeve të tjera, në burimet osmane, të cilat me të drejtë janë cilësuar si shumë më të pasura se burimet serbe e bizantine, dallohen dy grupe kryesore lidhur me pjesëmarrësit në betejë: nga njëri grup, pjesëmarrësit përmenden në mënyrë të papërcaktuar, ku thuhet se krahas ushtrive të Lazarit morën pjesë edhe arbërit, boshnjakët, vllehët, çekët, hungarezët, polakët dhe frëngjit; dhe nga grupi tjetër, pjesëmarrësit përcaktohen drejtpërsëdrejti, si më kryesorë serbët, arbërit dhe boshnjakët, duke i dalluar këta nga forcat e tjera ndihmëse.
Përballë ishin rreshtuar ushtritë e princit Llazar dhe të mbretit Tvërtko të cilët ishin përforcuar me kontigjente Vllahe të Vojvodës Mircea dhe nga Shqiptarët e Gjergj Balshës me 6000 luftëtarë shqiptarë (ose sic quhet nga kronika Sundimtar i Shkodrës dhe i arbërve), dhe të Dhimitër Jonimës (Princi katolik i Matit dhe i Lezhës). U fol për 10.000 vetë nga njëra anë dhe për 60.000 vetë nga tjetra duke i kthyer shifrat sipas burimeve osmane ose kristiane. Beteja përfundoi me pasoja për aleancën ballkanike, ata u thyen bashkë me shpresën për të ushtruar më gjatë e në mënyrë sovrane pushtetin e tyre mbi territoret e principateve. Të dhënat për ushtri të janë të ndryshme. Në Luftë muarën pjesë fisnikët shiqptarë të tjerë si Teodor Muzaka me 1000 luftëtarë, Pal Kastrioti (ose Gjergj-gjyshi i Skenderbeut).
Pjesëtarët e Koalicionit patën kohë të mjaftueshme për t`u përgatitur dhe për t`u mbledhur në momentin e duhur. Kjo dëshmohet nga vetë kronistët osmanë, të cilët flasin mbi traktativat diplomatike ndërmjet të të deleguarve të Muratit dhe udhëheqësit të Koalicionit, Lazarit, ku preken çështjet për zgjidhjen e konfliktit të tyre dhe ku njëkohësisht mësohet për përgatitjet ushtarake të palëve kundërshtare. S`ka dyshim se një rol udhëheqës në përgatitjen e Koalicionit ballkanik patën edhe arbërit. Në këshillimin për mënyrën e strategjisë së luftës (të cilën do ta zbatonin sundimtarët ballkanikë kundër osmanëve) të zhvilluar në prag të betejës, jo rastësisht kaloi propozimi i Jorgjit (Gjergj Kastriotit- gjyshi i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut), që konflikti me osmanët të zhvillohej ditën dhe jo natën, siç kishte propozuar udhëheqësi i Koalicionit, Lazari. Jo vetëm që gjykimi i tij qe i drejtë, por edhe miratimi i propozimit të tij në mënyrë unanime nga sundimtarët pjesëmarrës (duke përfshirë këtu edhe vetë Lazarin), është një dëshmi tjetër se sa autoritativ kishte qenë ai në mesin e pjesëmarrësve të Koalicionit, aq më tepër kur dihet se kishte një forcë të rëndësishme ushtarake.
Studiues të tjerë duke u mbështetur në njoftimet e Gjon Muzakës, se i ati i Skënderbeut quhej Pal, përcaktohen për këtë emër. Ndërsa lidhur me numrat e ushtarëve të ushtrive kundërshtare në burimet osmane dhe në ato serbe ata janë tepër të ekzagjeruara, ku për pasojë në shkencën historiografike janë paraqitur mendime të ndryshme. Ne konsiderojmë si më të pranueshëm konkludimin e studiuesit P. Thëngjillit, i cili duke analizuar këtë fenomen ka ardhur në përfundim se numri prej 20000-25000 ushtarësh në anën serbe (Koalicionit) dhe prej 30000-40000 ushtarësh në anën osmane, i paraqitur nga studiuesit serbë, me qëllim që të minimizohet Koalicioni ballkanik, është tepër i zvogëluar. Studiuesi në fjalë ka lënë vend që të kuptohet se duhet mbështetur numra më të mëdhenj, nga ata që na i ofrojnë studiuesit serbë. Kurse ne konsiderojmë se numrat në fjalë duhet zmadhuar edhe ca, ngase njëri nga kronistët osman, siç është Oruçi, duket se është më afër realitetit. Ai thekson: “Ai (Sulltani-Q.D.) me pesëdhjetë-gjashtëdhjetëmijë ushtarë shkoi dhe doli në fushën e Kosovës”) http://ëëë.albasoul.com/modules.php?...thread&order=0.
Sipas Gjon Muzakës në shkrimet e tij historike thuhet kështu:
Gjon Muzaka (nga vepra e tij “GJENEALOGJI E FAMILIES MUZAKA” 1510)
... E pastaj Murati iu vërsul Serbisë e Bullgarisë, por Llazari, despoti i Serbisë, Markoja, mbreti i Bullgarisë, Teodor Muzaka, trashëgimtari i dytë i Shtëpisë sonë, e bashkë me të sundimtarë të tjerë të Shqipërisë, u ndeshën më osmanët. Aty u thyhen të krishterët e mbeti i vrarë edhe Teodori ynë, që kishte sjellë më vete një ushtri shqiptare. Po aty u zu rob Llazari i Serbisë që më vonë osmanët e vranë. Paskëtaj filluan luftërat e paprera të osmanëve në Shqipëri, në të cilat humbën jetën aq shumë bujarë e luftëtarë trima.
Beteja e Kosovës është paraqitur gjërësisht në këngët epike kosovare (qartësisht arbërore-dardane-shqiptare të cilat përmënden dhe nga historian raguzan Tiberoni), por dhe ato slave. Këngët epike shqiptare-kosovare paraqesin heroin shqiptar Millosh Kobiliqin si personazh kryesor kurse këngët sllave paraqesin Car Llazarin. Millosh Kobiliqi fisniku arbëror që vrau Sulltan Muratin e vërteton etninë e tij edhe nga kënga e vjetër që lindi në Kosovë, sepse popullsia e saj mori pjesë në betejë. Vargjet e fundit të këngës popullore arbërore - shqiptare flasin për largimin e një pjese të popullsisë arbërore të Kosovës pas disfatës në betejë:
“Një çik oms (d.m.th. të ëmës) ça kish pas thon
- Ku po shkojmë mori non?
- Na po ikim prej turku, i ka thon
- E kur vim ko, mori non?
- Kur çartojet turku, sikur na”
Është e vërtetë se përmes traditës popullore nuk mund të ndërtohet historia, posaçërisht nëse ajo nuk gjen mbështetje në burimet historike. Por, tradita jonë popullore që i kushtohet Betejës së Kosovës, me një kuadër të hollësishëm të ngjarjeve për: organizimin dhe nisjen e ushtrive osmane nga Anadolli, itinerarin e tyre në Ballkan, marshin nëpër Selanik e Shkup dhe arritjen në Fushë-Kosovë; si dhe për zhvillimin e luftimeve, vrasjen e Sulltan Muratit dhe fundin e Miloshit, gjen një mbështetje pikërisht në burimet historike osmane, të cilat poashtu na njoftojnë për këto ngjarje. Prandaj, si e tillë, ajo mund të merret në konsideratë në trajtimin e ngjarjeve për këtë betejë. Pikërisht pjesëmarrjen e arbërve të Kosovës në këtë betejë e dëshmon ekzistenca e këngës së vjetër arbërore – shqiptare mbi Betejën e Kosovës, që në fakt është këngë e popullsisë vendase arbërore të Kosovës, sepse të gjithë botuesit e varianteve të ndryshme të këngës në fjalë, japin shënime të qarta se personat nga të cilët ata i kanë mbledhur këto këngë, që të gjithë janë nga Kosova. Pra kënga lindi në Kosovë, sepse popullsia e saj mori pjesë në betejë. Vargjet e fundit të këngës popullore arbërore - shqiptare flasin për largimin e një pjese të popullsisë arbërore të Kosovës pas disfatës në betejë.
“Një çik oms (d.m.th. të ëmës) ça kish pas thon
- Ku po shkojmë mori non?
- Na po ikim prej turku, i ka thon
- E kur vim ko, mori non?
- Kur çartojet turku, sikur na”
Sipas legjendës popullore: “Miloshi ka pas lindur në Kopiliqin e Epërm, por më vonë është vendosur në Kopiliqin e Poshtëm”. Pleqtë e Drenicës tregojnë se “Milosh Kopiliqi â kanë prej ktuhit” (Drenicës). Ata vënë një vijë të qartë demarkacioni: “Car Lazari â kanë i serbëve, Milosh Kopiliqi i yni”; “Milosh Kopiliqi â kanë më i madhi kreshnik i shqiptarëve në luftën e Kosovës”. Në Kopiliq të Poshtëm ka vende që quhen: “Te trolli i Miloshit”, “Veneshta e Miloshit”, “Te kisha e Miloshit” etj. Në Sallabajë gjendet “Vorri i Milosh Kopiliqit”. “Miloshi e mbante ushtrinë në pyjet e Çiçavicës e të Kukës” (pyje të Drenicës). “Car Lazari… venin e tij e ka pas kah Kraleva dhe jo në Kosovë”.


Pikturë e Millosh Kobiliqit (fisnik-kalorës arbëror)

Kjo ngjarje e politizuar tërësisht nga serbët të cilët kërkojnë që nëpërmjet përkujtimit të kësaj ngjarjeje të japin të kuptojnë se toka ku u luftua kundër osmanlinjve - është e tyrja, vazhdon dhe sot e kësaj ditë kur disa grupe sërbësh u përpoqën të hynë në vrushti –Mitrovicë gjoja për të përkujtuar ngjarjen. Në fakt kjo ngjarje është përkujtimore edhe e gjithë ballkanik sepse përfaqëson një pjesë të historisë së Ballkanik dhe të popujve të tij që luftuan kundër një invazioni.
Nga ana tjetër, kanë ndodhur paradokse të mëdha në Jugosllavinë e atëhershme të cilat janë trashëguar edhe sot si pasojë e nacionalizmit dhe armiqësisë së vjetër në ato treva: nga njëra anë, një pjesë të popullatës kosovare- komunitet me origjinë turke kanë ngritur një tyrbe në përkujtim të Sulltan Muratit të Parë nga komuna Osmangazi e Bursës në Prishtinë dhe e Mazgit, i Obeliqit në të cilën prehet disa veshje të Sulltanit, dhe nga ana tjetër serbët kanë ngritur një përmendore në Fushë Kosovë në përkujtim vetëm të Car Llazarit dhe të serbve duke harruar që 1/3 e ushtrisë së Koalicionit ishte shqiptare!!!
Megjithatë e vërteta do të dalë në shesh për serbët e indoktrinuar dhe ata do ta kuptojnë se arbërit e atëhershëm dhe serbët e atëhershëm ishin më tolerantë se të sotmit dhe ishin të integruar sidomos në raste vështirësie dhe halli. Le të shpresojmë që këto data historike të bëhen ura lidhëse dhe integrimi dhe jo dasi nacionalizmash pa të ardhme.

[gori4]

Nuk është faji i serbëve pse shqiptarët e Kosovës nuk e kanë përkujtuar dhe nuk e përkujtojnë këtë betejë edhe si ngjarje që ju përket edhe atyre, por për turp të tyre bëjnë pelegrinazhe tek varri i sulltanit duke i pozicionuar shqiptarët në krah të osmanëve; qeveritarët e Kosovës nuk duhej të pengonin aktivitetin e serbëve për këtë ngjarje, por përkundrazi ta organizonin ata dhe shqiptarët e Kosovës këtë përkujtimore të rezistencës edhe të shqiprarëve kundër pushtimit osman. Një gjë e tillë ka për të ndodhur atëhere kur shqiptarët e Kosovës do ta çlirojnë koshiencën dhe subkoshiencën e tyre nga nostalgjitë dhe ndikimet osmano-turke.

[Bajraku]

HEROI QË SFIDOI HISTORINË



Nga Bedri Tahiri

Ai q? nuk ?sht? i sigurt n? kujtes?n e tij, nuk duhet t? l?shohet tep?r n? g?njeshtra.

(Montenj)

Trimi i parë drenicas që njeh historia, padyshim, është Milosh Nikollë Kopiliqi. Ishte luftëtar dhe prijës i njohur, si edhe pasanik i madh, i cili posedonte prona të shumta e t? begata në Kopiliq të Drenicës heroike. U martua me vajzën e car Lazarit, dhe kur osmanët u vërsul?n këtej Dardaneleve, u lidh me koalicionin e krishter? antiturk.Milosh Nikollë Kopiliqi
http://www.google.se/url?sa=t&rct=j&...SFrRkvvE2l23dw

[pirro10]

po i nderuar Gori, nuk eshte faji i serbve qeshqiptaret nuk e perkujtojne Betejen e 1389, por kryesisht eshte faji i shqiptareve te cilet e kane lene kete histori te manipulohet teresisht nga Historiografia serbe. Ku jane Historianet shqiptare e kosovare qe te organizojne nje takim, ose nje tubim apo mbledhje perkujtimore per kete date historike?
A nuk tregon kjo qe edhe inteligjencia shqiptaro-kosovare eshte po aq e indoktrinuar sa dhe serbet ( por me valence te kundert)) per te njejtat probleme?...

[Dar_di]

Prova shkencore të mosekzistimit të “Betejës së Kosovës”

Shkruan: Dr. Rashit Alidema

(Në 623 vjetorin e “Betejës së Kosovës” së menduar… )

Kush kanë qenë Osmanët – Atamanët (Otomanët)?

“Bibliskaja Rus–I”, M.-1999, f. 176, shpjegon: . në fillim Rosman, se bashkëtingëllorja e parë nganjëherë lëshohet: gosudar (sovran)–osudar, vosem (tetë) – osem (bile në serbokroatishte është ruajtur sllavishtja e vjetër – osam), hetman = ataman (udhëheqës, kryesor, kapiten, njësi komanduese), Gishpanija – Ispanija, Rosman – Osman, etj. Ndërsa mbaresa man – tregon qartë - njeri. Kështu, Rosman = Osman, në shqip = njerirus.

Nga erdhën Osmanët në Ballkan?

Neve na mësuan, por edhe tani vazhdojnë traditën e tillë, se gjoja osmanet – kanë dal prej Azisë së Vogël, të cilët para së t’i fillojnë luftërat, vendosin të hidhen në Evropë; mandej sikur se janë kthyer në vendet e veta - në lindje...

Kështu, sipas historisë skaligeriane të gabuar, Osmanët kanë dalë prej Egjiptit të sotëm dhe kanë lëvizur në drejtim të Palestinës - në veri. (Kjo teori është kritikuar ashpër edhe nga shkencëtarët e mirënjohur: De - Arsilla, Robert Balldauf, Zhan Garduin, Edvin Xhonson, Isak Njuton, A. Morazov e shumë të tjerë; por edhe këta gabojnë: p.sh., ky i fundit. me tezë se pas shek. VI - gjithçka është në rregull).

Sipas Rikonstruktimit të Grupit shkencor të Evropës, kryesisht grupi t të shkencave ekzakte të Universitetit Shtetëror të Moskës me emërtimin “M. V. Lomonosov”, bashkëpunëtor shkencor i të cilit jam dhe unë,- qysh prej v. Sh. 1998/99, luftërat e dyta të Osmanëve të shekujve XV-XVI (e para në shek XIV) kanë ardhur nga Rusija, Mongolija dhe në përmbajtjen e ushtrisë Osmane (dhe në krye të kësaj ushtrie) kanë qëndruar rusët.

Ata kanë pushtuar Ballkanin, Evropën Jugore, d.m.th. erdhën prej veriu (të vendosur në veri të Konstandinopojës), duke shkuar nga jugu , në Edrene-Andrianopojë, themeluan kryeqytetin, pastaj morën Konstandinopojën në v. 1453, dhe kështu depërtuan në Azinë e Vogël. Interesant, këtë e vërteton edhe “Kronografia Luterane” e v. 1680... Më hollësisht – me rëndësi të jashtëzakonshme, në antagonizmin e vetëm midis kronologjisë së kaluar dhe të resë, që ka ndikuar me vete kujdesin e hulumtuesve të Biblës (Dalja, Levitik, Numra, Ligji i përtërirë, Iisus Novin...).

Në Ballkan ata zhdukën banorët e asaj kohe prej të cilëve gjithashtu kanë pasur edhe fise sipas gjakut, por kjo ishte një kohë e turbullt dhe e përhapjes së epidemive, kur u shfaq asketika e re “osmane”, sipas rrjedhjes së asaj kohe, qëllimi i së cilës ishte zhdukja e popujve nga vendet e përfshira prej epidemive dhe të paraqitjes së vatrave të përhapjes së këtyre epidemive dhe këto vende i populluan me popuj të tjerë, të orientuar më tepër nga fryma asketike. Osmanet erdhën prej Rusie në Ballkan dhe I kanë vendosur këtu, duke formuar edhe popullsinë e tanishme sllave në Ballkan (serbët, bullgarët, maqedonasit e sotëm e të tjerë).

Murati i Parë ishte princ rus – Dmitrij Donskoj (fitimtar I Betejës së njohur të Kulikovës së v. 1382) dhe u mbytë në betejë në Fushë të Kosovës (apo diku në Ballkan në v. 1389), duke luftuar jo kundër të parëve bashkëkohorë serbë, por kundër njerëzve krejtësisht të tjerë, të cilët janë zhdukur fare . . ose, sipas kronistit persian të v. 1431 – Ardashira Astarabadit, është mbytë në konflikt (për fron) me të birin e vet Vasilin = Pajazidin...

Historianët e mëvonshëm (evropianët) e përshkruajnë humbjen e serbëve në Fushën e Kosovës prej “Muratit” kur i futën në grindje serbët me turqit në shek XIX . Urrejtja u drejtua kundër Perandorisë Osmane, për ta shkatërruar atë. Sulltanët i ndërsyen mbi sllavët e Ballkanit, kurse sllavëve të Ballkanit u kishin shpjeguar që turqit dikur i paskan ofenduar ata. Krahas me këtë, fillon t’i bashkëngjitët edhe cikli i këngëve që shkruhet dhe botohet po në këtë kohë, i cili s’mund të merret me vlerë të plotfuqishme historike...

Sulltanët turq e humben formën e vet sllave dhe u shndërruan në myslimanë (në kuptimin bashkëkohorë), gjatë grindjeve që patën filluar po në shek. XVII-XVIII, kur u bë ndarja: në ortodoksë, myslimanë dhe katolikë. Deri atëherë myslimanizmi ende s`ishte ndarë nga krishterimi si religjion në vete. Historia tradicionale fillimin e myslimanizmit e daton në shek. VII. Këtë datë duhet rinuar afro njëmijë vjet.

Perëndimi shpifi një betejë në Fushë të Kosovës, fatkeqësitë e së cilës e njekën popullin shqiptarë deri në vitin 1999...

Po pse kjo “betejë” u mendua mu në Fushën e Kosovës? Kryesisht, ata, perëndimi, edhe duke njohur mirë karakterin serb, për aspiratat e politikës kolonialiste, e menduan këtë rajon, por edhe si strategji të mëtejme, ku do të organizoheshin edhe ushtri tjera feudale Ballkanike, si qendër depërtuese e Osmanëve veri–jug; dhe, në këtë mënyrë, do të arrihej shkatërrimi përfundimtar i Perandorisë...

Serbët edhe në fillim të shek. XIX, deri te zhdukja e janiçarëve, kishin funksione të larta në pushtetin e Perandorisë Osmane, p. sh. janiçari Sokoloviq; kjo dihet në histori.

Serbisë, si pjesë të Perandorisë Osmane, trazirat që u nisen nga përçarjet e tyre religjioze, kjo Fushë e Kosovës i përgjigjej pa masë, që më vonë do të filloj grabitja pa kurrfarë turpi e tokave shqiptare, me “arsye” se ajo ka “derdhur gjak rrëke” për këtë vend gjashtë shekuj më parë. Por, varret ose të paktën ndonjë asht, p.sh. të “trimave” sipas librit të R. Mihajloviqit, e të tjerëve të ngjashëm, kurrë nuk u gjetën!?...

Në këtë mënyrë i jepet fund një epopeje të trilluar, për 623 vjetët e historiografisë serbe, të modifikuar nga prirjet politike nacionaliste e shoviniste, për ta bërë Kosovën tokë të vetën.

Shënim shtesë: Pse unë me profesion matematikan, të merrem edhe me histori?

Rikonstruktimi i historisë bëhet me këtë skemë: kronologjia, - kjo ndahet në matematikën bashkëkohore statistike dhe astronomike. E para merret :1) Me datimin e një qeverisjeje të gjatë: 2) Sipas materialeve onomastike; 3) Sipas përshkrimeve vëllimore. E dyta: 4) Sipas monumenteve, që përmbajnë zodiakë (sipas zodiakëve); 5) Sipas errësimeve (zënies së Diellit, Hënës…), të përshkruara në kronika.

Kronologjia është disiplinë , pjesë ndihmëse e historisë, që i venë në renditje ngjarjet historike sipas kohërave. Por, kjo shumë më tepër është pjesë e matematikës – 85%, sesa e historisë. Në kohën e Renesancës, në shek. XV, XVI e tutje, ajo ishte pjesë e matematikës. Atëherë ajo, ishte e varfër, nuk mund t’i zgjidhte të gjitha detyrat që dilnin nga kronologjia. Kjo u bë e mundur vetëm kah fundi i shek XX.

Ky rezultat shfaqet si ngjarje unikale në literaturën shkencore ballkanike (e më gjerë), me metodat e matematikës bashkëkohore, matematiko-astronomike dhe të njehsimeve të gjera kompjuterike; hap edhe të tjera mundësi për studime të mëtutjeshme, zgjeron bashkëpunimin me specialistë të profileve të ndryshme, e sidomos me matematikanë e historianë (të cilët kanë shfletuar dhe dinë të interpretojnë të paktën disa kapituj të matematikës bashkëkohore dhe të astronomisë), ndërsa hulumtuesit e rinj mund t`i shfrytëzojnë edhe si teza disertacioni.

Pra, prej këtij rasti, me këto metoda, ngjarjet historike shtrohen mbi themele të shkencave ekzakte, dhe me këtë historia – në përgjithësi bëhet shkencë e fortë, e saktë.

(Autori është doktor i shkencave matematike, profesor në UP)

Marrë nga telegrafi

[Llapi]

PROF.DR.MUHAMET PIRRAKU: "BETEJA E KOSOVËS 1389" - NUK KA NDODHUR!

Prishtinë, 30. 06. 2012 - (Shkenca turke duhet ta korrigjoj historinë për këtë komplot me pasoja politike për të ardhmen e popujve ballkanikë ) - Në vitet e ’70’të të shekullit që lamë pas me këmbëngulje i hulumtova Burimet për “Betejën e Kosovës” të vitit 1389, me dëshirë ta ndriçoja pjesëmarrjen e shqiptarëve dhe rolin e drenicasit Millosh Nikollë Kopiliqit në këtë ndodhje. Aso kohe nga drejtori i institucionit ku punoja më ishte imponuar projekti shkencor “Marrëdhëniet ruso’shqiptare”, të cilin duhej ta mbroja edhe për tezë të doktoratës. Mjetet për hulumtime në Beograd, Shkup, Sarajevë, Zagreb e Vjenë i shfrytëzova për projektin “Beteja e Kosovës” dhe “Kultura Kombëtare Shqiptare”, që më flinin. Të dy këto projekte i realizova me disidentizëm, deri nga marsi i vitit 1980. Më 15 mars, katër veta shkuam për një qëndrim studimor njëmujor në Tiranë. Dorëshkrimin për “Betejën e Kosovës” e mora me veti për t’ia besuar për vlerësim Profesor Aleks Budës. Nga fillimi i prillit Profesor Buda ma solli dorëshkrimin me sugjerime të shkruara në margjina të faqeve. Ishte i befasuar me rezultatet ndaj më propozoi ta mbroja për tezë të doktoratës, duke marrë Ai rolin e mentorit.

Sapo u ktheva nga Tirana shtrova kërkesën për ndërrimin e tezës, por nuk kaloi për motive politike: “Nuk guxojmë të luajmë me Mitin serb të Kosovës”!?! Fillimi i viteve të ’80’ta shënoi ditë të vështira për dijen historiografike shqiptare në Kosovë, mirëpo, nuk hoqa dorë nga përpjeka për ta ndriçuar “Betejën e Kosovës”. Në vitin 1989 në Prishtinë, “Shoqata e Historianëve të Kosovës” e organizoi një simpozium shkencor kushtuar përvjetorit të “Betejës së Kosovës” ku morën pjesë edhe historian serbë nga Beogradi, midis të të cilëve edhe Akademiku i mirënjohur, Sima Çirkoviq. Historianët shqiptarë ndriçuan aspekte që zbehnin Mitin serb të Kosovës. Personalisht u paraqita me dy kumtesa, njërën e lexova vet, kurse tjetrën një historian që kishte guxim e kredibilitet shoqëror. Profesor Sima,(një Aleks Buda shqiptar, një Jarosllav Shidak kroat, apo një Toma Tomovsk maqedon), u befasua dhe në intimitet, në gjashtë sy, i vlerësoi lart dy kumtesa që ishin fragmente nga dorëshkrimi i vlerësuar nga Profesor Buda, por nuk nguroj të na këshillonte “të heshtnim edhe për një kohë, sepse kombi serb është ngritur mbi Mitin e Kosovës...!” Këto dy kumtesa janë botuar pa shumë vonesë, në gazeta e në revistat shkencore të kohës, nga të cilat kuptohej se nuk ka pasur “Betejë të Kosovës”, se ka ekzistuar komploti Bajazit I - V. Brankoviq.



Nga mesi i korrikut të vitit 2005, katër - pesë intelektual prishtinas ishim në Stamboll, mysafir të shoqatës arsimore gyleniste “Atmosfera” të Prishtinës. Një ditë ishim në pritje të rektorit të universitetit me renome “Mehmet Akif Aksoy”. Si edhe gjetkë, diskutuam për nevojën e thellimit të bashkëpunimit kulturor, arsimor e shkencor midis kombit turk e shqiptar. Në fjalën time u përqendrova në “Betejën e Kosovës”, i përmenda burimet relevante që përmendin komplotin Bajazit I - Vuk Brankoviq, i vura në pah kundërthëniet në historiografinë turke, ballkanike e evropiane për ngjarjen, datën personalitet kryesore që pësuan dhe kërkova që dija historiografike turke sa më parë ta thotë të vërtetën, se nuk ka pasur luftë, se sulltan Murati I dhe knez Llazari janë vrarë nga familjarë të besueshëm të tyre pikërisht në kampet e tyre, dhe se në këtë komplot më së shumti kanë pësuar personalitetet shqiptare e ilire të romanizuara. Ushtria osmane (islame e krishterë) në krye me Sulltan Muratin, në vise të Shqipërisë nuk ka ardhur për luftë, por për kontakte me vasalët ballkanikë.

Të pranishëm në këtë pritje ishin shumë profesorë të atij universiteti. Fjala ime u përcoll me kujdes. Shefi i Katedrës së Historisë (quhej Mehmet) në vend të “polemizonte” me konstatimet e mia, sikur i zënë ngushtë ma bëri pyetjen: “Profesor cili është qëndrimi juaj për Luftën e Skënderbeut?” U përgjigja flakë për flakë: ”Të gjitha kombet kanë simbole. Një i tillë për kombin shqiptar është Skënderbeu, njësoj si Ataturku për kombin turk. Ata vlerësohen për ngjarjet në kohën e tyre. Lufta e Skënderbeut kundër pushtuesit osman ishte luftë e drejtë nga aspekti etnik, fetar e kulturor. Edhe simboleve tona Skëndërbe - Ataturk mund t’u gjenden vrima të zeza, por duhet pasur kujdes se kombet tona pa ata mbesin asgjë. Të ndalemi pak tek Ataturku. Ja ku e kemi foton e tij si një “Baba” i kombit turk, por shikoni atë shënim me grafit arabe në gjuhën osmane (ishte në ballë të sallës) me një gabim që nuk tolerohet!. Fajtor kryesor për atë gabim është Ataturku i cili bëri që të shkëputen lidhjet e kombit turk me vlerat e kulturës osmane shekullore. Por kjo e keqe e Ataturkut, krahasuar me të mirat as guxon të përmendet. Ataturku i siguroi kufijtë e kësaj Turqie që sot e gëzon kombi turk, kurse kombi shqiptar për simbol të unitetit ka marrë Flamurin e Skënderbeut, ndaj Kastrioti, edhe Ataturku janë dhe mbetën të paprekshëm!

Më 16 dhe 17 shtator 2006 në Prishtinë u mbajt simpoziumi ndërkombëtar; “Gjashtë shekuj të Islamit ndër shqiptarë”, në të cilin merrnin pjesë edhe disa studiues më të njohur në Turqi. Në këtë simpozium e paraqita kumtesën me titull: Burimet për Betejën e Kosovës të vitit 1389, kurse në diskutim ritheksova kërkesën drejtuar qarqeve shkencore turke që ta korrigjojnë mendimin historiografik për të ashtuquajturën: “Beteja e Kosovës” e cila nuk ka ekzistuar dhe të pasqyrohet si komplot për pushtet i Bajazit yeldiriI - Vuk Brankoviq. Kërkesa të tilla shtruan edhe disa historian shqiptar, kurse historianët turq vetëm e përshëndetën kumtesën time dhe diskutimet tona, pasi u gjinden të “çarmatosur nga faktet që sollëm, por nuk premtuan hapa të duhur në fushë të dijes për “Betejën e Kosovës të vitit 1389”.

Në vijim po e sjelli të plotë kumtesën e vitit 2006: “Ndodhja në rrjedhë të poshtme të lumit Llap, në verë të vitit 1389, është moment historik pa asnjë ndikim për ndryshime të marrëdhënieve ekzistuese në vendet e përfshira në ngjarje. Kjo ndodhje në historiografi depërtoi ngadalë dhe u ngulitë me atributin Beteja e Kosovës dhe Beteja e Parë e Kosovës e vitit 1389, duke i përshkruar përmasa fantastike.

Lënda burimore udhëpërshkruese, folkloristike, anuare dhe kronikale, që i bënë jehonë kësaj ndodhje është e vëllimshme, por shumë kundërthënëse njëra me tjetrën deri në absurd. Vërtet, këto të mira kulturore letraro-kronikale të proveniencës sllave, turke, persiane, greke, latine, shqiptare, hungareze, frënge e të tjera, janë ngritur më vonë, për qëllime politike të palëve, me interes për afirmimin e hapave të rinj pushtues perandorak osman dhe Islamit drejt Perëndimit dhe Lindjes së krishterë, në një anë, dhe për afirmimin e kërkesës për krijimin dhe forcimin e bedemit antiosman të gjithëkrishterë, në anën tjetër. Motivet fetare të krishtera antiislame në burimet evropiane do të forcohen veçanërisht pas shekullit XVI, pikërisht si produkt i lëvizjeve të reja kulturore e politike nën çatinë e Humanizmit, të Renesancës, të Reformacionit dhe të Kundëreformacionit. Përfundimisht deri në këtë kohë ndodhi kalimi masiv në Islam i shqiptarëve ortodoksë shënsavianë e shën klimentianë në ish-provincat romako-bizantine të Dardanisë dhe të Maqedonisë, që pati për pasojë edhe depërtimin e motiveve fetare islame në kujtesën historike shqiptare për Ndodhjen e Kosovës të vitit 1389.


Në këtë kumtesë nuk kam kohë as vend të pasqyrojë këtë ndodhje në përplotëni, ngase për një analizë kritike të burimeve dhe të literaturës duhet studim i veçantë monografik multidisciplinor. Për këtu e konsideroj të rëndësishme vetëm evidencimin kronologjik të kronikave lindore dhe perëndimore të krijuara në rrjedhë të historisë nga fundi i viteve të 80’ta të shek. XIV deri në fillim të viteve të 70’ta të shek. XVII, me një gjykim të përmbledhur në fund për çështjet e hapura.

Për burim të parë të proveniencës osmane, i pari i njohur deri tashti, ku zuri fillin versioni zyrtar osman për Betejën e Kosovës, është poema “Iskender-name” e poetit Ahmedije të Anatolisë, e përfunduar më 13 mars 1390. Ndërkaq trajtimi kronikal i ngjarjes në Kosovë, më 1389, nisi me veprën “Bāzm u râzm” persisht të Azis ibn Ardäshira Astrābādija, e përfunduar më 1398. Ky krijues jetoi në oborrin e një emiri të pavarur, ndaj e dha dritën e gjelbër për ekzistimin e komplotit ushtarak në taborin e Sulltan Muratit. Sipas tij Murati I, si dhe biri i tij, Jakubi, u likuiduan me komplot nga i biri, përkatësisht vëllai, Sulltan Bajaziti I. Kjo dritë më vonë do të mjegullohet me versionet zyrtare për vrasjen e Muratit I, shkruar nga kronistë dhe historianë oborrtarë, nisur me veprën “Menakib-name” të Jahshi Fakih-ut, shkruar nga bashkëkohësi i ndodhjes. Fakih ishte i biri i Iljasit, imam i Bajazidit I dhe vdiq para vitit 1413.

Vepra e Fakihut u bë bazë e fortë për pretendimet e tjera historiografike osmane për ndodhjen në Kosovë, më 1389. Pasoi historia e Mulla Shukrullah-ut: “Behxhet-ut Tevarih”, e përfunduar më 2 nëntor 1459. Versionin zyrtar osman e shpini edhe më tutje kronisti i quajtur Enver, në veprën “Düstür-name” të viti 1464. Tri vjet më pas u përfundua vepra historiografike madhore: “Tevarih-i al-i osman” e Uruxh-it, e shkruar deri në vitin 1467, i cili u mbështet kryesisht në veprën e Fakihut, të cilën e përfilli edhe historiani zulmëmadh, Ahmed Ashik-pasha Zade, në veprën e njohur me emrin “Menakib“ ose “Tevarih-i al-i Osman”, të shkruar deri në vitin 1484. Pasha Zade jetoi dhe veproi në Shkup në vitet 30-50 të shek. XV, ndaj veprën e pasuroi edhe me të dhëna nga kujtesa historike në Kosovë. Mirëpo, me ndikim të madh në historiografinë botërore do të bëhet “Kitâb-i Cihan-nümâ” i Mehmet Neshriut, e shkruar midis viteve 1484-1493, e fryrë me të dhëna fantastike.

Kujtesa historike ballkanike për ngjarjen në Kosovë, më 1389, gjeti afirmim në “Kronikën turke të Janiçarit”, Mihail Konstantin-Ostrovica, e shkruar në vitet 1491/92, për nevojat e mbretit të Hungarisë. Pas kësaj kronike vije historia e rëndësishme “Hesht behisht” e Idris Husam ed-Din - Bitlis, e përfunduar në vitin 1505, ndërkaq kjo u ndjek nga historia, gjithashtu madhore, “Tevàrih-i âl-i Osman” e Kemal Pashazades, e shkruar midis viteve 1502-1510.

Midis viteve 1490-1512, një krijues anonim nga Edrenea e përshtati historinë e Uruxhit, “Tevarih-i al-i osman”, e pasuroi me motive të reja dhe vende - vende e stilizoi. Tani vijnë veprat historiografike osmane: “Târih-i Niŝancî” e Ramazan zade Mehmet Çelebi - Nishanxhiut, e shkruar para vitit 1561 dhe vepra madhore “Tac-ut-tevârih”, e Saaduddin Mehmet Hoxha Efendisë, e shkruar më 1575. E këtij viti konsiderohet edhe vepra e Ahmed Ferîdûn-it: “Mejmūah-i nunshâāt-i Salâtîn”, në të cilën janë botuar letrat e sulltanëve, përfshirë edhe “Fermanin e Bajazitit I” - dërguar kadiut të Bursës nga Kosova për varrosjen e kufomës së Muratit I. Sipas këtij dokumenti, Sulltan Murati u flijua për islamin, si plotësim i dëshirës së tij, në mesin e muajit Shaban të madhërueshëm 791 të hixhrit, përkatësisht më 1389. Muaji Shaban i atij viti filloi ditën e hënë, më 26 korrik dhe kishte 29 ditë, deri më 23 gusht. Del se tragjikomendia në “vendin Kosovë” ndodhi më 8 ose 9 gusht 1389, datë të cilën nuk e gjejmë në kronikat osmane të hershme, as të përfillur nga historiografia turke, e cila për datë të Betejës së Parë të Kosovës e mbanë 20 qershorin 1389.

Përafërsisht të mesit të viteve të 70’ta të shek. XVI është edhe vepra: “Badā’i ‘ul-waqā’i” e autorit Hoxha Husejn dhe “Nuhbet-üt-tevarih ve ‘L-abar” e Mehmed bin Mehmed. Të dhëna me interes për ngjarjen e Kosovës të vitit 1389 la edhe Mustafa Ahmedi - Aliu, i cili shërbeu në Bosnjë, më 1577, kurse kronikën e rëndësishme: “Künh-ül-ahbâr” e shkroi midis viteve 1591-1599.

Një vepër historiografike voluminoze midis kronikës dhe historisë me pretendime të mëdha, është historia “Tārih-i Sollakzâde”, e shkruar para vitit 1657, e Mehmet Handamit - Solakzade. Ndërkaq, të dhëna me interes nga kujtesa historike shqiptare dhe ballkanike për Ndodhjen në Kosovë, më 1389, përjetësoi në kujtesën turke dhe në historiografinë osmane udhëpërshkruesi i famshëm Evlie Çelebi, në veprën madhore “Sijaset-name”. Ai tokat shqiptare, Kosovën dhe vendin e ndodhjes i vizitoi në vitin 1660/62. Për traditën vendëse shqiptare të Kosovës me interes për ngjarjen e Kosovës së vitit 1389 ka lënë edhe dervishi i Selanikut Ahmet Dede Lutfullah-Mynexhimbashi,në veprën: “Müneccimbaşi Sahâif-ul-ahbar”, të shkruar pas vitit 1672. Këtu, të themi kushtimisht, përfundon faza e historiografisë letraro-kronikale zyrtare osmane.

Në rrjedhë të kohës, përkrah kronikave osmane, lindën anuarët dhe kronikat e proveniencës ballkanike dhe evropiane për Ndodhjen në Kosovë, më 1389. Mirëpo, derisa para kronikave osmane nuk njohim asnjë dokument arkivor të proveniencës lindore, vjetarëve dhe kronikave evropiane për këtë ngjarje u kanë paraprirë informatat me shkrim të individëve si përpjekje për të informuar opinionin për ndodhjen.

Informatën e parë për Ndodhjen në Kosovë e la gjakoni Ignjatie, më 27 qershor 1389, përcjellës nëpër Lindje i mitropolitit rus, Pimen. Ai shkroi se në popull po flitet për vrasjen e Muratit I, por nuk e zuri ngoje vrasësin, as ditën e vrasjes. Më 1 gusht 1389, Mbreti i Bosnjës, Tvrtko I, e informoi komunën e Trogirit dhe të Firencës se ushtria e tij e ka thye ushtrinë osmane të Mratit I. Nga përgjigjja e Firencës, më 20 tetor 1389, në Letrën e Mbretit Tvrtko I, shihet se firentinasit kishin siguruar edhe informata nga burime të tjera për Betejën e Kosovës. Ata Tvrtkos i uronin fitoren dhe i gëzoheshin vrasjes së Muratit I nga ana e 12 bujarëve të besatuar, nga të cilët - “njëri prej tyre me shpatë e therri”.

Këtu e vlen të thellohemi pak më shumë në të dhënat e proveniencës serbe. Të theksojmë fillimisht se Kultin e Lazarit dhe Mitin serb të Kosovës e krijoi qeveria dhe kisha ruse deri në fund të shek. XVI. Kisha serbe në Perandorinë Osmane për Ndodhjen në Kosovë u mur vetëm rreth dy muaj e gjysmë pas ngjarjes. Prifti Pahomije,me gjasë i kishës së Shën Onufrit të Shumicës, lokalitet afër Ravanicës, në Shumadi, shkroi: “...Në këtë vit knez Lazarin e vranë turqit dhe Muratin serbët”. Dhe, vetëm rreth dhjetë vjet pas ngjarjes, aty nga fundi i shekullit XIV, kemi edhe një shënim tjetër të kishës serbe ku thuhej: “Sa gjëmë u bë në vend kur u vra knezi dhe mbreti i madh turk”, pa ua zë ngoje emrat. Tani kjo kishë Tragjedinë Lazar-Murat më nuk e zuri n’goje për rreth 100 vjet, deri nga fundi i shekullit XV. Në një shënim të kësaj kohe zihej n’goje vrasja e Muratit I dhe e Lazarit dhe humbja e ushtrisë së krishterë “për shkak të ikjes të ca njerëzve serbë”. Emrin e vrasësit të Muratit nuk e përmendi asnjëri nga burimet kishtare serbe të shek. XIV - XV. Emrin e vrasësit të Muratit I nuk e përmendi as Konstantin Filozofi në Biografinë e Stefan Lazarit, më 1431, dhe as autori i anuarit Cetinski letopis (1516-1572). Në njërin dhe në tjetrin shkrim, vrasësi i Muratit I quhej vetëm me atributin: “...njëfarë burri fisnik”, ndonëse kronikat osmane dhe evropiane deri në këtë kohë, për vrasës e konsideronin Milosh Nikollë Kopiliqin - krahinar vendës kosovar, vasal dhe i njohur mirë nga afër i Muratit I. Edhe Gjergj II Brankoviq në veprën “Cronica Serbica” (fundi i shek. XVII), botim i vitit 1704, i iku rolit të Milosh Nikollë Kopiliqit në Tragjedinë e Kosovës të vitit 1389 dhe nuk dha shenja për ekzistimin e Kultit serb të Lazarit dhe të Mitit serb të Kosovës.

Tashti të përmendim radhazi burimet e tjera evropiane për Betejën e Kosovës 1389. Diçka para tetorit të vitit 1389 francezi Filip Mezière, ushtarak dhe administrator në Qipro, e informonte Francën se ngjarja ku u vra Murati I me të birin - “së bashku me disa udhëheqës eminent turq” ndodhi “në pjesët e Shqipërisë”. Me interes është edhe Letra e Dimitrije Kidonit drejtuar në burg mbretit Mihaili II Paleolog, në ditët e para pas “ndeshjes” së koalicionit të krishterë kundër ushtrisë osmane. Tani, më së pesë vjet më nuk u fol për Ndodhjen në Kosovë, deri në Kronikën e murgut të Saint Denisit, më 1395, e cila nuk e zuri n’goje emrin e vrasësit të Muratit I. Filip Mezière Ndodhjes në Kosovë iu kthye edhe njëherë, më 1396/7. Tashti informonte se janë vrarë 20 mijë trupa të Sulltanit dhe po aq të Lazarit. Pason kronika e një Anonimi grek, e botuar nga Zoras dhe Anonimi i Raguzës, më 1402, i cili ndiqte kujtesën boshnjake. Ky do të konstatojë se në Kosovë, në mesin e qershorit 1389, pranë Lazarit , të cilin e quante “mbret i Bosnjës”, ishin “boshnjakët”, Vuk Brankoviqi dhe Vojvoda Vllatko Vukoviq (i Kroacisë). Nuk e përmendi fare emrin e atij që Muratit I i “dha plagë në zemër”. Kronisti anonim i Fiorentinës (Kronika e Friulit), në dhjetëvjetëshit e dytë të shekullit XV, foli për ngjarjet nga vrasja e Karlo Durrsakut, më 1385, deri në vitin 1409. Sipas tij, Murati pati më se 70 mijë viktima, kurse të krishterët më se 30 mijë.

Me ndikim në historiografinë evropiane do të bëhet vepra e Laonici Chalcondyle Atheniensis: “De origjine et rebus gestis Turcorum...”, e shkruar para vitit 1435 dhe e botuar më 1556. Ky e dinte se vrasës në variantet: Milo, Miloen dhe Michale. Ndërkaq, sipas informatave që kishte Mbreti hungarez, Albrehti, më 1438 - Murati e Lazari u vranë në dyluftim. Për ndodhjen në Kosovë, më 1389, shkroi edhe Armtari Jerga i Nirnbergut, i cili shërbeu në oborrin e Stefan Vukçiq - Kosaqit para vitit 1466. Mirëpo, ndikim të madh në historiografinë evropiane do të bëjë Kronika e Johan Mihail Dukës, e botuar italisht në fillim të shek. XVI. Atë kryekreje e përfilli Marin Barleti si dhe një grup kallogjerësh në Letrën për Papën, më 1598, si edhe relatorët: Marin Bici (1610), dhe Pjetër Mazreku (1623/24). Këta relatorë e afirmuan edhe kujtesën historike shqiptare të Kosovës për vrasjen e Muratit dhe të Milosh Kopiliqit. Nga fillimi i shek. XVI për Ndodhjen në Kosovë, më 1389, la të dhëna edhe prifti ulqinak Martin Segoni në itinerarin: “De itineribus in Turciam Libellus” dedikuar nevojave të mbretin hungarez, më 1502, e cila më vonë i atribuohet udhëpërshkruesit Filice Petantio-s, më 1522.

Me rëndësi të posaçme dhe saktësi të madhe për pjesëmarrjen e shqiptarëve në koalicionin e të krishterëve antiosmanë ofron kronika “Historia e generalogia della casa Musachia” e Gjon Muzakës, e shkruar në vitin 1510. Këtë e ndjek raguzani Ludovik Cerva Tubero në “Comentario de rebus quae temporibus eius...gestae funt”, e shkruar para vitit 1515, kurse e botuar më 1590 me titull: “...De Turcorum origjine...”. Ngjarjes së vitit 1389 në Kosovë iu kushtua edhe Benedikt Kuripeshiq në “Itinerarium der Botschaftstreise...”, më 1530, kurse më 1550 u botua në gjuhën gjermane kronika osmane e quajtur: “Girabi Tevarichi”. Ngjarjes në Kosovë, më 1389, do t’i përkushtohet edhe Francesco Sansouino në “Gl’ Annali overo le vite de’principi et singnori della casa Othomana”, botuar më 1571 si dhe udhëpërshkruesi Jean Palerne Forensien, i cili vizitoi viset e Dardanisë në vitet 90 të shek. XVI dhe regjistroi kujtesën historike shqiptare të ndritur për Skënderbeun dhe për Milo Komnenin (Milosh Nikollë Kopiliqin).

Nga fillimi i shekullit XVII zuri fill trajtimi historiografik humanist evropian për ndodhjen në Kosovë të vitit 1389. Me ndikim të madh në literaturën historiografike evropiane do të bëhen veprat: “Il regno de gli Slavi...”, e Mavro Orbinit, e botuar më 1601 dhe “Ristretto de gli anali di Rausa” e Petro Lukarit, e botuar më 1604. Këto dhe disa kronika osmane i ndoqi historiani anglez Richard Knolles në veprën: “Generall Historie of the Turkes...”e botuar më 1610 dhe 1710, i ndjekur nga Joanne Cuspiniano: “De Turcorum origjine...” të botuar më 1673. Nga këtu mund të flasim për fillin e dijes shkencore për Betejën e Kosovës në Perëndim dhe në Lindje mbi bazën e të dhënave të kronikave osmane e evropiane për Ndodhjen në Kosovë më 1389, me pasoja të konsiderueshme për historiografinë dhe për historinë e popujve ballkanikë, veçanërisht në dëm të qenies shqiptare në Djepin e shqiptarizmës, në Kosovë.

Të përmbledhim shkurtimisht: Për shkencën e historisë nuk është i njohur asnjë dokument nga dita e ngjarjes dhe me burime nuk mund të saktësohet dita kur ndodhi ajo. Vidovdani serb i datës 15 përkatësisht i 28 qershorit 1389, është shpikje e kishës dhe e politikës serbe nga fundi i shekullit XVIII - fillimi i shekullit XIX, njësoj si edhe Kulti i Lararit dhe Miti serb për Kosovën. Realisht, sipas gjykimit kritik të informatave dhe të kronikave osmane dhe evropiane, mund të thuhet se ka ekzistuar përpjekja e fshehtë e Princ Lazarit për një aleancë të të krishterëve ballkanikë e evropianë kundër pushtuesit osman, kurse Murati I erdhi në Kosovë, një vend vasal midis Bosnjës dhe Serbisë vasale, me qellim të kontrollonte dhe të forconte lojalitetin e vasalëve në Shqipëri, në Serbi dhe në Bosnjë.

Analiza kritike e fakteve tregon se Ndodhja është komplot në kreun komandues të koalicionit të të krishterëve ballkanikë në nismë, në një anë dhe në kreun komandues të ushtrisë aziatike-ballkanike perandorake osmane, në anën tjetër. Sipas gjithë gjasash, tragjedia në dy pamjet e saj origjinale, në dy taborët ushtarake, është zhvilluar në intervalin kohor prej rreth dy orësh dhe në fshehtësi të madhe nga trupat ushtarake dhe kreu i ulët komandues. Kjo Ndodhje nuk shkaktoi asnjë çrregullim në marrëdhëniet shoqërore të kohës në relacionin okupator osman - vasalë ballkanikë. Në terren nuk mbetën gjurmë të luftës - varre as gjësende nga “Beteja...”, e cila në burimet e përmendura tregohet se kishte armatim këmbësorie, kalorësiake dhe artilerike të përmasa fantastike: mbi 100 000 të rënë, e po gati aq të plagosur, pjesa më e madhe e të cilëve “nuk u përballuan plagëve”. Kufoma e Muratit dhe kufoma e Lazarit, të padëmtuara, u varrosën me nderime të larta fetare e pushtetore, i pari pranë xhamisë në Bursë, kurse i dyti pranë kishës ortodokse në Prishtinë. Pak muaj më vonë kufoma e Lazarit do të zhvarroset dhe rivarroset me nderime kishtare e pushtetore në kishën e përshpirtshme të tij, në Zhiçë të Shumadisë, Bajazidi I do të bëhet dhëndër i Lazarit dhe Stefan Lazareviqi do t’i bashkohet me ushtri Bajazidit në pushtimet e reja.

Sekuencat më reale të kësaj tragjedie janë ndër motivet më të hershme të kujtesës dhe të epikës historike të popullit shqiptar të Kosovës të periudhës së krishterë ortodokse shënsaviane. Në epiqendër të saj është fati tragjik i Sulltan Muratit I dhe i krahinarit vendës drenicas, Milosh Nikollë Kopiliqit, zotërues vasal i Kosovës, i njohur nga afër me Sulltan Muratin. Me këto shëmbëllejnë fuqishëm motivet e hershme të kujtesës epike boshnjake, kroate e serbe, e cila sa ka ardhur dhe është pasuruar me aktorë të imagjinuar dhe me motive fetare, mitike, legjendare e politike, të gjitha këto me proveniencë nga versionet zyrtare të Oborrit perandorak Osman dhe të kishës ortodokse dhe të oborrit qeveritar rus e serb në shekujt XV- XIX.

Dhe, një fakt duhet të vihet në spikamë: Të gjitha personalitetet historike nga tabori i krishterë, të cilët janë flijuar në Komplotin Bajazi I - Vuk Brankoviq, për pushtet e mirëqenie vasale osmano -serbe, janë personalitete shqiptare ose të përkatësisë vllahe, amallgam ky iliro-roman, siç ishte edhe kosovari përlepnicas anamoravas - Lazar Pribezi, dhëndër i fisniku serb nga Krushevci i Shumadisë. Të gjithëve, përpos Lazarit, vrasësi ua humbi edhe varret, përfshirë edhe varrin e princit Theodor Muzaka II.

Së këndejmi, ndonëse për të ashtuquajturën Beteja e Kosovës 1389 janë botuar shumë shkrime, studime dhe monografi historiografike e folkloristike në gjuhë të ndryshme, si ngjarje historike në fushën e dijes ka ngelë e errët dhe e pambyllur. Ndër çështjet më parësore të cilat janë të hapura për hulumtim dhe për ndriçim shkencor kritik me interes për historinë dhe për historiografinë, janë njohja e prapaskenave politike të tragjedisë, karakteri i asaj që është emetuar në historiografi si Beteja e Kosovës, përmasat reale të ngjarjes, roli i Sulltan Bajazitit, i Vuk Brankoviqit dhe i Milosh Nikollë Kopiliqit në zhvillimin dhe epilogun e ndodhjes - në flijimin e Muratit I me pakë besnikë osmanë dhe të Lazar Pribezit e të Theodor Muzakës II me besnikë të pakët.

pashtriku

[javan]

Keto dy shkrimet e fundit.uke filluar nga Pirraku duhen bere kryeteme. Dhe jo vetem kaq. I duhet dhene hapesire ne media.

Nuk ekziston asnje dokument pos atyre me origjine ose censure Serbe qe flet per ndonje beteje ne Kosove. Si paska shpetuar kjo beteje kaq e hatashme pa u shenuar ne analet e krishterimit latin dhe grek? Skenderbeu vetem per nje vend te vogel luftoi kunder perandorise me te madhe te kohes dhe fama e tij u hap ne bote. Per te ardhur keq qe Serbet nuk pakeshin pare as 2 min lavdi ne kete diell. Kolaboracioniste te felliqur.

[Lexuesi_]

HEROI QË SFIDOI HISTORINË



Nga Bedri Tahiri

Ai q? nuk ?sht? i sigurt n? kujtes?n e tij, nuk duhet t? l?shohet tep?r n? g?njeshtra.

(Montenj)

Trimi i parë drenicas që njeh historia, padyshim, është Milosh Nikollë Kopiliqi. Ishte luftëtar dhe prijës i njohur, si edhe pasanik i madh, i cili posedonte prona të shumta e t? begata në Kopiliq të Drenicës heroike. U martua me vajzën e car Lazarit, dhe kur osmanët u vërsul?n këtej Dardaneleve, u lidh me koalicionin e krishter? antiturk.Milosh Nikollë Kopiliqi
http://www.google.se/url?sa=t&rct=j&...SFrRkvvE2l23dw

Kjo po i bjen qe ka ndihmu serbet ate kohe. Kshtu po ma rrupllon mu rradaka jeme.

Ne kete rasat a do te ishte me mire te luftohej kunder Serbeve apo kunder Turqeve ? Se me dikend eshte dash te rreshtohesh.

[fattlumi]

“Gënjeshtra është formë e patriotizmit tonë dhe dëshmi e inteligjencës sonë natyrore. Ne gënjejmë në mënyrë krijuese, fantastike, inventive” (DOBRICA QOSIQ).


Kjo eshte mendesia e te ashtuquajturve akademik serb,dhe krejt mitet serbe jane shpifje,per ta krijuar nje komb te quajtur serb.
Shkrimi i Dr Pirrakut eshte teper bindes,mirepo quditem nga "vellezerit" turk qe ende e heshtin kete ngjarje dhe nuk ofrojne dokumentet e kohes mbi kete "beteje"imagjinare.

[javan]

Kjo po i bjen qe ka ndihmu serbet ate kohe. Kshtu po ma rrupllon mu rradaka jeme.

Ne kete rasat a do te ishte me mire te luftohej kunder Serbeve apo kunder Turqeve ? Se me dikend eshte dash te rreshtohesh.

Ti shoq nuk paske lexuar asgje nga dy artikujt e fundit. Pirraku po te thote se Murati I u hoq qafe nga vellai ne bashkepunim me kralin Serb. Masha qe u perdor per te krijuar idene se qe komplot i jashtem dhe luftee drejte, ishin Shqiptaret si Taodor Muzaka i II te cilit ja humben varrin trurqit dhe serbet, por sidomos Kopiliqi qe e vrau Muratin pas ferres dhe me pas martoi vajzen e kralit.

Kesaj nuk i thone te besh aleance, por te behesh mashe per interes te te tjereve ne dem te kombit tend.


Ne se beteja falso e Kosoves eshte gjeneza e 'kombit' Serb, jepini atyre te verteten historike se nuk kae asnje gjeneze ne Ballkan. Ku jane akdamiket e mesjetes, eshte media?

[detiad]

Nuk është faji i serbëve pse shqiptarët e Kosovës nuk e kanë përkujtuar dhe nuk e përkujtojnë këtë betejë edhe si ngjarje që ju përket edhe atyre, por për turp të tyre bëjnë pelegrinazhe tek varri i sulltanit duke i pozicionuar shqiptarët në krah të osmanëve; qeveritarët e Kosovës nuk duhej të pengonin aktivitetin e serbëve për këtë ngjarje, por përkundrazi ta organizonin ata dhe shqiptarët e Kosovës këtë përkujtimore të rezistencës edhe të shqiprarëve kundër pushtimit osman. Një gjë e tillë ka për të ndodhur atëhere kur shqiptarët e Kosovës do ta çlirojnë koshiencën dhe subkoshiencën e tyre nga nostalgjitë dhe ndikimet osmano-turke.

Ke shum te drejte, ja se cfar mendojne disa gjoja shqiptar per pushtuesin osman.

“Logjika e shëndoshë” e intelektualëve islamikë shqiptarë

Përpara disa vitesh, një publicist islamik shqiptar shkruante se “është e vërtetë që shqiptarët kanë vuajtur shumë gjatë 250-300 viteve të para të pushtimit osmano-islamik, por pastaj me “pranimin gradual të ideologjisë islamike dhe turqizimin e popullsisë, gjendja e tyre filloi të përmirësohej.” Po, pas 300 vitesh terror, dhunime, masakra e dëbime, gjendja e shqiptarëve nën sundimin osmano-islamik filloi të “përmirësohej.” Tashmë shumë prej shqiptarëve të mjerë, nga viktima, nga të masakruar e të vrarë, filluan të shndërrohen në turq, duke asimiluar gradualisht tiparet me negative të një pushtuesi mizor. “Sa më shumë shkombëtarizoheshin shqiptarët, aq më shumë përmirësohej gjendja e tyre si popull,” deklarojnë të gëzuar intelektualët islamikë shqiptarë dhe shqipfolës. Madje një nga këta të ashtuquajtur intelektualë, dhe pikërisht islamiku Abdi Baleta arrin deri aty sa të thotë se “duhet t’i falënderojmë osmanët që për të mirën e shqiptarëve kanë bërë atë që duhej bërë.” Sipas Baletës “procesi i islamizimit dhe shkombëtarizimit të shqiptarëve ka qenë një proces fatlum për ta, sepse u bë për të mirën e tyre.” Baleta e pranon se turqit i kanë masakruar pa mëshirë shqiptarët, të cilët nuk e kuptonin se osmanët po i vrisnin dhe shfarosnin për të mirën e tyre. Kjo është “logjika e shëndoshë” e intelektualëve islamikë shqiptarë. Sipas grupit të “intelektualëve” islamikë si Abdi Baleta, Hysamedin Feraj, Muhamet Pirraku, Faik Miftari, e shumë të tjerë, pushtimi osmano-islamik i shpëtoi shqiptarët nga asimilimi serbo-grek. Këta fundamentalistë islamikë këmbëngulin se gjithë këto masakra, përdhunime, dëbime, tortura, grabitje, ndalimi i gjuhës, bëheshin për t’i mbrojtur shqiptarët nga asimilimi serbo-grek, pra bëheshin për të mbrojtur identitetin e tyre. Sipas këtyre “intelektualëve” islamikë, turqit deshën t’i zhduknin shqiptarët për të mirën e tyre, deshën t’i zhduknin që të mos t’i linin të asimiloheshin nga grekët dhe serbët. Duket “qartë” se osmano-islamikët vetëm për të mirën tonë mendonin!

[Kreksi]

Ke shum te drejte, ja se cfar mendojne disa gjoja shqiptar per pushtuesin osman.

“Logjika e shëndoshë” e intelektualëve islamikë shqiptarë

Përpara disa vitesh, një publicist islamik shqiptar shkruante se “është e vërtetë që shqiptarët kanë vuajtur shumë gjatë 250-300 viteve të para të pushtimit osmano-islamik, por pastaj me “pranimin gradual të ideologjisë islamike dhe turqizimin e popullsisë, gjendja e tyre filloi të përmirësohej.” Po, pas 300 vitesh terror, dhunime, masakra e dëbime, gjendja e shqiptarëve nën sundimin osmano-islamik filloi të “përmirësohej.” Tashmë shumë prej shqiptarëve të mjerë, nga viktima, nga të masakruar e të vrarë, filluan të shndërrohen në turq, duke asimiluar gradualisht tiparet me negative të një pushtuesi mizor. “Sa më shumë shkombëtarizoheshin shqiptarët, aq më shumë përmirësohej gjendja e tyre si popull,” deklarojnë të gëzuar intelektualët islamikë shqiptarë dhe shqipfolës. Madje një nga këta të ashtuquajtur intelektualë, dhe pikërisht islamiku Abdi Baleta arrin deri aty sa të thotë se “duhet t’i falënderojmë osmanët që për të mirën e shqiptarëve kanë bërë atë që duhej bërë.” Sipas Baletës “procesi i islamizimit dhe shkombëtarizimit të shqiptarëve ka qenë një proces fatlum për ta, sepse u bë për të mirën e tyre.” Baleta e pranon se turqit i kanë masakruar pa mëshirë shqiptarët, të cilët nuk e kuptonin se osmanët po i vrisnin dhe shfarosnin për të mirën e tyre. Kjo është “logjika e shëndoshë” e intelektualëve islamikë shqiptarë. Sipas grupit të “intelektualëve” islamikë si Abdi Baleta, Hysamedin Feraj, Muhamet Pirraku, Faik Miftari, e shumë të tjerë, pushtimi osmano-islamik i shpëtoi shqiptarët nga asimilimi serbo-grek. Këta fundamentalistë islamikë këmbëngulin se gjithë këto masakra, përdhunime, dëbime, tortura, grabitje, ndalimi i gjuhës, bëheshin për t’i mbrojtur shqiptarët nga asimilimi serbo-grek, pra bëheshin për të mbrojtur identitetin e tyre. Sipas këtyre “intelektualëve” islamikë, turqit deshën t’i zhduknin shqiptarët për të mirën e tyre, deshën t’i zhduknin që të mos t’i linin të asimiloheshin nga grekët dhe serbët. Duket “qartë” se osmano-islamikët vetëm për të mirën tonë mendonin!

Kosova ishte nën mbikqyrjen osmane 16 vite para Betejes së Kosovës !

Krijimin e Shtetit te Arberit me së shumti e ka ndihmuar pushtimi i Anzhuinëve, keta e pushtuan Durrësin ne vitin 1271 e deri* ne* vitin 1289, ku* qellimi i tyre ishte të pushtonin Bizantin përmes rrugës tokësore, dhe i dyti qellim ishte; vërja në dor e krypetoreve të famëshme të Durrësit, mirëpo pati rezistenec të papritur nga ana e Arbanitve (arbanon, anne komneni) por anzhuinët filluan të kuptojnë se duhej bërë për vehte disa Baron të vendit,* kështuqë ia arrijtën qellimit më në fund. Pushtimi zgjati* gati se 20 vite me* rradh.* Duke gjetur dobësinë e Bizantit, më* vonë* edhe Arbëria ra nën sundim të* Dushanit i cili në vitin 1355 mblodhi 80 000 ushtarë për të pushtuar* Konstantinopojen ! Per atë perandorët bizantin kanë pasur të drejtë kur thoshin se; "më parë pranonin turbanin(mehramen e sulltanit) se sa despotizmin serbë apo krishterë të* përendimit !
Po të kishte arritur Dushani të pushtoje Konstantinopojen më siguri që e tërë situta në Gadishull dhe historia sot nuk do ishte njësoj, për fatë të mië, Dushani vdiç në rrugë para se të rrethonte muret e perandorisë bizantine.
Në* ndërkohë* Bizanti i trembur nga këto sulme qe vinin nga* bota e* krishterë* qe i detyruar të lidhte pakt me tjerë pushtues qe vinin nga lindja, mund te themi lirishtë se Bizanti i ftoi osmanlijet ti dilnin në mbrojtje të tij, ishte i vetmi shpetim për ta.
Orkani erdhi si i ftuar,* bëri paktin por pas tij i takon urtësija dhe diplomacia të* birit të tij, sulltan Muratit te I-rë qe lidhi miqësi më Paleologun sa që perandoria bizantine thuaja se kaloi automatikishte në dor të osmanve si sundimtar e trashigimtar të perandorisë bizantine, madje ky akt ishte i lidhur aqë fortë sa qe ishin perbetuar te dy sundimtaret se ne rast* tradhtije denimi do ishte i ashpert.....nuk po e zgjase apstaj se si tentuan ti mbysin këta dy sundimtaret dy* perandorët... Androniku (i biri i perandorit) e peson keq, verbohet si ndeshkim tradhtije, poashtu edhe djali i sulltanit pasi verbohët, sulltani jep urdher ta vrisnin...më një fjalë, as në Bizancë e as në Ballkanë* osmanët nukë erdhën po mos ti kishte ftuar Bizanti !
Sipas* të* dhënave të* shumë autorve të asaj kohe dihet sot se 16 vite para kësaj beteje te famshme,* ushtarët serbë qe ishin ne shërbim te Muratit, te cilin e kishin percjelluar ne ekspedita te medha në Azi e në Karamani e ne terë lindjen, numri i atyre që ishin kthyer pastaj në Rashkië, ishin ankuar para Lazarit* se* si sulltani* i kishte keq trajtuar ata dhe* e akuzonin* Muratin për përdhunimin e tyre në kushtet në të cilat u dorëzuan dhe u bënë sherbtor të tij më marrveshjën pas betejes së Marices dhe me çdo kushtë perpiqeshin ta* thyenin këtë kushtë.
Si mbetën popujt e ballkanit vasal të sulltan Muratit, 16 vite para Betejës se Kosovës ?
*
Si pasoj ishte humbja e dy luftërave, ajo e vitit 1363 afër Nishit dhe 1371 në Betejen e Maricës ku moren pjes edhe shiptarët, mirëpo* serbët dhe bullgarët mbeten tributer të sulltanit (vasal) andaj çdo vite duhej ti dorzonin 1000 ushtarë Muratit për luftrat e tij ne lindje nëpër Romenistan (azi te vogël) kunder krishterve.
Vetem principata e* Malit te zi dhe ajo* Arbanase nuk pranuan këtë* marrveshje, t'ju kujtojmi se osmanët benin sulme herë pas* here edhe në viset* e Shqipërisë, në Betejen e* Savrës* afër Drinit, në* vitin 1385* koalicioni shqiptaro malazezias i bëri ballë ushtisë* osmane mirëpo* u thye, në fushë te betejes gjeti vdekjen* Balsha II-të, ishte pra një ndeshkim i sulltanit për* mospajtimin** të* ketyre dy principatave te rëndesishme, sipas tyre, edhe keto duhej të nenshtroheshin* si te tjerat nene vasalitetin e sulltanit.
Disa* vite pas* betejës së Savrës* princi Lazar i Rashës (kullës* mbi rrasa) ia kishte vu* vemendjen* ankesave të ushtarëve te tij qe ktheheshin nga sherbimi ushtarakë pranë ushtrisë osmane, në* baz* të* ketyre deshmove, gjeti shkas per ti kundershtuar* gjyqit turkë, situat e cila filloi të bëhej e padurueshme në popullsinë* sërbe ku pas një kohe shperthejnë edhe* kryengritje në tërë Rashkinë, duke i larguar te gjithë gjyqtaret apo Spahit turkë nga vendi.
Murati kishte hartuar planin e tij, i mblodhi** të gjitha* forcat e tij qe kishte në sherbim* në lindje dhe pergatitej te hakmirrej ndaj krishterve te ballkanit qe kishin ngritur koken dhe rrebeluar kunder forces se tij* me largimin dhe persekutimin e* spahijve (gjyqtaret, prefektet) e tij dhe qe kishin* thyer marrveshjen qe kishin bërë më parë më disfaten* pas Betejës se Maricës.
Vitin tjetër, qerrshor 1389 kur sulltan Murati e kishte perfunduar luftën në lindje* i kishte bërë të gjitha përgatitjet,* i dërgoi ambasadorët e tij dhe më shkres iu dergoi letër* te gjithë* krishterve duke iu** deklaruar* luftë* dhe pothuajse menjëherë pas deklarimit të tij mblodhi një ushtri të fortë prej* 60 000* luftëtarëve !
*
Mirëpo serbët nisen menjëhere pas kësaj letre dhe iu dalin në pritë* osmanve diku në bullgari, ku hasin perballë më* një forcë prej* 20 000 ushtarëve të cilët ishin nisur për një ekspeditë vezhguese para ushtrisë së madhe qe* vinte mbrapa në krye me sulltanin. Ekspedita turke pra** u sulmua* papritmas dhe u munden, vetëm 5000 prej tyre i shpetuan vdekjes."Turqit ia atribuojnë këtë humbje si "nema nga qielli' ose* klithja e perendis, të cilët besonin* se kjo humbje* e dënoj Muratin se ai e kishte perzier gjakun më një grua të pa fe "!
*Para ca vitësh sulltan Murati* ishte martuar më të bijen e Shishmanit, mbretit* Bullgarë, poashtu edhe dy djemt e tij ishin të martuar më dy të krishtera të disa viseve që ksihin mbetur nga empiri bizantin i lindjes !
Turqit nuk erdhen pra për të* pushtuar Kosovën as vise tjera në Ballkanë, siç u shprehë shefi i diplomacisë* turke këto ditë, është e* vertetë kjo,* sespe këto vende sipas* marrveshjes tjetër mes sulltanit dhe perandorit të bizantit Paleologëve, nga këto vende* ata kërkonin vetëm se pagimin* e tatimeve vjetore njashtu si i paguanin edhe më parë administratës së Bizantit, asgjë me shumë, vetëm së të rrespektohej marrveshja e mêparshme, ku pas betejës së Maricës 1371, të gjitha mbretnit ballkanike ranë nën vasalitetin e sulltanit ku duheshin ti paguanin për çdo vitë sulltanit një sasi të madhe ari dhe argjenti si dhe angazhimin e 1000 ushtarëve që i sherbenin ushtrisë osmane* 18 vite para betejës së Kosovës, përveçse të dy principatave, Malit të zi dhe principates Arbanase, të tjerët; pra serbët, boshnjakët, hercegovasët**i paguanin tatime* sulltanit, përpos edhe bullgarëve që ishin liruar nga ky tatim në baz të* marteses, si e thamë* më siper,* bija e Shishmanit martohët më sulltan Muratin.*
Si e* shofim nga këto rrethana, 16 vite para Betejës së Ksovës i tërë ballkani ishte* i mbikqyrun nga* Spahinjët osman, (spahi ishin tagrambledhës e* administrator turk të cilët rekrutonin ushtarë në sherbim të ushtrisë osmane) derisa ne vitin 1388* sebët* si dhe vasalet tjerë i larguan më* forcë spahinjët nga tërë Gadishulli,* disa prej tyre i vranë, atëherë sulltan* Murati I-rë qe ishte i zënun ne Romenistanë (azi te vogël) ishte përebetuar se vitin tjetër do hakmarrej ndaj të krishterëve që e thyen marrveshjën e* Betejës së Maricës, 16 vitë më parë !

PS. Kosova për herê të parë nê dokmente te shkruara njihet me emrin Cosonam=Kosonam, nga autori Antonio Bnfini në vepren e tij "Decades" bot. viti 1457, ku njhej eshe mê parë më emrin Misia si territori i administruar nga perandoria Bizantine por emri i vendit tê Betejes ishte tjetër, pra quhej "vendi i sorrave" ..ose si e thotê autori Cosonam, pra emrin qê ka sot Kosova e ka marrur sipas vendit te betejes Koso nam, që ishte perballë maleve Ilirike, që i pergjigjet saktêsishtë maleve te Sharrit dhe se vetem Drenica është e rrethuar me kêto male dhe ka perplotë sorra siç e pershkruan autori vendin e Betejes sê dytê te ksooves ku ne te njejtinvend ishte zhviluar edhe beteja e parë e Kosonamit...(hulumtimet vijojnë edhe me tej) i lus lexuesit që te na japin njohuri nê lidhje me burimin e lumit Sitnica, ku sipas Bonfini, buronte ne malet e Ilirikut, dhe tani na duhen te dhena te sakta se; nese "Malet Ilirike" quheshin vargmalet e sotme jug- lindore te fushes sê kosoves apo me Malet Ilirike kuptojmi Malet e Sharrit ?
Ju falemenderit te gjthëve per pjesmarrjen dhe kontributin tuaj, shendet !

[halla mine]

Prof.dr. Muhamet Pirraku, Prishtinë, 30. 06. 2012

(Shkenca turke duhet ta korrigjoj historinë për këtë komplot me pasoja politike për të ardhmen e popujve ballkanikë)

Në vitet e ’70’të të shekullit që lamë pas me këmbëngulje i hulumtova Burimet për “Betejën e Kosovës” të vitit 1389, me dëshirë ta ndriçoja pjesëmarrjen e shqiptarëve dhe rolin e drenicasit Millosh Nikollë Kopiliqit në këtë ndodhje. Aso kohe nga drejtori i institucionit ku punoja më ishte imponuar projekti shkencor “Marrëdhëniet ruso’shqiptare”, të cilin duhej ta mbroja edhe për tezë të doktoratës. Mjetet për hulumtime në Beograd, Shkup, Sarajevë, Zagreb e Vjenë i shfrytëzova për projektin “Beteja e Kosovës” dhe “Kultura Kombëtare Shqiptare”, që më flinin. Të dy këto projekte i realizova me disidentizëm, deri nga marsi i vitit 1980. Më 15 mars, katër veta shkuam për një qëndrim studimor njëmujor në Tiranë. Dorëshkrimin për “Betejën e Kosovës” e mora me veti për t’ia besuar për vlerësim Profesor Aleks Budës. Nga fillimi i prillit Profesor Buda ma solli dorëshkrimin me sugjerime të shkruara në margjina të faqeve. Ishte i befasuar me rezultatet ndaj më propozoi ta mbroja për tezë të doktoratës, duke marrë Ai rolin e mentorit.

Sapo u ktheva nga Tirana shtrova kërkesën për ndërrimin e tezës, por nuk kaloi për motive politike: “Nuk guxojmë të luajmë me Mitin serb të Kosovës”!?! Fillimi i viteve të ’80’ta shënoi ditë të vështira për dijen historiografike shqiptare në Kosovë, mirëpo, nuk hoqa dorë nga përpjeka për ta ndriçuar “Betejën e Kosovës”. Në vitin 1989 në Prishtinë, “Shoqata e Historianëve të Kosovës” e organizoi një simpozium shkencor kushtuar përvjetorit të “Betejës së Kosovës” ku morën pjesë edhe historian serbë nga Beogradi, midis të të cilëve edhe Akademiku i mirënjohur, Sima Çirkoviq. Historianët shqiptarë ndriçuan aspekte që zbehnin Mitin serb të Kosovës. Personalisht u paraqita me dy kumtesa, njërën e lexova vet, kurse tjetrën një historian që kishte guxim e kredibilitet shoqëror. Profesor Sima, u befasua dhe në intimitet, në gjashtë sy, i vlerësoi lart dy kumtesa që ishin fragmente nga dorëshkrimi i vlerësuar nga Profesor Buda, por nuk nguroj të na këshillonte “të heshtnim edhe për një kohë, sepse kombi serb është ngritur mbi Mitin e Kosovës...!” Këto dy kumtesa janë botuar pa shumë vonesë, në gazeta e në revistat shkencore të kohës, nga të cilat kuptohej se nuk ka pasur “Betejë të Kosovës”, se ka ekzistuar komploti Bajazit I - V. Brankoviq.



Nga mesi i korrikut të vitit 2005, katër - pesë intelektual prishtinas ishim në Stamboll, mysafir të shoqatës arsimore gyleniste “Atmosfera” të Prishtinës. Një ditë ishim në pritje të rektorit të universitetit me renome “Mehmet Akif Aksoy”. Si edhe gjetkë, diskutuam për nevojën e thellimit të bashkëpunimit kulturor, arsimor e shkencor midis kombit turk e shqiptar. Në fjalën time u përqendrova në “Betejën e Kosovës”, i përmenda burimet relevante që përmendin komplotin Bajazit I - Vuk Brankoviq, i vura në pah kundërthëniet në historiografinë turke, ballkanike e evropiane për ngjarjen, datën personalitet kryesore që pësuan dhe kërkova që dija historiografike turke sa më parë ta thotë të vërtetën, se nuk ka pasur luftë, se sulltan Murati I dhe knez Llazari janë vrarë nga familjarë të besueshëm të tyre pikërisht në kampet e tyre, dhe se në këtë komplot më së shumti kanë pësuar personalitetet shqiptare e ilire të romanizuara. Ushtria osmane (islame e krishterë) në krye me Sulltan Muratin, në vise të Shqipërisë nuk ka ardhur për luftë, por për kontakte me vasalët ballkanikë.

Të pranishëm në këtë pritje ishin shumë profesorë të atij universiteti. Fjala ime u përcoll me kujdes. Shefi i Katedrës së Historisë (quhej Mehmet) në vend të “polemizonte” me konstatimet e mia, sikur i zënë ngushtë ma bëri pyetjen: “Profesor cili është qëndrimi juaj për Luftën e Skënderbeut?” U përgjigja flakë për flakë: ”Të gjitha kombet kanë simbole. Një i tillë për kombin shqiptar është Skënderbeu, njësoj si Ataturku për kombin turk. Ata vlerësohen për ngjarjet në kohën e tyre. Lufta e Skënderbeut kundër pushtuesit osman ishte luftë e drejtë nga aspekti etnik, fetar e kulturor. Edhe simboleve tona Skëndërbe - Ataturk mund t’u gjenden vrima të zeza, por duhet pasur kujdes se kombet tona pa ata mbesin asgjë. Të ndalemi pak tek Ataturku. Ja ku e kemi foton e tij si një “Baba” i kombit turk, por shikoni atë shënim me grafit arabe në gjuhën osmane (ishte në ballë të sallës) me një gabim që nuk tolerohet!. Fajtor kryesor për atë gabim është Ataturku i cili bëri që të shkëputen lidhjet e kombit turk me vlerat e kulturës osmane shekullore. Por kjo e keqe e Ataturkut, krahasuar me të mirat as guxon të përmendet. Ataturku i siguroi kufijtë e kësaj Turqie që sot e gëzon kombi turk, kurse kombi shqiptar për simbol të unitetit ka marrë Flamurin e Skënderbeut, ndaj Kastrioti, edhe Ataturku janë dhe mbetën të paprekshëm!

Më 16 dhe 17 shtator 2006 në Prishtinë u mbajt simpoziumi ndërkombëtar; “Gjashtë shekuj të Islamit ndër shqiptarë”, në të cilin merrnin pjesë edhe disa studiues më të njohur në Turqi. Në këtë simpozium e paraqita kumtesën me titull: Burimet për Betejën e Kosovës të vitit 1389, kurse në diskutim ritheksova kërkesën drejtuar qarqeve shkencore turke që ta korrigjojnë mendimin historiografik për të ashtuquajturën: “Beteja e Kosovës” e cila nuk ka ekzistuar dhe të pasqyrohet si komplot për pushtet i Bajazit yeldiri I - Vuk Brankoviq. Kërkesa të tilla shtruan edhe disa historian shqiptar, kurse historianët turq vetëm e përshëndetën kumtesën time dhe diskutimet tona, pasi u gjinden të “çarmatosur nga faktet që sollëm, por nuk premtuan hapa të duhur në fushë të dijes për “Betejën e Kosovës të vitit 1389”.

Në vijim po e sjelli të plotë kumtesën e vitit 2006: “Ndodhja në rrjedhë të poshtme të lumit Llap, në verë të vitit 1389, është moment historik pa asnjë ndikim për ndryshime të marrëdhënieve ekzistuese në vendet e përfshira në ngjarje. Kjo ndodhje në historiografi depërtoi ngadalë dhe u ngulitë me atributin Beteja e Kosovës dhe Beteja e Parë e Kosovës e vitit 1389, duke i përshkruar përmasa fantastike.

Lënda burimore udhëpërshkruese, folkloristike, anuare dhe kronikale, që i bënë jehonë kësaj ndodhje është e vëllimshme, por shumë kundërthënëse njëra me tjetrën deri në absurd. Vërtet, këto të mira kulturore letraro-kronikale të proveniencës sllave, turke, persiane, greke, latine, shqiptare, hungareze, frënge e të tjera, janë ngritur më vonë, për qëllime politike të palëve, me interes për afirmimin e hapave të rinj pushtues perandorak osman dhe Islamit drejt Perëndimit dhe Lindjes së krishterë, në një anë, dhe për afirmimin e kërkesës për krijimin dhe forcimin e bedemit antiosman të gjithëkrishterë, në anën tjetër. Motivet fetare të krishtera antiislame në burimet evropiane do të forcohen veçanërisht pas shekullit XVI, pikërisht si produkt i lëvizjeve të reja kulturore e politike nën çatinë e Humanizmit, të Renesancës, të Reformacionit dhe të Kundëreformacionit. Përfundimisht deri në këtë kohë ndodhi kalimi masiv në Islam i shqiptarëve ortodoksë shënsavianë e shën klimentianë në ish-provincat romako-bizantine të Dardanisë dhe të Maqedonisë, që pati për pasojë edhe depërtimin e motiveve fetare islame në kujtesën historike shqiptare për Ndodhjen e Kosovës të vitit 1389.




_________________________________


Në këtë kumtesë nuk kam kohë as vend të pasqyrojë këtë ndodhje në përplotëni, ngase për një analizë kritike të burimeve dhe të literaturës duhet studim i veçantë monografik multidisciplinor. Për këtu e konsideroj të rëndësishme vetëm evidencimin kronologjik të kronikave lindore dhe perëndimore të krijuara në rrjedhë të historisë nga fundi i viteve të 80’ta të shek. XIV deri në fillim të viteve të 70’ta të shek. XVII, me një gjykim të përmbledhur në fund për çështjet e hapura.

Për burim të parë të proveniencës osmane, i pari i njohur deri tashti, ku zuri fillin versioni zyrtar osman për Betejën e Kosovës, është poema “Iskender-name” e poetit Ahmedije të Anatolisë, e përfunduar më 13 mars 1390. Ndërkaq trajtimi kronikal i ngjarjes në Kosovë, më 1389, nisi me veprën “Bāzm u râzm” persisht të Azis ibn Ardäshira Astrābādija, e përfunduar më 1398. Ky krijues jetoi në oborrin e një emiri të pavarur, ndaj e dha dritën e gjelbër për ekzistimin e komplotit ushtarak në taborin e Sulltan Muratit. Sipas tij Murati I, si dhe biri i tij, Jakubi, u likuiduan me komplot nga i biri, përkatësisht vëllai, Sulltan Bajaziti I. Kjo dritë më vonë do të mjegullohet me versionet zyrtare për vrasjen e Muratit I, shkruar nga kronistë dhe historianë oborrtarë, nisur me veprën “Menakib-name” të Jahshi Fakih-ut, shkruar nga bashkëkohësi i ndodhjes. Fakih ishte i biri i Iljasit, imam i Bajazidit I dhe vdiq para vitit 1413.

Vepra e Fakihut u bë bazë e fortë për pretendimet e tjera historiografike osmane për ndodhjen në Kosovë, më 1389. Pasoi historia e Mulla Shukrullah-ut: “Behxhet-ut Tevarih”, e përfunduar më 2 nëntor 1459. Versionin zyrtar osman e shpini edhe më tutje kronisti i quajtur Enver, në veprën “Düstür-name” të viti 1464. Tri vjet më pas u përfundua vepra historiografike madhore: “Tevarih-i al-i osman” e Uruxh-it, e shkruar deri në vitin 1467, i cili u mbështet kryesisht në veprën e Fakihut, të cilën e përfilli edhe historiani zulmëmadh, Ahmed Ashik-pasha Zade, në veprën e njohur me emrin “Menakib“ ose “Tevarih-i al-i Osman”, të shkruar deri në vitin 1484. Pasha Zade jetoi dhe veproi në Shkup në vitet 30-50 të shek. XV, ndaj veprën e pasuroi edhe me të dhëna nga kujtesa historike në Kosovë. Mirëpo, me ndikim të madh në historiografinë botërore do të bëhet “Kitâb-i Cihan-nümâ” i Mehmet Neshriut, e shkruar midis viteve 1484-1493, e fryrë me të dhëna fantastike.

Kujtesa historike ballkanike për ngjarjen në Kosovë, më 1389, gjeti afirmim në “Kronikën turke të Janiçarit”, Mihail Konstantin-Ostrovica, e shkruar në vitet 1491/92, për nevojat e mbretit të Hungarisë. Pas kësaj kronike vije historia e rëndësishme “Hesht behisht” e Idris Husam ed-Din - Bitlis, e përfunduar në vitin 1505, ndërkaq kjo u ndjek nga historia, gjithashtu madhore, “Tevàrih-i âl-i Osman” e Kemal Pashazades, e shkruar midis viteve 1502-1510.

Midis viteve 1490-1512, një krijues anonim nga Edrenea e përshtati historinë e Uruxhit, “Tevarih-i al-i osman”, e pasuroi me motive të reja dhe vende - vende e stilizoi. Tani vijnë veprat historiografike osmane: “Târih-i Niŝancî” e Ramazan zade Mehmet Çelebi - Nishanxhiut, e shkruar para vitit 1561 dhe vepra madhore “Tac-ut-tevârih”, e Saaduddin Mehmet Hoxha Efendisë, e shkruar më 1575. E këtij viti konsiderohet edhe vepra e Ahmed Ferîdûn-it: “Mejmūah-i nunshâāt-i Salâtîn”, në të cilën janë botuar letrat e sulltanëve, përfshirë edhe “Fermanin e Bajazitit I” - dërguar kadiut të Bursës nga Kosova për varrosjen e kufomës së Muratit I. Sipas këtij dokumenti, Sulltan Murati u flijua për islamin, si plotësim i dëshirës së tij, në mesin e muajit Shaban të madhërueshëm 791 të hixhrit, përkatësisht më 1389. Muaji Shaban i atij viti filloi ditën e hënë, më 26 korrik dhe kishte 29 ditë, deri më 23 gusht. Del se tragjikomendia në “vendin Kosovë” ndodhi më 8 ose 9 gusht 1389, datë të cilën nuk e gjejmë në kronikat osmane të hershme, as të përfillur nga historiografia turke, e cila për datë të Betejës së Parë të Kosovës e mbanë 20 qershorin 1389.

Përafërsisht të mesit të viteve të 70’ta të shek. XVI është edhe vepra: “Badā’i ‘ul-waqā’i” e autorit Hoxha Husejn dhe “Nuhbet-üt-tevarih ve ‘L-abar” e Mehmed bin Mehmed. Të dhëna me interes për ngjarjen e Kosovës të vitit 1389 la edhe Mustafa Ahmedi - Aliu, i cili shërbeu në Bosnjë, më 1577, kurse kronikën e rëndësishme: “Künh-ül-ahbâr” e shkroi midis viteve 1591-1599.

Një vepër historiografike voluminoze midis kronikës dhe historisë me pretendime të mëdha, është historia “Tārih-i Sollakzâde”, e shkruar para vitit 1657, e Mehmet Handamit - Solakzade. Ndërkaq, të dhëna me interes nga kujtesa historike shqiptare dhe ballkanike për Ndodhjen në Kosovë, më 1389, përjetësoi në kujtesën turke dhe në historiografinë osmane udhëpërshkruesi i famshëm Evlie Çelebi, në veprën madhore “Sijaset-name”. Ai tokat shqiptare, Kosovën dhe vendin e ndodhjes i vizitoi në vitin 1660/62. Për traditën vendëse shqiptare të Kosovës me interes për ngjarjen e Kosovës së vitit 1389 ka lënë edhe dervishi i Selanikut Ahmet Dede Lutfullah-Mynexhimbashi,në veprën: “Müneccimbaşi Sahâif-ul-ahbar”, të shkruar pas vitit 1672. Këtu, të themi kushtimisht, përfundon faza e historiografisë letraro-kronikale zyrtare osmane.

Në rrjedhë të kohës, përkrah kronikave osmane, lindën anuarët dhe kronikat e proveniencës ballkanike dhe evropiane për Ndodhjen në Kosovë, më 1389. Mirëpo, derisa para kronikave osmane nuk njohim asnjë dokument arkivor të proveniencës lindore, vjetarëve dhe kronikave evropiane për këtë ngjarje u kanë paraprirë informatat me shkrim të individëve si përpjekje për të informuar opinionin për ndodhjen.

Informatën e parë për Ndodhjen në Kosovë e la gjakoni Ignjatie, më 27 qershor 1389, përcjellës nëpër Lindje i mitropolitit rus, Pimen. Ai shkroi se në popull po flitet për vrasjen e Muratit I, por nuk e zuri ngoje vrasësin, as ditën e vrasjes. Më 1 gusht 1389, Mbreti i Bosnjës, Tvrtko I, e informoi komunën e Trogirit dhe të Firencës se ushtria e tij e ka thye ushtrinë osmane të Mratit I. Nga përgjigjja e Firencës, më 20 tetor 1389, në Letrën e Mbretit Tvrtko I, shihet se firentinasit kishin siguruar edhe informata nga burime të tjera për Betejën e Kosovës. Ata Tvrtkos i uronin fitoren dhe i gëzoheshin vrasjes së Muratit I nga ana e 12 bujarëve të besatuar, nga të cilët - “njëri prej tyre me shpatë e therri”.

Këtu e vlen të thellohemi pak më shumë në të dhënat e proveniencës serbe. Të theksojmë fillimisht se Kultin e Lazarit dhe Mitin serb të Kosovës e krijoi qeveria dhe kisha ruse deri në fund të shek. XVI. Kisha serbe në Perandorinë Osmane për Ndodhjen në Kosovë u mur vetëm rreth dy muaj e gjysmë pas ngjarjes. Prifti Pahomije,me gjasë i kishës së Shën Onufrit të Shumicës, lokalitet afër Ravanicës, në Shumadi, shkroi: “...Në këtë vit knez Lazarin e vranë turqit dhe Muratin serbët”. Dhe, vetëm rreth dhjetë vjet pas ngjarjes, aty nga fundi i shekullit XIV, kemi edhe një shënim tjetër të kishës serbe ku thuhej: “Sa gjëmë u bë në vend kur u vra knezi dhe mbreti i madh turk”, pa ua zë ngoje emrat. Tani kjo kishë Tragjedinë Lazar-Murat më nuk e zuri n’goje për rreth 100 vjet, deri nga fundi i shekullit XV. Në një shënim të kësaj kohe zihej n’goje vrasja e Muratit I dhe e Lazarit dhe humbja e ushtrisë së krishterë “për shkak të ikjes të ca njerëzve serbë”. Emrin e vrasësit të Muratit nuk e përmendi asnjëri nga burimet kishtare serbe të shek. XIV - XV. Emrin e vrasësit të Muratit I nuk e përmendi as Konstantin Filozofi në Biografinë e Stefan Lazarit, më 1431, dhe as autori i anuarit Cetinski letopis (1516-1572). Në njërin dhe në tjetrin shkrim, vrasësi i Muratit I quhej vetëm me atributin: “...njëfarë burri fisnik”, ndonëse kronikat osmane dhe evropiane deri në këtë kohë, për vrasës e konsideronin Milosh Nikollë Kopiliqin - krahinar vendës kosovar, vasal dhe i njohur mirë nga afër i Muratit I. Edhe Gjergj II Brankoviq në veprën “Cronica Serbica” (fundi i shek. XVII), botim i vitit 1704, i iku rolit të Milosh Nikollë Kopiliqit në Tragjedinë e Kosovës të vitit 1389 dhe nuk dha shenja për ekzistimin e Kultit serb të Lazarit dhe të Mitit serb të Kosovës.

Tashti të përmendim radhazi burimet e tjera evropiane për Betejën e Kosovës 1389. Diçka para tetorit të vitit 1389 francezi Filip Mezière, ushtarak dhe administrator në Qipro, e informonte Francën se ngjarja ku u vra Murati I me të birin - “së bashku me disa udhëheqës eminent turq” ndodhi “në pjesët e Shqipërisë”. Me interes është edhe Letra e Dimitrije Kidonit drejtuar në burg mbretit Mihaili II Paleolog, në ditët e para pas “ndeshjes” së koalicionit të krishterë kundër ushtrisë osmane. Tani, më së pesë vjet më nuk u fol për Ndodhjen në Kosovë, deri në Kronikën e murgut të Saint Denisit, më 1395, e cila nuk e zuri n’goje emrin e vrasësit të Muratit I. Filip Mezière Ndodhjes në Kosovë iu kthye edhe njëherë, më 1396/7. Tashti informonte se janë vrarë 20 mijë trupa të Sulltanit dhe po aq të Lazarit. Pason kronika e një Anonimi grek, e botuar nga Zoras dhe Anonimi i Raguzës, më 1402, i cili ndiqte kujtesën boshnjake. Ky do të konstatojë se në Kosovë, në mesin e qershorit 1389, pranë Lazarit , të cilin e quante “mbret i Bosnjës”, ishin “boshnjakët”, Vuk Brankoviqi dhe Vojvoda Vllatko Vukoviq (i Kroacisë). Nuk e përmendi fare emrin e atij që Muratit I i “dha plagë në zemër”. Kronisti anonim i Fiorentinës (Kronika e Friulit), në dhjetëvjetëshit e dytë të shekullit XV, foli për ngjarjet nga vrasja e Karlo Durrsakut, më 1385, deri në vitin 1409. Sipas tij, Murati pati më se 70 mijë viktima, kurse të krishterët më se 30 mijë.

Me ndikim në historiografinë evropiane do të bëhet vepra e Laonici Chalcondyle Atheniensis: “De origjine et rebus gestis Turcorum...”, e shkruar para vitit 1435 dhe e botuar më 1556. Ky e dinte se vrasës në variantet: Milo, Miloen dhe Michale. Ndërkaq, sipas informatave që kishte Mbreti hungarez, Albrehti, më 1438 - Murati e Lazari u vranë në dyluftim. Për ndodhjen në Kosovë, më 1389, shkroi edhe Armtari Jerga i Nirnbergut, i cili shërbeu në oborrin e Stefan Vukçiq - Kosaqit para vitit 1466. Mirëpo, ndikim të madh në historiografinë evropiane do të bëjë Kronika e Johan Mihail Dukës, e botuar italisht në fillim të shek. XVI. Atë kryekreje e përfilli Marin Barleti si dhe një grup kallogjerësh në Letrën për Papën, më 1598, si edhe relatorët: Marin Bici (1610), dhe Pjetër Mazreku (1623/24). Këta relatorë e afirmuan edhe kujtesën historike shqiptare të Kosovës për vrasjen e Muratit dhe të Milosh Kopiliqit. Nga fillimi i shek. XVI për Ndodhjen në Kosovë, më 1389, la të dhëna edhe prifti ulqinak Martin Segoni në itinerarin: “De itineribus in Turciam Libellus” dedikuar nevojave të mbretin hungarez, më 1502, e cila më vonë i atribuohet udhëpërshkruesit Filice Petantio-s, më 1522.

Me rëndësi të posaçme dhe saktësi të madhe për pjesëmarrjen e shqiptarëve në koalicionin e të krishterëve antiosmanë ofron kronika “Historia e generalogia della casa Musachia” e Gjon Muzakës, e shkruar në vitin 1510. Këtë e ndjek raguzani Ludovik Cerva Tubero në “Comentario de rebus quae temporibus eius...gestae funt”, e shkruar para vitit 1515, kurse e botuar më 1590 me titull: “...De Turcorum origjine...”. Ngjarjes së vitit 1389 në Kosovë iu kushtua edhe Benedikt Kuripeshiq në “Itinerarium der Botschaftstreise...”, më 1530, kurse më 1550 u botua në gjuhën gjermane kronika osmane e quajtur: “Girabi Tevarichi”. Ngjarjes në Kosovë, më 1389, do t’i përkushtohet edhe Francesco Sansouino në “Gl’ Annali overo le vite de’principi et singnori della casa Othomana”, botuar më 1571 si dhe udhëpërshkruesi Jean Palerne Forensien, i cili vizitoi viset e Dardanisë në vitet 90 të shek. XVI dhe regjistroi kujtesën historike shqiptare të ndritur për Skënderbeun dhe për Milo Komnenin (Milosh Nikollë Kopiliqin).

Nga fillimi i shekullit XVII zuri fill trajtimi historiografik humanist evropian për ndodhjen në Kosovë të vitit 1389. Me ndikim të madh në literaturën historiografike evropiane do të bëhen veprat: “Il regno de gli Slavi...”, e Mavro Orbinit, e botuar më 1601 dhe “Ristretto de gli anali di Rausa” e Petro Lukarit, e botuar më 1604. Këto dhe disa kronika osmane i ndoqi historiani anglez Richard Knolles në veprën: “Generall Historie of the Turkes...”e botuar më 1610 dhe 1710, i ndjekur nga Joanne Cuspiniano: “De Turcorum origjine...” të botuar më 1673. Nga këtu mund të flasim për fillin e dijes shkencore për Betejën e Kosovës në Perëndim dhe në Lindje mbi bazën e të dhënave të kronikave osmane e evropiane për Ndodhjen në Kosovë më 1389, me pasoja të konsiderueshme për historiografinë dhe për historinë e popujve ballkanikë, veçanërisht në dëm të qenies shqiptare në Djepin e shqiptarizmës, në Kosovë.

Të përmbledhim shkurtimisht: Për shkencën e historisë nuk është i njohur asnjë dokument nga dita e ngjarjes dhe me burime nuk mund të saktësohet dita kur ndodhi ajo. Vidovdani serb i datës 15 përkatësisht i 28 qershorit 1389, është shpikje e kishës dhe e politikës serbe nga fundi i shekullit XVIII - fillimi i shekullit XIX, njësoj si edhe Kulti i Lararit dhe Miti serb për Kosovën. Realisht, sipas gjykimit kritik të informatave dhe të kronikave osmane dhe evropiane, mund të thuhet se ka ekzistuar përpjekja e fshehtë e Princ Lazarit për një aleancë të të krishterëve ballkanikë e evropianë kundër pushtuesit osman, kurse Murati I erdhi në Kosovë, një vend vasal midis Bosnjës dhe Serbisë vasale, me qellim të kontrollonte dhe të forconte lojalitetin e vasalëve në Shqipëri, në Serbi dhe në Bosnjë.

Analiza kritike e fakteve tregon se Ndodhja është komplot në kreun komandues të koalicionit të të krishterëve ballkanikë në nismë, në një anë dhe në kreun komandues të ushtrisë aziatike-ballkanike perandorake osmane, në anën tjetër. Sipas gjithë gjasash, tragjedia në dy pamjet e saj origjinale, në dy taborët ushtarake, është zhvilluar në intervalin kohor prej rreth dy orësh dhe në fshehtësi të madhe nga trupat ushtarake dhe kreu i ulët komandues. Kjo Ndodhje nuk shkaktoi asnjë çrregullim në marrëdhëniet shoqërore të kohës në relacionin okupator osman - vasalë ballkanikë. Në terren nuk mbetën gjurmë të luftës - varre as gjësende nga “Beteja...”, e cila në burimet e përmendura tregohet se kishte armatim këmbësorie, kalorësiake dhe artilerike të përmasa fantastike: mbi 100 000 të rënë, e po gati aq të plagosur, pjesa më e madhe e të cilëve “nuk u përballuan plagëve”. Kufoma e Muratit dhe kufoma e Lazarit, të padëmtuara, u varrosën me nderime të larta fetare e pushtetore, i pari pranë xhamisë në Bursë, kurse i dyti pranë kishës ortodokse në Prishtinë. Pak muaj më vonë kufoma e Lazarit do të zhvarroset dhe rivarroset me nderime kishtare e pushtetore në kishën e përshpirtshme të tij, në Zhiçë të Shumadisë, Bajazidi I do të bëhet dhëndër i Lazarit dhe Stefan Lazareviqi do t’i bashkohet me ushtri Bajazidit në pushtimet e reja.

Sekuencat më reale të kësaj tragjedie janë ndër motivet më të hershme të kujtesës dhe të epikës historike të popullit shqiptar të Kosovës të periudhës së krishterë ortodokse shënsaviane. Në epiqendër të saj është fati tragjik i Sulltan Muratit I dhe i krahinarit vendës drenicas, Milosh Nikollë Kopiliqit, zotërues vasal i Kosovës, i njohur nga afër me Sulltan Muratin. Me këto shëmbëllejnë fuqishëm motivet e hershme të kujtesës epike boshnjake, kroate e serbe, e cila sa ka ardhur dhe është pasuruar me aktorë të imagjinuar dhe me motive fetare, mitike, legjendare e politike, të gjitha këto me proveniencë nga versionet zyrtare të Oborrit perandorak Osman dhe të kishës ortodokse dhe të oborrit qeveritar rus e serb në shekujt XV- XIX.

Dhe, një fakt duhet të vihet në spikamë: Të gjitha personalitetet historike nga tabori i krishterë, të cilët janë flijuar në Komplotin Bajazi I - Vuk Brankoviq, për pushtet e mirëqenie vasale osmano -serbe, janë personalitete shqiptare ose të përkatësisë vllahe, amallgam ky iliro-roman, siç ishte edhe kosovari përlepnicas anamoravas - Lazar Pribezi, dhëndër i fisniku serb nga Krushevci i Shumadisë. Të gjithëve, përpos Lazarit, vrasësi ua humbi edhe varret, përfshirë edhe varrin e princit Theodor Muzaka II.

Së këndejmi, ndonëse për të ashtuquajturën Beteja e Kosovës 1389 janë botuar shumë shkrime, studime dhe monografi historiografike e folkloristike në gjuhë të ndryshme, si ngjarje historike në fushën e dijes ka ngelë e errët dhe e pambyllur. Ndër çështjet më parësore të cilat janë të hapura për hulumtim dhe për ndriçim shkencor kritik me interes për historinë dhe për historiografinë, janë njohja e prapaskenave politike të tragjedisë, karakteri i asaj që është emetuar në historiografi si Beteja e Kosovës, përmasat reale të ngjarjes, roli i Sulltan Bajazitit, i Vuk Brankoviqit dhe i Milosh Nikollë Kopiliqit në zhvillimin dhe epilogun e ndodhjes - në flijimin e Muratit I me pakë besnikë osmanë dhe të Lazar Pribezit e të Theodor Muzakës II me besnikë të pakët.
(pashtriku.com)