2 Shtatuer
Xha Meta e Xha Ceni, dy fqij t'onė, kishin ardhė ke na sot nė mėngjes pėr vizitė. Mbas shumė bisedimesh qė u zhvilluen mbi bujqėsi u ndrrue kuvendi me lajmin e papritun qė dha Xha Ceni: Nji katundar e paska vramė tė bijėn, pse ajo qenka dhunue me nji fshatar. Rreth kėsajė ngjarjeje u shtjelluen mendime tė ndryshme. Nė fund tė gjithė dhe nji zanit e pėrhiruen atin qė e kishte vramė tė bijėn. Me fjalė tjera femna e dhunueme u gjykue si fajtore e pafalshme dhe u dėnue me vdekje.
Natyrisht kurrkush nuk mundet me folė, makar nji fjalė, pėr me i dalė zot nji femne qė, tue mos i frenue sencet e veta, arrin tė poshtnohet dhe dėnimi i saj, me gjith qė tepėr i rreptė, asht i justifikueshėm. Vetėm due tė dij se pse dėnimi randon vetėm mbi femnėn e gjorė? N'asht se ajo u dhunue ase bani kurvėni, mashkulli ē'bani? A nuk bani edhe ky bikni? Kush mundet me na sigurue se femna qe ajo qė i nxiti pasionin mashkullit dhe e ndolli nė tė kryemit e asajė vepre qe e dėnon shoqnia e sotshme me fjalėt ilegale dhe e turpshme.
Sikur tė kishte pasė njerzia nji histori turpesh, natyrisht tė shkrueme prej duersh tė pastra e tė padridhuna nga ndikimi ase kėrcnimi i tjerve, kishim pėr tė vu re se, qysh nga Adam-Eva e deri mė sot, femna asht ngucė e kabue prej mashkullit pėr t'u bamė vegėl dėfrimi pėr tė. Me gjithė kėtė, kur asht diktue, asht denue dhe mashkulli s'asht trazue. Pėrse ajo ndeshkohet dhe ai nuk trazohet? A nuk kanė bamė mėkat ase faj tė dy sė bashku? Apo mėkati i mashkullit asht i falshėm? Mos asht edhe zoti me burrat apo vetėm i burravet qė mban anė kah ata? Ēudi!
Katundari i jonė e gjet vetėhen tė fyem e tė turpnuem, pse i qenka dhunue e bija. Ka tė drejtė. Por katundari tjetėr ndoshta as nuk u skuq nė fėtyrė kur e muer vesht veprėn qė kreu i biri. N'asht se i pari e vrau tė bijėn pėr me e lamė turpen me gjakun e saj, a nuk duhej qė edhe i dyti t'a vritte tė birin pėr t'a shly atė njollė qė djali i tij vulosi me gjakun e nji tė ngratės? N'u quejt ajo lavirė ase fėrshėndi, a nuk lupsesh quejtė edhe ky njimitar ase bik? Pėrse randon vetėm nga femna balanca denuese e drejtėsis mashkullore?
Apo nuk asht i njinjishėm faji pėr tė dy? Nuk dij, por mė duket se tė pakėn nė kėtė punė mashkulli nuk lypsej tė kishte nji privilegj.
Vepra e ndalueme dhe e turpshme, padyshim, u krye prej tė dyve dhe dėnimi, po n'atė mėnyrė, lypsej t'i pėrballonte qė tė dy, se po tė mos kishte marrė mashkulli pjesė aktive nė veprėn e kryeme, nuk kishte se si bahet turpi. Po, se qė tė bahej turpi lypsesh tė bashkohesh mashkulli me femnėn. Pėr ndryshe nuk do t'ekzistonte turpi nė kėtė mes dhe sot nuk do tė derdhte lot nana e shkretė mbi kufomėn e bijės sė shueme nga dora e atit tė vet. Katundaret t'ona vuejnė nga mizoria e burrave dhe e prindėvet tė tyne tė padijshėm, rrėnkojnė nėn ndrydhjen qė u bajnė zakonet e egra dhe gabimet e tyre shpėrblehen randė. Kanunet e maleve nuk i mėshirojnė aspak tė ngratat dhe nuk u napin asnji vlerė, E pėr kėto tė shkreta kurrgja e mirė s'asht bamė deri mė sot.
Sikur tė kishte qenė nė dorė tė femnave sundimi i botės, a do t'a gjejshin tė drejtė mashkujt nji dėnim tė tillė e tė njianshėm kur t'u nepesh atyne nga femnat nė nji rasė kėsodore? Sigurisht jo dhe nuk kishin me lanė mjet pa pėrdorė pėr t'a fitue, tė pakėn, barasin. Po na? Oh na tė shkretat nuk lejohemi t'a nxjerrim zanin pėr tė drejta ma natyrale e fillestare e jo ma pėr kėto qė kanė nji karakter tė shėmtueshėm. „Kur lėn femna qajnė trenėt", thotė nji fjalė popullore. Nė kėto pesė fjalė shprehet krejt pėrbuzja e skotės mashkullore kundrejt femnės sė shkretė.
Ky mendim i padrejtė dhe shnjerzuer na ka hymė nė shpirt edhe neve femnave dhe e thomi me aq besim si t'ishte ndonji verset i Kuranit ase i Ungjillit. Kjo pėrbuzje kaq trashanike, qė i bahet femnės prej mashkullit, synon me e qėllue kėtė mu nė shpirt e nė palcė: nė sedėr. Pėr atė q'asht burimi i jetės dhe shtylla e ekzistencės njerėzore bahet kjo pėrbuzje kaq e poshtme dhe e vorfėn nga vlera mentare e morale. Mashkulli, biri i femrės, i a pėrplas nė fėtyrė asajė kėtė tė fyeme kaq tė randė pėr me i a therė zemrėn mizorisht. Eh fatkeqėsi. Mashkulli qė mburret me aventurat e veta tue thanė se ka mashtrue e ka kabue kėtė ase atė femėn,
ka guximin e paturpshėm edhe me e pėrbuzė edhe me e dėnue atė pėr gabimin qė ban, gabim nė tė cilin ai vetė e shtyn.
Lypset tė ngremė krye, duhet tė ēohemi peshė e t'i luftojmė kėto ligjė e zakone qė na i grabisin tė drejtat t'ona ma se natyrale, qė na poshtnojnė dhe na ulin nė shkallėn e nji robneshės sė neveritun, qė na i shkullojnė dhe na i shterrin burimet e sedrės e tė krenaris si femna e si njerės, qė na e shtypin pamėshirshėm ndėrgjegjen dhe shtefnin. Duhet t'u apim tė kuptojnė se pėrparimi i nji kombi matet me zhvillimin e femnės dhe se kjo lypset tė zajė nji vend tė kosinderueshėm nė shoqnin njerėzore.
A s'ka zemra qė tė ndijnė dhimė pėr pėsimin t'onė? A nuk ka veshė qė t'a ndigjojnė klithmėn t'onė? Ah sikur t'isha djalė. Po, sikur tė mundesha me metamorfozue e me u bamė djalė, do tė mundesha me ndėrmarrė nji lėvizje tė gjanė pėr me i luftue rreptėsisht pengesat e fatbardhėsis sė femnės Shqiptare dhe pėr me i sigurae asaj liri tė plotė e njisi tė drejtash. Kjo pėrpjekje e ashpėr besoj se kishte me mė kėnaqė; kjo luftė e rreptė sigurisht kishte me m'a lehtėsue ndėrgjegjen e dėrmueme prej fyemjesh e padrejtėsinash tė pėrditėshme qė i bahen femnės sė shkretė. Dhe zemra e eme atėherė do tė mbushej plot hafsh e zjarr pėr t'i pėrvėlue kundėrshtarėt e kėtij ideali tė shenjtė. Po, zbrazėsia e asajė zemre qė lėngon nga mungesa e lumnis sė dėshirueme, do tė mbushej atėherė plot lang zjarri pėr me u shprazė mandej mbi ata qė e kanė monopolizue shijimin e jetės dhe gėzimin e tė drejtave nė kėtė botė.
Nuk jam e zoja me i shpirtnue mendimet e ndiesit e mija, pse s'kam pasė fat me u zhvillue nė nji shkollė tė naltė ase nė nji rreth, ku mbretnon drita e pashueshme e kulturės. Por e ndi se kam nji shpirt qė me tė tanė forcėn e vet, mė shtyn me e luftue tė ligėn dhe padrejtėsin; kam nji vullnet qė mė nguc pėr me i ramė krės mendėsis sė mykun, asnjė mendėsije qė na ka lanė trashėgim errėsina qindashekullore e injorancės, ajo qė edhe sot na pengon nė tė kryemit e veprave tė shkėlqyeshme fisnikije dhe nuk na lejon tė kalojmė nji jetė t'ambėl dhe tė bukur.
Femna Shqiptare sot s'ka ndryshim tė madh nga ato qė jetuen disa qinda vjet ma parė dhe, nė disa rai a, asht baras me skllavet e motshme, mbassi nuk i gėzon tė drejtat e veta. Sikur tė dijshin e tė mundeshin me shkrue skllavet e motshme, kush e din se ēfarė kryeveprash kishin me na lanė, pse nė to do t i pėrshkruejshin vuejtjet e veta dhe ndlesit shpaguese qė ushqejshin kundrejt zotve tė tyne. Kush e dtn se sa helm e vėner kanė pasė grumbullue zemrat e tyne tė plasuna. Kush e din. Sigurisht ato do tė kenė vdekė ma tepėr prej pezmit e dėshprimit qė i ka bamė me plasė, se sa prej sėmundjesh. Por edhe sot, thuej se, kėshtu asht femna, sidomos fėmna Shqiptare. Sikur tė guxonte kush me e zbulue dufin dhe urrejtjen qė ka zemra e sajė do tė lemerisesh e tanė bota dhė atėherė do tė kuptonte skota mashkullore se deri ku ka arri padrejtėsia qė i bahet asaj.
Po tė kisha qenė djalė, do t'u mshojsha me grusht turijve gjithė atyne qė kėrkojnė tė kenė privilegje dhe qė duen t'a pėrdorin femnėn herė si kafshė dhe herė si.....mjet dėfrimi. Por nuk jam. Dhe Perėndia, sikundėr duket, nuk e ka menden me bamė mbrekulli.
5 Shtatuer
Sot nė mėngjez tue u endė nėpėr lulishte ndigjova nji trokullimė tė lehtė. E ktheva kryet dhe pashė kah deriēka q'asht ndėrmjet nesh e shtėpis sė Xha Simonit. Nji pės mė ra nė vesh dhe mbas pak ndigjova tė thėrritet emni i em. E njofta zanin. Ishte i Irenės. U avita nė mėnyrė qė tė mos hetohesha prej tė shtėpis s'eme.
- Merre kėtė letėr - mė tha dhe futi nėn prakun e deriēkės nji letėr tė mbėshtjellun nė nji pece.
Irena e kishte gėrrye truellin nėn prak qė tė siguronte nji mjet komunikimi me mue. E mora letrėn dhe u largova dalė-nga-dale, si me mos pasė gja. Shkova e u mbylla nė kthinė t'eme. E hapa letrėn me duer tė dridhuna dhe me tė rahuna tė zemrės. Ishte prej Shpendit. Qeh se ē'mė shkruente:
E dashuna Dije,
Fati i lig qė na lufton besomė se do tė pėrkulet e do tė ndrydhet para vullnetit qė buron nga zemrat t'ona tė mbushuna me flakė dashunije. Po t'a kisha paramendue se do tė dėshironte nisjativa e jonė dhe do merreshin kaq masa t'ashpra kundrejt nesh, po t'a kisha dijtė se do kėputet pėr gjysmė ajo lumni qė patėm nisė me shijue, shum ma mirė do t'ishte qė tė mos e trazojshim t'yt atė me propozimin e martesės. Por ku t'a dijshim se.... Nji miljon herė ma mirė do t'ishte pėrjetėsimi i asajė jete, ashtu sikundėr ishte, se sa kjo gjendje qė nuk na lejon as tė shifeni me shoqi shoqin. Atėhere, kur na besuem se do t'a kunorėzojmė lumnin, u mjeruem. Me gjith.kėtė nuk duhet me u dėshprue, se ma nė fund do tė ngadhnojmė. Un po marr masa tjera pėr me i a mbrrimė qellimit.
Herė herė mėrzitem pa masė dhe mė duket sikur do tė rroposet krejt bota e andrrave t'ona lumnuese, ajo botė e bukur qė krijuen zemrat t'ona. Por fotgrafia e jote qė mė ka pasė dhanė Irena me lejen t'ande - e mban mend? - mė sharton shpresa nė shpirt, mė mbars me vullnet dhe mė pėrtrin nė fuqi. Kjartėsia e syve tė tu tė kaltėrt e tė qėndisun, qė duket edhe nė fotografi, ka forcėn magjike me mbytė e me zhdukė ēdo hidhnim tue e kėmbye at nė gėzim.
Sot jam mjaft i mėrzitun, pse mbramė – vetėm mbramė - nuk tė pashė n'andėrr. Un edhe nė gjumė jetoj me ty. Nuk dij se nė ē'gjendje je ti o lofka e zemrės s'eme! Tė lutem mos u mėrzit dhe kij shpresė. Edhe ime amė asht mėrzitė shum nga refuzimi i bamė prej t'yt ėt pėr martesėn t'onė. Fėllimi i ambėl i kėtij mėngjezi, sigurisht, do tė dojė me t'i sjellė puthjet e nxehta tė kėsajė zemre qė asht plot mall e dashuni pėr ty o engjėlli i em.
I joti pėr jetė:
Shpend Rrėfeja
Disa herė e kėndova dhe disa herė e putha kėtė letėr: Mbasandaj e futa nė gji me nji besim fetar qė t'a qetson shpirtin e tronditun, ashtu si t'ishte nji hajmali e shkruenie prej dorės sė nji shenjtit ase tė profetit.
Krijoni Kontakt