Ndihmëtar për Kuptimin e Xhuzit të Tridhjetë

[Xhenneta-Morina]

ZEJD OMER ABDULLAH

HYRJE

Falënderimi i takon All-llahut, Atë e falënderojmë dhe prej Tij falje dhe ndihmë kërkojmë. Kërkojmë mbrojtje nga All-llahu prej të këqijave të vetvetes dhe të veprave tona. Kë e udhëzon All-llahu, s’ka kush e lajthit dhe kë e largon nga rruga e vërtetë Ai, s’ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s’ka hyjni tjetër përveç All-llahut, i Cili është Një, dhe dëshmoj se Muhammedi është rob dhe i Dërguar i Tij.
“O ju që besuat, kini frikë All-llahun me një sinqeritet të vërtetë dhe mos vdisni pos vetëm duke qenë muslimanë (besimtarë).” (3:102)
“O ju njerëz! Kini frikë Zotin tuaj që ju ka krijuar prej një vete (njeriu) dhe nga ajo krijoi palën (shoqën) e saj, e prej atyre dyve u shtuan burra shumë e gra. Dhe kini frikë All-llahun, që me emrin e Tij përbetoheni, ruajeni farefisin (akraballëkun), se All-llahu është mbikëqyrës mbi ju.” (4:1)
“O besimtarë, përmbajuni mësimeve të All-llahut dhe thoni fjalë të drejta. Ai (All-llahu) ju mundëson të bëni vepra të mira, ju shlyen juve mëkatet tuaja, e kush respekton All-llahun dhe të Dërguarin e Tij, ai ka arritur një sukses të madh.” (33:70,71.
Thënia më e vërtetë është thënia e All-llahut, kurse udhë-zi¬mi më i mirë, udhëzimi i Muhammedit. Veprat më të këqija janë ato të shpikurat, andaj çdo shpikje është bidat dhe çdo bidat është lajthitje nga Rruga e Vërtetë, kurse çdo lajthitje përfun¬don në xhehenem.

[Xhenneta-Morina]

PARATHËNIE

Lavdërimet i takojnë vetëm All-llahut të Madhërishëm, i Cili zbriti Kur’anin e Shenjtë për t’i nxjerrë njerëzit nga humbja e për t’i udhëzuar ata në rrugën e drejtë. Paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi Muhammedin, më të fundin e të Dërguarve dhe të Profetëve, i cili e përcolli Kur’anin te njerëzit. All-llahu qof¬të i kënaqur me shokët e tij besnikë, të cilët e mbrojtën kë¬të Kur’an.
Këtë tefsir e hartuam në mënyrë që Kur’ani i Shenjtë të kuptohet më lehtë. Ky xhuz, si të gjithë xhuzet e tjerë, ka të veçantën e tij. Ata të cilët dëshirojnë t’i përkushtohen Kur’anit duhet të fillojnë nga ky xhuz. Xhuzi përmban 37 sure, në të cilat flitet për shtyllat e Islamit dhe themelet e Teuhidit.
Të mos mendojë ndokush se, meqë suret e këtij xhuzi janë të shkurtra, ato kuptohen lehtë; përkundrazi, mund të mos kup¬tohen lehtë.
Tefsiri përfshin pesë çështje:
1. Përmbajtjen e sures, që e ndihmon lexuesin të kuptojë thelbin e saj.
2. Kuptimin e fjalëve. Eshtë shpjeguar kuptimi i fjalëve të paqarta.
3. Komentimin e përgjithshëm të ajeteve. Është bërë një komentim i kuptueshëm, duke iu larguar fjalëve të huaja e të vështira dhe duke ruajtur kuptimin e asaj që është në Kur’an.
4. Ç’na mësojnë ajetet. Tregohet ç’na mësojnë ajetet, për të lehtësuar kuptimin e qëllimit të tyre.
5. Pyetje dhe ushtrime.
Komentimi i sureve përfundon me disa pyetje.
Suret e gjata i kemi ndarë në pjesë, sipas temave që traj-tojnë.
Shpresoj, që nga ky libër të përfitojnë shumë lexues, të ci-lët duan ta kuptojnë Kur’anin e Shenjtë.

Autori

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EN NEBE’Ë”

(E zbritur në Mekë, ka 40 ajete)
Ajetet 1 - 16
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për çfarë e pyesin njëri-tjetrin?  2. Për lajmin e madh tronditës.  3. Me të cilin ata janë në kundërshtim.  4. Jo, të mos pyesin, sepse ata do ta kuptojnë!  5. Përsëri, jo, sepse ata do ta kuptojnë.  6. A nuk e bëmë Ne tokën të përshtat-shme (për të jetuar)?  7. Ndërsa malet shtylla?  8. Dhe Ne ju krijuam ju në çifte.  9. Dhe gjumin tuaj ua bëmë për pushim.  10. Natën ua bëmë mbulesë,  11. Ndërsa ditën e bëmë për gja¬llë¬rim.  12. Ne kemi krijuar mbi ju një shtatëshe të fortë.  13. Dhe kemi vënë ndriçuesin që flakëron.  14. Dhe prej reve kemi lëshuar shi të madh.  15. Me të cilin rrisim drithëra e bimë.  16. E kopshte të dendura.
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për Ditën e Kijametit e për xhenetin e xhehene-min dhe jep argumente për fuqinë e All-llahut të Madhërishëm.
KUPTIMI I FJALËVE
Për çfarë pyesin ata - Për çfarë e pyesin femohuesit (qafi-rët) njëri-tjetrin.
Lajmin e madh tronditës - Lajmin e Ditës së Gjykimit.
Një shtatëshe të fortë - Shtatë qiej të lidhur fort me njëri-tjetrin.
Ndriçues që flakëron - Dielli.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Në fillim të sures All-llahu i Madhërishëm i qorton qafirët, du¬ke mohuar mendimet dhe dyshimet e tyre për Ditën e Kija-me¬tit. All-llahu thotë se për çdo gjë, që pyesin njëri-tjetrin ose që e bisedojnë mes tyre ata e kanë gabim, sepse disa prej tyre nuk e besojnë atë, kurse disa dyshojnë në të. Prandaj, edhe men¬dimet e tyre janë të pavlera. Është me të vërtetë e habit-shme që qafirët mohojnë Ditën e Ringjalljes dhe kthimin e tyre tek All-llahu. All-llahu i Madhërishëm siguron se do të vijë ai çast, kur do të vërtetohet thënia për Ditën e Kijametit.
All-llahu i Madhërishëm është Fuqiplotë mbi gjithçka. Kjo du¬ket qartë. All-llahu e bëri tokën të gjerë për njeriun dhe e për¬shtati atë për jetesë. All-llahu e forcoi tokën duke krijuar malet si shtylla. Më pas krijoi njerëzit, krijoi mashkullin dhe femrën, që të mbështeten te njëri-tjetri dhe të shumohen. All-llahu i Madhërishëm e bëri jetesën e njerëzve me rregullsi, kri-joi natën, që njeriu të flejë e të qetësohet, krijoi ditën, që nje¬riu të punojë për të fituar riskun.
All-llahu krijoi shtatë qiej gjigandë, njëri mbi tjetrin, dhe i zbukuroi ato me yje të shndritshëm, që të përfitojnë prej tyre njerëzit. All-llahu krijoi retë, prej të cilave shiu zbret vrullshëm e nga ai përfitojnë krijesat.
Të gjitha këto flasin për fuqinë e All-llahut. Fuqinë e All-llahut e tregojnë edhe krijesat madhështore, si njeriu. All-llahu mundet ta krijojë atë për së dyti, e kjo do të ndodhë në Ditën e Kijametit.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Dita e Kijametit është e vërtetë.
2. Besimi në Ditën e Kijametit është një prej shtyllave të besimit (Imanit).
3. Gjithësia që na rrethon, e mbushur me krijesa të mëdha e të çuditshme, tregon për fuqinë e All-llahut dhe madhërinë e tij si Krijues.
4. All-llahu është i Mëshirshëm me njerëzit. Ai ka krijuar shumë gjëra për të cilat ata kanë nevojë.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Çfarë kupton nga thënia e All-llahut: “Ndërsa ditën e bëmë për gjallërim”?
2. Sa është numri i qiejve që ka krijuar All-llahu dhe cili ajet e tregon këtë gjë?
3. Thoni emrat e tri krijesave, që janë përmendur në ajete, e të cilat i sheh rreth teje e më pas trego ajetet.
AJETET 17 - 30
17. S’ka dyshim se Dita e Gjykimit është caktuar.  18. Eshtë Dita, kur i fryhet bririt e ju vini grupe-grupe.  19. Dhe hapen dyert e qiellit.  20. Dhe malet shkulen e bëhen plu¬hur.  21. E xhehenemi është në pritë.  22. Ai është vend¬strehimi i atyre që e tepruan në mëkate.  23. Aty do të mbe-sin (përgjithmonë).  24. Aty nuk do të shijojnë as freskim, as ndo-një pije.  25. Përveç ujit të valë e kalbësirave.  26. Si ndësh-kim të merituar.  27. Ata nuk besonin se do të jepnin llogari.  28. Dhe argumentet tona i përgënjeshtruan me këm-bë-ngulje.  29. Ndërsa Ne gjithçka e kemi ruajtur me shkrim të saktë.  30. E ju, pra vuani. Ne vetëm se do t’jua shtojmë vuajtjen tuaj.
KUPTIMI I FJALËVE
Përgënjeshtruan - Femohuesit ngulin këmbë se nuk ka Ditë Gjykimi.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Ajetet tregojnë se All-llahu e bëri Ditën e Gjykimit për t’u kërkuar llogari krijesave. Pasi All-llahu ta ketë urdhëruar Israfi¬lin që t’i fryjë bririt, do të dalin njerëzit nga varret dhe engjëjt do t’i shoqërojnë për tek All-llahu për të dhënë llogari. Në këtë Ditë të tmerrshme çdo gjë, që ishte në këtë botë do të ndry-sho¬jë. Qielli do të çahet e do të hapet nga të gjitha anët. Malet e patundura do të fluturojnë në hapësirë, si të ishin re. Çdo gjë do të ndryshojë e kjo botë do të marrë fund. Këtu fillon Bota e Përtejme (ahireti).
Zjarri i xhehenemit do të jetë në pritje të njerëzve që do të hyjnë në të, për shkak të punëve të këqija që ata bënë.
Në xhehenem nuk do të ketë as ajër të pastër, as ushqim të freskët e të shijshëm; do të ketë vetëm ujë të nxehtë dhe qelb që rrjedh nga trupat e tyre të djegur. Ky është dënimi i madh që do ta vuajnë banorët e xhehenemit për shkak të punëve të këqija që bënë në këtë botë. Ky është dënimi i merituar për ta. All-llahu nuk i bën padrejtësi askujt.
Banorët e Zjarrit thoshin se nuk ka Ditë Gjykimi. Ata përgë-njeshtronin ajetet e Zotit, që flisnin për këtë Ditë. Engjëjt i regjistronin fjalët e tyre në një libër, që ata të dënohen nga All-llahu.
Abdullah ibn Omer ibn Hatabi (All-llahu qoftë i kënaqur me të!) ka thënë: “Nuk ka zbritur për ata që do të hyjnë në Xhehe-nem ajet më i rëndë se: “E ju, pra, vuani, se Ne vetëm se do t’jua shtojmë vuajtjen tuaj.”
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Dita e Kijametit ka çastin e saj të caktuar, të cilin e di vetëm All-llahu.
2. Ditën e Kijametit do të ndryshojë gjithçka në tokë.
3. Engjëjt regjistrojnë fjalët e njerëzve dhe veprat e tyre për t’u kërkuar atyre llogari në Ditën e Gjykimit.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Përmendni tri emra të Ditës së Gjykimit.
2. Çfarë pinë banorët e xhehenemit?
3. Në cilin ajet thuhet se qafirët e mohuan Ditën e Gjykimit?
4. E lidhni fjalinë e kolonës A me fjalinë që i përshtatet nga kolona B.









5. Ç’do t’i ndodhë qiellit në Ditën e Kijametit?
AJETET 31 – 40
31. S’ka dyshim se të devotshmit kanë përfitime të mëdha.  32. Ata kanë kopshte e vreshta.  33. Edhe vajza të një mo-she.  34. E gota të mbushura plot verë.  35. Aty nuk dëgjojnë fjalë të kota, as gënjeshtra.  36. Të gjitha këto janë shpër-blime e dhurata nga Zoti yt.  37. Zoti i qiejve e i Tokës, dhe ç’ka ndërmjet tyre, i Cili është Mëshirues e të Cilit nuk mund t’i flasë askush pa lejen e Tij.  38. Atë Ditë (Ditën e Gjykimit) Xhibrili dhe engjëjt qëndrojnë të rreshtuar, askush nuk flet veç atij, që lejon Mëshiruesi dhe që thotë të vërtetën.  39. Ajo është Dita e vërtetë dhe, kush dëshiron, le t’i kthehet rrugës për te Zoti i vet.  40. Ne i paralajmëruam (idhujtarët) për një dënim të afërt në Ditën, kur njeriu (besimtar) shikon se çfarë ka bërë, e jobesimtari thotë: “Ah, sa mirë do të ishte për mua sikur të isha dhe!”
KUPTIMI I FJALËVE
Fitime - Sevape dhe shpërblime.
Nuk mund të flasë askush - Ditën e Gjykimit mund të flitet vetëm me lejen e All-llahut të Madhërishëm.
Xhibrili ose (Xhebraili) - Është engjëlli që u shpall shpalljen profetëve.
Sikur të isha dhé - Ditën e Kijametit qafirit do t’i pëlqente të mos ishte krijuar fare, nga tmerret që do të shohë.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Ajetet e mësipërme tregojnë se All-llahu u ka premtuar qa-firëve xhehenemin, ku ata do të vuajnë përjetësisht. Ajetet fla-sin edhe për mrekullinë dhe shpërblimin që All-llahu u ka prem-tuar besimtarëve. All-llahu i shpërblen ata duke i futur nëpër kopshte shumë të bukura e të këndshme, me plot pemë e fruta të shijshme. Në xhenet ka edhe vajza të reja e të bukura të cilat qu¬hen hyri. Gotat do të mbushen plot me pije të freskëta. Banorët e xhenetit nuk dëgjojnë fjalë të vrazhda; ata dëgjojnë vetëm përshëndetje me “Selam!” nga engjëjt, ata dëgjojnë ve-tëm fjalë të ëmbla. Të gjitha këto të mira janë shpërblim nga All-llahu për besimtarët që bëjnë vepra të mira dhe që u largo-hen harameve.
Ditën e Gjykimit engjëjt, me në krye Xhibrilin, do të qën-droj¬në të gjithë të rreshtuar e të ndrojtur, sepse Ai është Zoti i qiejve, është Zoti i Tokës, është Zoti i gjithçkaje. Asnjë nga en-gjëjt nuk flet, përveç atij të cilin e lejon All-llahu. Engjëlli që do të flasë, do të thotë vetëm fjalë të bukura, për të mirën e besimtarëve.
Dita e Gjykimit është një ditë e vërtetë dhe ora e saj nuk është e largët. Muslimani beson në këtë Ditë dhe bën vepra të mira në këtë botë, që të shpëtojë, kur të gjykohet në Botën e Përtejme.
Jobesimtari do të donte të mos ishte ringjallur në atë Ditë. Atij do t’i pëlqente më shumë të ishte bërë dhé.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu u ka premtuar të devotshmëve xhenete dhe kënaqësi të shumta, si shpërblim për punët e mira që bënë në këtë botë.
2. Të gjitha krijesat do të jenë të ndrojtura dhe të frikë-sua¬ra përpara All-llahut të Madhërishëm dhe asnjë nuk mund të flasë pa lejen e All-llahut të Madhërishëm.
3. Jobesimtari do të donte të mos ishte krijuar kurrë e të mos ishte ringjallur.
4. All-llahu i udhëzon njerëzit të kryejnë vepra të mira, të be¬sojnë në Ditën e Gjykimit dhe të përgatiten për Ditën e Gjykimit.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Flisni për tri nga kënaqësitë që u ka premtuar All-llahu besimtarëve në xhenet.
2. Përse ua ka premtuar All-llahu i Madhërishëm kënaqësitë atyre që do të hyjnë në xhenet?
3. Cili ajet thotë se Xhibrili nuk do të jetë i ndrojtur e i frikësuar përpara All-llahut?
4. Çfarë do të dëshironte qafiri në Ditën e Kijametit?
5. Në vend të pikave vendosni fjalën e duhur, duke u mbësh¬tetur tek ajetet:
a) Muslimani është me edukatë; ai nuk flet fjalë të .........
b) I shkrova vëllait tim musliman ....................
c) I ofrova mikut tim një gotë ........................
6. Përmendni dy çështje që i mësojmë nga ajetet.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EN NAZIATË “

(E zbritur në Mekë, ka 46 ajete)
Ajetet 1 - 14
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për ata që marrin shpirtrat me rrëmbim.  2. Dhe ata që marrin shpirtrat me lehtësim.  3. Dhe ata që notojnë me shpej¬¬tësi.  4. Edhe ata që nxitojnë si të ishin në garë.  5. Për ata që orga¬nizohen (për kryerjen e çdo urdhri).  6. Ditën, kur vrull¬shëm bëhet dridhja.  7. E pas saj vjen tjetra.  8. Atë Ditë zemrat janë të tronditura.  9. Shikimet e tyre janë të posh¬të¬rua¬ra.  10. Ata thonë: “A thua do të bëhemi përsëri kështu si jemi?  11. Edhe pasi të jemi bërë eshtra të kalbura?”  12. Ata tha¬në: “Atëherë, ai do të jetë një kthim i dëshpëruar për ne.” 13. Po, ajo nuk do të jetë tjetër veçse një thirrje.  14. Dhe ata do të zgjohen plotësisht për t’u gjykuar.
PËRMBAJTJA E SURES
Kjo sure flet për Mesazhin Islam, për Ditën e Ringjalljes, për politeistët dhe Faraonin.
KUPTIMI I FJALËVE
Marrin shpirtrat me rrëmbim - Eshtë fjala për engjëjt që u marrin jetën jobesimtarëve.
Ata që marrin shpirtrat me lehtësim - Engjëjt, të cilët u marrin shpirtrat besimtarëve.
Notojnë - Fluturojnë në hapësirë (engjëjt).
Nxitësit - Engjëjt, të cilët shpejtojnë për të kryer detyrat që u ka caktuar All-llahu.
Çdo çështje rregullojnë - Ata kujdesen që gjithçka mbi tokë të shkojë sipas rregullit të vendosur nga All-llahu.
Dridhja - Quhet fryrja e parë e Surit në Ditën e Kijametit, kur do të dridhet gjithçka mbi tokë.
Pason tjetra - Është fryrja e dytë e Kijametit; prej saj do të ringjallen njerëzit.
Të poshtra - Janë me turp; veprat e tyre i kanë bërë ata të poshtëruar.
Kështu si jemi - Në këtë jetë.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Fillimi i sures flet për çastin e Ditës së Kijametit dhe për disa çaste të Ditës së Gjykimit e për betimin e All-llahut të Madhërishëm në disa nga krijesat e Tij. All-llahu i Madhërishëm betohet në engjëjt, që u marrin shpirtrat qafirëve me forcë dhe për engjëjt që u marrin shpirtrat besimtarëve me lehtësi; për engjëjt që notojnë në qiell dhe që janë të gatshëm për të kryer detyrën. Engjëjt, për të cilët është betuar All-llahu, kuj¬desen që punët e njerëzve të shkojnë sipas urdhrave të Tij. All-llahu, kur i krijoi engjëjt, u caktoi atyre detyra, që kanë të bëjnë me njeriun dhe me krijesat e tjera. Engjëjt janë ndër krijesat më madhështore të All-llahut të Madhërishëm, prandaj dhe All-llahu i Madhërishëm betohet në to - për të vërtetësuar ato që do të ndodhin Ditën e Kijametit. Në fillim të kësaj Dite, engjëlli do t’i fryjë Bririt. Kjo quhet fryrja e parë. Do të dridhet dhe do të shkatërrohet çdo gjë. Do të vdesin të gjitha krijesat. Më pas do të vijë fryrja e dytë. Kjo është fryrja e Ringjalljes. Do të dalin njerëzit të gjallë nga varret dhe do të japin llogari përpara All-llahut të Madhërishëm. Pejgamberi (paqja dhe beki-mi i All-llahut qoftë mbi Të!), kur bëhej e treta e natës, ngrihej dhe thoshte: “O njerëz! Kujtoni All-llahun. Erdhi dridh¬ma (e Kija-metit) e parë. Erdhi edhe drithma tjetër. Erdhi vdek¬ja me të vetat.” (E përcjell Ahmedi)
Kur All-llahu t’i ringjallë njerëzit nga varret për t’i gjykuar, qafirët do të tremben e do të tmerrohen, sepse ata e mohuan këtë Ditë. Qafirët thoshin në këtë botë: “Ne nuk mund të ringjallemi pas vdekjes, kur do të jemi bërë kocka të kalbura e të thërrmuara si dheu.” Por, kur All-llahu me fuqinë e Tij t’i ringjallë ata pas vdekjes, do ta shohin ç’ditë e rëndë do të jetë ajo për ta, sepse ata nuk u përgatiten për të, sepse ata nuk bënë punë të mira, sepse ata nuk besuan.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu betohet në çdo krijesë që dëshiron.
2. Engjëlli do t’i fryjë Bririt (Surit) dy herë. Herën e parë do të dridhet gjithçka e do të vdesë gjithçka mbi Tokë. Në fryrjen e dytë All-llahu do t’i ringjallë të gjithë njerëzit për t’i gjykuar.
3. Në Ditën e Kijametit qafirët do të ndjehen të frikësuar dhe të poshtëruar, sepse ata e mohonin këtë Ditë në këtë botë.
PYETJE DHE USHTRIME
1. A i lejohet muslimanit të betohet në engjëj?
2. Sa herë do t’i fryjë Bririt Israfili?
3. Çfarë do t’u ndodhë njerzve kur t’i fryhet Bririt për të dytën herë?
AJETET 15 - 26
15. A të ka ardhur ty rrëfimi i Musait?  16. Kur Zoti i tij e pati thirrur në Luginën e bekuar Tuva.  17. “Shko te Faraoni, se vër¬tet ai e ka tepruar  18. Dhe thuaj: “A ke ndërmend të past-rohesh?”  19. Unë të udhëzoj te Zoti yt e ti t’ia kesh frikën Atij.”  20. Dhe ai (Musai) ia tregoi mrekullinë e madhe.  21. Por ai (Faraoni) e përgënjeshtroi dhe e kundërshtoi.  22. Pastaj u kthye dhe iku me të shpejtë.  23. I tuboi (magjistarët) dhe u mbajti fjalim.  24. E u tha: “Unë jam Zoti juaj më i lartë.”  25. Atëherë, All-llahu e dënoi atë tmerrshëm, për këtë të fundit dhe për atë të parën.  26. Nga ky ndëshkim merr mësim ai që e ka frikë All-llahun.
KUPTIMI I FJALËVE
Tuva - Emri i luginës.
E ka tepruar - E ka tepruar me mëkate.
Të pastrohesh - Të pastrohesh nga mëkatet.
Mrekullinë e madhe - Bastunin e Musait, i cili u kthye në gjarpër.
Iku me të shpejtë - Iku për t’u përgatitur kundër Musait.
I tuboi dhe u mbajti fjalim - Tuboi magjistarët dhe njerëzit e tij.
E dënoi atë - All-llahu e shkatërroi Faraonin
Për këtë të fundit dhe atë të parën - Dënimin në këtë botë me mbytjen e tij dhe dënimin në Botën e Përtejme.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
All-llahu i Madhërishëm tregon në këto ajete një pjesë të historisë së Musait dhe të Faraonit. All-llahu i Madhërishëm e thirri Musanë në Luginën e Shenjtë dhe i foli atij në Sham: “Ti je i Dërguari Im. Shko te Faraoni dhe populli i tij e u thuaj të largohen nga kufri dhe të bëjnë vepra të mira e të dobishme. Thuaji ta besojnë All-llahun e t’ia kenë frikën Atij, sepse Ai e ka dënimin të rëndë.”
Musai shkoi te Faraoni, sipas urdhrit të Zotit, që ta ftonte atë në rrugë të drejtë, të besonte All-llahun e Madhërishëm. Që ta siguronte Faraonin, se ai ishte i Dërguari i Zotit, i tregoi një argu¬ment madhështor. Hodhi shkopin kur, papritur, ai u kthye në gjarpër e lëvizte para Faraonit. Kjo ishte një mrekulli që iu dha Musait (paqja qoftë mbi të) nga All-llahu i Madhërishëm. Por, edhe kur pa këtë gjë, Faraoni nuk besoi dhe i tha Musait: “Kjo është magji.” Pastaj Faraoni thirri këshilltarët e tij. Ata i thanë të tubonte të gjithë magjistarët për të mundur Musanë. Faraoni u thoshte njerëzve: “Unë jam zoti juaj më i madh, nuk ka tje¬tër përveç meje.”
U mblodhën njerëzit në një shesh të madh. Erdhën edhe ma¬gjistarët me litarë e shkopinj nëpër duar. Kur i hodhën mbi tokë, njerëzve iu duk sikur ato ishin gjarpërinj. Në atë çast e hodhi shkopin edhe Musai. Shkopi iu bë gjarpër e filloi të gëlltis¬te shkopinjtë dhe litarët e magjistarëve që ishin përtokë. Kur magjistarët e panë këtë, e besuan Musanë si të Dërguar të Zotit, sepse ata e njihnin shumë mirë magjinë e ajo që bëri Musai (paqja qoftë mbi të) nuk ishte magji, por mrekulli nga All-llahu i Madhërishëm. Magjistarët besuan në Zotin e vetëm dhe e mohu-an Faraonin si zot. Faraoni mbeti në kufrin e tij e më pas i vrau magjistarët, sepse ata besuan.
All-llahu i Madhërishëm e dënoi rëndë Faraonin për shkak të kufrit dhe përgënjeshtrimit të tij. All-llahu i Madhërishëm e mbyti atë në det e trupin ia nxori në breg. Kjo ndodhi në këtë botë, kurse në Ditën e Gjykimit ai dhe ndjekësit e tij do të vuajnë dënimin më të rëndë në xhehenem. Nga çfarë thuhet në sure përfiton vetëm ai që i frikësohet All-llahut të Madhërishëm.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Musai (paqja e All-llahut qoftë mbi të) është i Dërguar i All-llahut të Madhërishëm te Faraoni.
2. Gjykimi i All-llahut të Madhërishëm është i pandryshue-shëm. All-llahu i Madhërishëm i ndihmon Profetët dhe besim¬ta-rët dhe i shkatërron qafirët.
3. All-llahu u tregon njerëzve histori të popujve të mëpar-shëm, që ata të nxjerrin mësime.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Ku i foli All-llahu Musait?
2. Çfarë i kërkoi All-llahu Musait?
3. Cili qe argumenti që vërtetonte se Musai ishte i Dërguari i Zotit?
4. A u bind Faraoni nga argumenti i Musait?
5. Si e dënoi All-llahu Faraonin në këtë botë?
6. Përse na e përmend Kur’ani historinë e Musait dhe të Faraonit?
7. A mund të jetë dikush i krijuar dhe krijues në të njëjtën kohë?
AJETET 27 - 33
27. A është më i rëndë krijimi juaj apo i qiellit?  E Ai e ngriti atë!  28. Ngriti kupën e tij dhe e përsosi atë.  29. Natën e errësoi edhe ditën e ndriçoi.  30. Pastaj tokën e shtriu.  31. Dhe prej saj nxori ujin e saj dhe kullotat e saj.  32. Kurse kod¬rat ia përforcoi.  33. Si risk për ju dhe për kafshët tuaja.
KUPTIMI I FJALËVE
Ia ndriçoi - All-llahu bëri që dita të ndriçohet me rrezet dhe dritën e Diellit.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
All-llahu, pasi përmend fundin e Faraonit, ua tregon keto aje¬te femohuesve që e mohuan Ditën e Ringjalljes. All-llahu u thotë jobesimtarëve: “Krijimi juaj është më i lehtë se krijimi i qiejve, sepse qielli është i lartë e i fortë.” All-llahu ka krijuar Hënën, e cila bën dritë natën; ka krijuar Diellin, i cili rre¬zaton ditën. All-llahu krijoi edhe Tokën dhe e bëri atë me një shtrirje të gjerë, që të jetë sa më e përshtatshme për njerëzit. Nga toka nxorri ujin dhe bëri që të mbijnë bimët dhe pemët. Ai e forcoi Tokën me malet; Ai krijoi kafshët që njeriu të përfitojë prej tyre. Të gjitha këto për njeriun.
Idhujtarët e pranojnë se All-llahu është Krijuesi i qiejve dhe i tokës. All-llahu thotë: “Kur i pyet ata se kush i krijoi qiejt dhe tokën, ata thonë All-llahu.” Por idhujtarët duhet të besonin në fuqinë e All-llahut për t’i ringjallur njerëzit në Ditën e Gjykimit, sepse Ai që krijoi qiejt dhe tokën nuk e ka të vështirë të ringja¬llë njeriun.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu i Madhërishëm ka fuqi që ta ringjallë njeriun, sep¬se krijimi i qiejve dhe i Tokës është më i vështirë sesa kri¬ji-mi i njeriut.
2. All-llahu e krijoi qiellin në mënyrë të përsosur dhe ven-dosi në të Diellin dhe Hënën, që të përfitojnë njeriu dhe kri¬je-sat e tjera.
3. All-llahu krijoi Tokën dhe e bëri atë të sheshtë. All-llahu krijoi ujin dhe e përforcoi Tokën me malet. Ai e bëri Tokën të përshtatshme për të jetuar njerëzit.
4. All-llahu është Bujar e dëshiron që njerëzit të bëjnë një jetë të mirë.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Përmendni emrat e disa kafshëve.
2. Ç’thonë idhujtarët për Krijuesin e qiejve dhe të Tokës?
AJETET 34 - 46
34. E kur të vijë Vala e Madhe.  35. Atë Ditë njeriu kujton se çfarë ka punuar.  36. E xhehenemi shfaqet dukshëm për atë që e sheh.  37.E përsa i përket atij që e ka tepruar.  38. Dhe i dha përparësi jetës së kësaj bote.  39. xhehenemi do të jetë vendi i tij.  40. E kush iu afrua paraqitjes para Zotit të vet dhe ndaloi veten prej epsheve.  41. Ka vend xhenetin.  42.Ty të pyesin për Ditën e Kijametit: “Kur do të ndodhë?”  43.Po sa je në gjendje ti t’ua kujtosh atë?  44. Vetëm Zoti yt është në di-jeni për të.  45.Ti je vetëm qortues i atij që ia ka frikën Ditës së Gjykimit.  46. Ditën kur ta përjetojnë atë, do t’u duket si-kur nuk kanë jetuar më tepër se një mbrëmje ose një mëngjes.
KUPTIMI I FJALËVE
Vala e madhe - Dita e Kijametit.
Çfarë ka punuar - Ditën e Gjykimit njeriu do t’i shohë të gjitha veprat që ka bërë në këtë botë, të mira e të këqija, të vogla e të mëdha.
I dha përparësi jetës së kësaj bote - Mendoi vetëm për këtë botë e jo për Botën Tjetër.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
All-llahu i Madhërishëm thotë se “Çasti i Kijametit”, ose siç quhet “Vala e madhe”, do të marrë përpara gjithçka në këtë Gji¬thësi. All-llahu do t’i tubojë njerëzit për t’u kërkuar llogari. Atëherë, të gjithë do të kujtojnë punët e tyre, të mirat dhe të këqijat. Do të duket qartë edhe xhehenemi, që ta shikojnë ata të cilët bënë vepra të këqija, që përgënjeshtruan Ditën e Kija-metit dhe që pëlqyen këtë botë mbi Ahiretin. Këta njerëz do të hyjnë në xhehenem.
Kurse ata që e patën frikë All-llahun në këtë botë dhe nuk bënë punë të këqija, ata që u penduan për të këqijat e bëra, All-llahu do t’i fusë në xhenete të pafund, ku do të jetojnë të kënaqur përgjithmonë.
Njerëzit e pyetën Muhammedin për çastin, kur do të vinte kjo Ditë, e ai iu përgjigj qartë se çastin e kësaj Dite nuk e dinte askush përveç All-llahut dhe se All-llahu nuk ia ka treguar asnjë krijese Orën e Saj, as Profetëve, as engjëjve etj.
All-llahu i Madhërishëm i rikujton Profetit (paqja dhe beki-mi i All-llahut qofshin mbi të) se detyra e tij ishte të udhë¬zon¬te njerëzit dhe t’u tregonte atyre rrugën e drejtë për të pasur frikë nga All-llahu i Madhërishëm, ta besonin Atë dhe Ditën e Kijame-tit.
Dita e Kijametit është aq e frikshme, saqë njerëzit do ta harrojnë këtë botë. All-llahu do t’i pyesë: “Sa keni jetuar mbi tokë?” Ata do të thonë: “Kemi qëndruar një ditë ose një pjesë të ditës; pyesni ata që dinë të numërojnë!” (El- Mu’minunë: 112-113)
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Ditën e Kijametit njeriu do të kujtojë të gjitha veprat që ka bërë në këtë botë.
2. “Vala e Madhe”është një nga emrat e Ditës së Kijametit.
3. Zjarri do të jetë vendi i jobesimtarëve, kurse xheneti vendi i besimtarëve.
4. Orën e Ditës së Kijametit nuk e di askush përveç All-llahut.
5. Ai që e ka frikë All-llahun do të shpëtojë në atë Ditë.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Ajetet kanë përmendur dy cilësi të atyre që do të hynë në Zjarr. Cilat janë ato?
2. Ç’kuptim ka ajeti: “E, xhehenemi shfaqet për atë që e sheh.”
3. Ajetet kanë përmendur dy cilësi të atyre që do të hynë në xhenet. Cilat janë ato?
4. Në ajetet e mësipërme përmendet detyra e të Dërguar-ve. Cila është ajo?
5. A e di i Dërguari të fshehtën?

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “ABESE “

(E zbritur në Mekë, ka 42 ajete)
Ajetet 1 - 16
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Ai u vrenjt dhe u kthye,  2. Sepse atij i erdhi i verbëri (dhe e ndërpreu).  3. E ku mund ta dish ti? Ndoshta ai do të pas¬trohet nga të këqijat,  4. Ose do të përfitojë nga këshilla.  5. E ai nuk ndien nevojë, pse ka pasuri.  6. Ti atij i kushton vëmendje!  7. Ti nuk mban përgjegjësi pse ai nuk pastrohet.  8. Ndërsa ai që nxiton dhe vjen tek ti  9. Dhe ai e ka frikë All-llahun.  10. E ti nuk i kushton vëmendje atij.  11. Jo ashtu! Në të vërtetë, ajo është këshillë.  12. Kush do të marrë mësim nga ajo?  13. Është këshillë në fletë të çmueshme.  14. Me vlerë të lartë e të ruajtur.  15. Në duar të udhëtuesve.  16. Të nderuar e të ruajtur.
PËRMBAJTJA E SURES
Kjo sure flet për sahabin e verbër dhe se si njeriu i mohon fuqinë e Zotit dhe Ditën e Gjykimit.
Kuptimi i fjalëve:
U kthye - Nuk i vuri rëndësi.
I verbëri - Abdullah ibn Umi Mektum.
Nuk ke përgjegjësi - Nuk je mëkatar që ai nuk beson.
Pastrohet - Pastrohet nga kufri (mohimi).
Që nxiton -Që nxiton për te veprat e mira.
Këshilla - Këshilla për atë që do të përfitojë.
Të çmueshme - Të çmueshme për All-llahun.
Të lartë - Në një vend të lartë.
Të udhëtuesve - Engjëjve që udhëtojnë.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Kjo sure fillon me një qortim nga All-llahu i Madhërishëm për Muhammedin (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të). Një ditë Muhammedi (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) takoi parinë e kurejshëve dhe filloi t’u fliste rreth Islamit dhe t’i ftonte ata që t’i besonin All-llahut të Madhërishëm. Kur Muhammedi (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) po fliste, erdhi tek ai një i verbër, emri i të cilit ishte Abdullah Ibn Umi Mektum, dhe i tha: “O i Dërguari i All-llahut, më mëso mua nga ato që të mësoi Zoti yt.” Muhammedi u kthye i vrenjtur nga ai dhe nuk u përgjigj. Për këtë All-llahu e qortoi atë në Kur’an. All-llahu ia sqaroi Muhammedit se nuk mbante asnjë lloj përgjegjësie në qoftë se qafirët nuk besonin pas thirrjes që ai u bënte. I Dërguari nuk duhej t’u përkushtohej më shumë qafirëve sesa atyre që besuan, si në shembullin e sahabit të verbër. All-llahu i Madhërishëm i thotë Muhammedit: “Qafirët kurejshë nuk u vinin rëndësi fjalëve të tij, prandaj edhe ai të mos u vinte shumë rëndësi atyre, sepse rruga për në besim është e qartë për atë i cili do që të udhëzohet.” Ajetet e Zotit janë të qarta dhe këshilluese për të gjithë njerëzit. Ajetet e All-llahut kanë qenë të shkruara lart në qiell, në Leuhi Mahfudh. All-llahu zbriti këtë Kur’an me anë të Xhibrilit te Muhammedi (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) për t’i këshilluar njerëzit.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. I Dërguari (paqja e All-llahut dhe bekimi i All-llahut qof-shin mbi të) është besnik në kumtimin e Kur’anit të Shenjtë. Muhammedi (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) nuk e fshehu qortimin që iu bë. Ai ua kumtoi atë njerëzve, ashtu siç ia zbriti All-llahu i Madhërishëm.
2. Islami i respekton të dobëtit e të vobektit. All-llahu i Ma-dhë¬rishëm e qortoi Muhammedin (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) sepse nuk tregoi vëmendje ndaj fjalëve të të verbërit besimtar.
3. All-llahu e zbriti Kur’anin e Shenjtë nga Leuhi Mahfudh te Muhammedi.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Si quhej i verbëri, që erdhi te Muhammedi për të mësu-ar?
2. A ishte Muhammedi i zënë në ato çaste?
3. Cili ishte shkaku që Abdulla Ibn Umi Mektum e pyeti Mu-ham¬medin kur ai ishte i zënë me parinë e Kurejshëve?
4. Përmend dy çështje për të cilat udhëzojnë ajetet e më-sipërme.
5. A u zemërua Muhammedi me të verbërin, pasi u qortua nga All-llahu?
AJETET 17 - 23
17. Qoftë mallkuar njeriu! Ç’e bëri atë ta mohojë All-lla-hun? 18. Prej çfarë e krijoi Ai atë?  19. Atë e krijoi prej një pi¬ke uji dhe e formoi në raportin e duhur.  20. Pastaj atij ia lehtësoi rrugën.  21. Pastaj e bëri atë të vdesë dhe i bëri varr.  22. Pastaj, kur të dojë Ai, e ringjall atë.  23. Jo! Ai (njeriu) nuk zbatoi atë që urdhëroi All-llahu.
KUPTIMI I FJALËVE
Ia lehtësoi rrugën - Ia qartësoi atij rrugën e drejtë dhe rru-gën e shtrembër.
E ringjall - Do ta ringjallë për të dhënë llogari në Ditën e Gjykimit
Ai nuk zbatoi atë që urdhëroi - Ai nuk e kreu detyrën, që i ngarkoi All-llahu i Madhërishëm.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Njeriu është i dobët. All-llahu e krijoi njeriun nga uji, e bëri atë të rritet e i dha dëgjimin, shikimin etj. All-llahu ia bëri të qartë njeriut rrugën e mirë dhe rrugën e keqe dhe e la atë të lirë të zgjedhë mes tyre. Rruga e mirë të çon në xhenet; rruga e keqe të çon në xhehenem. Kjo zgjedhje është dhuratë nga All-llahu për njeriun, sepse nuk e bëri atë si kafsha, e cila nuk ka zgjedhje e është tërësisht e nënshtruar.
Nga të mirat e All-llahut për njeriun është edhe varri. Ai është respekt për trupin e tij. Më pas, kur të vijë çasti i caktuar për t’i kërkuar atij llogari për veprat që ka bërë në këtë botë, All-llahu e ringjall njeriun.
Këto ajete janë mëse të mjafueshme që njeriu ta falënde-rojë Zotin e t’u bindet urdhrave të Tij. Por, për fat të keq, njeriu tregohet i mangët në zbatimin e detyrave që i ka caktuar All-llahu. Ai i shpërblen begatitë e Zotit… duke e mohuar Atë.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Ajetet tregojnë se ata që nuk e njohin siç duhet dhe nuk e falënderojnë All-llahun e Madhërishëm janë njerëz të ulët.
2. All-llahu e mëshiroi njeriun, duke e krijuar në formën më të bukur dhe duke e pajisur edhe me shqisa.
3. Varrosja e të vdekurit është respekt për trupin e tij, po kështu, edhe ringjallja Ditën e Ringjalljes.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Përmend tri të mira që All-llahu i ka falur njeriut, për të cilat flitet në ajetet e mësipërme.
2. Flisni për ajetin, që tregon mangësitë e njeriut kun¬drejt All-llahut.
3. Cili është kuptimi i ajetit: “Pastaj atij ia lehtësoi rrugën”?
4. Flisni për dy çështje, që janë cituar në ajetet e më¬sipër-me.



AJETET 24 - 32
24. Njeriu le të shikojë ushqimin e vet.  25. Ne lë¬shuam shi të mjaftueshëm.  26. Pastaj e çamë tokën sipas nevojës së bimës  27. Dhe bëmë që në të të mbijnë drithëra  28. Edhe rrush e perime  29. Edhe ullinj e hurma  30. Edhe kopshte të dendura  31. Edhe pemë e kullota  32. Si mjete begatimi për ju dhe për bagëtinë tuaj.
KUPTIMI I FJALËVE
E çamë tokën - E çamë tokën, kur del bima.
Kopshte të dendura - Kopshte të dendura nga pemët e shum-ta.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Ajetet e mësipërme flasin për disa nga begatitë e Zotit. Ato tregojnë se si u krijua njeriu nga një pikë e vogël e më pas All-llahu bëri që të rritet, duke i dhënë shqisa për të jetuar. All-lla¬hu kërkon nga njeriu të vështrojë rreth vetes së tij, t’i shikojë këto begati të cilat e orientojnë për të besuar në fuqinë madhështore të All-llahut, Zotit të botëve.
Toka ishte e tharë e All-llahu zbriti në të shiun, që të mbij-në bimë dhe pemë të shumta. Ky ujë, që e zbriti All-llahu, bën që të mbijnë bimët, nga të cilat njeriu përfiton për nevojat e tij.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Njeriu duhet t’i zbatojë porositë e All-llahut, i bindur se All-llahu është i vetmi Krijues.
2. Uji është një begati e madhe. Njeriu duhet ta shfry¬të-zojë atë në mënyrën më të mirë dhe të mos e shpërdorojë atë.
3. All-llahu është i Mëshirshëm me njerëzit. Ai krijoi në to-kë shumë gjëra, që njerëzit të ushqehen me to.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Thoni llojet e pemëve, që u përmendën në ajetet e më-sipërme.
2. Vendosni fjalën e përshtatshme në fjalitë që vijojnë:
a) E mbrojtëm Kur’anin... mirë
b) E goditëm ... armikun shumë
c) E falenderuam ... All-llahun shumë
3. Merr në dorë një kokërr mollë dhe vështroje mirë atë, duke menduar se si është krijuar ajo nga toka dhe si ka arritur te ti.
AJETET 33 - 42
33. E kur të vijë Ushtima.  34. Atë Ditë njeriu ikën prej vëllait të vet,  35. Prej nënës së vet dhe prej babait të vet,  36. Prej gruas së vet dhe prej fëmijëve të vet.  37. Atë Ditë çdo njeriu i mjafton çështja e vet.  38. Atë Ditë do të ketë fytyra të shndritura,  39. Të buzëqeshura e të gëzuara.  40. Atë Ditë do të ketë edhe fytyra të pluhurosura,  41. Që i ka mbuluar errësira.  42. Ato janë të mohuesve, mëkatarëve.
KUPTIMI I FJALËVE
Ushtima - Britma e fortë; një nga emrat e Ditës së Kija¬me-ti¬t.
Të pluhurosura - Fytyrat e atyre që nuk besuan do të jenë tërë pluhur, të fëlliqura.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Njeriu duhet ta kuptojë se kjo jetë është si një kopsht me bimë e pemë. Ashtu siç i vjen këtij kopshti koha kur bimët “vdesin”, ashtu do t’i vijë edhe kësaj bote koha e zhdukjes, e asgjësimit. All-llahu i Madhërishëm thotë: “Shembulli i kësaj bo¬te është si uji, të cilin Ne e zbresim nga qielli dhe nga i cili zhvillohen bimët e tokës e më pas do bëhen byk dhe shpërnda-hen nga erërat. All-llahu është i Fuqishëm mbi gjithçka.”
Kur njeriu të gjendet përballë frikës së Ditës së Gjykimit, do të largohet nga e gjithë familja e tij, sepse do të mendojë vetëm për veten e tij. Në Ditën e Gjykimit njerëzit do të nda-hen në dy grupe: grupi i parë do të jetë i qeshur e i kënaqur për atë që e pret, sepse ai bëri vepra të mira dhe besoi në ajetet e All-llahut; grupi i dytë do të jetë i dëshpëruar dhe shenjat e dësh-përimit do të duken në fytyrat e tyre. Ata do të dënohen në zjarrin e xhehenemit.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Në Ditën e Gjykimit njeriu do të jetë i zënë vetëm me çështjen e tij.
2. Në Ditën e Gjykimit njeriu do të largohet nga nëna e tij, nga babai i tij, nga vëllai i tij, nga fëmijët dhe nga gruaja e tij.
3. Në Ditën e Gjykimit njerëzit do të ndahen në dy grupe: gru¬pi i gëzuar, i cili do të hyjë në xhenet e grupi i trishtuar, i cili do të hyjë në xhehenem.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Nga kush do të largohet njeriu Ditën e Gjykimit?
2. Përse do të largohet njeriu nga njerëzit e tij më të da-shur në Ditën e Gjykimit?
3. Në sa grupe do të ndahen njerëzit atë Ditë?
4. Kush do të jenë ata njerëz, që do të hyjnë në xhenet?

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “ET TEKUIR “

(E zbritur në Mekë, ka 29 ajete)
Ajetet 1 - 14
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Kur Dielli të jetë mbështjellur,  2. Kur yjet të kenë rë-në,  3. Kur malet të kenë lëvizur e të jenë bërë pluhur,  4. Kur devetë e shtrenjta të lihen pa bari në fushë,  5. Kur egër-si¬rat të jenë bashkuar,  6. Kur detet të vlojnë si zjarr i fla¬kë-ruar,  7. Kur shpirtrat të jenë bashkuar,  8. Kur vajzat e va-rro¬sura për së gjalli të pyeten  9. Për çfarë mëkati janë vrarë,  10. Kur fletushkat të jenë shpalosur,  11. Kur qielli të jetë he¬qur,  12. Kur xhehenemi të jetë ndezur fort.  13. Kur xheneti të jetë afruar.  14. Atëherë njeriu do të dijë se çfarë ka vepruar.
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për Ditën e Kijametit dhe për ç’do të ndodhë në të; ajo flet për Shpalljen dhe kundërshtimin e femohuesve (qafi-rëve).
KUPTIMI I FJALËVE
Vajzat e varrosura për së gjalli - Para Islamit arabët i vris¬nin vajzat porsa lindnin.

KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Këto ajete tregojnë se si në Ditën e Kijametit do të ndry¬-sho¬jë tërë Gjithësia. All-llahu i Madhërishëm thotë në Kur’an: “Atë Ditë, kur do të ndryshojë Toka dhe qielli.” (Ibrahim:48)
Shenjat më të para të Ditës së Kijametit do të jenë: do të mbështillet Dielli dhe do t’i zhduket drita; do të errësohen yjet; do të lëvizin malet si ré e do të shkatërrohet gjithçka në Tokë. Edhe deveja e mbarsur, që është shumë e shtrenjtë për ara¬bët, do të lihet e vetme; askush nuk do ta vrasë mendjen për të; secili do të mendojë vetëm për veten e tij; do të tubohen kaf¬¬shët dhe do të ngordhin; do të shpërthejnë detet e do të ndi¬zen zjarr; do të bashkohen shpirtrat me trupat e tyre; do të pye¬ten vajzat e varrosura për së gjalli, se përse u varrosën.
Kur të hapen fletët, ku janë shënuar punët e njerëzve, do të hiqet dielli, do të jetë nxehur xhehenemi dhe do të jetë afruar xheneti te banorët e vet. Kur të ndodhin të gjitha këto, atëherë ka ardhur Dita e Gjykimit, e cila është Dita kur jepet llogari përpara All-llahut. Në këtë Ditë njeriu do ta kuptojë fundin e vet.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Kur të vijë Dita e Kijametit, i gjithë universi do të ndry-sho¬jë.
2. Kjo sure e shpjegon me hollësi ç’do të ndodhë në Ditën e Gjykimit. I Dërguari i All-llahut (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) thotë: “Ai, që dëshiron t’i hedhë një vështrim Ditës së Gjykimit, le të lexojë suret “Et Tekuir”, “El Infitar” dhe “El Inshikak.”
3. All-llahu e urdhëron prindin që të kujdeset për fëmijën e vet.
4. Muslimani duhet të zgjedhë për shok një njeri të mirë. Në një hadith thuhet: “Ditën e Gjykimit, njeriu do të jetë me atë që do.”
5. Në Ditën e Gjykimit do t’i jepen secilit fletët me punët e bëra në këtë botë.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Ç’do t’u ndodhë maleve në Ditën e Gjykimit?
2. Çfarë dini mbi vajzat e varrosura për së gjalli?
3. Ç’do të thotë: “Dhe kur shpirtrat të bashkohen”? Për-men¬d¬ni hadithin me të njëjtin kuptim.
4. Përmendni dy çështje të cituara nga ajetet.
AJETET 15 - 29
15. Betohem në yjet që do të bien poshtë,  16. Që udhë-toj¬në e fshihen.  17. Për natën, kur ajo ia beh me errësirë.  18. Për agimin, kur ai zbardh!  19. S’ka dyshim se ai (Kur’ani) ësh¬të fjala e të Dërguarit fisnik,  20. Që i është dhënë fuqi (nga All-llahu) dhe që ka vend të lartë te Zoti i Arshit.  21. Që është i respektuar dhe besnik.  22. Nuk është i luajtur shoku juaj.  23. Ai e pati parë atë (Xhibrilin) në horizontin e kthje-llët.  24. Ai nuk dyshon tek e fshehta.  25. Ai (Kur’ani) nuk është thënie e djallit të mallkuar.  26. Ku jeni, nga shkoni?  27. Kur’ani s’është tjetër veçse këshillë për njerëzit!  28. (Prej tij mund të përfitojë) Kushdo prej jush, që dëshiron të ecë në rrugën e drejtë.  29. Por ju nuk mund të dëshironi, vetëm në qoftë se dëshiron All-llahu, Zoti i botëve!




KUPTIMI I FJALËVE
Që udhëtojnë e fshihen - Yjet e mbuluara.
Të Dërguarit fisnik - Të Xhibrilit, i cili zbriste Kur’anin te Muhammedi (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të)
Vend të lartë - Tek All-llahu.
Atje - Tek engjëjt.
Besnik - I besueshëm për Shpalljen.
E pati parë atë - Muhammedi e pati parë Xhibrilin.
Të mallkuar - Të dëbuar larg mëshirës së Zotit.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Këto ajete flasin për Kur’anin dhe zbritjen e tij. All-llahu betohet për këtë në yjet, që ndriçojnë natën dhe fshihen ditën, e cila largon natën kur vjen agimi; All-llahu betohet se ky Kur’an është nga All-llahu. Këtë Kur’an e zbriti Xhibrili, i cili është i pari i engjëjve. Ai e përcolli këtë Kur’an tek i Dërguari i All-llahut pa fshehur asgjë.
Kur kurejshët e dëgjuan këtë Kur’an, u habitën jashtë ma-se. Ata mohuan Kur’anin, ndërsa Muhammedin e quajtën gënje-shtar e të çmendur. Por, Muhammedi nuk ishte as gënjeshtar e as i çmen¬dur. Ai ishte më i çiltri dhe më besniku i vendit. Kur’-ani është Fjala e Zotit të botëve.
All-llahu i pyet femohuesit kurejshë: “Ku do të shkoni ju që për¬gënjeshtruat ajetet e Mia dhe të Dërguarin Tim?” Dhe u prem¬¬ton atyre: “Ju nuk ju pret tjetër veçse një dënim i dhemb¬shëm.”
Me Kur’anin udhëzohet ai, që dëshiron të ecë në rrugë të drej¬të. Kjo rrugë e drejtë është Islami.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Kur’ani është Fjala e All-llahut (E zbritur te Muhammedi me anë të Xhibrilit.
2. Xhibrili ka pozitë të madhe tek All-llahu dhe është besnik.
3. Muhammedi e ka parë shumë herë Xhibrilin, ndërsa All-llahun nuk e ka parë asnjëherë.
4. Kur’ani këshillat (që jep) i ka për të gjithë njerëzit.
5. Asgjë nuk bëhet në këtë botë pa lejen e All-llahut.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Në ajetet e mësipërme All-llahu e ka cilësuar Xhibrilin me gjashtë cilësi. Përmendni tri prej tyre.
2. Si e quajtën femohuesit kurejshë Muhammedin kur dë-gjuan nga ai Kur’anin?
3. Flisni për dy çështje që citohen në ajete.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EL INFITAR “

(Ka zbritur në Mekë, ka 19 ajete)
Ajetet 1 - 19
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Kur të çahet qielli,  2. Kur të shpërndahen yjet,  3. Kur të përzihen detet  4. Dhe kur të trazohen varret,  5. Atëherë, secili e di se çfarë ka punuar dhe çfarë ka lënë prapa.  6. O njeri! Ç’të mashtroi ty kundër Zotit tënd, Bujarit dhe të Butit?  7. Është Zoti Ai që të krijoi, të përsosi dhe të drejtoi,  8. Të bë¬ri në trajtën që Ai dëshiroi.  9. Jo (nuk është siç thoni ju). Ju përgënjeshtroni Ditën e Llogarisë.  10. Juve ju janë vënë pas engjëjt mbrojtës.  11. Ata janë shkrues të ndershëm të All-lla¬hut.  12. Ata e dinë se çfarë bëni.  13. E s’ka dyshim se e mi¬ra shpërblehet me kënaqësitë e përjetshme.  14. Kurse më¬ka¬tarët janë në xhehenem.  15. Aty futen ata në Ditën e Gjyki¬mit.  16. Dhe nuk mund të largohen prej tij.  17. E ku ta dish ti se ç’është Dita e Gjykimit?  18. E ku ta dish ti se ç’është Dita e Gjykimit?  19. Është Dita kur askush nuk do të mund të të ndihmojë për asgjë; atë Ditë çështja i takon vetëm All-llahut!
PËRMBAJTJA E SURES
Kjo sure tregon ndryshimet që do të pësojë gjithësia në Di-tën e Kijametit. Ajo flet për të shpëtuarit dhe të humburit dhe për llogarinë që do të jepet para All-llahut të Madhërishëm.
KUPTIMI I FJALËVE
Ç’të mashtroi ty kundër Zotit tënd? - Ç’të bëri ty të dalësh kundër Zotit tënd?
Mëkatarët - Ata që nuk iu bindën All-llahut të Madhërishëm.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Kjo sure i përngjet sures së mëparshme, “Tekuir”. Sureja flet për Ditën e Gjykimit dhe për ngjarjet përpara saj, si çarja e qiellit, rënia e yjeve, bashkimi i deteve dhe i oqeaneve, hapja e varreve dhe dalja ç’ka brenda tyre. Atë Ditë njeriu do ta kupto-jë se ku ka qenë i mangët.
All-llahu e qorton njeriun: “Çfarë ndodhi me ty që e mo-hove Zotin tënd, i Cili të krijoi ty në mënyrën më të përsosur?”
Vërtet, njeriu e mohon Zotin tij për shkak të paditurisë së tij e për shkak se ai i bindet Shejtanit dhe cytjeve të tij.
All-llahu ka ngarkuar engjëjt që t’ia shkruajnë njeriut vep-rat, të mëdha apo të vogla qofshin, që t’i kërkojë llogari për to në Ditën e Gjykimit.
Pasi All-llahu t’u kërkojë llogari njerëzve për punët e tyre, ata do të ndahen në dy grupe; të shpëtuarit dhe të humburit. Të shpëtuarit do të jenë besimtarët, ata të cilët besuan dhe që do të hyjnë në xhenet. Të humburit do të jenë jobesimtarët, të ci¬lët do të hyjnë në zjarrin e xhehenemit, ku do të digjen dhe nuk do të dalin prej tij.
All-llahu tregon se kjo Ditë është një Ditë e madhe dhe e frikshme, kur askush nuk mund të ndihmojë tjetrin, sepse e gji-thë çështja i takon vetëm All-llahut.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Në Ditën e Kijametit gjithësia do të ndryshojë me urdh-rin e All-llahut.
2. Në Ditën e Gjykimit njerëzit do të dalin të gjallë nga varret.
3. Në Ditën e Gjykimit njeriu do të shohë veprat që pati bërë në këtë botë; ato janë regjistruar nga engjëjt.
4. Njerëzit do të ndahen në dy grupe; një grup do të hyjë në xhenet dhe një grup në xhehenem.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Sa herë është përmendur emri i Ditës së Gjykimit në sure?
2. Si do ta komentonit ajetin ku përmendet Dita e Gjy-kimit?
3. Si do ta komentonit “Dhe kur të trazohen varret”?
4. Ajeti ka përmendur një detyrë të engjëjve ndaj njeriut. Cila është ajo?
5. Bashko fjalinë e kolonës A me fjalinë përkatëse të kolonës B.
6. Në këtë sure All-llahu flet për yjet: “Kur të shpërndahen yjet”. Në suren “Tekuir” është një ajet me të njëjtin kuptim. Thoni ajetin.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EL MUTAFFIFIN”

(E zbritur në Mekë, ka 36 ajete)
Ajetet 1 – 17
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Të mjerët ata që masin e peshojnë mangët.  2. Ata, që kur marrin prej njerëzve, për vete e plotësojnë peshën.  3. E kur u peshojnë të tjerëve, ua lënë mangët.  4. A nuk e dinë ata se kanë për t’u ringjallur  5. Në një Ditë të Madhe.  6. Në Ditën, kur njerëzit ngrihen për të dalë përpara Zotit të botëve.  7. Jo, të mos rrinë në pakujdesi, se shënimet e vepr-ave të m묬ka¬tarëve janë në Sixhin.  8. E ku e di ti se ç’është Sixhini?  9. Ai është një libër i qëndisur.  10. Ajo Ditë është shkatërrimi për gënjeshtarët,  11. Të cilët nuk e besojnë Ditën e përgje¬gjësisë.  12. E atë Ditë nuk e mohon askush, përveç atij që ësh¬të zhytur në mosbesim e në punë të këqija  13. E ja, kur i lexohen atij argumentet tona, thotë: “Legjenda të të pare¬ve!...”Jo, nuk është ashtu!  14. Por, zemrat e tyre janë njo¬llo¬sur nga të kë¬qi¬jat që ata bënë.  15. Vërtet, atë Ditë do të jenë të penguar prej Zotit të tyre,  16. Pastaj ata do të hyjnë në xhehenem  17. Dhe do t’u thuhet: “Ky është ai, të cilin e keni përgënjeshtruar.”
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për ata që vjedhin në peshë, për të shpëtuarit dhe të humburit dhe për sjelljet e armiqve të Islamit.
KUPTIMI I FJALËVE
Të mjerët - Janë ata të cilët do të vuajnë dënimin në Bo-tën tjetër.
Ua lënë mangët - I vjedhin në peshë.
Sixhin - Vend i pistë.
Në mosbesim - Larg së Vërtetës.
Legjenda të të parëve - Përralla dhe fantazira.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Islami kërkon nga tregtari musliman që të jetë i çiltër dhe i pas¬tër me njerëzit në shitblerje. Për këtë All-llahu i Madhëri-shëm u tërhoqi vëmendjen njerëzve në këtë sure: ata të cilët vje¬dhin në peshë do të kenë dënim të madh.
Matja dhe pesha e mangët është ndër veprat më të këqija. Disa tregtarë, kur duan të blejnë ndonjë gjë nga të tjerët, e ma¬rrin të plotë, ndërsa, kur u shesin ndonjë gjë të tjerëve, ua japin të mangët. All-llahu i Madhërishëm u ka premtuar atyre një dë¬nim të madh në Ditën e Gjykimit, sepse me të vërtetë vepra e tyre është e keqe dhe atë e bëjnë ata që nuk e besojnë Ditën e Gjykimit. Ata që e besojnë Ditën e Gjykimit, nuk vje-dhin në peshë, sepse ata e dinë se në qoftë se e bëjnë këtë, do të dë¬no¬hen para All-llahut të Madhërishëm. All-llahu i Madhëri-shëm e quajti këtë vepër të ndyrë. Ai thotë se kjo vepër e ndyrë do të shkruhet në një vend të ndyrë.
Ata, të cilët nuk besojnë në Ditën e Gjykimit, do të kenë d묬nim të madh. Ajetet e mësipërme përmendin disa nga veprat dhe cilësitë e gënjeshtarëve. E para, ata kanë shkelur mbi të drej¬tat e Zotit dhe mbi të drejtat e njerëzve. E dyta, ata janë mbu¬shur me mëkate dhe nuk përfitojnë nga Kur’ani i Madh. E treta, më¬katet e tyre ua kanë mbuluar zemrat dhe nuk lënë që në to të hyjnë këshillat.
Qafirët nuk do të mund ta shohin All-llahun në Ditën e Gjy-ki¬mit, siç kanë për ta parë besimtarët. Ata do të hyjnë në xhehenem, sepse e përgënjeshtruan Kur’anin, i cili është Fjala e All-llahut të Madhërishëm.
Ç’NA MËSOJNË HADITHET
1. Mashtrimi në peshore është i ndaluar (haram). Muham-me¬¬di (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) thotë: “Ai që mashtron, nuk është prej nesh.”
2. Islami kujdeset që në marrëdhëniet ndërmjet muslimanë¬ve të mos ketë mashtrime.
3. Besimi në Ditën e Kijametit e bën njeriun që të largohet nga mëkatet.
4. Punët e qafirëve shkruhen në një vend të ndyrë.
5. Mëkatet e shkatërrojnë zemrën, siç thuhet në një hadith: “Kur bën një mëkat, robit i bëhet një pikë e zezë në zemër; kur pendohet, ajo i fshihet; kur ai bën mëkate më shumë, ajo i shtohet.” (E përcjell Tirmidhiu)
6. Jobesimtarët nuk kanë për ta parë Zotin në Ditën e Gjykimit.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Çfarë dënimi i ka premtuar All-llahu i Madhërishëm mash-truesit?
2. Ku shkruhen veprat e jobesimtarëve?
3. Është një tregim që flet për një tregtar të sinqertë e të drejtë. Cili është ai?
4. Cili është ajeti që tregon se qafirët nuk do ta shikojnë Zotin në Ditën e Gjykimit?
AJETET 18 - 36
18. Jo, nuk janë të njëjtë! Se libri i të mirëve gjendet në Ilijin.  19. E ku e di ti se ç’është Ilijini?  20. Është një libër i qën¬disur.  21. Të cilin e dëshmojnë engjëjt që janë më të afër¬mit (e All-llahut).  22. E s’ka dyshim se vepërmirët do të jenë në kënaqësi të përjetshme.  23. Të mbështetur në kolltukë vësh¬¬trojnë.  24. Në fytyrat e tyre mund të kuptosh kënaqësinë e përjetimeve.  25. U jepet të pinë pije në enë të mbyllura.  26. Pije që në fund u vjen era myshk. E për shpërblim të tillë le të garojnë ata që lakmojnë të mirën.  27. Ajo pije do të jetë një përzierje Tesnimi.  28. Krua nga i cili do të pinë më të afërmit e Zotit.  29. Mëkatarët ishin ata që i përqeshnin ata që besuan  30. Dhe kur (ata që besuan) kalonin pranë tyre, ata (mëkatarët) ia bënin me sy njëri-tjetrit.  31. E kur ktheheshin te familjet e veta, ktheheshin të kënaqur.  32. Dhe kur i shihnin, ata thonin: “S’ka dyshim se ata janë të humbur!”  33. Po ne nuk i caktuam atë atyre.  34. E sot, ata që besuan do të tallen me jobesimtarët.  35. Duke qëndruar të mbësh¬teur në kolltukë e duke vështruar.  36. A thua u shpërblyen jo¬be¬simtarët për atë që punuan?
KUPTIMI I FJALËVE
Të mirët - Ata që e kanë frikë All-llahun e Madhërishëm
Ilijin - Vend i lartë.
E dëshmojnë më të afërmit - E shikojnë engjëjt bujarë.
Tesnim - Emër kroi në xhenet.
Ktheheshin të qeshur - Ktheheshin të qeshur dhe duke i fyer muslimanët.
Ata që lakmojnë të mirën - Ata që lakmojnë veprat e mira.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Pasi u fol për gjendjen e jobesimtarëve në Zjarr në ajetet e mëparshme, këto ajete tregojnë pozitën e muslimanëve në xhenet, të premtuar nga All-llahu i Madhërishëm.
All-llahu i Madhërishëm i pranoi veprat e besimtarëve dhe i regjistroi ato në një libër të ruajtur në një vend të lartë, të cilin e mbikëqyrin engjëjt.
Ditën e Gjykimit All-llahu i Madhërishëm do t’i fusë besim-tarët në xhenet, si shpërblim për veprat e tyre të mira e të pastra. Ata do të gjejnë atje çdo gjë të dëshiruar nga zemrat e tyre. Ata do të ulen në kolltukë të lartë, të qeshur e të gëzuar nga shpërblimi që u dha All-llahu i Madhërishëm. Atyre do t’u jepen pije të shijshme, që rrjedhin nga burimet e xhenetit. Këto pije vijnë era misk dhe nuk do të jenë si pijet e kësaj bote, dehëse dhe të dëmshme për trupin.
Banorët e xhenetit e meritojnë këtë shpërblim, sepse ata u treguan durimtarë ndaj sprovave të kësaj bote dhe fyerjeve të jobesimtarëve.
Këto ajete tregojnë disa nga talljet e jobesimtarëve, kur i shi¬konin muslimanët. Ata talleshin me veprat e mira të muslima¬nëve dhe, kur i shihnin ata, u shkelnin syrin njëri-tjetrit dhe kthe¬¬heshin në shtëpitë e tyre të gëzuar për atë që u kishin pu¬nuar muslimanëve. Kur i shikonin muslimanët që faleshin, u thoshin atyre: “Ju jeni të humbur.” All-llahu i Madhërishëm i kun¬dërshton ata: “Ju nuk jeni përgjegjës për besimtarët dhe nuk keni të drejtë të thoni se ata janë të humbur, sepse në të vërtetë jeni ju të humburit.”
Ditën e Gjykimit do të ndryshojnë gjërat. Besimtarët, të ulur në kolltukë, do të shikojnë jobesimtarët tek digjen në zjarr. Kjo sure tregon se jobesimtarët do të dënohen për shkak të pu¬në¬ve të tyre të këqija në këtë botë. Ditën e Gjykimit këto punë do të kthehen mbi ta. Ata u tallën me muslimanët në këtë botë dhe “muslimanët do të tallen me ta në Ditën e Gjykimit.”
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu i Madhërishëm i ruan veprat e besimtarëve duke i regjistruar ato në një vend të lartë, që më pas ata të shpër-blehen.
2. All-llahu i Madhërishëm u ka premtuar besimtarëve mirësi të cilat nuk i ka parë syri, nuk i ka dëgjuar veshi dhe as janë menduar ndonjëherë.
3. All-llahu i këshillon njerëzit që të nxitojnë të bëjnë vep-ra të mira e të dobishme.
4. T’i fyesh të tjerët, të qeshësh me ta e t’i vështrosh me për¬çmim janë vese të këqija; ai që vepron kështu, do të dëno-het në Ditën e Gjykimit.
5. Ditën e Gjykimit besimtarët do të jenë të gëzuar, kurse qafirët do të jenë të trishtuar.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Përmendni tri nga veset e jobesimtarëve, të cituara nga ajetet e mësipërme.
2. Vendosni shenjën e saktë () ose e pasaktë () për fjalitë e mëposhtme:
a) Muslimanit i lejohet ta fyejë vëllanë musliman (___)
b) Veprat e jobesimtarëve do të kthehen mbi ta në Ditën e Kijametit dhe ata do të dënohen prej tyre (____)
c) Besimtarët do t’i shikojnë jobesimtarët duke u djegur në zjarr (____)
3. Tregoni tri çështje që janë cituar nga ajetet.
4. Kur do të qeshin besimtarët me jobesimtarët?

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EL INSHIKAK “

(E zbritur në Mekë, ka 25 ajete)
Ajetet 1 - 15
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Kur të pëlcasë qielli  2. E t’i bindet urdhrit të Zotit të vet, ashtu siç i takon.  3. Kur Toka të shtrihet në tërë gjerësinë e saj  4. E kur të nxjerrë ç’ka brenda e të çlirohet.  5. E kur t’i bindet Zotit të vet, ashtu siç i takon.  6. O njeri! Vërtet, ti për¬piqesh me një përpjekje të madhe që të çon te Zoti yt e do ta gjesh (Zotin tënd).  7. E përsa i përket atij, të cilit libri i vet i je¬pet nga e djathta.  8. Atij do t’i kërkohet llogari e lehtë  9. Dhe do të kthehet te familja e vet i gëzuar.  10. E përsa i për¬ket atij, të cilit libri i jepet pas shpinës,  11. Ai do t’i ndje¬llë ve¬tes shkatërrim,  12. Do të hyjë në Zjarr të ndezur fort.  13. Ai ka qenë i gëzuar në familjen e vet.  14. Dhe ka menduar se nuk ka për t’u kthyer,  15. Po, vërtet, Zoti i tij gjithnjë e ka parë atë.
PËRMBAJTJA E SURES
Kjo sure flet për ndryshimet që do të ndodhin në Ditën e Gjy¬kimit dhe për gjendjen e njeriut në këtë botë dhe në Botën e Përtejme.
KUPTIMI I FJALËVE
Të shtrihet - Malet do të sheshohen e toka do të shtrihet.
Të nxjerrë ç’ka brenda - Të nxjerrë të vdekurit.
Çlirohet - Çlirohet nga të vdekurit.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Fillimi i kësaj sureje flet për Ditën e Kijametit. All-llahu i Ma¬dhërishëm thotë se “kur të çahet qielli dhe të hapet dyer-dyer, do të shtrihet toka e të sheshohen malet, do të dalin të vdekurit nga varret e tyre, që të japin llogari për fjalët e veprat e kryera në këtë botë.” All-llahu i drejtohet njeriut me këto fjalë: “Ti o njeri, je krijuar mbi këtë tokë që të punosh dhe të lodhesh në të, e pas vdekjes do të dalësh nga varri e do të kthehesh te Zoti yt për të dhënë llogari.”
Pas llogarisë, njerëzit do të ndahen në dy grupe:
Grupi i parë: do të jenë të shpëtuarit, ata që janë pyetur me butësi. Pjesëtarë të këtij grupi janë besimtarët, të cilët pu-nuan vepra të mira dhe u penduan për mëkatet e pakta që ki-shin bërë. Të gjithë këta do ta marrin librin me dorën e djathtë, e kjo do të thotë se janë të shpëtuar nga Zjarri.
Grupi i dytë: Pjesëtarë të këtij grupi do të jenë ata të cilët All-llahu do t’i dënojë, sepse e mohuan Atë. Të gjithë ata do ta marrin librin të hidhëruar. Ata do ta kuptojnë se cili do të je¬¬të fundi i tyre, prandaj do ta fshehin librin e tyre. Jobesimtari do të parapëlqente që të mos ishte krijuar fare. Ata që do të fu¬ten në xhehenem, do të vuajnë dënimin e dhembshëm, sepse pa¬¬-tën bërë vetëm vepra të këqija dhe patën harruar se do të kthe¬heshin tek All-llahu i Madhërishëm e do të jepnin llogari para Tij.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Në Ditën e Kijametit do të ndryshojnë qielli dhe Toka.
2. Njerëzit do të dalin nga varret për të dhënë llogari.
3. Kjo botë është vendi i lodhjes dhe i sprovimeve.
4. Besimtari duhet ta lusë Zotin, që t’i kërkohet llogari me të butë. Vetë Profeti ynë Muhammed i lutej All-llahut në namaz, që t’i kërkohej llogari me të butë. T’u kërkohet llogari me të butë do të thotë që t’u falen mëkatet, sepse llogaria është dë¬nim, siç thuhet në një hadith: “Nuk ka njeri që t’i kërkohet llogari e të mos mundohet.” (Buhariu)
5. Ditën e Gjykimit njerëzit do të ndahen në dy grupe: një-ri do të futet në xhenet, i kënaqur, kurse tjetri do të hyjë në Zjarr, i trishtuar.
6. Ai, i cili do ta ketë kaluar jetën e vet në dëfrim, në Ditën e Gjykimit do të hyjë në Zjarr.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Si do ta marrë besimtari librin në Ditën e Gjykimit?
2. Ajetet përmendin dy gjëra që do t’i ndodhin muslimanit kur ta marrë librin nga e djathta. Cilat janë ato?
3. Plotësojini fjalitë e kolonës A me fjalitë e përshtatshme të kolonës B:
4. Kjo botë është vendi i lodhjes dhe i sprovimeve. Tregoni ajetin me të njëjtin kuptim.
AJETET 16 - 25
16. Betohem në kuqëlimin e horizontit pas perëndimit!  17. Në natën e në çfarë ajo tubon. 18. Në hënën, kur ajo ësh-të e plotë.  19. Ju, patjetër, do të përjetoni gjendje pas gjen-djeje.  20. E ç’kanë ata që nuk besojnë?  21. E, kur u le¬xohet atyre Kur’ani, nuk përulen.  22. Ata që nuk besuan edhe përgënjeshtruan.  23. E All-llahu e di më mirë se ç’fshehin ata!  24. Lajmëroji, për një dënim të dhembshëm.  25. Me për¬jash¬tim të atyre që besuan e bënë vepra të mira, të cilët kanë shpërblim të vazhdueshëm.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
All-llahu betohet në disa nga krijesat e Tij të mahnitshme, siç janë horizonti i kuq pas perëndimit të Diellit. All-llahu be-tohet në natën, që vjen pas perëndimit. All-llahu betohet në hënën, kur ajo është e plotë. Të gjitha këto tregojnë fu¬qi¬në e All-llahut. All-llahu betohet se njerëzit do të kenë ditë të lodhshme dhe të vështira në këtë botë. Kurse në Botën e Për-tej¬me lodhja dhe vështirësia vijnë nga dënimet e rënda që do të kenë në atë Ditë ata që e mohuan All-llahun. Atëherë, përse njerëzit nuk e besojnë All-llahun që u ka zbritur Kur’anin, i cili përmbledh ligje dhe këshilla, që të orientojnë për tek All-llahu?! Përse nuk u binden njerëzit urdhrave të Tij?!
Qafirët e përgënjeshtrojnë Kur’anin dhe Ditën e Gjykimit. All-llahu i di veprat e tyre, për të cilat ata do të dënohen. All-llahu i Madhërishëm i thotë Muhammedit (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të): “Lajmëroji jobesimtarët për një dë-nim të dhimbshëm në Ditën e Gjykimit. “Kurse atyre, të cilët besuan dhe bënë vepra të mira, All-llahu u ka premtuar xhenete dhe begati të përhershme, si shpërblim për punët e tyre të mira.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu betohet në disa nga krijesat e Tij. Njeriut nuk i lejohet të betohet në ndonjë krijesë. Ai duhet të betohet vetëm në All-llahun.
2. Ditën e Gjykimit njeriu do të ketë mundim dhe vuajtje.
3. All-llahu i këshillon njerëzit që të besojnë dhe të bëjnë vepra të mira, sepse janë punët e mira ato që të shpëtojnë nga zjarri i xhehenemit.
4. All-llahu u ka premtuar jobesimtarëve dënim të dhimb-shëm në Zjarr, kurse besimtarëve shpërblim të madh në xhenet.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Vështrojeni diellin në perëndim. Përshkruajeni perëndi-min e diellit me disa rreshta.
2. Në ajetet e mësipërme është një ajet që, po ta lexosh, duhet të bësh sexhde. Si quhet kjo sexhde?

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EL BURUXH “

(E zbritur në Mekë, ka 22 ajete)
Ajetet 1 - 11
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për qiellin me plot yje!  2. Për Ditën e Premtuar!  3. Për atë që dëshmon dhe atë që dëshmohet!  4. Mallkuar qof-shin ata, që hapën hendeqet  5. Me zjarr e me plot lëndë dje-gë¬se,  6. Kur ata rrinin ulur rreth tij (zjarrit).  7. Shikonin atë që u bë¬nin besimtarëve  8. Nuk kishin pse t’i urrenin, përveç sepse ata (be¬simtarët) e besuan (All-llahun), Ngadhë-njye¬sin, të Lav¬dërua¬rin,  9. Të Cilit i takon sundimi i qiejve dhe i Tokës. All-llahu ësh¬të dëshmitar i gjithçkaje.  10. Është e sigurt se ata që i spro¬vuan besimtarët dhe besimtaret e nuk u penduan, kanë dënimin e xhehenemit dhe dënimin e djegies.  11. Vërtet, ata që bënë vep¬ra të mira, do të jenë në xhenete (kopshte), nën të cilët rrjedhin lumenj e ky është shpëtimi i madh.
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për të zotët e hendekut, për fuqinë e All-llahut dhe për shkatërrimin e femohuesve.

KUPTIMI I FJALËVE
Ditën e premtuar - Ditën e Gjykimit.
Atë që dëshmon - Atë që dëshmon kundër njeriut në Ditën e Gjykimit.
Atë që dëshmohet - Atë gjë, e cila dëshmohet nga njerëzit, si, psh.: dita e Arafatit, dita e xhumasë etj.
I sprovuan besimtarët - I dogjën në zjarr.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
All-llahu betohet në disa nga krijesat e Tij, se ata që hapën hendekun dhe dogjën besimtarët janë të mallkuar dhe do të digjen në zjarrin e xhehenemit.
Ngjarja, për të cilën flitet në sure, ka ndodhur shumë kohë më parë. Një mbret kishte një magjistar, i cili e ndihmonte atë me magjitë e tij. Një ditë magjistari i thotë mbretit: “O mbret, unë tashmë jam plakur, prandaj më sill mua një djalë që t’i mësoj magjinë e ti të mbështetesh tek ai.” Mbreti i solli atij një djalë të mençur, i cili shkonte çdo ditë te magjistari dhe më¬sonte nga ai.
Përgjatë rrugës për te magjistari ishte edhe një burrë i mi-rë, i cili i bindej All-llahut. Një ditë djali hyri tek ai burrë dhe dëgjoi prej tij fjalë të bukura e të urta. Burri thoshte se All-llahu është Një e i Vetëm. Kjo gjë i bëri përshtypje djaloshit, ndaj filloi të vinte çdo ditë te ky njeri i mirë. Një ditë, djaloshi pa një kafshë të egër, e cila kishte frikësuar njerëzit. Mori një gurë dhe tha: “O Zoti im, në qoftë se burri i mirë e i urtë është më i dashur tek Ti se magjistari, atëherë vrite këtë kafshë, e cila u ka zënë rrugën njerëzve.” Pastaj e goditi me gurë e kafsha ngordhi.
Më pas djaloshi shkoi te njeriu i mirë dhe i tregoi atij se ç’kishte ndodhur. “O djalosh, - i tha burri, - je bërë më i dashur se unë tek All-llahu.” Që atëherë djaloshi filloi të shëronte njerëzit me lejen e All-llahut e kështu u bë i njohur tek ata. Një i verbër kishte dëgjuar për djaloshin. I verbëri ishte një nga sho¬kët e mbretit. Ai shkoi te djaloshi dhe i tha: “Ma kthe shi¬ki¬min.” Djaloshi iu përgjigj: “Unë nuk shëroj askënd. Ai, që shëron është All-llahu. Në qoftë se ti beson, atëherë unë do t’i lutem Atij që të të shërojë.” I verbëri besoi dhe djaloshi u lut për të e All-llahu iu përgjigj lutjes së tij. Burri që u shërua shkoi te mbreti.
Kur mbreti e pa që shikonte i tha: “Kush ta solli shikimin?” Ai iu përgjigj: “Zoti im!” Mbreti iu hakërru: “Mos vallë, ke zot tjetër veç meje?” Ai iu përgjigj: “Ai është Zoti im dhe Zoti yt.” Atëherë mbreti urdhëroi që ta torturonin, derisa ai i tregoi për njeriun e mirë që kishte njohur. Mbreti urdhëroi ta gjenin e ta sillnin atë. E sollën edhe njeriun e mirë. Mbreti e urdhëroi edhe atë që të kthehej nga feja e tij, por njeriu i mirë nuk pranoi ta linte fenë. Atëherë mbreti urdhëroi që të vrisnin edhe njeriun e mirë edhe shokun e mbretit. Pasi i vranë ata, u përpoqën ta vris¬nin edhe djaloshin, por nuk ia arritën dot qëllimit. U për¬po-qën në shumë mënyra, por nuk mundën. Donin ta mbysnin, u përpoqën ta hidhnin nga mali, por më kot. All-llahu e shpëtonte atë. Atëherë djaloshi tha: “O Mbret, ti kurrë nuk do të mundesh të më vrasësh mua, vetëm nëse do të veprosh si të them unë.” “E ç’duhet të bëj?”, - tha mbreti. “Mblidhi të gjithë njerëzit, - i tha djaloshi, - merr një shigjetë e thuaj me zë të lartë: “Bismi-lah rabil gulam” (Me emrin e All-llahut, Zotit të djaloshit) e më qëllo me shigjetë. Atëherë ke për të më vrarë.” Mbreti veproi si i tha djaloshi dhe e vrau atë. Kur e panë njerëzit, be¬suan në All-llahun, Zotin e djaloshit. Mbreti u inatos me këtë gjë dhe urdhë-roi ushtarët që të hapnin një hendek, të ndiznin në të një zjarr të madh e të hidhnin aty të gjithë ata që besuan në All-llahun. Mes njerëzve ishte edhe një besimtare. Ajo kishte me vete fëmijën e saj të vogël. Kur e sollën ushtarët, ajo u zmbraps pak, por foshnja që kishte në duar u foli: “Duro nëna ime, se ti je me të drejtën.” Dhe ajo u hodh në zjarr.
All-llahu e ka zbritur këtë sure kur, në kohën e Mu¬ham-medit, besimtarët vuanin nga qafirët, për t’u treguar atyre, se duhej të duronin siç duruan besimtarët e Uhdudit.
Në këtë sure ka gjithashtu edhe paralajmërim për qafirët kurejshë, në qoftë se do të vazhdonin t’u bënin keq besimta-rëve. Padronët e hendekut, të cilët janë mbreti, ushtarët dhe njerëzit e mbretit, do të futen në zjarr të xhehenemit, ku do të vuajnë dënimin. Duart dhe këmbët e tyre do të dëshmojnë kun¬dër tyre në Ditën e Gjykimit, sepse ata i kanë dënuar dhe tor¬tu¬ruar besimtarët. All-llahu do të jetë Dëshmitar për këtë gjë.
Ata besimtarë nuk i bënë keq mbretit dhe as nuk gabuan; ata vetëm besuan në All-llahun e Madhërishëm e për këtë u dogjën të gjallë. All-llahu do t’i djegë jobesimtarët në të njëj-tën mënyrë. Por zjarri i xhehenemit nuk është si ai i kësaj bote. Ai është shumë më i madh e i përflakur. Në qoftë se jobesim-tarët kthehen e besojnë, atëherë All-llahu ua fal mëkatet dhe kjo tregon se All-llahu është i Mëshirshëm.
All-llahu do t’i fusë në xhenet të gjithë besimtarët, të ci¬lët janë kapur fort pas fesë së tyre dhe kanë bërë punë të mira.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu e ka krijuar xhehenemin për të dënuar femo-hue¬sit, të cilët i kanë munduar besimtarët në këtë botë.
2. Në tregimet e popujve të kaluar ka udhëzime e mësime për muslimanët.
3. Besimi në All-llahun është krenari për muslimanët dhe jo mundim për ta, siç mendojnë disa jobesimtarë.
4. Shpëtimi më i madh për besimtarin është të largohet nga zjarri i xhehenemit dhe të futet në xhenet.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Përse djaloshi shkonte te magjistari?
2. Si arriti djaloshi ta kuptonte se burri ishte më i mirë se magjistari?
3. Si arriti mbreti ta vriste djaloshin?
4. Çfarë bënë njerëzit kur mbreti vrau djaloshin?
5. Dita e Premtuar është Dita e Gjykimit. Përmend edhe tre emra të tjerë të kësaj dite, duke u mbështetur në suret e më-parshme.
6. Bëni pyetje për përgjigjet e mëposhtme:
a) Magjistari kërkoi nga mbreti që t’i sillte një djalë.
b) Mbreti i vrau njerëzit sepse ata besuan në një Zot të Vetëm.
c) Në rrugën që përshkonte djaloshi, banonte një njeri i mi-rë, që adhuronte All-llahun e Madhërishëm.
7. Përmendni tri dobi, që përfituat nga tregimi.
8. Përshkruajeni tregimin e As’habul Uhdudit me jo më pak se gjashtë rreshta.
AJETET 12 - 22
12. Është e vërtetë se goditja e Zotit tënd është e fortë.  13. Në të vërtetë, Ai është që e fillon dhe e rikthen (jetën).  14. Ai është që fal mëkatet, Ai është i Dashur.  15. Është Zoti i Arshit të Madhërishëm.  16. Që bën atë që dëshiron.  17. A të ka ardhur ty lajmi i ushtrive.  18. Të Faraonit dhe të The-mu¬dit?  19. Por mohuesit, vazhdojnë me gënjeshtër.  20. E, All-llahu i ka rrethuar ata.  21. Përkundrazi, Ai është Kur’an i lav¬dishëm.  22. Në një pllakë të ruajtur mirë.
KUPTIMI I FJALËVE
Goditja - Dënimi.
Fillon dhe e rikthen - Krijon e më pas e ringjall në Ditën e Ringjalljes.
Zoti i Arshit - Sunduesi i Arshit.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Pas atyre që hapën hendekun, All-llahu i drejtohet Muham-me¬dit (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të): “Zoti yt është i Gjithëfuqishëm për t’i dënuar jobesimtarët dhe për t’i shkatërruar ata, sa të mos mbesë asnjë prej tyre, sepse Ai i krijoi ata për të parën herë dhe do t’i ngjallë ata për së dyti e do t’u kërkojë llogari për çfarë punuan.” Ajetet përmendin disa nga cilësitë e All-llahut: “Ai është që krijon për herë të parë dhe e ringjall krijesën e Tij. Ai është i Dashur, Ai është Zoti i Arshit. All-llahu bën ç’të dojë e asgjë nuk qëndron mes Tij e asaj që Ai dëshiron.”
Në fund të kësaj sureje, All-llahu i thotë Muhammedit (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të): “Me të vërtetë, Ne të treguam ty për disa nga ata që e mohuan All-llahun, si Fa¬raoni, të cilin Ne e mbytëm dhe shpëtuam Musanë (paqja e All-llahut qoftë mbi të), si dhe për gjendjen e Themudit, i cili për¬gë¬njesh¬troi të dërguarin Salih, e Ne e shkatërruam me një bubu¬lli¬më të fortë.”
Kjo fjalë ishte për qafirët kurejshë, në qoftë se ata do të vazhdonin t’u bënin keq besimtarëve e të qëndronin në mohim. All-llahu i shkatërroi popujt para tyre, për arsye se mohuan All-llahun e ata qenë më të fortë se kurejshët. Në qoftë se All-llahu dëshiron të shkatërrojë një popull, atëherë e shkatërron atë dhe as¬kush nuk i bën dot ballë. Kurejshët mohuan Kur’anin e Shenj-të, i cili është shkruar në Leuhi Mahfudh.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1.All-llahu u jep dënim të rreptë femohuesve.
2.All-llahu ua fal mëkatet atyre që pendohen dhe ia lehtë-son besimtarit të devotshëm mundin për të bërë veprën e mirë.
3.All-llahu u tregon njerëzve se edhe popujt e mëparshëm janë udhëzuar.
4. Arshi dhe Leuhi Mahfudhi janë krijesa të All-llahut, të ci-lat ne nuk i kemi parë.
Pyetje dhe ushtrime
1. Si quhej i Dërguari te Faraoni? Po i Dërguari te Themudi?
2. Ajetet përmendën dy krijesa të mëdha, të cilat ne nuk i kemi parë. Cilat janë ato?
3. “All-llahu thotë e bën atë që dëshiron”. Si do ta komen-tonit këtë?
4. Thoni suren në të cilën flitet për Faraonin.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “ET TARIK “

(E zbritur në Mekë, ka 17 ajete)
Ajetet 1 - 10
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për qiellin dhe yllin ndriçues!  2. E ku e di ti se ç’është tariku?  3. Ai është shpuesi (i errësirës me dritën e tij).  4. Nuk ka njeri që të mos ketë Mbrojtës.  5. Le të shikojë njeriu se prej çfarë është krijuar.  6. Është krijuar prej një pike uji që hidhet fuqishëm,  7. Që del nga shtylla kurizore e nga dërrasa e gjoksit.  8. E s’ka dyshim se Ai ka fuqi ta rikthejë në jetë atë.  9. Ditën, kur do t’i kontrollohen të fshehtat.  10. E ai (njeriu) nuk ka as forcë e as ndihmëtarë.
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për krijimin e njeriut dhe për ringjalljen e tij pas vdekjes; ajo flet për Kur’anin dhe paralajmëron femohuesit.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Në fillimin e kësaj sureje All-llahu i Madhërishëm betohet për qiellin. Betohet edhe për yjet, që me dritën e tyre shpojnë errësirën e natës. Betohet në yjet e në meteorët. All-llahu be-tohet në këto krijesa të mëdha, se njeriu nuk është lënë i ve-tëm. Ai ka me vete engjëjt që e ruajnë dhe që i regjistrojnë vep¬rat që bën.
All-llahu i Madhërishëm e fton njeriun të mendojë për kri-jesat e All-llahut e të pyesë veten si janë krijuar ato. Fillimi i krijimit të njeriut është një pikëz fare e vogël, nga fara (sper-ma) e mashkullit dhe veza e femrës, që piqen bashkë e formoj-në një pikë, e cila më pas kthehet në nje foshnje të vogël në barkun e nënës së vet. Më pas del në këtë botë e fillon e rritet, derisa bëhet i moshuar, pastaj vdes.
All-llahu i Madhërishëm është i Plotfuqishëm për ta ringja-llur atë. Kjo do të ndodhë në Ditën e Ringjalljes. Atë Ditë, All-llahu do t’i nxjerrë përpara njeriut fjalët që ka thënë e veprat që ka bërë dhe që ai mendonte se ishin të fshehta.
Në Ditën e Gjykimit njeriu nuk do të gjejë forcë që ta mbro¬jë e ta ndihmojë. Njeriu do të gjejë vetëm punën e tij. Janë veprat e tij ato që do t’i bëjnë mirë ose keq.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Çdo njeri ka me vete engjëj, që e ruajnë dhe që regjis-trojnë ç’bën e ç’thotë ai.
2. Krijimi i njeriut në barkun e nënës fillon nga një pikëz fare e vogël.
3. All-llahu i Madhërishëm është i Plotfuqishëm që ta ringja-llë njeriun pas vdek¬jes për t’i kërkuar llogari.
4. Në Ditën e Gjykimit, All-llahu i Madhërishëm do ta bëjë të dukshme çfarë fshihte njeriu.
5. Në Ditën e Gjykimit njeriu nuk do të gjejë forcë ku të mbësh¬tetet e asnjë që ta ndihmojë.
PYETJE E USHTRIME
1. Përmendni tri çështje që na i mësojnë ajetet.
2. Ç’do të thotë ajeti: “Nuk ka njeri që të mos ketë Mbroj-tës.”?
AJETET 11 - 17
11. Për qiellin që na e kthen shiun.  12. E tokën, që çahet (për të dalë bimët).  13. Vërtet, ai (Kur’ani) është Fjalë që dallon (të mirën nga e keqja).  14. Ai nuk është për lojë.  15. Ata, vërtet ngrenë kurthe.  16. Por dhe Unë përgatis dësh-timin e kurtheve të tyre.  17. E ti jepu jobesimtarëve afat, jepu atyre edhe pak kohë!
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
All-llahu i Madhërishëm betohet në qiellin, i cili sjell shiun mbi tokë dhe për tokën. Kur bie shiu, toka çahet për të nxjerrë bimët. All-llahu betohet për qiellin e për tokën se Kur’ani është i vërtetë, larg kotësive dhe lojrave të fjalëve, prej të cilave nuk fitohet asgjë. Por, megjithëse Kur’ani është i vërtetë dhe i Dër-guari i çiltër, femohuesit ngulnin këmbë në përgënjeshtrimin e tyre dhe ngrinin kurthe kundër Islamit e muslimanëve. All-llahu u thotë muslimanëve të rrinë të qetë, sepse Ai është me ta, kujdeset për ta, i ruan ata dhe bën të dështojnë planet e armiq¬ve të Islamit. All-llahu i Madhërishëm është i Plotfuqishmi, Ai mund t’i shkatërrojë e t’i dënojë ata, por All-llahu i Madhë¬rishëm i thotë të Dërguarit të Vet: “Mos u nxito! Duroji pak fe¬mo¬hue¬sit! Duroni ti dhe muslimanët, sepse fundi i femohuesve dihet; ata janë të humbur në këtë botë e në Botën tjetër do të kenë një dënim të dhimbshëm, në xhehenem.”
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Fjala e All-llahut është e vërtetë dhe e çiltër.
2. Femohuesit gjithmonë u ngrenë kurthe muslimanëve.
3. All-llahu i Madhërishëm i mbron muslimanët dhe i asgjë-son planet e armiqve të Islamit.
4. All-llahu i Madhërishëm u kërkon muslimanëve që të mos ua ngutin dënimin jobesimtarëve.
5. Është Urtësi e All-llahut vonimi i dënimit për femohuesit.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Përgjigjuni me “saktë” ose “gabim” fjalive të më¬posh¬t-me.
a) Kur femohuesi bën një mëkat, All-llahu e dënon atë menjëherë.
b) Kur’ani e ndan të mirën nga e keqja.
2. Përmendni tri nga çështjet për të cilat flasin ajetet.
3. Plotësoni fjalitë e mëposhtme me fjalë nga sureja
a) Muslimani i largohet ......... në fjalët që thotë.
b) Femohuesit ......... për muslimanët.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “E’LA “

(E zbritur në Mekë, ka 19 ajete)
Ajetet 1 - 13
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Madhëroje Zotin tënd, më të Lartësuarin,  2. I Cili krijoi dhe përsosi,  3. I Cili paracaktoi dhe orientoi,  4. I Cili bëri të mundur që të mbijë kullota  5. E pastaj e bëri atë mbeturinë të zezë.  6. Ne do të të mësojmë ty ta lexosh (Kur’anin) e ti nuk do ta harrosh,  7. Përveç asaj që All-llahu dëshiron. Ai e di të dukshmen dhe të fshehtën.  8. Ne do të të drejtojmë ty në të lehtën.  9. Ti këshillo aty, ku këshilla bën dobi.  10. Do të këshillohet ai që ka frikë  11. E do t’i shmanget asaj ai që është njeri i keq.  12. Ai do të hyjë në zjarrin e madh.  13. Aty as nuk do të vdesë e as nuk do të jetojë.
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për fuqinë e All-llahut të Madhërishëm mbi krije¬sat, për Kur’anin e Shenjtë dhe për rëndësinë e këshillimit.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Kjo sure fillon me një kërkesë, që All-llahu i Madhërishëm ua drejton të Dërguarit të Tij dhe të gjithë muslimanëve: ta për¬mendin All-llahun e Madhërishëm dhe ta lartësojnë Atë; të mos i bëjnë shok All-llahut dhe të mos thonë se Ai ka fëmijë. All-llahu i Madhërishëm është Një, nuk ka shok dhe as nuk ka të ngja-shëm. Është All-llahu më i Madhi, Ai që ka krijuar gjithçka, që ka paracaktuar gjithçka. All-llahu i Madhërishëm i ka dhënë njeriut cilësi që ia lehtësojnë bashkëpunimin me të tjerët. All-llahu i Madhërishëm u ka dhënë kafshëve cilësi që i bëjnë ato të dobi-shme për njeriun. Edhe Diellin, Hënën, ujin dhe aj¬rin All-llahu i Madhërishëm i bëri të dobishëm për njeriun. Kësh¬tu, gjithësia ecën në rregullsi të madhe. All-llahu i Madhë¬rishëm krijoi gjith-ashtu bimët në lloje të shumta, në mënyrë që krijesat e Tij të përfitojnë nga ato, që njeriu e kafsha të hanë bimë të gjelbërta e të freskëta. Njerëzit dhe kafshët përfitojnë prej tyre edhe kur bimët thahen. E gjithë kjo është nga mëshi¬ra e All-llahut mbi krijesat e Tij. E gjithë kjo është Paracaktimi dhe Urtësia e All-llahut. Bimët, mbirja dhe tharja e tyre të kujtojnë jetën e kësaj bote. Ajo është si bimët; fillon dhe... mba¬ron. All-llahu i Madhë-rishëm i tregon Profetit të Tij se Ai do t’ia kumtojë atij Kur’anin nëpërmjet Xhebrailit të çiltër e Profeti (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) nuk do të harrojë gjë nga Kur’ani, me lejen e All-llahut. Por ka disa ajete që All-llahu i ka anuluar e që nuk konsiderohen pjesë të Kur’anit dhe Profeti (paqja dhe beki-mi i All-llahut qofshin mbi të) mund të mos i mbante mend.
All-llahu i Madhërishëm thotë se Ai di gjithçka. Ai di atë që njerëzit e fshehin dhe atë që njerëzit e nxjerrin në pah. Madje, All-llahu i Madhërishëm di edhe atë që u shkon nëpër mend nje-rëz¬ve, di ngacmimet që vetja ia bën gjithkujt. Kështu, All-llahu i Madhërishëm i paralajmëron njerëzit.
All-llahu i Madhërishëm i drejtohet të Dërguarit të Tij: “Vër¬tet, All-llahu ka zgjedhur për ty një fe të lehtë, pa vështi-rësi.”
All-llahu i Madhërishëm është i kënaqur nga Profeti i Tij dhe nga Bashkësia (ummeti) Islame. Kjo fe është e lehtë për t’u ndjekur, prandaj All-llahu e urdhëroi Profetin e Tij që t’ua për-cillte atë njerëzve, që t’ua kujtonte atyre madhështinë e kësaj feje dhe t’i nxiste ata të besonin All-llahun.
Ai njeri që e ka frikë All-llahun e Madhërishëm do të për-fitojë nga Kur’ani. Tek ai do të duken frytet e kësaj frike me adhurim dhe bindje e ai do të ndihet i lumtur. Në të kundërt, njeriu, që e dëgjon Kur’anin por e lë atë pas dore dhe nuk për-fiton prej tij, nuk do ta gjejë lumturinë as në këtë botë e as në Botën Tjetër. Në Botën tjetër All-llahu do ta fusë në zjarrin e xhehenemit. Aty nuk do të ketë më një jetë të këndshme; aty do të jetë mes jetës dhe vdekjes, e ky është dënimi më i madh.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu i Madhërishëm i ka urdhëruar muslimanët që ta madhërojnë e ta kujtojnë vazhdimisht Atë. Është kumtuar që, kur Profetit (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) i zbri-ti ajeti,“Madhëroje Zotin tënd, më të Lartësuarin,” ai tha: “Thua-jeni këtë ajet kur të bini në sexhde.” (E kumton Ahmedi dhe Ebu Daudi)
2. All-llahu i Madhërishëm e ka krijuar gjithësinë me tërë rregullsinë.
3. All-llahut të Madhërishëm nuk mund t’i fshihet asgjë, asnjëherë.
4. Islami është fe e lehtësisë.
5. Ai që e dëgjon këshillën dhe përfiton prej saj, ka arritur lumturinë; kurse ai që nuk e pranon këshillën, ka humbur.
6. Ata që do të hyjnë në Zjarr do të jenë midis vdekjes dhe jetës.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Çfarë duhet të thotë muslimani kur bie në sexhde?
2. Ç’ajete të kujtohen kur shikon një elefant a deve?
3. Si do të jetë gjendja e atyre që do të jenë në zjarr?
AJETET 14 - 19
14. Ka shpëtuar ai, që është pastruar,  15. Që e kujton ma¬dhërinë e Zotit të vet dhe falet.  16. Por, ju po i jepni përpa¬rë¬si jetës së kësaj bote.  17. E dihet se jeta e Botës Tjetër është më e dobishme dhe e përjetshme.  18. Vërtet, kjo (këshillë) gjen¬dej edhe në Fletët e para,  19. Në Fletët e Ibrahimit dhe të Musait.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Në këto ajete All-llahu i Madhërishëm tregon se i lumturi dhe i shpëtuari është ai që nuk bën mëkate, që e pastron veten e tij nga ato, që nuk është si disa të tjerë, të cilët e duan këtë botë më shumë se Botën Tjetër e punojnë për këtë botë më shumë se për Botën Tjetër. Muslimani i çiltër punon edhe për këtë botë edhe për Botën Tjetër, por ai i kushton më shumë vëmendje Botës Tjetër, sepse jeta në atë Botë është më e mirë se jeta në këtë botë. Në Botën e Përtejme jeta është e përher¬shme, ajo nuk ka fund, kurse jeta e kësaj bote nuk është gjith¬monë e bukur dhe një ditë do të mbarojë. Vërtet, këto janë kë¬shilla dhe porosi për të gjithë njerëzit. All-llahu i Madhë-ri¬shëm i ka përmendur këto këshilla në Kur’an, që i zbriti Muhammedit dhe në Fletët, që ua zbriti Ibrahimit dhe Musait.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Muslimani që i kushton vëmendje lumturisë në Botën Tje¬tër largohet nga mëkatet.
2. Janë vepra e veprime të muslimanëve të çiltër pastrimi i pasurisë, përmendja shpesh e All-llahut dhe falja e namazit rregullisht.
3. All-llahu i Madhërishëm i qorton ata, që e duan këtë botë më shumë se Botën Tjetër.
4. Mesazhet e Profetëve ftojnë njësoj në moralin e mirë.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Ajetet përmendin tri vepra të muslimanëve të çiltër. Cilat janë ato?
2. Sureja flet për tre Profetë. Thoni cilët janë ata, sipas ko-hës kur kanë jetuar?
3. Lidhni çdo fjalë të kolonës A me fjalën që i përshtatet në kolonën B.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EL GASHIJE”

(E zbritur në Mekë, ka 26 ajete)
Ajetet 1 - 16
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. A të erdhi ty lajmi për shkatërrimin (Gjithëpërfshirës) ?  2. Atë Ditë sheh fytyra të përulura,  3. Të lodhura e të rras-kapitura (nga mundimi).  4. Ata hyjnë në Zjarrin e ndezur fort.  5. U jepet të pijnë prej një burimi të valë.  6. Ata nuk kanë ushqim tjetër, përveç një barishteje me gjemba e me helm,  7. Që as nuk të jep fuqi dhe as nuk ta shuan urinë.  8. Atë Ditë sheh fytyra të ndritshme.  9. Të kënaqura për veprat e veta.  10. Në xhenet të shkallës së lartë.  11. Aty nuk dëgjojnë fjalë të pakëndshme.  12. Aty ka burime që rrjedhin.  13. Aty ka shtre¬¬tër të lartë,  14. Gota të vëna pranë,  15. Jastëkë të renduar për mbështetje  16. Dhe qilima të shtruar.
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për fundin e keq të femohuesve, për fundin e lumtur të muslimanëve dhe për disa krijesa të All-llahut.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Kjo sure flet për Ditën e Gjykimit, e cila kaplon të gjithë nje¬rëzit. All-llahu i Madhërishëm ia kujton të Dërguarit të Tij këtë lajm të madh, të cilin duhet ta dinë të gjithë njerëzit. Ai i tre¬gon Profetit cilësitë e atyre që do të hyjnë në xhehenem dhe dënimin që u është përgatitur atyre. All-llahu tregon, gjithash¬tu, edhe për ata që do të futen në xhenet dhe për të mirat, që u janë përgatitur atyre. Pas Ditës së Ringjalljes dhe pas Gjykimit njerëzit do të ndahen në dy grupe. Grupi i parë, janë ata që do të futen në Zjarr. Ata do të jenë kokulur. Në fytyrat e tyre do të duket pendimi, sepse ata punuan dhe u lodhën në këtë botë, por veprat e tyre shkuan kot e nuk u pranuan nga All-llahu i Ma¬dhë¬rishëm. Ndoshta veprat e tyre qenë adhurim; ndoshta qe¬në vep-ra të këqija dhe të shthurura. Omeri (All-llahu qoftë i këna¬qur me të) pa një ditë një prift të krishterë, të lodhur aq shu¬më nga adhurimi, sa mezi mbahej. Omeri (All-llahu qoftë i këna¬qur me të) qau dhe këndoi ajetin: “Atë Ditë, sheh fytyra të përulura. Të lodhura e të rraskapitura (nga mundimi). Ata hyjnë në Zjarrin e ndezur fort.” Në të vërtetë, prifti u lodh në një adhu¬rim të cilin nuk e pranon All-llahu i Madhërishëm në Botën e Përtejme, sepse ai nuk e njohu All-llahun si Zotin e Vetëm. Ai nuk e adhu-roi All-llahun ashtu siç duhet dhe rezultati ishte lodh¬ja në këtë botë dhe dënimi në Botën Tjetër.
Ata që do të hyjnë në xhehenem do të digjen në Zjarrin e tij shumë të fortë. Burimi, ku do të pinë ata, do të nxjerrë ujë të valuar. Ata do të hanë ushqim të keq; ai do të jetë një lloj dë¬ni¬mi për ta. Ai do t’ua çjerrë barqet.
Grupi i dytë janë ata që do të hyjnë në xhenet. Fytyrat e tyre do të jenë të çelura e të bukura. Në to do të shihen shenjat e gëzimit e të shpëtimit. Ata do të jenë të kënaqur dhe të gë¬zuar për veprat që kanë bërë në këtë botë, sepse falë atyre vep¬rave ata u futën në xhenet. Xheneti, që All-llahu ka për¬ga¬¬titur për besimtarët, është i lartë, i bukur; në të nuk fliten fjalë të këqija. Atje do të dëgjohen vetëm fjalë të mira nga engjëjt që do t’i vizitojnë besimtarët.
Në xhenet ka burime me ujë të kulluar; ka shumë pije të shijshme, si vera , qumështi e të tjera që All-llahu i ka përga¬ti-tur për të devotshmit. Ata që do të hyjnë në xhenet do të mbështeten mbi jastëkë, mbi ndenjëse të larta e të rehatshme. Atyre do t’u shtrohen qilima të bukur gjithandej. Ata do të kenë përpara vetes gota të mbushura me pije të shijshme. Të mirat e xhenetit janë të shumta dhe të mëdha. Mendja e njeriut nuk mund t’i përfytyrojë të mirat e xhenetit ashtu siç janë në të vërtetë. Kur Kur’ani flet për xhenetin, duke na thënë se aty do të ketë pije, ushqime e vende të rehatshme për t’u ulur, ai ve¬tëm se dëshiron të na e përafërsojë kuptimin, sepse, në të vër¬te¬të, ato të mira që gjenden në xhenet nuk u ngjajnë të mira¬ve që gjenden në këtë botë. Ngjashmëri e vetme janë vetëm em¬rat, që njerëzit ta kuptojnë Fjalën e All-llahut të Madhërishëm.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Ajetet na tregojnë humbjen e madhe të femohuesve. Ata lodhen në këtë botë dhe dënohen në Botën Tjetër.
2. Ajetet flasin për çfarë ka përgatitur All-llahu për femo-hue¬sit në xhehenem.
3. Ajetet flasin për atë që ka përgatitur All-llahu për besim-ta¬rët në xhenet.
PYETJE DHE USHTRIME
1. All-llahu i Madhërishëm ka përmendur dy cilësi të ushqi-mit që do të hanë femohuesit në Botën Tjetër. Cilat janë këto cilësi?
2. Ajetet flasin për disa të mira të xhenetit. Përmendni tri prej tyre.
3. “El Gashije” është një nga emrat e Ditës së Gjykimit. Thoni tre emra të tjerë të Ditës së Gjykimit, të cilat janë për-mendur në suren e mëparshme.
AJETET 17 - 26
17. A nuk i shikojnë devetë se si janë krijuar,  18. Edhe qiellin se si është ngritur lart,  19. Edhe kodrat se si janë vendosur!  20. Edhe tokën se si është shtruar?  21. Ti këshillo; ti je vetëm një këshillues.  22. Ti nuk je zotërues i tyre,  23. Përveç atij që sprapset e nuk beson.  24. All-llahu e dënon atë me vuajtje të mëdha.  25. Ata (njerëzit) vetëm te Ne kthimin e kanë.  26. Dhe detyra Jonë është gjykimi i tyre.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
All-llahu i Madhërishëm u thotë njerëzve që të shikojnë disa nga krijesat e Tij të mrekullueshme, të cilat tregojnë fuqinë e Tij. All-llahu i Madhërishëm u kërkon njerëzve të shikojnë deve-të dhe të meditojnë për krijimin e kësaj kafshe. Arabët, të cilë-ve u zbriti së pari Kur’ani, i përdornin shumë devetë. Vërtet, deveja është një kafshë e mrekullueshme, që e meriton të mendo¬het për krijimin e saj dhe për cilësitë e saj. Deveja është një nga kafshët që e duron shumë etjen. Në qoftë se deveja pi ujë të kripur, trupi i saj e kthen në ujë të ëmbël. Deveja është në gjendje të gjejë rrugët me anë të yjeve. Deveja ka edhe shumë cilësi të tjera që e dallojnë nga kafshët e tjera. All-llahu i Madhërishëm i fton njerëzit të shikojnë gji-thashtu qiellin se si All-llahu e bëri atë të lartë, si e bëri atë të fortë e të qëndrue-shëm dhe si e ka zbukuruar atë me yje. All-llahu i Madhërishëm u kërkon njerëzve që të shikojnë malet e larta. All-llahu i Madhërishëm i ka krijuar malet që të përfor¬coj-në Tokën. Në male ka edhe plot dobi të tjera. All-llahu i Madhë-rishëm u thotë njerëzve që të shikojnë tokën, ku ata jetojnë. All-llahu i Madhë-rishëm e ka bërë të lehtë jetesën. Megjithëse ajo rrotullohet, njerëzit lëvizin të qetë e të sigurt, pa e ndjerë lëvizjen.
Shikimi i krijesave të All-llahut, të cilat njerëzit i kanë para syve çdo ditë, dhe mendimi për krijimin e tyre i shtyn ata ta besojnë All-llahun, Librin e Tij dhe të Dërguarin e Tij (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të).
All-llahu i Madhërishëm kërkoi nga i Dërguari i Tij (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) që të ftonte të gjithë nje¬rë¬zit në Islam, që t’u kujtonte atyre Gjykimin përpara All-llahut dhe përfundimin në xhenet ose në Zjarr. Ai që do ta ndjekë të Dërguarin dhe do të bëhet musliman, ai ka zjedhur rrugën e shpëtimit. Nuk detyrohet nga i Dërguari të bëhet musli¬man ai që ngul këmbë në mendimin e vet, sepse nuk ka dhunë në fe. I takon All-llahut t’i gjykojë ata.
All-llahu i Madhërishëm i paralajmëron ata që nuk e pranoj-në Islamin duke i thënë se do të kthehen tek All-llahu i Madhë-rishëm, se All-llahu do t’u kërkojë llogari për mohimin e tyre dhe do t’i dënojë rëndë në zjarrin e xhehenemit.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Të mendosh për krijesat e All-llahut është adhurim. All-llahu i Madhërishëm ka urdhëruar të mendojmë për krijesat e Tij dhe Ai do ta shpërblejë atë që e bën këtë.
2. All-llahu i Madhërishëm e urdhëron Profetin (paqja dhe be¬kimi i All-llahut qofshin mbi të) që t’u kujtojë njerëzve fri¬kën e All-llahut dhe Ditën e Gjykimit.
3. Islami nuk e detyron njeriun të bëhet musliman, por në të njëjtën kohë ai nuk e lejon njeriun që ta pengojnë thirrjen në Islam a ta luftojë atë.
4. Njerëzit do të kthehen tek All-llahu i Madhërishëm dhe në Ditën e Gjykimit All-llahu do t’u kërkojë atyre llogari për veprat e bëra.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Thoni disa cilësi që e dallojnë devenë nga kafshët e tjera.
2. Përse quhet deveja “anija e shkretëtirës”?
3. Çfarë ju tërheq vëmendjen kur shikoni qiellin sipër jush?

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EL FEXHR”

(E zbritur në Mekë, ka 30 ajete)
Ajetet 1 - 14
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për agimin!  2. Për dhjetë netët!  3. Për çiftin dhe për te¬kun!  4. Për natën që shkon!  5. A janë këto betime për të men¬çurin?  6. A nuk e di ti se ç’bëri Zoti yt me Ad-in?  7. Me banorët e Iremit me ndërtesa të larta,  8. Që si ata (populli Ad) nuk është krijuar askush në Tokë!  9. Dhe me Themudin, të cilët shpuan shkëmbinj në luginë.  10. Dhe me Faraonin e forti¬fi¬kuar me tenda (ushtarake),  11. Të cilët e tepruan me krime në tokë  12. Dhe në të shtuan shkatërrimin.  13. E All-llahu kun¬dër tyre lëshoi lloj-lloj dënimesh.  14. Se Zoti yt është që përcjell (u rri në pritë).
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për disa popuj femohues dhe për dënimin që iu dha atyre. Sureja flet edhe për natyrën e njeriut, për Botën Tje¬tër dhe për çfarë do të ndodhë në të.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Fillimi i sures tregon për disa popuj që kanë jetuar përpa¬ra Islamit. All-llahu i Madhërishëm, me fuqinë e Tij, betohet në agimin, për ato orë të qeta e të bukura që janë fillimi i ditës.
All-llahu i Madhërishëm betohet në dhjetë ditë të bekuara, që mund të jenë dhjetë ditët e muajit Dhul Hixhxhe, kur kryhet shtylla e pestë e Islamit, haxhi. Të tilla janë edhe dhjetë ditët e fundit të muajit të Ramazanit, ndër të cilat është një natë më e mirë se një mijë muaj. Nata e Kadrit. All-llahu betohet, gji¬tha-sh¬tu në ditën e kurbaneve, që është dita e dhjetë e muajit Dhul Hixhxhe. All-llahu betohet për ditën teke, që është dita e nëntë e muajit Dhul Hixhxhe, Dita e Arafatit. All-llahu i Madhë¬rishëm betohet për natën kur ajo shkon. Në këtë betim gjejmë një shenjë të mrekullueshme; Lindjen dhe Perëndimin. Betimi i All-llahut në Lindjen dhe Perëndimin, në këtë mrekulli, është i mjaftueshëm për të bindur një njeri me mendje të shëndoshë se All-llahu i Madhërishëm mund t’i asgjësojë kufrin dhe të këqinj¬të kur të dojë, sado të fortë të jenë ata.
All-llahu i Madhërishëm na tregon se si ka asgjësuar popu¬llin e Adit. Ai qe popull i fortë e i qytetëruar. Jetonte në qytete të mëdha, me ndërtesa të larta, që nuk gjendeshin në vende të tjera. Por, kur populli i Ad-it e përgënjeshtroi të Dërguarin e All-llahut, Hudin, All-llahu i Madhërishëm e shkatërroi atë. Atyre nuk u bëri dobi forca dhe qytetërimi.
All-llahu i Madhërishëm shkatërroi edhe popullin e Themu-dit. Edhe ai ishte i fortë. Ata kishin bërë shtëpi në shkëmbinj. Me¬gjithatë All-llahu i shkatërroi ata, kur përgënjeshtruan Pro¬fe-tin e All-llahut, Salihun. All-llahu i Madhërishëm e mbyti Farao-nin dhe ushtrinë e tij, i mbyti ata që kishin piramidat, që ngja-nin si shtylla të stërmëdha në tokë, sikur të ishin male. All-llahu i asgjësoi ata, sepse përgënjeshtruan Profetin e All-llahut, Musa-në.
Të gjithë popujt që përmendëm i kishin kaluar caqet dhe u kishte pëlqyer së tepërmi fuqia e vet. Kështu ata filluan të për-hap¬nin të keqen mbi tokë, luftuan të Dërguarit e All-llahut e bë¬në vepra të liga. All-llahu i Madhërishëm zbriti dënimin mbi ata popuj, sepse Ai mbikëqyr me kujdes veprat e njerëzve dhe i re¬gjistron ato. Ai dënon ata që kanë bërë vepra të liga, si në këtë botë, ashtu edhe në Botën Tjetër.
Në këto ajete shohim se All-llahu i paralajmëron femohuesit kurejshë që të kenë frikë se Ai do t’i asgjësonte ata, në qoftë se ata do të vazhdonin me mohimin e tyre, sepse All-llahu i Ma¬dhë¬rishëm kishte asgjësuar edhe më parë popuj më të fortë se ata.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu i Madhërishëm i ka pëlqyer disa ditë e net më shu¬më se disa të tjera.
2. All-llahu i Madhërishëm ka asgjësuar shumë njerëz, sepse ata përgënjeshtruan të Dërguarit dhe përhapnin të keqen mbi tokë.
3. All-llahu i Madhërishëm i mbikëqyr femohuesit dhe i shë-non veprat e tyre, që më pas t’i dënojë ata rëndë.
4. Fuqia e njerëzve nuk është asgjë në krahasim me fuqinë e All-llahut të Madhërishëm.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Plotësoni vendet bosh.
a) All-llahu i Madhërishëm dërgoi Profetin ______________ te populli i Ad-it , dërgoi Salihun te ________ dhe _________ te Faraoni.
2. Përmend një muaj që pëlqehet më shumë se të tjerët dhe një natë që pëlqehet më shumë se të tjerat.
3. Përpiquni të gjeni se ku jetonin tre popujt që përmenden në ajete.
AJETET 15 - 30
15. E njeriu, kur e sprovon Zoti i tij, kur e nderon dhe e begaton, thotë: “Zoti im më ka nderuar.”  16. Por, kur, për ta sprovuar, ia pakëson riskun, ai thotë: “Zoti im më ka poshtë-ruar!”  17. Jo, nuk është ashtu! Por ju nuk pëfillnit bonjakun,  18. Nuk e nxisni njëri-tjetrin për ta ushqyer të varfrin.  19. Dhe ju e hani trashëgimin (me të padrejtë)  20. Dhe pasurinë e doni së tepërmi.  21. Jo, mos ashtu! Kur të dridhet toka me dridhje të njëpasnjëshme  22.Dhe kur të vijë Zoti yt dhe engjëjt qëndrojnë radhë-radhë  23. Dhe atë ditë sillet xhehenemi e atëherë njeriut i bie ndërmend, por sa do t’i hyjë në pu¬në kjo atij?  24. E thotë: “Ah, i gjori unë, sikur të isha para¬përgatitur për jetën time!”  25. Atë Ditë, askush nuk mund të dënojë si Ai.  26. Dhe lidhjet (vargojt) e Tij janë të tilla si të askujt tjetër.  27. (Shpirtit të mirë do t’i thuhet O (ti) shpirt në qetësi e në kënaqësi të plotë!  28. Kthehu te Zoti yt, i kënaqur për vete, i kënaqur edhe Zoti me ty!  29. Hyr në mes të robve të Mi.  30. Hyr në xhenetin Tim.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Në qoftë se njeriu nuk e beson All-llahun e nuk kënaqet me gjykimin dhe përcaktimin e Tij, atëherë prej tij vijnë sjellje të këqija. Këto sjellje tregojnë paditurinë e tij dhe besimin e kotë të tij. Ky njeri i paditur, kur All-llahu i Madhërishëm i fal pasuri dhe ia bën jetën të lumtur, thotë: “All-llahu më do dhe më nde-ron mua, e unë e meritoj këtë.” Por, kur All-llahu do ta vërë në provë besimin e këtij njeriu e të shohë durimin e tij, duke mos i dhënë gjithçka që dëshiron, ai zemërohet me Zotin e tij dhe thotë: “All-llahu më urren dhe më ul mua, e nuk më jep atë që meritoj.” All-llahu e qorton njeriun për mendimin e keq e për keqkuptimin e tij. All-llahu u thotë këtyre njerëzve: Nuk është ashtu siç mendoni dhe besoni ju. Jeni ju ata që nuk e shpenzoni si duhet pasurinë dhe nuk jepni prej saj për të bërë punë të mira. Ju nuk i jepni jetimit dhe nuk e ndihmoni atë, e ky është veprim i keq. Ju nuk e ndihmoni dhe nuk e nxisni njëri-tjetrin për të ushqyer nevojtarin e varfër. Megjithëkëtë, ju o njerëz shkelni të drejtat e të tjerëve, u merrni pasuritë të pafuqishmë-ve e lakmia për pasurinë ju bën ta siguroni atë në rrugë të papërligjura. Njeriu i bën veprat e këqija dhe e harron përfun-dimin, e harron vendin që e pret në Ditën e Gjykimit.
Kur të vijë ora e Kijametit, All-llahu i Madhërishëm do të bëjë të lëkundet Toka e ç’ka në të. Gjithçka mbi Tokë do të ndryshojë. Do të vijë All-llahu, ashtu siç i shkon Madhështisë së Tij, që të gjykojë robërit e Tij. Vijnë edhe engjëjt të rreshtuar dhe afrohet xhehenemi për ta parë ata që do të hyjnë në të. Kur të ndodhin të gjitha këto, njeriu do të bindet se ka qënë i gabuar në këtë botë që nuk e ka besuar Ditën e Gjykimit dhe nuk ka bërë vepra të mira. Por pranimi i mëkateve nuk do t’u bëjë dobi të tillë njerëzve, ashtu siç nuk do t’u bëjë dobi edhe pendimi për ato që kanë bërë, sepse Dita e Gjykimit është ve-tëm për t’i dënuar ose për t’i shpërblyer, jo për të punuar.
Ditën e Gjykimit, All-llahu i Madhërishëm i dënon ata që do të hyjnë në Zjarr - femohuesit dhe mëkatarët - me një dënim të pashembullt. Askush nuk mund t’i shpëtojë dënimit të All-llahut.
Pasi ka folur për shpirtin e keq, All-llahu i Madhërishëm flet edhe për shpirtin e besimtarit. Shpirti i besimtarit do të kthehet te Zoti i vet, i sigurt dhe i qetë, sepse ai e besoi All-llahun e Ma¬dhë¬rishëm dhe iu bind Atij. All-llahu i Madhërishëm është i këna-qur prej këtij shpirti, e Ai do ta bëjë edhe këtë shpirt të jetë i kënaqur nga të mirat që All-llahu ka përgatitur për të në Botën Tjetër. All-llahu do ta fusë atë me robtë e Tij të mirë në kop-shte të paparë.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Është cilësi e jobesimtarëve të mos e falënderojnë All-llahun.
2. Të jemi të butë me jetimin, ta ushqejmë dhe ta ndih-moj¬më të varfrin.
3. Ditën e Gjykimit mëkatari do të pendohet që nuk e ka adhuruar siç duhet All-llahun, por pendimi nuk do t’i bëjë dobi.
4. Ditën e Gjykimit do të afrohet xhehenemi, për të qenë më pranë atyre që do të hyjnë në të.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Thoni tri cilësi të këqija të jobesimtarëve, të cilat përmen¬den në sure.
2. Ç’thotë jobesimtari kur i pakësohet pasuria?
3. Si do të qëndrojnë engjëjt në Ditën e Gjykimit?
4. Ç’do të thotë: “Nuk e nxisni njëri-tjetrin për të ushqyer të varfrin.”?
5. Si do të kthehet shpirti besimtar te Zoti i vet?
6. Ç’thotë Profeti (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) për afrimin e Zjarrit në Ditën e Gjykimit?

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EL BELED “

(E zbritur në Mekë, ka 10 ajete)
Ajetet 1 - 10
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Betohem për këtë qytet!  2. E ti gjendesh në këtë qytet.  3. Betohem në prindin dhe në atë që lind prej tij.  4. Vërtet, Ne e krijuam njeriun në vështirësi të njëpasnjëshme.  5. A mendon ai (njeriu) se atë nuk do ta mposhtë askush,  6. Kur thotë: “Unë kam shpenzuar shumë pasuri”?  7. A mendon ai se nuk e ka parë askush?  8. A nuk i dhamë Ne atij dy sy,  9. Edhe gjuhë e dy buzë,  10. Dhe ia kemi treguar atij të dyja rrugët?
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për rëndësinë e betimit për besimtarët, për jobe¬sim¬tarët dhe për fundin e secilit prej tyre. Ajo flet për Ditën e Kijametit dhe për çfarë do të ndodhë atë Ditë.



KUPTIMI I FJALËVE
Në këtë qytet - Në Mekën e Nderuar.
Ti gjendesh në këtë qytet - Ti je banor i lirë e me të drejta të plota i Mekës.
Të dyja rrugët - Rruga e vështirë të besimit dhe të du¬ri¬mit, për të cilën flitet më poshtë, dhe rruga e lehtë të mëkatit e të përgënjeshtrimit, për të cilën është folur në ajetet e më¬sipër-me.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Njeriu i kupton gabim shumë gjëra, prandaj më të shumtën e rasteve nuk i vlerëson ato siç duhet. All-llahu i Madhërishëm i thotë këtij njeriu: “Jo! Çështja nuk është ashtu si e mendon ti, por siç e thotë All-llahu i Madhërishëm.” All-llahu i Madhërishëm betohet për Mekën e Nderuar. Meka është vendi më i shenjtë mbi Tokë. Mirësia dhe pozita e saj u shtua nga prania e të Dër¬guarit të All-llahut.
All-llahu i Madhërishëm betohet në prindin dhe në atë që lind prej tij. Ky është vlerësim nga All-llahu për procesin e ripro¬dhimit, të shumimit të njerëzve.
All-llahu i Madhërishëm betohet për çfarë sheh vetë njeriu. Betohet për lodhjen dhe për vështirësitë me të cilat njeriu për-ballet çdo ditë, se njeriu nuk i vlerëson siç duhet gjërat.
Jobesimtari jeton në këtë botë sikur të ishte ai zot i vet-vetes; ai kujton se askush nuk mund t’i dalë përsipër; kujton se është i lirë të bëjë gjithçka do, kujton se All-llahu nuk e mbikë-qyr atë. All-llahu i Madhërishëm i tregon njeriut se veprimet që bën janë të papranueshme. All-llahu i Madhërishëm e ka krijuar njeriun. Ai i fali atij dy sytë, që të shohë; i fali gjuhën e buzët, që të shprehë i sigurtë atë që ka në veten e vet. All-llahu i Ma-dhë¬rishëm i ka treguar njeriut rrugën e drejtë dhe e ka urdhë-ruar që të ecë në këtë rrugë; All-llahu i ka treguar njeriut edhe rrugën e shtrembër dhe e ka urdhëruar t’i largohet asaj, në mënyrë që morali i tij dhe gjendja e tij (materiale dhe shpirtë-rore) të jenë ashtu siç e kërkon Islami.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Jeta e kësaj bote është e mbushur me mundim e vështi-rë¬si.
2. I padituri beson se është i lirë të bëjë ç’të dojë.
3. All-llahu i Madhërishëm i ka dhënë njeriut shumë mirësi, e prej më të mirave janë shqisat.
4. All-llahu i Madhërishëm ua ka bërë të qartë njerëzve rrugën e drejtë dhe rrugën e shtrembër, që ata të zgjedhin nga do të ecin.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Ç’kuptim kanë fjalët e mëposhtme:
a) Në këtë qytet;
b) Ti gjendesh në këtë qytet.
2. Plotësojini fjalitë e mëposhtme me fjalë nga sureja:
All-llahu i Madhërishëm i ka dhënë njeriut .................., që të shikojë dhe i dha gjuhën, që të ...................
3. Ç’do të thotë: “Dhe ia sqaruam atij të dyja rrugët.”?
AJETET 11 - 20
11. E ai që iu ngjit së përpjetës së thikët (Akabesë)  12. E ç’të mësoi ty se ç’është e përpjeta e thikët?  13. Është lirimi i një skllavi  14. Ose dhënia e ushqimit kur sundon uria  15. (Kur i jep) Ndonjë jetimi të afërm, 16. Ose ndonjë të varfri që e ka molisur varfëria,  17. Që pastaj të bëhet prej atyre që besuan, që këshilluan njëri-tjetrin për durim dhe për mëshirë,  18. Të tillë janë Shokët e Anës së Djathtë.  19. Ndërsa ata që nuk i besuan argumentet Tona, janë të Anës së Majtë.  20. Mbi ta do të jetë Zjarri si një rreth i mbyllur.
KUPTIMI I FJALËVE
E përpjeta e thikët - Rruga e drejtë e shpëtimit, që është gjithmonë e vështirë.
Shokët e anës së djathtë - Ata që do të hyjnë në xhenet.
Ata të anës së majtë - Ata që do të hyjnë në xhehenem.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Pasi ka sqaruar në ajetet e mëparshme disa sjellje e vep¬ri-me të këqija të njeriut, All-llahu i Madhërishëm flet tani për vepra të mira që e shpëtojnë njeriun nga Zjarri dhe e bëj¬në të fitojë xhenetin. Veprat e mira e ndihmojnë besimtarin. Ato janë faktorë që ai ta marrë librin e veprave të veta me të djath-tën dhe që të jetë prej atyre që futen në xhenet. Kurse, ai që e mohon All-llahun e që nuk bën vepra të mira, do të marrë librin e veprave të veta me dorën e majtë dhe do të jetë prej atyre që do të futen në Zjarr. All-llahu do t’ua mbyllë atyre dyert e xhehenemit e ata nuk do të mund të dalin më kurrë prej tij. Vepra të mira janë:
1. Të japësh lëmoshë; të paguash për të liruar robërit.
2. Të ushqesh e të ndihmosh nevojtarin, sidomos në rastet më të ngutshme, si p.sh., në kohë urie, në kohë lufte, në kohë tërmeti e përmbytjesh etj.
Të ndihmosh të dobëtit është një vepër shumë e mirë, sido¬mos kur bëhet fjalë për jetimin, që është edhe nevojtar dhe i afërm. Në këtë rast ndihma konsiderohet edhe lëmoshë edhe shi¬kim i të afërmve.
3. Veprat e mira janë të vështira për t’i kryer; ato kërkojnë durim dhe bashkëpunim.Prandaj ta nxisim njëri-tjetrin për të duruar. Muslimanët duhet ta këshillojnë njëri-tjetrin që të jenë të mëshirshëm me nevojtarët dhe t’i ndihmojnë ata.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Muslimanin e shpëtojnë nga Zjarri besimi dhe veprat e mira.
2. All-llahu i Madhërishëm urdhëron të ndihmohet nevojtari.
3. Islami porosit që të ndihmohet jetimi e të tregohet da-shuri e dhembshuri ndaj tij. Profeti (paqja dhe bekimi i All-lla-hut qofshin mbi të) thotë: “Unë dhe kujdestari i jetimit jemi në xhenet si këta të dy (dhe tregoi të bashkuar dy gishta: gishtin tregues dhe atë të mesit).” Pra, ai që kujdeset për jetimin, do të jetë bashkë me të Dërguarin (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) në xhenet.
4. Besimtari do ta marrë librin e veprave të veta me dorën e djathtë.
5. Jobesimtari do ta marrë librin e vet me dorën e majtë dhe do të hyjë në xhehenem, të cilit më pas do t’i mbyllen dyert.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Thoni nga ajetet dy nga cilësitë e atyre që do të hyjnë në xhenet.
2. Zëvendësoni tri nga fjalët e fjalisë së mëposhtme me fja-lët në kllapa, pa e prishur rendin e fjalisë:
Muslimani beson se, kur ushqen të varfrin, e kënaq All-llahun.
(Besimtari) (është i sigurtë) (jetimin)
3. Në Ditën e Gjykimit All-llahu i Madhërishëm i ndan njerë-zit në dy grupe. Cilët janë këto grupe?
4. Tregoni një ngjarje, që e keni dëgjuar ose që ju ka ndodhur, ku të flitet për ndihmën që u është dhënë nevojtarëve.
5. Thoni dy çështje që i përfitojmë nga ajetet.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “ESH SHEMS”

(E zbritur në Mekë, ka 15 ajete)
Ajetet 1 - 10
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për Diellin dhe dritën e tij!  2. Për Hënën, që vjen pas tij (Diellit)!  3. Për ditën, që e zbulon atë (Diellin)!  4. Për natën, që e mbulon atë (Diellin)!  5. Për qiellin dhe ndërtimin e tij (të mrekullueshëm) !  6. Për Tokën dhe shtrirjen e saj të gjerë!  7. Për Shpirtin dhe përmasat e rregullsinë që i dha atij  8. Dhe ia mësoi ç’është e mira dhe ç’është e keqja,  9. Ka shpëtuar ai që e pastroi vetveten  10. Dhe ka dështuar ai, që e poshtëroi atë (Shpirtin) .
KUPTIMI I FJALËVE
Ia mësoi se ç’është e mira dhe ç’është e keqja - Ia mësoi njeriut se cila ishte rruga e drejtë dhe cila ishte rruga e shtrem-bër.

KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Në këtë sure All-llahu i Madhërishëm betohet në disa nga kri¬jesat e tij të mrekullueshme. Ai betohet në Diellin dhe në dri¬tën e tij, betohet në ditën kur toka bëhet e dukshme nën dritën e Diellit. All-llahu betohet në Hënën, që duket kur perëndon die¬lli, betohet në natën, e cila mbulon tokën e ç’ka mbi tokë. All-llahu i Madhërishëm betohet në qiellin dhe Atë që e ka krijuar qiellin. All-llahu betohet në Veten e Vet. All-llahu beto¬het në Tokën, të cilën e bëri me shtrirje të gjerë për të leh¬tësuar jete-sën në të. All-llahu betohet gjithashtu në njeriun, të cilin Ai e krijoi aq bukur dhe ia bëri të qartë rrugën e mi¬rë dhe rrugën e keqe.
All-llahu i Madhërishëm është betuar në tërë këto mrekulli, që tregojnë fuqinë e Tij të madhe, për një çështje shumë të rën¬dë¬sishme: t’i tregojë njeriut se ai, i cili e pastron veten nga shirku dhe nga mëkatet do të shpëtojë dhe do të hyjë në xhenet, kurse ai, i cili e humb veten e tij me kufr dhe e prish veten me mëkate, do të futet në xhehenem. E, ai që do të futet në xhehenem, le të qortojë vetëm veten e vet, sepse All-llahu i Ma¬dhë¬rishëm ia bëri të qartë rrugën e drejtë dhe e porositi që të ecë sipas saj. All-llahu i Madhërishëm ia bëri të qartë njeriut edhe rrugën e shtrembër dhe e porositi që t’i qëndrojë larg asaj. All-llahu i Madhërishëm thotë: “Dhe ia mësoi se ç’është e mira dhe ç’është e keqja.”
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Gjithësia dhe krijesat e mrekullueshme që janë në të tregojnë fuqinë e All-llahut të Madhërishëm.
2. All-llahu i Madhërishëm e ka krijuar njeriun në trajtën më të bukur dhe i ka treguar atij rrugën e drejtë dhe rrugën e shtre-mbër.
3. Njeriu që e ruan veten dhe u largohet mëkateve, do të shpëtojë duke u futur në xhenet.
4. Kur Profeti (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) këndonte ajetin “Për shpirtin dhe përmasat e rregullsinë që i dha atij”, thoshte: “O All-llahu im! Jepu shpirtrave tanë për-kushtim e pastroji ata! Ti je Ai që i pastron shpirtrat më mirë se kushdo.” (Muslimi)
PYETJE DHE USHTRIME
1. Tregoni një ajet nga sureja, në të cilin All-llahu tregon se ia ka bërë njeriut të qartë rrugën e drejtë dhe rrugën e shtrem-bër.
2. Përmendni tri krijesa në të cilat All-llahu i Madhërishëm betohet në këtë sure.
3. Çdo fjalie të kolonës A i vini përballë fjalinë që i për-shtatet në kolonën B.

A
Kur perëndon Dielli
Kur vjen drita
Në qoftë se njeriu u lar-gohet mëkateve
B
Toka dhe ç’ka në të bëhet e dukshme
Hyn në xhenet
Del Hëna

AJETET 11 - 15
11. Themudët përgënjeshtruan për shkak të arrogancës së vet,  12. Kur më i keqi i tyre u ngrit me të shpejtë.  13 E, i Dërguari i tyre u pati thënë: “Kijeni kujdes devenë e All-llahut dhe mos e pengoni atë të pijë ujë.”  14. Ata nuk i besuan atij dhe e therën atë (devenë) e Zoti i tyre ua rreshtoi ndëshkimet dhe i rrafshoi.  15. E Ai (All-llahu) nuk u trembet pasojave të atij (ndëshkimi).
KUPTIMI I FJALËVE
Themudët - Një fis, që sipas historianëve thuhet se e kishte prejardhjen nga bregu lindor i lumit Eufrat.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Kur All-llahu i Madhërishëm tregon në fillimin e kësaj sure¬je se ai që bën mëkat shkatërron vetveten, flet për The¬mu¬dët, të cilët e shkatërruan veten e tyre duke mohuar All-llahun dhe duke bërë mëkate. All-llahu i Madhërishëm dërgoi Profetin Salih (paqja qoftë mbi të) te Themudët, që t’i ftonte të besonin në All-llahun, por ata e përgënjeshtruan Profetin e dërguar nga All-llahu. Atëherë, All-llahu i Madhërishëm, me fuqinë e Tij, nxori nga një gur një deve, e cila pinte sasi shumë të mëdha uji. De-veja ishte argument që tregonte se Salihu ishte i Dërguar nga All-llahu. Salihu i kishte paralajmëruar The¬mudët, që të mos e ngacmonin devenë dhe të mos e pengonin të pinte ujë; por ata kishin rënë në një mendje që ta përgënjeshtronin Salihun dhe ta vrisnin devenë. Kështu njëri prej tyre, më i keqi, u çua dhe e theri devenë. Atëherë, All-llahu i Madhërishëm bëri që t’i zërë to¬ka nën vete, duke i shkatërruar ata të gjithë. All-llahu i Ma-dhë¬rishëm bën gjithçka që do. Askush nuk mund t’i kërkojë llogari All-llahut për asgjë.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu nuk e dënon një popull pa i dërguar më parë të Dërguar që t’i ftojë ata në rrugë të drejtë dhe t’i paralajmërojë ata për dënimin që i pret, nëse nuk kthehen nga rruga e shtrem-bër.
2. Ajetet tregojnë gjithëfuqishmërinë e All-llahut. Ai nxori nga guri një deve të gjallë.
3. All-llahu i Madhërishëm e ndihmon të Dërguarin e Vet dhe i shkatërron ata që e mohojnë dhe që e përgënjeshtrojnë.
4. All-llahu i Madhërishëm bën çfarë të dojë dhe askush nga krijesat e tij nuk mund ta pyesë për ato që bën.

PYETJE DHE USHTRIME
1. Si quhet Profeti që dërgoi All-llahu te Themudët?
2. Flisni me fjalët tuaja për devenë e Salihut dhe për çfarë i ndodhi asaj.
3. Përse bëri All-llahu që prej guri të dilte një deve?
4. Flisni për dy çështje që i mësojmë nga ajetet.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “EL LEJL”

(E zbritur në Mekë, ka 21 ajete)
Ajetet 1 - 11
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për natën, që me errësirë mbulon Gjithësinë!  2. Për ditën, kur ajo ndrin!  3. Për Atë që krijoi mashkullin dhe fem-rën!  4. Vërtet, (qëllimet) për të cilat ju përpiqeni janë të shumëllojshme.  5. E, përsa i përket atij që jep (lëmoshë) dhe që ruhet (nga mëkati)  6. Dhe me tërë çiltërinë dëshmon më të mirën.  7. Ne do ta përgatisim atë për më të lehtën.  8. Përsa i përket atij që bën koprraci dhe e ndien veten të pavarur (nga Zoti),  9. Dhe që përgënjeshtron atë më të mirën,  10. Ne do ta përgatisim atë për më të vështirën.  11. E pasuria e tij nuk do t’i bëjë dobi, kur ai të bjerë (në Gropë).
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për jetën e njeriut në këtë botë dhe për fundin e saj. Njeriu do të shkojë ose në xhenet ose në Zjarr.
KUPTIMI I FJALËVE
Për më të lehtën - Për rrugën e drejtë dhe për të marrë sevape.
Për më të vështirën - Për ta munduar e për ta vënë në vësh¬tirësi.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
All-llahu i Madhërishëm është i Plotfuqishëm për të krijuar gjithçka që do Ai. All-llahu i Madhërishëm tregon disa nga krije-sat e tij të mrekullueshme dhe betohet në to. All-llahu i Madhë¬rishëm betohet për natën, kur ajo mbulon Tokën me errësirën e saj. All-llahu i Madhërishëm betohet edhe në ditën, që vjen pas na¬¬tës, e bën të duket Toka dhe ç’ka në të. All-llahu betohet, gji¬thashtu në mashkullin dhe në femrën e çdo krijese. Krijesat ndry¬shojnë nga njëra-tjetra, si nga cilësitë ashtu edhe nga roli që kanë.
All-llahu e krijoi ditën që njerëzit të punojnë dhe krijoi natën, që njerëzit të flenë. All-llahu i Madhërishëm krijoi mash-ku¬llin, që të bëjë punë që i përshtaten atij, krijoi edhe femrën dhe i dha detyrat dhe punët që i përshtaten asaj. Këtë shpër-ndarje detyrash e punësh mund ta vemë re si te njerëzit, ashtu edhe te krijesa të tjera. Kështu jeta ecën me rregullsi, ashtu siç do All-llahu i Madhërishëm. All-llahu i Madhërishëm betohet se ashtu siç janë veprat e njerëzve të ndryshme, ashtu edhe kër¬kesa e llogarisë do të jetë e ndryshme. All-llahu do ta ndihmojë në këtë botë, do t’ia lehtësojë rrugën e drejtë e do ta fusë në xhenet atë, që beson dhe bën vepra të mira, që e jep pasuri¬në për hir të All-llahut. Kurse ai që e mohon All-llahun, që nuk bën vepra të mira, që nuk i ndihmon të tjerët me pasurinë e vet dhe që tregohet mendjemadh mbi të tjerët, do të ketë një jetë të vështirë dhe pasuria e mbledhur nuk do t’i bëjë dobi kur të flaket në Zjarrin e xhehenemit.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. Ajetet tregojnë fuqinë e All-llahut të Madhërishëm. Ai ka krijuar krijesa nga më të ndryshmet.
2. All-llahu i Madhërishëm i ka mëshiruar robërit e tij, duke e bërë natën kohë qetësie dhe ditën kohë pune dhe lëvizjeje.
3. Veprat e njerëzve janë të ndryshme; dikush bën vepra të mira e dikush bën vepra të këqija.
4. Të gjithë ata që e besojnë All-llahun dhe bëjnë vepra të mira do të hyjnë në xhenet.
5. Të gjithë ata që e mohojnë All-llahun dhe bëjnë vepra të këqija do të hyjnë në xhehenem.
6. Në Ditën e Gjykimit femohuesit nuk do t’i bëjë dobi pasu-ria që ka grumbulluar.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Gjej të kundërtën për secilën nga fjalët e mëposhtme:
a) Jep lëmoshë - ..........................
b) Femër - .................................
2. I vini fjalët e mëposhtme në vendet e duhura: gënje-shtra, bujaria, nata.
a) Koprracia është e kundërta e ........................
b) Çiltëria është e kundërta e..........................
c) Dita është e kundërta e .............................
3. Bëni një pasqyrë me dy kolona. Në të parën shkruani tri cilësitë e atyre që do të hyjnë në xhenet dhe përbri secilës, tri cilësi të atyre që do të hyjnë në xhehenem.
4. All-llahu i Madhërishëm e ka bërë të qartë se pasuria nuk do t’u bëjë dobi atyre që do të hyjnë në xhehenem. Thoni ajetin që flet për këtë.
AJETET 12- 21
12. Detyra jonë është vetëm të udhëzojmë.  13. Vetëm Tonat janë Bota tjetër dhe kjo botë.  14. Unë ju kam paralaj-mëruar për Zjarrin e ndezur fort,  15. Në të cilin nuk hyn tjetër veçse ai më i shthururi,  16. Që përgënjeshtron të Vërtetën dhe i kthen shpinën asaj,  17. Ndërsa më i devotshmi (ndaj All-llahut) do të jetë larg tij.  18. Ai që jep pasurinë e vet për të pastruar veten,  19. Jo për t’u shpër¬blyer nga dikush që i ka bërë mirë më parë,  20. Por vetëm për të fituar kënaqësinë e Zotit të vet, më të Lartit.  21. Dhe së shpejti ai do ta mbërrijë atë kënaqësi (të plotë).
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Si mirësi mbi robërit e Tij, All-llahu i Madhërishëm u tregoi aty¬re rrugën e drejtë. All-llahu i Madhërishëm dërgoi Muham¬me-din si Profet për të gjithë njerëzimin. All-llahu i zbriti atij Kur’-anin, që njerëzit të udhëzohen për në rrugën e drejtë dhe t’i largohen errësirës e t’i afrohen dritës.
All-llahu i Madhërishëm do t’u kërkojë llogari njerëzve në Di¬tën e Gjykimit dhe kjo është e lehtë për All-llahun, sepse është Ai që gjykon, sepse në dorën e Tij është kjo botë dhe Bota Tjetër.
All-llahu i Madhërishëm i ka paralajmëruar femohuesit për zjarrin e fortë të xhehenemit e, megjithatë, ata e mohojnë All-llahun. Të devotshmit, ata që e japin pasurinë e tyre për hir të All-llahut dhe nuk e presin shpërblimin nga askush tjetër përveç Tij, do të jenë larg Zjarrit dhe do t’i shpëtojnë nxehtësisë së tij.
Këto ajete zbritën për të lavdëruar Ebu Bekr Es Siddikun, sepse ai jepte shumë nga pasuria e tij për hir të All-llahut. Ebu Bekr Es Siddiku e bleu Bilal ibn Rebahun, kur ai ishte skllav, dhe më pas e la atë të lirë. Ebu Bekr Es Siddiku bëri tërë ato vepra për hir të All-llahut. E, All-llahu i Madhërishëm do t’i kënaqë Ebu Bekr Es Siddikun e të gjithë ata si ai duke i bërë të lumtur në xhenet, ashtu siç u kishte premtuar.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu i Madhërishëm ua ka bërë të qartë njerëzve rru-gën e drejtë.
2. All-llahu i Madhërishëm ka në dorë këtë botë e Botën Tjetër, si dhe ç’ka në to.
3. Besimtari është i çiltër jo vetëm në fjalët e tij, por edhe në veprat e tij dhe e pret shpërblimin vetëm nga All-llahu.
4. All-llahu i Madhërishëm i bën robërit e Tij të mirë të kënaqen me të mirat e mëdha që Ai u ka përgatitur në xhenet.

PYETJE DHE USHTRIME
1. Vendosni shenjën () për mendimin e drejtë dhe () për mendimin e gabuar në fjalitë e mëposhtme.
a) All-llahu i Madhërishëm do ta bëjë dorështrënguarin të kënaqet në Botën Tjetër.
b) Besimtari i çiltër i bën veprat e veta vetëm për hir të All-llahut të Madhërishëm.
c) All-llahu i Madhërishëm e ka lavdëruar Ebu Bekrin.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “ED DUHA”

(E zbritur në Mekë, ka 11 ajete)
Ajetet 1 - 11
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për paraditën!  2. Për natën, kur shtrin errësirën!  3. Zoti yt as nuk të ka lënë, as nuk të ka përbuzur.  4. Bota e ardhshme do të jetë më e mirë për ty sesa e para (e ta¬nish-mja).  5. Zoti yt do të të japë ty atë me të cilën do të jesh i kënaqur.  6. A nuk të gjeti jetim e të përkrahu?  7. Të gjeti ty të paudhëzuar e Ai të udhëzoi,  8. Të gjeti të varfër e të begatoi.  9. Pra, mos e përul jetimin!  10. As lypsin mos e përzë!  11. E, mirësinë që të dha Zoti yt, shpalle!
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për kujdesin e All-llahut të Madhërishëm për të Dërguarin e Tij dhe për nderet që i ka bërë në këtë botë dhe në Botën Tjetër. Sureja përmend gjithashtu edhe udhëzime për sjelljen me jetimët.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Profetit (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) filloi t’i zbresë Shpallja në shpellën Hira, kur atij i zbriti Xhibrili me Fjalën e All-llahut të Madhërishëm: “Lexo! Me emrin e Zotit tënd, i Cili krijoi.” Që nga ajo orë e bekuar, drita e së cilës ndriçoi tërë njerëzimin, Xhibrili u urdhërua që të rrinte gjith-monë i lidhur me Profetin (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të).
Profeti (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) ishte i gëzuar për Shpalljen që i vinte nga Zoti. Ai lumturohej, kur zbris¬te Xhebraili dhe e priste me padurim ardhjen e tij.
Njëherë ndodhi që Shpallja iu vonua. Kaloi njëfarë kohe dhe Xhebraili nuk po vinte tek i Dërguari All-llahut. I Dërguari i All-llahut u hidhërua nga kjo mungesë. Femohuesit kurejshë e mo¬rën vesh vonimin e Shpalljes dhe u gëzuan shumë. Ata thoshin: “All-llahu e braktisi Muhammedin” Atëherë, All-llahu i Madhëri¬shëm i zbriti Profetit këtë sure të madhe, e cila e bën të qartë pozitën e lartë të Profetit për All-llahun dhe ua ktheu mbrapsht fjalët kurejshëve.
All-llahu i Madhërishëm betohet në paraditen, betohet në ato orë të bukura të fillimit të ditës, betohet në natën kur ajo hap errësirën e saj mbi tokë. All-llahu i Madhërishëm betohet në to se Ai nuk e ka braktisur të Dërguarin e Tij. Muhammedi është i Dërguari për të gjithë njerëzit dhe All-llahu i Madhërishëm e do atë.
All-llahu i Madhërishëm i jep sihariq Profetit (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) se Ai nuk e ka braktisur dhe se i ka përgatitur të mira të shumta në këtë botë dhe në Botën Tjetër. All-llahu i Madhërishëm e nderoi Muhammedin (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) në këtë botë, duke e bërë të Dërguar për të gjithë njerëzit. Bota Tjetër do të jetë për të më e mirë se kjo botë, sepse All-llahu i Madhërishëm do t’i japë të Dërguarit të Vet dhe Bashkësisë (Umetit) së tij gjithçka që dëshirojnë.
All-llahu i Madhërishëm e ka ruajtur dhe e ka mbrojtur të Dër¬guarin e Vet, qëkur ai ishte ende fëmijë. All-llahu u kujdes për të dhe e përgatiti për të qenë Profet. I Dërguari i All-llahut (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) u lind jetim, por All-llahu bëri që për të të kujdesej gjyshi i tij, Abdul Muttalibi. Kur vdiq Abdul Muttalibi, për të u kujdes xhaxhai i tij, Ebu Tali-bi. Edhe gjyshi i tij edhe xhaxhai ishin nga paria e Kurej¬shëve, kështu që, me dëshirën e All-llahut, Profeti u rrit i nderuar dhe krenar.
Kur u rrit Profeti (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) filloi ta kërkonte vetë të Vërtetën; ai nuk i adhuroi kurrë idhujt dhe nuk u besoi kurrë atyre. Atëherë, All-llahu e udhë¬zoi në rrugën e drejtë, të cilën ai e kërkonte, e dëshironte dhe e bëri të Dërguar.
Profeti (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) ishte i varfër, por All-llahu i Madhërishëm e pasuroi, duke e bërë që të kishte “Bejtul Mal-in” (Shtëpinë e Pasurisë). Por, Profeti (paq-ja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) e shpërndante pasu¬ri-në e vet ndër muslimanë.
Pasi All-llahu i numëroi të Dërguarit të Tij këto të mira, i vuri atij përballë tri porosi të rëndësishme.
1. Mëshiroje jetimin; jepi atij! Këshilloji edhe muslimanët të jenë të butë me të.
2. Ji i butë me atë që kërkon lëmoshë. Mos e përzë, mos e përul; këshilloje! Mësoji edhe muslimanët të veprojnë kështu.
3. Kujtoji të mirat që t’i ka dhënë All-llahu dhe falëndero¬je All-llahun për to! Mësoji edhe muslimanët të falënderojnë për të mirat që u janë dhënë.
Jetëshkrimi i Profetit tregon se ai e ka kryer detyrën që i ngarkoi All-llahu i Madhërishëm. Ai kujdesej për jetimin dhe tre-gohej i butë me të. Profeti (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) thotë: “Unë dhe kujdestari i jetimit jemi në xhenet si këta të dy” , dhe tregoi gishtin tregues dhe gishtin e mesit. Ky ësh¬të një shpërblim i madh për ata që kujdesen për jetimin. Pro¬feti (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) tregohej i bu¬të edhe me ata që kërkonin lëmoshë. Ai nuk e kthente duar¬zbra¬zët asnjërin prej tyre. Profeti e falënderonte All-llahun shu¬më, me fjalë e me adhurim. Megjithëse All-llahu ia kishte falur më¬ka¬tet, ai thoshte: “A të mos jem rob që falënderon?”
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. I Dërguari kishte një pozitë të lartë tek All-llahu i Madhë-rishëm.
2. I Dërguari e dëshironte shumë takimin me Xhebrailin për të marrë Shpalljeën.
3. All-llahu i Madhërishëm e ka nderuar Profetin e Vet në këtë botë dhe në Botën Tjetër.
4. Duhet të sillemi butë me jetimët dhe me ata që kërkojnë lëmoshë.
5. Besimtari i çiltër e falënderon shumë Zotin dhe i për-mend të mirat që Ai i ka dhënë.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Plotësojini fjalitë e mëposhtme me fjalë nga sureja:
a) Atij, që i vdes babai, quhet .................. .
b) Fala dy rekate sunet të ...................... .
c) Nuk lejohet të japësh ........................ .
2. Përse ka zbritur kjo sure?
3. Kërkoni në jetëshkrimin e Profetit (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) një ngjarje që tregon se ai sillej butë me ata që kërkonin lëmoshë.
4. Tregoni dy çështje që i mësojmë nga ajetet.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “ESH SHERH”

(E zbritur në Mekë, ka 8 ajete)
Ajetet 1 - 8
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. A nuk ta hapëm Ne gjoksin tënd?  2. Dhe hoqëm prej teje barrën tënde,  3. E cila rëndonte shpinën tënde.  4. Ne e ngritëm lart famën tënde.  5. Vërtet pas vështirësisë vjen lehtësimi.  6. Vërtet, pas vështirësisë vjen lehtësimi.  7. E pasi të lirohesh (nga detyrimi më i ngutshëm), atëherë mundo-hu edhe më shumë në adhurimin e All-llahut.  8. Dhe vetëm te Zoti yt përqendro synimin!
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për të mirat që All-llahu i Madhërishëm i ka falur të Dërguarit të Tij.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM I AJETEVE
Kjo sure flet për kujdesin e All-llahut të Madhërishëm për Profetin e Tij, në mënyrë që ta kumtonte thirrjen e All-llahut te njerëzit. Kjo sure i ngjan sures “Ed Duha”, që është para saj.
Sureja tregon se si All-llahu i Madhërishëm ia ndriçoi zemrën të Dërguarit të Vet me besim (iman), si e bëri atë ta dojë thirr¬jen për në Islam e si e bëri atë të gatshëm që të mbajë mbi supe Mesazhin Islam. All-llahu i Madhërishëm ia largoi atij mër¬zi¬në që i kishte sjellë mosbesimi dhe shtrëngimi i kurejshë-ve, sepse Profeti donte që të gjithë të udhëzoheshin për në rrugën e drejtë. All-llahu i Madhërishëm ia lehtësoi Profetit të Tij mun¬dimet që i shkaktonte populli i tij dhe e bëri të durue-shëm dhe të sigurtë në rrugën që ndiqte.
All-llahu i Madhërishëm e lartësoi kujtimin e të Dërguarit të Tij dhe e bëri atë të përjetshëm. Nuk kalon një orë në botë, pa u përmendur emri i të Dërguarit të All-llahut (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) bashkë me emrin e All-llahut, në çdo ezan e në çdo namaz. All-llahu i Madhëri¬shëm i porosit njerëzit që të çojnë Salavatë mbi Profetin (paqja dhe bekimi i All-lla-hut qofshin mbi të), t’i binden atij dhe ta duan atë. Ky shem-bull e të tjerë si ky janë nderim për Profetin (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të), e lartësojnë kujtimin e tij.
Në këtë sure All-llahu i Madhërishëm i premton të Dërguarit të Tij se Ai do ta largojë varfërinë nga ai dhe nga muslimanët që janë rreth tij. All-llahu i Madhërishëm u premtoi atyre se do t’u jepte pasuri dhe siguri, se do t’ua bënte të lehtë të jetonin mirë e të sigurtë. All-llahu e mbajti premtimin e Vet, kur musli-manët emigruan nga Meka në Medine dhe kur Islami u përhap në shumë vende të tjera. Pas kësaj, All-llahu kërkoi nga i Dërguari i Tij që ta falënderonte All-llahun për ato të mira dhe të ishte i zellshëm në adhurim. All-llahu i Madhërishëm i thotë të Dër¬gua-rit të Tij: “Kur ta mbarosh thirrjen për në Islam ditën, falu na-tën dhe kaloje kohën e mbetur duke adhuruar All-llahun, që Ai të kënaqet prej teje.” I Dërguari All-llahut i zbatoi me përpikëri të gjitha urdhrat e All-llahut të Madhërishëm.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu i Madhërishëm e ndihmoi Profetin (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të) të përcillte Mesazhin, duke e bërë atë ta donte thirrjen për në Islam.
2. All-llahu i Madhërishëm e ngriti lart kujtimin e të Dër¬gua¬-rit të Tij dhe e përjetësoi emrin e tij.
3. All-llahu i Madhërishëm i premtoi të Dërguarit të Vet se do ta shpëtonte pas vështirësisë dhe do ta pasuronte pas varfë-risë.
4. All-llahu i Madhërishëm e udhëzonte të Dërguarin e Tij ta adhuronte All-llahun rregullisht për të fituar kënaqësinë e Tij.
PYETJE DHE USHTRIME
1. Nuk kalon as edhe një orë në këtë botë pa u përmendur emri i të Dërguarit të All-llahut. Mendohuni dhe tregoni si arrihet kjo.
2. Përmendni dy çështje që na i mësojnë ajetet.
3. Plotësoni fjalitë e mëposhtme me fjali të përshtatshme nga sureja:
a) Pastroje .............. tënde nga smira për vëllezërit e tu muslimanë.
b) Drejtoje .............. , kur je në ruku.
4. Thoni një ngjarje nga jetëshkrimi i Profetit, ku bëhet i qartë durimi i tij ndaj mundimeve të femohuesve.

[Xhenneta-Morina]

SUREJA “ET TIN”

(E zbritur në Mekë, ka 8 ajete)
Ajetet 1 - 8
Me emrin e All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit
1. Për fikun dhe ullirin!  2. Dhe Turi Sinanë!  3. Dhe për kë¬të qytet të sigurisë!  4. Vërtet, ne e krijuam njeriun në for-mën më të bukur.  5. Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të ultëve,  6. Përveç atyre që besuan dhe bënë vepra të mira, ata kanë shpërblim të pandërprerë.  7. E, pas gjithë kësaj, ç’të shtyri të përgënjeshtrosh Ditën e Shpërblimit?  8. A nuk është All-llahu më i Urti i gjykuesve?
PËRMBAJTJA E SURES
Sureja flet për të mirat që i ka dhënë All-llahu njeriut, për shpër¬blimin e atij që beson dhe për dënimin e atij që mohon.
KUPTIMI I FJALËVE
Turi Sina - Mali, ku All-llahu i Madhërishëm i foli Musait.
Qytet të sigurisë - Meka e Nderuar.
KOMENTIM I PËRGJITHSHËM SURES
Në këtë sure, All-llahu i Madhërishëm betohet për tri vende, ku ka dërguar tre Profetë të nderuar. All-llahu i Madhërishëm betohet në Bejtul Mukades-in, ku dërgoi Isanë (paqja qoftë mbi të). Ai vend njihet për pemët e fikut dhe të ullirit. All-llahu i Madhërishëm betohet edhe në Turi Sina-në, në Malin e Bekuar, ku All-llahu i foli Musait dhe prej ku e nisi Musanë për te Fa¬raoni. All-llahu i Madhërishëm betohet në Mekën, vendin, ku All-llahu i Madhërishëm dërgoi Profetin Muhammed (paqja dhe bekimi i All-llahut qofshin mbi të).
All-llahu i Madhërishëm betohet në këto vende të bekuara se e krijoi njeriun në formën më të mirë dhe i dha atij ndjesh-mërinë, mendjen, dëgjimin dhe shikimin, që të jetë me moral të lartë, që ta shohë të mirën dhe ta ndjekë atë dhe ta shohë të keqen e t’i largohet asaj. Por, shumë njerëzve nuk u bëjnë dobi mendja dhe shqisat dhe ata zgjedhin mohimin dhe humbjen. All-llahu i Madhërishëm i fut ata në xhehenem në një formë të shëmtuar. Ndërsa për ata që besuan e bënë vepra të mira, All-llahu i Madhërishëm ka përgatitur në xhenet të mira që nuk mbarojnë kurrë.
Pas kësaj All-llahu i Madhërishëm qorton femohuesit: “Për-se e përgënjeshtrojnë ata Ditën e Kijametit?” All-llahu do t’i gjykojë ata me dënim, ashtu siç e meritojnë, sepse ata kanë mohuar. Nuk ka zot tjetër, përveç All-llahut. All-llahu është më i Urti, më i Drejti.
Ç’NA MËSOJNË AJETET
1. All-llahu i Madhërishëm betohet në tri vende, ku ka dër-guar Profetët e Tij, se Ai e ka krijuar njeriun në formën më të bukur.
2. Besimi dhe veprat e mira i bëjnë dobi njeriut si në këtë botë, ashtu edhe në Botën Tjetër.
3. Mohimi (kufri) e ul njeriun në shkallën më të ulët si në kë¬të botë, ashtu edhe në Botën Tjetër.
4. All-llahu i Madhërishëm është i Drejtë në gjykimin e Tij.

PYETJE DHE USHTRIME
1. Çdo fjalie të kolonës A i vini përballë fjalinë, që i përsh-ta¬tet nga kolona B:
2. Ç’do të thotë: “Në formën më të bukur”?